سوره عنکبوت
| <<قصص | عنکبوت | روم>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
«سوره عنکبوت» بیست و نهمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۶۹ آیه می باشد.
نزول سوره عنکبوت
تمام آیات سوره عنکبوت به گفتار عکرمه و عطا و کلبى در مکه نازل شده و بنا به گفتار قتاده و ابن عباس در یکى از دو قولش نزول آن را در مدینه مى‌دانند و حسن بصری گوید: تمامى آن در مکه بجز ده آیه از اولش که در مدینه آمده و ابن عباس نیز در نظر دیگرش موافق این گفتار بوده و از یحیى بن سلام حکایت می نماید.
این سوره در ترتیب مصحف، بیست و نهمین سوره و در ترتیب نزول، هشتاد و پنجمین سوره در قرآن کریم است که پیش از آن سوره روم و پس از آن سوره مطففین نازل شده است.
عدد آیات سوره
این سوره به اتفاق تمام دانشمندان تفسیر، ۶۹ آیه می باشد و قراء کوفه «الم» را یک آیه و قراء حجاز «تَقْطَعُونَ السَّبِیلَ» را یک آیه و قراء بصره و شام «مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ» را آیه‌اى می دانند.
محتوا و هدف سوره
غرض سوره به طورى که از اول و آخرش و سیاق جارى در سراسرش استفاده می شود، این است که: غرض خداى تعالى از ایمان مردم، تنها این نیست که به زبان بگویند ایمان آوردیم، بلکه غرض، حقیقت ایمان است، که تندباد فتنه‌ها آن را تکان نمی دهد، و دگرگونى حوادث، دگرگونش نمی سازد، بلکه هر چه فتنه‌ها بیشتر فشار بیاورد، پا بر جا و ریشه‌دارتر می گردد. پس غرض سوره، اعلام این معنا است که مردم خیال نکنند به صرف اینکه بگویند ایمان آوردیم دست از سرشان برمی دارند، و در بوته آزمایش قرار نمی گیرند، نه، بلکه حتما امتحان می شوند، تا آنچه در دل نهان دارند ظاهر شود و معلوم شود ایمان است یا کفر: «فَلَیعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ» پس خدا حتما باید معلوم کند آن کسانى را که در دعوى ایمان راست می گویند، و آنهایى که در این دعوى دروغگویند".
پس فتنه و محنت، یکى از سنت‌هاى الهى است که به هیچ وجه و در باره هیچ کس از آن گذشت نمی شود، همان طور که در امت‌هاى گذشته از قبیل قوم نوح، عاد، ثمود، قوم ابراهیم، لوط، شعیب و موسى جریان یافت، و جمعى استقامت ورزیده و جمعى دیگر هلاک شدند و در امت‌هاى حاضر و آینده نیز جریان خواهد داشت، و خدا به کسى ظلم نکرده و نمی کند، این خود امت‌ها و اشخاصند که به خود ظلم می کنند. پس کسى که می گوید من به خدا ایمان آوردم، باید در برابر ایمانش صبر کند، و خداى یگانه را بپرستد و چون قیام به وظایف دینى برایش دشوار و یا غیر ممکن شد باید به دیارى دیگر مهاجرت کند، دیارى و سرزمینى که در آنجا بتواند به وظیفه‌هاى خود عمل کند، چون، زمین خدا وسیع است.
و هرگز نباید به خاطر ترس از گرسنگى و سایر امور زندگى از مهاجرت چشم بپوشد، براى اینکه رزق بندگان به عهده خدا است، «وَ کأَینْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ یرْزُقُها وَ إِیاکمْ» و چه بسیار جنبده که خودش متحمل رزقش نیست، بلکه خدا است که رزق آنها و رزق شما را می دهد".
و اما مشرکین که مؤمنین را آزار می کردند با اینکه مؤمنین بغیر از اینکه می گفتند: پروردگار ما اللَّه است، هیچ جرمى مرتکب نشده بودند، آنها هم باید بدانند که با این رفتار خود خدا را عاجز نمی کنند، و به ستوه نمی آورند، و نمی توانند خواست خود را علیه خواست خدا به کرسى بنشانند، بلکه خود این آزارشان هم که گفتیم فتنه و آزمایش مؤمنین است، فتنه و آزمایش خودشان نیز هست، و چنان نیست که از علم و تقدیر الهى خارج باشد، بلکه این خدا است که آنان را در چنین بوته‌اى از آزمایش قرار داده، و دارد علیه آنان ضبط می کند، تا اگر خواست در همین دنیا به وبال آن گرفتارشان کند، و اگر خواست این عذاب را تاخیر انداخته در روزى که به سوى او برمی گردند، و دیگر راه گریزى ندارند، عذاب کند.
و اما آن چه به عنوان حجت و دلیل براى خود درست کرده و دل بدان خوش کرده‌اند، سخن باطل و دلیل مردودى است که هیچ جا به دردشان نمی خورد، و حجت علیه آنان تمام است.[۱]
فضیلت سوره
ابى بن کعب از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کند که حضرت فرمود: هر که سوره عنکبوت را قرائت کند، به عدد آنچه را که مؤمن و منافق وجود دارد ده برابرش به او پاداش داده خواهد شد.
ابو بصیر از امام صادق علیه السلام روایت کند که هر کس سوره عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان بخواند، به خدا سوگند که از بهشتیان بوده و در این گفتار هرگز استثناء نکنم و از خداوند نترسم که این قسم را بر من گناه بنویسد، چون می دانم این دو سوره نزد پروردگار ارجمند است.
پانویس
- ↑ ترجمه المیزان، ج۱۶، ص: ۱۴۶
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۳.
- محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۴۶ ، قم ۱۳۷۴.
- ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.
پیوست
| سوره قبلی:
۲۸.القصص |
۲۹.العنكبوت | سوره بعدی:
۳۰.الروم |
۱.سوره فاتحه ۲.سوره بقره ۳.سوره آل عمران ۴.سوره نساء ۵.سوره مائده ۶.سوره انعام ۷.سوره اعراف ۸.سوره انفال ۹.سوره توبه ۱۰.سوره یونس ۱۱.سوره هود ۱۲.سوره یوسف ۱۳.سوره رعد ۱۴.سوره ابراهیم ۱۵.سوره حجر ۱۶.سوره نحل ۱۷.سوره اسراء ۱۸.سوره کهف ۱۹.سوره مریم ۲۰.سوره طه ۲۱.سوره انبیاء ۲۲.سوره حج ۲۳.سوره مومنون ۲۴.سوره نور ۲۵.سوره فرقان ۲۶.سوره شعراء ۲۷.سوره نمل ۲۸.سوره قصص ۲۹.سوره عنکبوت ۳۰.سوره روم ۳۱.سوره لقمان ۳۲.سوره سجده ۳۳.سوره احزاب ۳۴.سوره سبأ ۳۵.سوره فاطر ۳۶.سوره یس ۳۷.سوره صافات ۳۸.سوره ص ۳۹.سوره زمر ۴۰.سوره غافر ۴۱.سوره فصلت ۴۲.سوره شوری ۴۳.سوره زخرف ۴۴.سوره دخان ۴۵.سوره جاثیه ۴۶.سوره احقاف ۴۷.سوره محمد ۴۸.سوره فتح ۴۹.سوره حجرات ۵۰.سوره ق ۵۱.سوره ذاریات ۵۲.سوره طور ۵۳.سوره نجم ۵۴.سوره قمر ۵۵.سوره الرحمن ۵۶.سوره واقعه ۵۷.سوره حدید ۵۸.سوره مجادله ۵۹.سوره حشر ۶۰.سوره ممتحنه ۶۱.سوره صف ۶۲.سوره جمعه ۶۳.سوره منافقون ۶۴.سوره تغابن ۶۵.سوره طلاق ۶۶.سوره تحریم ۶۷.سوره ملک ۶۸.سوره قلم ۶۹.سوره الحاقه ۷۰.سوره معارج ۷۱.سوره نوح ۷۲.سوره جن ۷۳.سوره مزمل ۷۴.سوره مدثر ۷۵.سوره قیامه ۷۶.سوره انسان ۷۷.سوره مرسلات ۷۸.سوره نبأ ۷۹.سوره نازعات ۸۰.سوره عبس ۸۱.سوره تکویر ۸۲.سوره انفطار ۸۳.سوره مطففین ۸۴.سوره انشقاق ۸۵.سوره بروج ۸۶.سوره طارق ۸۷.سوره اعلی ۸۸.سوره غاشیه ۸۹.سوره فجر ۹۰.سوره بلد ۹۱.سوره شمس ۹۲.سوره لیل ۹۳.سوره ضحی ۹۴.سوره انشراح ۹۵.سوره تین ۹۶.سوره علق ۹۷.سوره قدر ۹۸.سوره بینه ۹۹.سوره زلزال ۱۰۰.سوره عادیات ۱۰۱.سوره قارعه ۱۰۲.سوره تکاثر ۱۰۳.سوره عصر ۱۰۴.سوره همزه ۱۰۵.سوره فیل ۱۰۶.سوره قریش ۱۰۷.سوره ماعون ۱۰۸.سوره کوثر ۱۰۹.سوره کافرون ۱۱۰.سوره نصر ۱۱۱.سوره مسد ۱۱۲.سوره اخلاص ۱۱۳.سوره فلق ۱۱۴.سوره ناس
