سوره توبه: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۹: | سطر ۹: | ||
|تعداد آیه=۱۲۹ | |تعداد آیه=۱۲۹ | ||
}} | }} | ||
| + | '''«سوره توبه»''' نهمین [[سوره]] از [[قرآن|قرآن کریم]] و دارای ۱۲۹ [[آیه]] است. | ||
| + | ==نزول سوره== | ||
| + | تمامى «سوره توبه» در [[مدینه|مدینه]] نازل شده، ولی برخى گفته‌اند: جز دو [[آیه|آیه]] آن یعنى آیه: {{متن قرآن|«لَقَدْ جاءَکمْ...»}} تا آخر [[سوره]] در مدینه نازل شده است. سوره توبه در سال نهم [[هجرت پیامبر اسلام به مدینه|هجرت]] نازل شد و [[فتح مکه|فتح مکه]] در سال هشتم بود و [[حجة الوداع]] سال دهم و مجاهد و قتاده گفته‌اند: آخرین سوره‌اى که در مدینه بر [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله نازل شد همین سوره مبارکه بود.<ref> ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳ </ref> | ||
| − | سوره | + | این سوره در ترتیب مصحف، نهمین سوره و بین دو [[سوره انفال]] و [[سوره یونس|یونس]] قرار گرفته است و در [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب نزول]]، صد و چهاردهمین سوره [[قرآن|قرآن کریم]] است که پیش از آن [[سوره مائده]] نازل شده است.<ref> [http://wiki.ahlolbait.com/index.php/%D۸%AA%D۸%B۱%D۸%AA%DB%۸C%D۸%A۸_%D۹%۸۶%D۸%B۲%D۹%۸۸%D۹%۸۴_%D۸%B۳%D۹%۸۸%D۸%B۱%D۹%۸۷_%D۹%۸۷%D۸%A۷ ترتیب نزول سوره ها]، در همین دانشنامه </ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==عدد آیات== | |
| − | + | عدد آیات این سوره نزد کوفیان ۱۲۹ [[آیه|آیه]] است و نزد دیگران ۱۳۰ آیه.<ref> ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳ </ref> | |
| − | + | ==اسامى سوره== | |
| − | + | این [[سوره]] را ده نام است بدین شرح: | |
| − | + | #«برائة» و وجه تسمیه بدین نام آن است که سوره بدین لفظ شروع شده و گذشته از آن درباره اظهار «برائت» و بیزارى از [[کفر|کفار]] نازل گشته است. | |
| + | #«توبة» و این نام بدان جهت است که ذکر [[توبه]] در آن بسیار شده مانند این آیات: {{متن قرآن|«وَ یتُوبُ اللَّهُ عَلى مَنْ یشاءُ»}} (آیه ۱۵)، {{متن قرآن|«فَإِنْ یتُوبُوا یک خَیراً لَهُمْ»}} (آیه ۷۴) و {{متن قرآن|«ثُمَّ تابَ عَلَیهِمْ لِیتُوبُوا»}} (آیه ۱۱۸). | ||
| + | #«فاضحة» (رسوا کننده) سعید بن جبیر گوید: پیش [[ابن عباس]] نام سوره توبه را بر زبان جارى کردم گفت: این سوره فاضحه است زیرا همچنان آیات (این سوره) درباره [[نفاق|منافقین]] پشت سر هم نازل شد تا جایى که ما ترسیدیم نام هیچیک از آنان را نیز باقى نگذارد و خلاصه بدان جهت آن را بدین اسم نامیدند که موجب رسوایى منافقین گشت. | ||
| + | #«مبعثرة» (کاونده) ابن عباس گوید: وجه تسمیه سوره بدین نام آن است که از اسرار درونى منافقان کاوش می کند. | ||
| + | #«مقشقشه» (رهاننده) ابن عباس گوید: آن را بدین نام خواندند بخاطر آنکه هر که بدان [[ایمان|ایمان]] داشته باشد از [[نفاق]] و [[شرک|شرک]] رها گردد، زیرا در این سوره دعوت به [[اخلاص]] شده، و در [[حدیث|حدیث]] است که سوره {{متن قرآن|«قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ»}} و سوره {{متن قرآن|«قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»}} را «مقشقشان» مى نامیدند، و این نام بهمان خاطر بود که این دو سوره [[انسان]] را از شرک می رهاند. | ||
