ترتیب نزول سوره ها

در ترتیب نزول سوره ها روایاتی در دست است که مورد اعتماد بزرگان است و عمدتا از ابن عباس نقل شده است.

علامه طبرسی و دیگر بزرگان فن، متذکر می شوند که رعایت ترتیب سوره ها، نظر به ابتدای هر سوره است. اگر سوره ای تا چند آیه نازل شود، و پیش از اتمام آن سوره، سوره دیگری به طور کامل نازل گردد، و حتی چند سوره دیگر در این میان به صورت کامل نازل شود، آن گاه بقیه سوره نخست نازل شود، در این حالت نیز اعتبار ترتیب، مبدا نزول هر سوره خواهد بود. چنان که سوره علق تا پنج آیه در آغاز بعثت نازل گردید و پس از چند سال بقیه سوره نازل شد. همچنین سوره مدثر و سوره مزمل و غیره نیز به همین روال نازل شده اند. به همین دلیل سوره علق اولین سوره نازل شده شمرده می شود. چنان که طبرسی در مجمع البیان از کتاب «الایضاح» احمد زاهد نقل کرده است.

آیت الله معرفت در کتاب علوم قرآنی فهرستی از سوره های مکی و مدنی و ترتیب نزول آنها ارائه نموده اند که سوره های مکی آن به صورت زیر است. مطابق با توضیح ذکر شده در این کتاب این فهرست در ترتیب سوره ‏ها، طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید، با تصحیح از روی نسخه‏ های متعدد انجام گرفته است.

در اين ترتيب نزول، نظر به ابتداي هر سوره است. یعنی هرگاه آغاز يک سوره نازل مي شد و ميان آن با نزول بقيه سوره، نزول چند سوره ديگر فاصله مي انداخته است، اعتبار ترتيب مبدأ نزول آن سوره بوده است نه زمان تکميل آن. چنان که سوره علق تا پنج آيه در آغاز بعثت نازل گرديد و پس از چند سال بقيه سوره نازل شد، اما اين سوره در رتبه اول نزول قرار دارد.

