حمّاد بن عثمان
«حمّاد بن عثمان»، از محدثان و فقهای بزرگ شیعه در قرن دوم هجری است. او را در شمار یاران سه امام شیعه (امام صادق، امام کاظم و امام رضا علیهم السلام) ذکر کرده‌اند. حمّاد از راویانى است که عالمان رجال، بر وثاقتش اتفاق نظر دارند و کشی او را در زمره «اصحاب اجماع» نام برده است.
| نام کامل | حمّاد بن عثمان |
| زادگاه | کوفه |
| وفات | ۱۹۰ قمری |
|
| |
| اساتید | |
| شاگردان |
حسن بن علی وشّاء، احمد بن محمد بزنطی، یونس بن عبدالرحمان،... |
|
| |
مشایخ و راویان
حمّاد بن عثمان، از ۹۲ استاد، چون عبیداللّه بن علی حلبی، ابو بصیر، ابن ابی یعفور، اسحاق بن عمّار، جمیل بن درّاج، زُراره بن اَعین و محمد بن مسلم، حدیث شنیده است.[۱]
همچنین، بیش از ۴۵ محدث بزرگ، از جمله: حسن بن علی وشّاء، احمد بن محمد بَزَنطی، فضالة بن ایوب، جعفر بن بشیر، محمد بن یحیی، صفوان بن یحیی، ابن ابی عمیر و یونس بن عبدالرحمان، از او حدیث نقل کرده اند.[۲]
در نظر عالمان
حماد بن عثمان از راویانى است که تمامى دانشمندان علم رجال از متقدمان[۳] و متأخّران[۴]، بر وثاقتش اتفاق نظر دارند و او را با صفاتى چون ثقه، فاضل و جلیل‌القدر و خیر ستوده‌اند.
ابوعمرو کشّى حماد را در زمره شش راوى فقیه از اصحاب امام صادق علیه‌السلام شمرده است که شیعه بر صحت روایات، تصدیق منقولات و اعتراف به فقاهت آنها اجماع و اتفاق‌نظر دارند و به عنوان اصحاب اجماع شناخته مى‌شوند.[۵]
برادران حماد بن عثمان، (جعفر و حسین) نیز فاضل و ثقه اند. صاحب «التحریر الطاووسی» درباره حمّاد و برادرش حسین گوید: فاضلان، خیران، ثقتان.[۶] حماد ملقب به «الناب» و اهل کوفه بود. وی در سال ۱۹۰ قمری درگذشت.[۷]
آثار و روایات
حماد بن عثمان کتابی داشته که منبع نقل روایات از اوست[۸] و سید ابن‌طاووس از این اثر با عنوان «اصل» یاد کرده است.[۹] به نظر می‌رسد این کتاب تا عهد ابن‌طاووس موجود بوده، زیرا او در دو کتاب خود از آن نقل کرده است.
حماد بن عثمان روایات بسیاری را بی‌واسطه از امام صادق علیه‌السلام، نقل کرده است. شمار احادیث نقل شده از حماد بن عثمان در منابع حدیثى شیعه حدود دو هزار حدیث است.
بررسى محتواى روایات حماد بن عثمان نشان مى‌دهد که وى بیشتر به ثبت و نقل احادیث احکام اهتمام داشته است و در این زمینه از راویان پر حدیث به شمار مى‌آید و البته روایات متعددى نیز در صفات و احوال امامان علیهم السلام دارد.
پانویس
- ↑ معجم رجال الحدیث: ج۶ ص۲۱۶ ش۳۹۵۷.
- ↑ همان: ص۲۱۷ ش۳۹۵۷.
- ↑ ر.ک: رجال الکشّی: ج۲ ص۶۷۰ ش۶۹۴؛ الفهرست، طوسی: ص۱۱۵ ش۲۴۰.
- ↑ رجال ابن داوود: ص۸۴ ش۵۲۱؛ خلاصة الأقوال: ص۵۶؛ معجم رجال الحدیث: ج۶ ص۲۱۵ ش۳۹۵۷.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، مدخل "حماد بن عیسی" از مجتبى الهى خراسانى، بازیابی: ۴ دی ماه ۱۳۹۱.
- ↑ التحریر الطاووسی، ص۸۳.
- ↑ رجال النجاشی: ج۱ ص۳۳۹ ش۳۶۹.
- ↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ ابن‌طاووس، الملاحم و الفتن، ج۱، ص۱۱۹.
منابع
- ناصر باقری بیدهندی، اصحاب اجماع، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۹.
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "حماد بن عیسی" از مجتبى الهى‌خراسانى.
- شناخت نامه حدیث، محمد محمدی ری شهری، ج ۳ ص ۶۳-۶۴.