| + | #«بحوث» (کاونده) [[ابو ایوب انصاری|أبو ایوب انصارى]] وجه تسمیه بدین نام را نیز همان کاوش از اسرار منافقان ذکر کرده. | ||
| + | #«مدمدمة» (نابود کننده) چون «دمدم» بمعناى هلاکت آمده و آیه: {{متن قرآن|«فَدَمْدَمَ عَلَیهِمْ رَبُّهُمْ ...»}}<ref>[[سوره الشمس|سوره شمس]]، ۱۴.</ref> نیز بهمین معنا است. و این نام را سفیان بن عیینه ذکر کرده. | ||
| + | #«حافرة» (آشکار کننده) چون از روى مقاصد قبلى منافقین پرده برداشته و آنچه در دل مستور می داشتند آشکار ساخت. و این نامى است که [[حسن بصری|حسن]] براى این سوره ذکر کرده. | ||
| + | #«مثیره» (افشاننده) بخاطر آنکه زشتیها و رسواییهاى منافقان را بر ملا سازد. این وجه از قتاده نقل شده است. | ||
| + | #«سوره عذاب» و این را [[حذیفه|حذیفة]] ذکر کرده، بخاطر آنکه درباره [[عذاب]] کافران نازل گشته. و عاصم بسندش از حذیفه روایت کرده که گفته: مردم این سوره را سوره توبه نامند، ولى سوره عذاب است.<ref> ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳-۵ </ref> | ||
| − | + | ==ذکر نشدن بسم‌الله در ابتدای سوره== | |
| − | + | یکی از مسائلی که درباره سوره توبه مطرح است این است که چرا در آغاز این سوره -نه در قرائت و نه در کتابت-، آیه [[آیه تسمیه|بسم اللَّه الرحمن الرحیم]] ذکر نمى‌شود؟ دانشمندان و مفسران در این باره چند قول گفته اند: | |
| − | |||
| − | + | '''الف.''' این سوره چون دنبال [[سوره انفال]] است هر دو یک سوره بحساب می آیند. [[علامه طباطبایى|علامه طباطبائی]] ره در این مورد می گوید: «مفسرین در اینکه این آیات سوره‌ایست مستقل و یا جزء سوره انفال اختلاف کرده‌اند، و اختلافشان در این باره منتهى مى‌شود به اختلافى که [[صحابی|صحابه]] و [[تابعین|تابعین]] در این باره داشته اند. روایت وارده از [[ائمه اطهار|ائمه اهل بیت]] (ع) در این باره نیز مختلف است، چیزى که هست از نظر صناعت آن دسته از روایات که دلالت دارد بر اینکه این آیات ملحقند به سوره انفال رجحان دارد و به نظر قوى مى رسد. و با کنکاش در معانی و مضامین آیات این سوره نمی توان به غرض واحدی برای سوره رسید آنگونه که برای سوره های دیگر این امر ممکن است و آیات ابتدائی آنها اغراض مشخصی را قصد می کنند که پایان آنها نیز بازگشت به همان اغراض دارد. اول این سوره مربوط به بیزارى از کفار است، و قسمتى از آن مربوط به قتال با مشرکین و قتال با [[اهل کتاب|اهل کتاب]]، و یک قسمت مهمى از آن در باره [[نفاق|منافقین]] صحبت مى‌کند، و آیاتى از آن مسلمانان را به قتال تحریک مى کند، و عده اى متعرض حال کسانی است که از جنگ تخلف ورزیدند، و آیاتى مربوط به دوستى و ولایت کفار است، آیاتى راجع به [[زکات|زکات]] است، و همچنین مطالبى دیگر، اما قسمت معظم آن مربوط به قتال با کفار و آیات راجع به منافقین است.<ref>المیزان فى تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۴۶</ref> | |
