سوره الرحمن
| <<قمر | الرحمن | واقعه>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
سوره الرحمن پنجاه و پنجمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۷۸ آیه می باشد.
نزول سوره
بعضى گفته‌اند این سوره در مکه نازل شده، جز آیه ۲۹ آن: «یسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَالْأَرْضِ»، که بقول عطاء و قتاده و عکرمه و یکى از دو روایت از ابن عباس که در مدینه آمده و حسن بصری و قتاده و ابى حاتم نقل کرده‌اند که تمام آن مدنی است.
این سوره در ترتیب مصحف، پنجاه و پنجمین سوره و در ترتیب نزول، نود و هفتمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره رعد و پس از آن سوره انسان نازل شده است.
تعداد آیات
در تعداد آیات سوره رحمان اختلاف است: ۷۸ آیه کوفى و شامى و ۷۷ آیه حجازى و ۷۶ آیه بصرى است. اختلاف آنها در پنج آیه است: «الرَّحْمنُ» آیه ۱ کوفى شامى، «خَلَقَ الْإِنْسانَ» آیه ۳ غیر مدنى، «وَضَعَها لِلْأَنامِ» آیه ۱۰ غیر مکى، «یکذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ» آیه ۴۳ غیر بصری، «شُواظٌ مِنْ نارٍ» آیه ۳۵ حجازى است.
هدف سوره
این سوره در این مقام است که خاطر نشان سازد که خداى تعالى عالم و اجزاى آن از قبیل زمین و آسمان و خشکى‌ها و دریاها و انس و جن را طورى آفریده و نیز اجزاى هر یک را طورى نظم داده که جن و انس بتوانند در زندگى خود از آن بهره‌مند شوند، و قهرا عالم به دو قسمت و دو نشأه تقسیم می شود، یکى نشأه دنیا که به زودى خودش با اهلش فانى می شود، و یکى دیگر نشأه آخرت که همیشه باقى است، و در آن نشأه سعادت از شقاوت و نعمت از نقمت متمایز مى‌گردد.
با این بیان روشن می‌شود که عالم هستى از دنیایش گرفته تا آخرتش نظامى واحد دارد، تمامى اجزا و ابعاض این عالم با اجزا و ابعاض آن عالم مرتبط است، و اجزاى عالم هستى ارکانى قویم دارد، ارکانى که یکدیگر را اصلاح می‌کنند، این جزء، مایه تمامیت آن جزء دیگر و آن مایه تمامیت این است.
پس آنچه در عالم هست چه عینش و چه اثرش از نعمت‌ها و آلاء خداى تعالى است، و به همین جهت پشت سر هم از خلایق می‌پرسد و با عتاب هم می‌پرسد که: «فَبِأَی آلاءِ رَبِّکما تُکذِّبانِ» کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب می کنید؟ و این خطاب عتاب آمیز در این سوره سى و یک مرتبه تکرار شده است.
و باز به همین مناسبت است که این سوره با نام رحمان آغاز گردید، که صفت رحمت عمومى و همگانى خداست، رحمتى که مؤمن و کافر و دنیا و آخرت را در بر دارد، و در آخر نیز، سوره با آیه «تَبارَک اسْمُ رَبِّک ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکرامِ» ختم مى‌شود.[۱]
فضیلت سوره
ابى بن کعب گوید: حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر کس سوره الرحمن را قرائت کند، خدا بر ضعف و ناتوانى او ترحّم نماید و او سپاس و شکر آنچه را که خدا بر او انعام نموده بجا آورده است.
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام روایت نموده که فرمود: ترک نکنید قرائت «الرحمن» را و قیام به آنرا، زیرا که آن در دلهاى منافقین قرار نمی گیرد و روز قیامت در صورت آدمى در زیباترین صورت و خوشبوترین بوى می آید نزد پروردگارش تا آنکه می ایستد در جایى که هیچکس نزدیکتر از او به خدا نیست، پس خداى سبحان به او می فرماید چه کسى در زندگانى دنیا قیام بحق تو نموده و مداومت کرد بقرائت تو، پس سوره «الرحمن» می گوید: «اى پروردگارم فلانى و فلانى و فلانى، پس صورت ایشان سفید می شود پس به آنها می فرماید، شفاعت کنید در هر کس که دوست دارید، پس شفاعت می کنند تا آنکه باقى نماند براى ایشان غایتى و کسى نباشد که براى او شفاعت کنند، پس به ایشان می گویند داخل بهشت شوید و هر کجا که خواستید مسکن نمائید».
و از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام از پدران گرامیش از پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله روایت شده که فرمود: «لکلّ شی‌ء عروس و عروس القرآن سورة الرحمن جلّ ذکره؛ براى هر چیزى عروسى است و عروس قرآن سوره الرحمن است».
