حفیظ (اسم الله)
«حفیظ» از مادّه «حفظ» و از صفات خداوند است. خداوند «حفیظ» است یعنى چیزى هر چند به اندازه مثقال ذرّه‌اى در آسمان و زمین باشد از حفظ او مخفى نیست و او حافظ اعمال خیر و شرّ بندگان و حافظ آسمانها و زمین است.[۱]
«حفیظ» در قرآن کریم یازده بار ذکر شده و در آیات زیر به عنوان وصف خدای تعالی آمده است، چنانکه مى فرماید:
- «فَإِنْ تَوَلَّوا فَقَدْ أَبْلَغْتُکمْ ما أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَیکمْ وَ یسْتَخْلِفُ رَبّى قَوماً غَیرَکمْ وَ لا تَضُرُّونَهُ شَیئاً إِنَّ رَبّى عَلى کلِّ شَىء حَفیظٌ». (سوره هود/۵۷) اگر از من روى گردان شوید، من آنچه را که براى بیان آن، به سوى شما فرستاده شده بودم، ابلاغ کردم و پروردگارم قوم دیگرى را جانشین شما مى سازد و شما ضررى به او نمى رسانید، پروردگار من حافظ همه چیز است.
- «وَ ما کانَ لَهُ عَلَیهِمْ مِنْ سُلْطان إِلاّ لِنَعْلَمَ مَنْ یؤْمِنُ بِالآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْها فِى شَک وَ رَبُّک عَلى کلِّ شَىْء حَفیظٌ». (سوره سبا/۲۱) ابلیس بر آنان سلطه اى نداشت (مگر از طریق وسوسه) و این به خاطر تمیز دادن کسانى است که به آخرت ایمان داشته، از کسانى که در آن شک و تردید دارند و پروردگار تو از همه چیز آگاه است.
- «وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ اللَّهُ حَفِیظٌ عَلَیهِمْ وَمَا أَنْتَ عَلَیهِمْ بِوَکیلٍ». (سوره شوری/۶) و آنان که غیر خدا را معبود و محبوب خویش برگرفتند خدا رقیب و نگهبان بر (اعمال) آنهاست و تو وکیل آنان نخواهی بود.
همچنین در آیه زیر، «حفیظ» به عنوان وصف «کتاب» وارد شده است، چنانکه مى فرماید:
«قَدْ عَلِمْنا ما تَنْقُصُ الأَرْضُ مِنْهُمْ وَ عِنْدَنا کتابٌ حَفیظٌ». (سوره ق/۴) ما مى دانیم کسانى را که زمین از آنها مى کاهد (مى میرند)، نزد ما است کتاب نگاهدارنده (نامها و خصوصیات آنان).
ابن فارس مى گوید: واژه حفیظ یک معنا دارد و آن زیر نظر گرفتن شیئ و غفلت نکردن از آن است، و نیز مى افزاید معنى مناسب آن در دو آیه نخست، همان مفهوم «علیم» است.
پانویس
- ↑ لسان‌العرب، ج۳، ص۲۴۲، «حفظ».
منابع
- آیت الله سبحانی، منشور جاوید، ج ۲ ص ۱۷۴.
- فرهنگ قرآن، ج ۱۰.