| − | + | به نظر می رسد قصد علامه طباطبائی ره از اینکه می گویند برای این سوره بر خلاف سوره های دیگر نمی توان غرض واحدی را بیان نمود این است که تاکید کنند بر این مطلب که این سوره چون ملحق به سوره انفال است، غرض واحدی ندارد و باید به کمک همان سوره غرض آیات این سوره را نیز فهمید. همین مطلب در تفسیر [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]] چنین آمده است: «دانشمندان و مفسران در این باره چند قول گفته اند: اول- آنکه این سوره چون دنبال سوره انفال است هر دو یک سوره بحساب آیند، زیرا سوره انفال در ذکر پیمانها است و این سوره در رفع پیمانها است و این قولى است که ابىّ بن کعب گفته. ...».'''ب.''' اینکه در این سوره بسم اللَّه نازل نشده بخاطر آن است که «بسم اللَّه» براى امان و مهر و رحمت است، ولى سوره برائت براى برداشتن امان و رفع آن است، از اینرو بسم اللَّه در آغاز این سوره نازل نشد و این وجه از [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام نقل شده، و سفیان بن عیینه و ابو العباس مبرد نیز همین وجه را اختیار کرده‌اند. | |
| − | |||
| + | '''ج.''' وجهى است که از [[ابن عباس]] روایت شده که گوید: به [[عثمان بن عفان]] گفتم: | ||
| + | چرا سوره برائت را که از «[[مئین|مئین]]» <ref> «مئین» بسوره‌هایى گویند که حدود صد آیه است.</ref> است با سوره انفال که از «[[مثانی (اسامی و اوصاف قرآن)|مثانى]]» <ref> «مثانى» بسوره‌هایى گویند که از صد آیه کمتر است. </ref> است هر دو را در «[[سبع طوال]]» <ref> «سبع طوال» به هفت سوره پس از سوره فاتحة الکتاب گویند </ref> قرار دادید، و میان آنها «بسم اللَّه» ننوشتید؟ عثمان در پاسخ گفت: شیوه رسول خدا صلى اللَه علیه و آله چنان بود که چون آیات [[قرآن]] بر او نازل می شد، یکى از نویسندگان [[وحی|وحى]] را می خواند و بدو می فرمود: این آیات را در فلان سوره بگذار ... و [[سوره انفال]] از نخستین سوره‌هایى بود که در [[مدینه|مدینه]] نازل شد، و سوره برائة از آخرین سوره‌هایى بود که در آن شهر نازل گشت، و چون داستان این دو سوره شبیه به هم بود، ما گمان کردیم که سوره برائت دنباله سوره انفال است، و خود آن حضرت نیز تا روزى که از دنیا رفت در این باره چیزى نفرمود، از این رو ما این سوره را در ضمن «سبع طوال» قرار دادیم، و میان آن دو «بسم اللَّه» ننوشتیم و این دو سوره را «قرینتین» (قرین یکدیگر) می خواندند.<ref> ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۵ و ۶ </ref> | ||
| − | + | ==فضیلت سوره== | |
| − | + | #[[ابی بن کعب|ابىّ بن کعب]] از [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى اللَه علیه و آله روایت کرده که فرمود: هر که [[سوره انفال]] و برائت را بخواند من [[شفاعت|شفیع]] او گردم ...؛ | |
| − | + | #و از [[امام صادق]] علیه السلام روایت شده که فرمود: انفال و برائت یک سوره است. چنانچه از [[سعید بن مسیب|سعید بن مسیب]] نیز روایت شده است. | |
| − | + | #ثعلبى به سند خود از رسول خدا صلى اللَه علیه و آله روایت کرده که فرمود: [[قرآن]] آیه آیه و حرف حرف نازل شد، جز سوره برائة و «قل هو اللَّه أحد» که آندو با هفتاد صف از [[فرشتگان]] (یک جا) بر من نازل شد و هر کدام می گفتند: اى محمد در مورد نسب خدا به نیکى سفارش کن.