حماد بن عثمان گوید: حضرت صادق علیه السلام فرمود: لازم است که هر مردى سوره «الرحمن» را در روز جمعه قرائت کند پس هر وقت که خواند «فَبِأَی آلاءِ رَبِّکما تُکذِّبانِ»، بگوید: «لا بشى‌ء من آلائک ربّ اکذّب».
و از آن حضرت است که فرمود: کسى که در شب سوره «الرحمن» را بخواند و بعد از هر «فَبِأَی آلاءِ رَبِّکما تُکذِّبانِ» بگوید «لا بشی‌ء من آلائک ربّ اکذّب» خداوند فرشته و ملکى بر او موکل کند اگر در اوّل شب خواند که او را تا صبح حفظ نماید و اگر در هنگام صبح آن را خواند موکل فرماید بر او فرشته‌اى که او را تا شب حفظ کند.
پانویس
- ↑ ترجمه المیزان، ج۱۹، ص: ۱۵۶
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۴، ص۵۳، سوره الرحمن.
- محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان،ج۱۹، ص: ۱۵۶، قم ۱۳۷۴.
- ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.
پیوست
| سوره قبلی:
۵۴.القمر |
۵۵.الرحمن | سوره بعدی:
۵۶.الواقعة |
۱.سوره فاتحه ۲.سوره بقره ۳.سوره آل عمران ۴.سوره نساء ۵.سوره مائده ۶.سوره انعام ۷.سوره اعراف ۸.سوره انفال ۹.سوره توبه ۱۰.سوره یونس ۱۱.سوره هود ۱۲.سوره یوسف ۱۳.سوره رعد ۱۴.سوره ابراهیم ۱۵.سوره حجر ۱۶.سوره نحل ۱۷.سوره اسراء ۱۸.سوره کهف ۱۹.سوره مریم ۲۰.سوره طه ۲۱.سوره انبیاء ۲۲.سوره حج ۲۳.سوره مومنون ۲۴.سوره نور ۲۵.سوره فرقان ۲۶.سوره شعراء ۲۷.سوره نمل ۲۸.سوره قصص ۲۹.سوره عنکبوت ۳۰.سوره روم ۳۱.سوره لقمان ۳۲.سوره سجده ۳۳.سوره احزاب ۳۴.سوره سبأ ۳۵.سوره فاطر ۳۶.سوره یس ۳۷.سوره صافات ۳۸.سوره ص ۳۹.سوره زمر ۴۰.سوره غافر ۴۱.سوره فصلت ۴۲.سوره شوری ۴۳.سوره زخرف ۴۴.سوره دخان ۴۵.سوره جاثیه ۴۶.سوره احقاف ۴۷.سوره محمد ۴۸.سوره فتح ۴۹.سوره حجرات ۵۰.سوره ق ۵۱.سوره ذاریات ۵۲.سوره طور ۵۳.سوره نجم ۵۴.سوره قمر ۵۵.سوره الرحمن ۵۶.سوره واقعه ۵۷.سوره حدید ۵۸.سوره مجادله ۵۹.سوره حشر ۶۰.سوره ممتحنه ۶۱.سوره صف ۶۲.سوره جمعه ۶۳.سوره منافقون ۶۴.سوره تغابن ۶۵.سوره طلاق ۶۶.سوره تحریم ۶۷.سوره ملک ۶۸.سوره قلم ۶۹.سوره الحاقه ۷۰.سوره معارج ۷۱.سوره نوح ۷۲.سوره جن ۷۳.سوره مزمل ۷۴.سوره مدثر ۷۵.سوره قیامه ۷۶.سوره انسان ۷۷.سوره مرسلات ۷۸.سوره نبأ ۷۹.سوره نازعات ۸۰.سوره عبس ۸۱.سوره تکویر ۸۲.سوره انفطار ۸۳.سوره مطففین ۸۴.سوره انشقاق ۸۵.سوره بروج ۸۶.سوره طارق ۸۷.سوره اعلی ۸۸.سوره غاشیه ۸۹.سوره فجر ۹۰.سوره بلد ۹۱.سوره شمس ۹۲.سوره لیل ۹۳.سوره ضحی ۹۴.سوره انشراح ۹۵.سوره تین ۹۶.سوره علق ۹۷.سوره قدر ۹۸.سوره بینه ۹۹.سوره زلزال ۱۰۰.سوره عادیات ۱۰۱.سوره قارعه ۱۰۲.سوره تکاثر ۱۰۳.سوره عصر ۱۰۴.سوره همزه ۱۰۵.سوره فیل ۱۰۶.سوره قریش ۱۰۷.سوره ماعون ۱۰۸.سوره کوثر ۱۰۹.سوره کافرون ۱۱۰.سوره نصر ۱۱۱.سوره مسد ۱۱۲.سوره اخلاص ۱۱۳.سوره فلق ۱۱۴.سوره ناس
