سوره های مکی
اصطلاح سوره های مکی یک اصطلاح علوم قرآنی است و مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که پیش از هجرت پیامبر اکرم(ص) از مکه به مدینه، نازل شده است.
هر سوره ای که پس از هجرت نازل شده است مدنی به شمار می رود، خواه در مدینه نازل شده باشد خواه در سفرها. و حتی در مکه در سفر حج یا عمره یا پس از فتح، چون پس از هجرت بوده است، مدنی محسوب می شود.
محتویات
ملاک های شناخت سوره های مکی و مدنی
برای دستیابی به مکی یا مدنی بودن آیات و سور سه شیوه وجود دارد: نقلی، قیاسی، اجتهادی.
روش نقلی
در این روش با تکیه بر نقل صحیح و بهره گیری از روایات صحابه و تابعین مورد اعتماد، به تشخیص مکی یا مدنی بودن آیات و سور می پردازند. روایاتی که می توان از آنها بهره برد چهار دسته هستند:
روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول، روایات مکی و مدنی، روایات سیره نبوی(ص).
روش قیاسی
عالمان گذشته ضوابطی از متن خود قرآن وضع کردند تا به شکلی اجمالی سوره های مکی و مدنی را از هم تشخیص دهند. این ضوابط گاه نتیجه توجه به ویژگیهای دو دوره مکه و مدینه است و گاه حاصل مقایسه و تامل در سوری است که روایات از پیش مکی یا مدنی بودن آنها را بدون اختلاف تعیین کرده اند.
ضوابط سوره های مکی
1.هر سوره ای که در آن عبارت «یا ایها الناس» باشد مکی است.
2. هر سوره ای که در آن قصص انبیا و اقوام گذشته آمده است بجز سوره بقره مکی است.
3. هر سوره ای که دارای لفظ «کلّا» باشد مکی است.
4. وجود حروف مقطعه در ابتدای سوره های مکی است بجز سوره بقره و سوره آل عمران و سوره رعد در نظر کسانی که آن را مدنی می دانند.
5. هر سوره ای که در آن داستان آدم و ابلیس باشد بجز سوره بقره مکی است.
6. سوره های سجده دار مکی هستند.
ضوابط سوره های مدنی
1. هر سوره ای که دارای عبارت « یا ایها الذین آمنوا » باشد مدنی است البته بجز سوره حج که مکی است و دارای این عبارت است.
2. هر سوره ای که در آن از حدود یا احکام ارث سخن گفته شده مدنی است.
3. وجود ذکر منافقین در سوره های مدنی است.
روش اجتهادی
پیشینیان در مواردی که دو روش قبلی اطمینان لازم را به وجود نیاورد، یا برای تکثیر قرائن و شواهد، با بهره گیری از شاخص های لفظی و محتوایی موجود در آیات مکی و مدنی به تعیین نوع سور می پردازند.
دانشمندان متأخر پس از آن که از طریق روایات یا ضوابط مکی و مدنی، زمان نزول بسیاری از سوره ها را دریافتند و مکی و مدنی آنها را از هم بازشناختند، با تأمل در این دو دسته سوره ها به تفاوتهایی لفظی در میان آنها پی بردند و دریافتند که با پیشرفت زمان نزول، طول آیات افزایش و آهنگ آنها کاهش می یابد و در نوع واژگان و ترکیبات آیات دگرگونی های خاصی به هم می رسد. همچنین دریافتند که هدف گیری برخی موضوعات به دوره و مخاطبان معینی اختصاص دارد.[۱]
سوره های مکی به ترتیب نزول
- ↑ ر.ک:مهدی کمانی نجف آبادی، شیوه های دستیابی به آیات و سور مکی و مدنی، فصلنامه حسنا، شماره 9، تابستان و پاییز 1390، صفحه 164 تا 177