<ref> ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۵ </ref><ref>ظاهرا جمله «کل یقول استوص ...» مربوط بسوره قل هو اللَّه است که در آن از نسبت پروردگار متعال بحث شده، و در ذیل سوره قل هو اللَّه نیز بیاید که یکى از اسامى آن سوره «نسبة الرب» است. و ممکن است مربوط بهر دو سوره باشد چون در مواردى از سوره برائة نیز ذکرى از توبه و آمرزش بمیان آمده، و منظور از نسبت خدا ارتباط با او باشد ولى این معنى بعید است و بهتر همان است که بگوئیم مربوط به سوره قل هو اللَّه احد میباشد. و اللَّه العالم. «مترجم مجمع البیان» </ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | *فضل بن حسن طبرسی، ترجمه | + | *ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، ترجمه گروه مترجمان، انتشارات فراهانى، تهران، ۱۳۶۰ ش. |
| + | *المیزان فی تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبایی، انتشارات اسلامى جامعه‌ى مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ ق. | ||
| + | *[http://wiki.ahlolbait.com/index.php/%D8%AA%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D8%A8_%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%87%D8%A7 ترتیب نزول سوره ها]، در همین دانشنامه. | ||
| − | |||
| − | |||
==پیوست== | ==پیوست== | ||
| − | [[سوره توبه/متن و ترجمه سوره | + | [[سوره توبه/متن و ترجمه|'''سوره توبه/متن و ترجمه''']] |
| + | {{فهرست سوره های قرآن | ||
| + | |سوره=۹.[[سوره توبه|التوبة]] | ||
| + | |قبلی=۸.[[سوره انفال|الأنفال]] | ||
| + | |بعدی=۱۰.[[سوره یونس|يونس]] | ||
| + | }} | ||
| + | {{قرآن}} | ||
[[رده:سوره های قرآن]] | [[رده:سوره های قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۳۲
| <<انفال | توبه | یونس>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
«سوره توبه» نهمین سوره از قرآن کریم و دارای ۱۲۹ آیه است.
محتویات
نزول سوره
تمامى «سوره توبه» در مدینه نازل شده، ولی برخى گفته‌اند: جز دو آیه آن یعنى آیه: «لَقَدْ جاءَکمْ...» تا آخر سوره در مدینه نازل شده است. سوره توبه در سال نهم هجرت نازل شد و فتح مکه در سال هشتم بود و حجة الوداع سال دهم و مجاهد و قتاده گفته‌اند: آخرین سوره‌اى که در مدینه بر رسول خدا صلى الله علیه و آله نازل شد همین سوره مبارکه بود.[۱]
این سوره در ترتیب مصحف، نهمین سوره و بین دو سوره انفال و یونس قرار گرفته است و در ترتیب نزول، صد و چهاردهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره مائده نازل شده است.[۲]
عدد آیات
عدد آیات این سوره نزد کوفیان ۱۲۹ آیه است و نزد دیگران ۱۳۰ آیه.[۳]
اسامى سوره
این سوره را ده نام است بدین شرح:
- «برائة» و وجه تسمیه بدین نام آن است که سوره بدین لفظ شروع شده و گذشته از آن درباره اظهار «برائت» و بیزارى از کفار نازل گشته است.
- «توبة» و این نام بدان جهت است که ذکر توبه در آن بسیار شده مانند این آیات: «وَ یتُوبُ اللَّهُ عَلى مَنْ یشاءُ» (آیه ۱۵)، «فَإِنْ یتُوبُوا یک خَیراً لَهُمْ» (آیه ۷۴) و «ثُمَّ تابَ عَلَیهِمْ لِیتُوبُوا» (آیه ۱۱۸).
- «فاضحة» (رسوا کننده) سعید بن جبیر گوید: پیش ابن عباس نام سوره توبه را بر زبان جارى کردم گفت: این سوره فاضحه است زیرا همچنان آیات (این سوره) درباره منافقین پشت سر هم نازل شد تا جایى که ما ترسیدیم نام هیچیک از آنان را نیز باقى نگذارد و خلاصه بدان جهت آن را بدین اسم نامیدند که موجب رسوایى منافقین گشت.
- «مبعثرة» (کاونده) ابن عباس گوید: وجه تسمیه سوره بدین نام آن است که از اسرار درونى منافقان کاوش می کند.
- «مقشقشه» (رهاننده) ابن عباس گوید: آن را بدین نام خواندند بخاطر آنکه هر که بدان ایمان داشته باشد از نفاق و شرک رها گردد، زیرا در این سوره دعوت به اخلاص شده، و در حدیث است که سوره «قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ» و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را «مقشقشان» مى نامیدند، و این نام بهمان خاطر بود که این دو سوره انسان را از شرک می رهاند.
- «بحوث» (کاونده) أبو ایوب انصارى وجه تسمیه بدین نام را نیز همان کاوش از اسرار منافقان ذکر کرده.
- «مدمدمة» (نابود کننده) چون «دمدم» بمعناى هلاکت آمده و آیه: «فَدَمْدَمَ عَلَیهِمْ رَبُّهُمْ ...»[۴] نیز بهمین معنا است. و این نام را سفیان بن عیینه ذکر کرده.
- «حافرة» (آشکار کننده) چون از روى مقاصد قبلى منافقین پرده برداشته و آنچه در دل مستور می داشتند آشکار ساخت. و این نامى است که حسن براى این سوره ذکر کرده.
- «مثیره» (افشاننده) بخاطر آنکه زشتیها و رسواییهاى منافقان را بر ملا سازد. این وجه از قتاده نقل شده است.
- «سوره عذاب» و این را حذیفة ذکر کرده، بخاطر آنکه درباره عذاب کافران نازل گشته. و عاصم بسندش از حذیفه روایت کرده که گفته: مردم این سوره را سوره توبه نامند، ولى سوره عذاب است.[۵]
ذکر نشدن بسم‌الله در ابتدای سوره
یکی از مسائلی که درباره سوره توبه مطرح است این است که چرا در آغاز این سوره -نه در قرائت و نه در کتابت-، آیه بسم اللَّه الرحمن الرحیم ذکر نمى‌شود؟ دانشمندان و مفسران در این باره چند قول گفته اند:
الف. این سوره چون دنبال سوره انفال است هر دو یک سوره بحساب می آیند. علامه طباطبائی ره در این مورد می گوید: «مفسرین در اینکه این آیات سوره‌ایست مستقل و یا جزء سوره انفال اختلاف کرده‌اند، و اختلافشان در این باره منتهى مى‌شود به اختلافى که صحابه و تابعین در این باره داشته اند. روایت وارده از ائمه اهل بیت (ع) در این باره نیز مختلف است، چیزى که هست از نظر صناعت آن دسته از روایات که دلالت دارد بر اینکه این آیات ملحقند به سوره انفال رجحان دارد و به نظر قوى مى رسد. و با کنکاش در معانی و مضامین آیات این سوره نمی توان به غرض واحدی برای سوره رسید آنگونه که برای سوره های دیگر این امر ممکن است و آیات ابتدائی آنها اغراض مشخصی را قصد می کنند که پایان آنها نیز بازگشت به همان اغراض دارد. اول این سوره مربوط به بیزارى از کفار است، و قسمتى از آن مربوط به قتال با مشرکین و قتال با اهل کتاب، و یک قسمت مهمى از آن در باره منافقین صحبت مى‌کند، و آیاتى از آن مسلمانان را به قتال تحریک مى کند، و عده اى متعرض حال کسانی است که از جنگ تخلف ورزیدند، و آیاتى مربوط به دوستى و ولایت کفار است، آیاتى راجع به زکات است، و همچنین مطالبى دیگر، اما قسمت معظم آن مربوط به قتال با کفار و آیات راجع به منافقین است.[۶]
به نظر می رسد قصد علامه طباطبائی ره از اینکه می گویند برای این سوره بر خلاف سوره های دیگر نمی توان غرض واحدی را بیان نمود این است که تاکید کنند بر این مطلب که این سوره چون ملحق به سوره انفال است، غرض واحدی ندارد و باید به کمک همان سوره غرض آیات این سوره را نیز فهمید. همین مطلب در تفسیر مجمع البیان چنین آمده است: «دانشمندان و مفسران در این باره چند قول گفته اند: اول- آنکه این سوره چون دنبال سوره انفال است هر دو یک سوره بحساب آیند، زیرا سوره انفال در ذکر پیمانها است و این سوره در رفع پیمانها است و این قولى است که ابىّ بن کعب گفته. ...».ب. اینکه در این سوره بسم اللَّه نازل نشده بخاطر آن است که «بسم اللَّه» براى امان و مهر و رحمت است، ولى سوره برائت براى برداشتن امان و رفع آن است، از اینرو بسم اللَّه در آغاز این سوره نازل نشد و این وجه از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده، و سفیان بن عیینه و ابو العباس مبرد نیز همین وجه را اختیار کرده‌اند.