ردیف نام سوره شمار آیه‌ها ترتیب نزول محل نزول ۱ سوره حمد ۷ ۵ مکه ۲ سوره بقره ۲۸۶ ۸۷ مدینه ۳ سوره آل عمران ۲۰۰ ۸۹ مدینه ۴ سوره نساء ۱۷۶ ۹۲ مدینه ۵ سوره مائده ۱۲۰ ۱۱۳ مدینه ۶ سوره انعام ۱۶۵ ۵۵ مکه ۷ سوره اعراف ۲۰۶ ۳۹ مکه ۸ سوره انفال ۷۵ ۸۸ مدینه ۹ سوره توبه ۱۲۹ ۱۱۴ مدینه ۱۰ سوره یونس ۱۰۹ ۵۱ مکه ۱۱ سوره هود ۱۲۳ ۵۲ مکه ۱۲ سوره یوسف ۱۱۱ ۵۳ مکه ۱۳ سوره رعد ۴۳ ۹۶ مدینه ۱۴ سوره ابراهیم ۵۲ ۷۲ مکه ۱۵ سوره حجر ۹۹ ۵۴ مکه ۱۶ سوره نحل ۱۲۸ ۷۰ مکه ۱۷ سوره اسراء ۱۱۱ ۵۰ مکه ۱۸ سوره کهف ۱۱۰ ۶۹ مکه ۱۹ سوره مریم ۹۸ ۴۴ مکه ۲۰ سوره طه ۱۳۵ ۴۵ مکه ۲۱ سوره انبیاء ۱۱۲ ۷۳ مکه ۲۲ سوره حج ۷۸ ۱۰۴ مدینه ۲۳ سوره مؤمنون ۱۱۸ ۷۴ مکه ۲۴ سوره نور ۶۴ ۱۰۳ مدینه ۲۵ سوره فرقان ۷۷ ۴۲ مکه ۲۶ سوره شعراء ۲۲۷ ۴۷ مکه ۲۷ سوره نمل ۹۳ ۴۸ مکه ۲۸ سوره قصص ۸۸ ۴۹ مکه ۲۹ سوره عنکبوت ۶۹ ۸۵ مکه ۳۰ سوره روم ۶۰ ۸۴ مکه ۳۱ سوره لقمان ۳۴ ۵۷ مکه ۳۲ سوره سجده ۳۰ ۷۵ مکه ۳۳ سوره احزاب ۷۳ ۹۰ مدینه ۳۴ سوره سبا ۵۴ ۵۸ مکه ۳۵ سوره فاطر ۴۵ ۴۳ مکه ۳۶ سوره یس ۸۳ ۴۱ مکه ۳۷ سوره صافات ۱۸۲ ۵۶ مکه ۳۸ سوره ص ۸۸ ۳۸ مکه ۳۹ سوره زمر ۷۵ ۵۹ مکه ۴۰ سوره غافر ۸۵ ۶۰ مکه ۴۱ سوره فصلت ۵۴ ۶۱ مکه ۴۲ سوره شوری ۵۳ ۶۲ مکه ۴۳ سوره زخرف ۸۹ ۶۳ مکه ۴۴ سوره دخان ۵۹ ۶۴ مکه ۴۵ سوره جاثيه ۳۷ ۶۵ مکه ۴۶ سوره احقاف ۳۵ ۶۶ مکه ۴۷ سوره محمد ۳۸ ۹۵ مدینه ۴۸ سوره فتح ۲۹ ۱۱۲ مدینه ۴۹ سوره حجرات ۱۸ ۱۰۷ مدینه ۵۰ سوره ق ۴۵ ۳۴ مکه ۵۱ سوره ذاریات ۶۰ ۶۷ مکه ۵۲ سوره طور ۴۹ ۷۶ مکه ۵۳ سوره نجم ۶۲ ۲۳ مکه ۵۴ سوره قمر ۵۵ ۳۷ مکه ۵۵ سوره الرحمن ۷۸ ۹۷ مدینه ۵۶ سوره واقعه ۹۶ ۴۶ مکه ۵۷ سوره حدید ۲۹ ۹۴ مدینه ۵۸ سوره مجادله ۲۲ ۱۰۶ مدینه ۵۹ سوره حشر ۲۴ ۱۰۱ مدینه ۶۰ سوره ممتحنه ۱۳ ۹۱ مدینه ۶۱ سوره صف ۱۴ ۱۱۱ مدینه ۶۲ سوره جمعه ۱۱ ۱۰۹ مدینه ۶۳ سوره منافقون ۱۱ ۱۰۵ مدینه ۶۴ سوره تغابن ۱۸ ۱۱۰ مدینه ۶۵ سوره طلاق ۱۲ ۹۹ مدینه ۶۶ سوره تحریم ۱۲ ۱۰۸ مدینه ۶۷ سوره ملک ۳۰ ۷۷ مکه ۶۸ سوره قلم ۵۲ ۲ مکه ۶۹ سوره الحاقة ۵۲ ۷۸ مکه ۷۰ سوره معارج ۴۴ ۷۹ مکه ۷۱ سوره نوح ۲۸ ۷۱ مکه ۷۲ سوره جن ۲۸ ۴۰ مکه ۷۳ سوره مزمل ۲۰ ۳ مکه ۷۴ سوره مدثر ۵۶ ۴ مکه ۷۵ سوره قيامة ۴۰ ۳۱ مکه ۷۶ سوره انسان ۳۱ ۹۸ مدینه ۷۷ سوره مرسلات ۵۰ ۳۳ مکه ۷۸ سوره نبا ۴۰ ۸۰ مکه ۷۹ سوره نازعات ۴۶ ۸۱ مکه ۸۰ سوره عبس ۴۲ ۲۴ مکه ۸۱ سوره تکویر ۲۹ ۷ مکه ۸۲ سوره انفطار ۱۹ ۸۲ مکه ۸۳ سوره مطففین ۳۶ ۸۶ مکه ۸۴ سوره انشقاق ۲۵ ۸۳ مکه ۸۵ سوره بروج ۲۲ ۲۷ مکه ۸۶ سوره الطارق ۱۷ ۳۶ مکه ۸۷ سوره اعلی ۱۹ ۸ مکه ۸۸ سوره الغاشية ۲۶ ۶۸ مکه ۸۹ سوره فجر ۳۰ ۱۰ مکه ۹۰ سوره بلد ۲۰ ۳۵ مکه ۹۱ سوره شمس ۱۵ ۲۶ مکه ۹۲ سوره الليل ۲۱ ۹ مکه ۹۳ سوره الضحى ۱۱ ۱۱ مکه ۹۴ سوره انشراح ۸ ۱۲ مکه ۹۵ سوره تین ۸ ۲۸ مکه ۹۶ سوره علق ۱۹ ۱ مکه ۹۷ سوره قدر ۵ ۲۵ مکه ۹۸ سوره بينة ۸ ۱۰۰ مدینه ۹۹ سوره زلزال ۸ ۹۳ مدینه ۱۰۰ سوره عادیات ۱۱ ۱۴ مکه ۱۰۱ سوره قارعة ۱۱ ۳۰ مکه ۱۰۲ سوره تکاثر ۸ ۱۶ مکه ۱۰۳ سوره عصر ۳ ۱۳ مکه ۱۰۴ سوره الهمزة ۹ ۳۲ مکه ۱۰۵ سوره فیل ۵ ۱۹ مکه ۱۰۶ سوره قریش ۴ ۲۹ مکه ۱۰۷ سوره ماعون ۷ ۱۷ مکه ۱۰۸ سوره کوثر ۳ ۱۵ مکه ۱۰۹ سوره کافرون ۶ ۱۸ مکه ۱۱۰ سوره نصر ۳ ۱۰۲ مدینه ۱۱۱ سوره مسد ۵ ۶ مکه ۱۱۲ سوره اخلاص ۴ ۲۲ مکه ۱۱۳ سوره فلق ۵ ۲۰ مکه ۱۱۴ سوره ناس ۶ ۲۱ مکه

منابع

• علوم قرآنی, آیت الله محمد هادی معرفت
• تفسیر و مفسران,آیت الله محمد هادی معرفت

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن