سوره حمد
| <<[[سوره |]] | فاتحه | بقره>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
سوره حمد اولین سوره قرآن کریم است . این سوره اسامی متعددی دارد که غالب آنها به نحوی جایگاه بالای آن را گوشزد می کنند. در روایات برای این سوره و قرائت آن، فضیلت های بسیاری نقل شده است. خواندن سوره فاتحه در نماز واجب است.
نزول سوره
سوره فاتحة الکتاب به قول ابن عباس و قتاده مکی و بقول مجاهد، مدنی است و بعضى معتقدند یک بار در مکه و بار دیگر در مدینه نازل شد.
اسامى دیگر سوره
- فاتحه الکتاب: چون قرآن از آن شروع می شود و نیز آغاز قرائت نماز است، بدین جهت «فاتحه» خوانده شد.
- امّ الکتاب: چون بر سائر سوره‌ها مقدم است و عرب به هر چیزى که جامع یا مقدم بر چیزهاى دیگرى که تابع آن هستند باشد «امّ» می گوید. مانند «امّ القرى» به مکه چون زمین از آن نقطه گسترده شد و نسبت به همه آنها «امَّ» است؛ یا از نظر شرافت و برترى آن بر شهرها و مکان‌هاى دیگر «امّ القرى» گفته شده است. بعضى می گویند: سوره حمد را بدین جهت «امّ الکتاب» خواندند که اصل آن قرآن است و منظور از اصل بودن حمد این است که همه قرآن و مطالبى که در مجموع سوره‌ها است مانند اثبات خدا و وجوب بندگى که هدف‌هاى عالى قرآنند، در این سوره بیان شده است.
- سبع مثانی: چون این سوره به اتفاق داراى هفت آیه است. و در این که چرا «مثانی» خوانده شده دو وجه گفته‌اند: یکی اینکه در هر نماز واجب یا مستحب دو بار خوانده مى‌شود. و اینکه دو بار نازل شد.
- شفاء: چون از رسول اکرم نقل شده است که فرمود: فاتحة الکتاب شفاء از هر دردى است.
محتوای سوره
این سوره اساسا با سوره هاى دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنى دارد به خاطر اینکه سوره هاى دیگر همه به عنوان سخن خدا است، اما این سوره از زبان بندگان است، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است. آغاز این سوره با حمد و ستایش پروردگار شروع مى شود. و با ابراز ایمان به مبدء و معاد (خداشناسى و ایمان به رستاخیز) ادامه مى یابد، و با تقاضاها و نیازهاى بندگان پایان مى گیرد.
فضیلت سوره
از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: هر کس سوره «فاتحه الکتاب» را بخواند، بدو آن چنان پاداش می دهند که گویى دو ثلث قرآن را خوانده و بر هر مؤمن و مؤمنه صدقه داده است. همین مضمون از آن حضرت به سند دیگرى نقل شده است، با این تفاوت که گویى تمام قرآن را خوانده است.
از ابىّ بن کعب نقل شده است که گفت: من سوره فاتحه را بر رسول اکرم خواندم. حضرت فرمود: قسم به کسى که جانم در دست اوست در تورات و انجیل و زبور و حتى در خود قرآن مانند این سوره نیست. این سوره «امّ الکتاب» و «سبع مثانى» است و این سوره بین خدا و بنده‌اش تقسیم شده است و براى بنده است آنچه بخواهد.
محمّد بن مسعود عیاشی نقل می کند که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به جابر فرمود: اى جابر آیا بهترین سوره‌اى را که خدا در کتابش نازل کرد به تو نیاموزم؟ جابر عرض کرد: آرى. پدر و مادرم فدایت باد یا رسول اللَّه بمن یاد ده. پس رسول اکرم سوره حمد را که امّ الکتاب است به او آموخت. سپس فرمود: اى جابر! دوست دارى از فضیلت آن براى تو بگویم؟ گفت: بلى پدر و مادرم فدایت. حضرت فرمود: این سوره شفاء هر درد و بیمارى است جز مرگ.
امیرالمومنین علیه السلام از رسول اکرم نقل می کند که خدا به من گفت: «وَلَقَدْ آتَیناک سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ» (سوره حجر، ۸۷)
حضرت می گوید: خدا سوره حمد را در برابر همه قرآن قرار داد و بر نازل کردن آن بخصوص بر من منّت نهاد، بعد فرمود: فاتحة الکتاب شریف ترین چیزى است که در گنجینه‌هاى عرش است...
سپس فرمود: هر که آن را بخواند در حالى که به دوستى محمد و آل او معتقد و به ظاهر و باطن آن مؤمن و پیرو فرمانش باشد، خداوند در برابر هر حرفى از آن حسنه‌اى به او می دهد که هر یک از آن بالاتر از دنیا با همه اموال و خیراتش مى‌باشد.
و اگر کسى بدین سوره که خوانده می شود گوش فرادهد به مقدار یک سوم از ثواب و اجر خواندنش را خواهد داشت. این چیز را غنیمت شمرده و آن را بیشتر کنید تا موقعش نگذرد و حسرت و آه در دلتان نماند.
و از حضرت امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: کسى که از حمد شفا نیابد هیچ چیز او را خوب نمی کند.
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۳.
- سایت الکتاب.
- تفسیر نمونه.
پیوست
| سوره قبلی:
- |
۱.الفاتحة | سوره بعدی:
۲.البقرة |
۱.سوره فاتحه ۲.سوره بقره ۳.سوره آل عمران ۴.سوره نساء ۵.سوره مائده ۶.سوره انعام ۷.سوره اعراف ۸.سوره انفال ۹.سوره توبه ۱۰.سوره یونس ۱۱.سوره هود ۱۲.سوره یوسف ۱۳.سوره رعد ۱۴.سوره ابراهیم ۱۵.سوره حجر ۱۶.سوره نحل ۱۷.سوره اسراء ۱۸.سوره کهف ۱۹.سوره مریم ۲۰.سوره طه ۲۱.سوره انبیاء ۲۲.سوره حج ۲۳.سوره مومنون ۲۴.سوره نور ۲۵.سوره فرقان ۲۶.سوره شعراء ۲۷.سوره نمل ۲۸.سوره قصص ۲۹.سوره عنکبوت ۳۰.سوره روم ۳۱.سوره لقمان ۳۲.سوره سجده ۳۳.سوره احزاب ۳۴.سوره سبأ ۳۵.سوره فاطر ۳۶.سوره یس ۳۷.سوره صافات ۳۸.سوره ص ۳۹.سوره زمر ۴۰.سوره غافر ۴۱.سوره فصلت ۴۲.سوره شوری ۴۳.سوره زخرف ۴۴.سوره دخان ۴۵.سوره جاثیه ۴۶.سوره احقاف ۴۷.سوره محمد ۴۸.سوره فتح ۴۹.سوره حجرات ۵۰.سوره ق ۵۱.سوره ذاریات ۵۲.سوره طور ۵۳.سوره نجم ۵۴.سوره قمر ۵۵.سوره الرحمن ۵۶.سوره واقعه ۵۷.سوره حدید ۵۸.سوره مجادله ۵۹.سوره حشر ۶۰.سوره ممتحنه ۶۱.سوره صف ۶۲.سوره جمعه ۶۳.سوره منافقون ۶۴.سوره تغابن ۶۵.سوره طلاق ۶۶.سوره تحریم ۶۷.سوره ملک ۶۸.سوره قلم ۶۹.سوره الحاقه ۷۰.سوره معارج ۷۱.سوره نوح ۷۲.سوره جن ۷۳.سوره مزمل ۷۴.سوره مدثر ۷۵.سوره قیامه ۷۶.سوره انسان ۷۷.سوره مرسلات ۷۸.سوره نبأ ۷۹.سوره نازعات ۸۰.سوره عبس ۸۱.سوره تکویر ۸۲.سوره انفطار ۸۳.سوره مطففین ۸۴.سوره انشقاق ۸۵.سوره بروج ۸۶.سوره طارق ۸۷.سوره اعلی ۸۸.سوره غاشیه ۸۹.سوره فجر ۹۰.سوره بلد ۹۱.سوره شمس ۹۲.سوره لیل ۹۳.سوره ضحی ۹۴.سوره انشراح ۹۵.سوره تین ۹۶.سوره علق ۹۷.سوره قدر ۹۸.سوره بینه ۹۹.سوره زلزال ۱۰۰.سوره عادیات ۱۰۱.سوره قارعه ۱۰۲.سوره تکاثر ۱۰۳.سوره عصر ۱۰۴.سوره همزه ۱۰۵.سوره فیل ۱۰۶.سوره قریش ۱۰۷.سوره ماعون ۱۰۸.سوره کوثر ۱۰۹.سوره کافرون ۱۱۰.سوره نصر ۱۱۱.سوره مسد ۱۱۲.سوره اخلاص ۱۱۳.سوره فلق ۱۱۴.سوره ناس