ج. وجهى است که از ابن عباس روایت شده که گوید: به عثمان بن عفان گفتم: چرا سوره برائت را که از «مئین» [۷] است با سوره انفال که از «مثانى» [۸] است هر دو را در «سبع طوال» [۹] قرار دادید، و میان آنها «بسم اللَّه» ننوشتید؟ عثمان در پاسخ گفت: شیوه رسول خدا صلى اللَه علیه و آله چنان بود که چون آیات قرآن بر او نازل می شد، یکى از نویسندگان وحى را می خواند و بدو می فرمود: این آیات را در فلان سوره بگذار ... و سوره انفال از نخستین سوره‌هایى بود که در مدینه نازل شد، و سوره برائة از آخرین سوره‌هایى بود که در آن شهر نازل گشت، و چون داستان این دو سوره شبیه به هم بود، ما گمان کردیم که سوره برائت دنباله سوره انفال است، و خود آن حضرت نیز تا روزى که از دنیا رفت در این باره چیزى نفرمود، از این رو ما این سوره را در ضمن «سبع طوال» قرار دادیم، و میان آن دو «بسم اللَّه» ننوشتیم و این دو سوره را «قرینتین» (قرین یکدیگر) می خواندند.[۱۰]
فضیلت سوره
- ابىّ بن کعب از رسول خدا صلى اللَه علیه و آله روایت کرده که فرمود: هر که سوره انفال و برائت را بخواند من شفیع او گردم ...؛
- و از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: انفال و برائت یک سوره است. چنانچه از سعید بن مسیب نیز روایت شده است.
- ثعلبى به سند خود از رسول خدا صلى اللَه علیه و آله روایت کرده که فرمود: قرآن آیه آیه و حرف حرف نازل شد، جز سوره برائة و «قل هو اللَّه أحد» که آندو با هفتاد صف از فرشتگان (یک جا) بر من نازل شد و هر کدام می گفتند: اى محمد در مورد نسب خدا به نیکى سفارش کن.[۱۱][۱۲]
پانویس
- ↑ ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳
- ↑ ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه
- ↑ ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳
- ↑ سوره شمس، ۱۴.
- ↑ ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳-۵
- ↑ المیزان فى تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۴۶
- ↑ «مئین» بسوره‌هایى گویند که حدود صد آیه است.
- ↑ «مثانى» بسوره‌هایى گویند که از صد آیه کمتر است.
- ↑ «سبع طوال» به هفت سوره پس از سوره فاتحة الکتاب گویند
- ↑ ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۵ و ۶
- ↑ ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۵
- ↑ ظاهرا جمله «کل یقول استوص ...» مربوط بسوره قل هو اللَّه است که در آن از نسبت پروردگار متعال بحث شده، و در ذیل سوره قل هو اللَّه نیز بیاید که یکى از اسامى آن سوره «نسبة الرب» است. و ممکن است مربوط بهر دو سوره باشد چون در مواردى از سوره برائة نیز ذکرى از توبه و آمرزش بمیان آمده، و منظور از نسبت خدا ارتباط با او باشد ولى این معنى بعید است و بهتر همان است که بگوئیم مربوط به سوره قل هو اللَّه احد میباشد. و اللَّه العالم. «مترجم مجمع البیان»
منابع
- ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، ترجمه گروه مترجمان، انتشارات فراهانى، تهران، ۱۳۶۰ ش.
- المیزان فی تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبایی، انتشارات اسلامى جامعه‌ى مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ ق.
- ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.
پیوست
| سوره قبلی:
۸.الأنفال |
۹.التوبة | سوره بعدی:
۱۰.يونس |
۱.سوره فاتحه ۲.سوره بقره ۳.سوره آل عمران ۴.سوره نساء ۵.سوره مائده ۶.سوره انعام ۷.سوره اعراف ۸.سوره انفال ۹.سوره توبه ۱۰.سوره یونس ۱۱.سوره هود ۱۲.سوره یوسف ۱۳.سوره رعد ۱۴.سوره ابراهیم ۱۵.سوره حجر ۱۶.سوره نحل ۱۷.سوره اسراء ۱۸.سوره کهف ۱۹.سوره مریم ۲۰.سوره طه ۲۱.سوره انبیاء ۲۲.سوره حج ۲۳.سوره مومنون ۲۴.سوره نور ۲۵.سوره فرقان ۲۶.سوره شعراء ۲۷.سوره نمل ۲۸.سوره قصص ۲۹.سوره عنکبوت ۳۰.سوره روم ۳۱.سوره لقمان ۳۲.سوره سجده ۳۳.سوره احزاب ۳۴.سوره سبأ ۳۵.سوره فاطر ۳۶.سوره یس ۳۷.سوره صافات ۳۸.سوره ص ۳۹.سوره زمر ۴۰.سوره غافر ۴۱.سوره فصلت ۴۲.سوره شوری ۴۳.سوره زخرف ۴۴.سوره دخان ۴۵.سوره جاثیه ۴۶.سوره احقاف ۴۷.سوره محمد ۴۸.سوره فتح ۴۹.سوره حجرات ۵۰.سوره ق ۵۱.سوره ذاریات ۵۲.سوره طور ۵۳.سوره نجم ۵۴.سوره قمر ۵۵.سوره الرحمن ۵۶.سوره واقعه ۵۷.سوره حدید ۵۸.سوره مجادله ۵۹.سوره حشر ۶۰.سوره ممتحنه ۶۱.سوره صف ۶۲.سوره جمعه ۶۳.سوره منافقون ۶۴.سوره تغابن ۶۵.سوره طلاق ۶۶.سوره تحریم ۶۷.سوره ملک ۶۸.سوره قلم ۶۹.سوره الحاقه ۷۰.سوره معارج ۷۱.سوره نوح ۷۲.سوره جن ۷۳.سوره مزمل ۷۴.سوره مدثر ۷۵.سوره قیامه ۷۶.سوره انسان ۷۷.سوره مرسلات ۷۸.سوره نبأ ۷۹.سوره نازعات ۸۰.سوره عبس ۸۱.سوره تکویر ۸۲.سوره انفطار ۸۳.سوره مطففین ۸۴.سوره انشقاق ۸۵.سوره بروج ۸۶.سوره طارق ۸۷.سوره اعلی ۸۸.سوره غاشیه ۸۹.سوره فجر ۹۰.سوره بلد ۹۱.سوره شمس ۹۲.سوره لیل ۹۳.سوره ضحی ۹۴.سوره انشراح ۹۵.سوره تین ۹۶.سوره علق ۹۷.سوره قدر ۹۸.سوره بینه ۹۹.سوره زلزال ۱۰۰.سوره عادیات ۱۰۱.سوره قارعه ۱۰۲.سوره تکاثر ۱۰۳.سوره عصر ۱۰۴.سوره همزه ۱۰۵.سوره فیل ۱۰۶.سوره قریش ۱۰۷.سوره ماعون ۱۰۸.سوره کوثر ۱۰۹.سوره کافرون ۱۱۰.سوره نصر ۱۱۱.سوره مسد ۱۱۲.سوره اخلاص ۱۱۳.سوره فلق ۱۱۴.سوره ناس
