غزوات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

«غَزْوه» به جهادهایی گفته می شود که خود رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آنها شرکت می کردند. تعداد غزوات پیامبر را ۲۶ یا ۲۷ عدد نوشته اند.

مکان و زمان برخی غزوات پیامبر اکرم

معنای لغوی و اصطلاحی غزوه

غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم (جمع آن غَزْوات) در لغت به معنای جنگیدن می‌باشد و از کلمه «الغزو» گرفته شده است. اسم فاعل آن «غازی‌» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی‌» آمده است، مانند قاضی، قضاة- سابق، سُبّق(به معنای رفتن به پیکار دشمن و غارت او) و از این نمونه است کلمه «غُزّی‌» در آیه: «یا ایُّها الَّذینَ امَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذینَ کَفَرُوا وَ قالُوا لِاخْوانِهِمْ اذا ضَرَبُوا فیِ‌الْارْضِ اوْ کانُوا غُزّیً... لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا» ای گرویدگان به دین اسلام، شما مانند آنان که راه کفر و نفاق پیمودند، نباشید که گفتند: اگر برادران و خویشاوندان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند، به چنگ مرگ نمی‌افتادند و کشته نمی‌شدند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «دَعا مُوسی وَ امَّنَ هاروُنُ (ع) وَ امَنَّتِ الْمَلائِکَةُ (ع) فَقالَ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی قَدْ اجِیْبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقیما وَ مَنْ غَزا فی‌ سَبیلِ اللَّهِ اسْتُجیبُ لَهُ کَمَا اسْتُجیبُ لَکُما الی‌ یَوْمِ‌الْقِیامَةِ». حضرت موسی دعایی کرد و هارون آمین گفت و فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خدای تبارک و تعالی فرمود: هر آینه دعای شما مستجاب شد پس استقامت و پایداری ورزید و هر که در راه خدا جهاد کند، دعایش مستجاب شود، چنانچه دعای شما به اجابت رسید تا روز قیامت.

غزوه در اصطلاح اغلب تاریخ نویسان به جنگهایی گفته می‌شود که به فرماندهی شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بوده است، و بقیه جنگهای زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) که آن حضرت در آن حضور نداشته «سریّه» یا «بعث» نامیده شده است.

برخی از غزوات مهم

جنگ بدر

پس از هجرت مسلمانان به مدینه اولین نبردی که بین مسلمانان و کفار قریش رخ داد غزوه بدر بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در سال دوم هجرت برای حفظ اسلام و دفاع از حقوق مسلمانان و خنثی کردن توطئه های قریش به پاخاست و سرانجام در «بدر» در برابر لشکریان قریش قرار گرفت و با وجود این که تعداد مسلمانان یک سوم کفار بود مسلمانان پیروز گشتند.

جنگ احد

قریش که شکست سختی از مسلمانان در جنگ بدر خورده بودند در سال سوم هجرت به منظور انتقام رهسپار مدینه شدند و در احد با ارتش اسلام رو به رو گردیدند. در غزوه احد ابتدا پیروزی به نفع مسلمانان بود. ولی در انتها به علت نافرمانی برخی مسلمانان از راهنمایی های نظامی و امنیتی پیامبر صلی الله علیه و آله به نفع مسلمانان منتهی نشد و مسلمانان شکست خوردند. در این غزوه بسیاری از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) و حضرت حضرت حمزه سید الشهداء علیه السلام به شهادت رسیدند.

جنگ بنی النضیر

منافقان و یهودیان مدینه از شکست مسلمانان در احد و کشته شدن رجال علوی سخت خوشحال بودند و به دنبال فرصتی بودند تا در مدینه شورش کنند و به قبایل خارج از مدینه بفهمانند که کوچکترین اتحاد و وحدت کلمه ای در مدینه وجود ندارد و دشمنان خارجی می توانند اسلام را سرنگون کنند. پیامبر برای این که از منویات و طرز تفکر یهودیان بنی النضیر آگاه گردد همراه گروهی از افراد خود عازم دژ آن ها گردید. پیامبر در برابر درب دژ فرود آمد ولی داخل نشد و ترجیح داد در سایه دیوار دژ با افراد خود بنشیند و با سران بنی النضیر گفتگو کند.

پیامبر صلی الله علیه و آله در این گیر و دار احساس کردند توطئه ای در راه است، حرکات مرموز و سخنان در گوشی آن ها پیامبر را به شک انداخت. آن ها قصد داشتند پیامبر را از بین ببرند اما آن حضرت توسط جبرئیل از نقشه شوم آن ها باخبر شد و بدون این که به یاران خود چیزی بگوید وانمود کرد که برای کاری به اطراف می رود و بر می گردد، اما حضرت راه مدینه را پیش گرفت. سپس با سران بنی النضیر تماس گرفت و پیغامی فرستاد مبنی بر این که آن ها پیمان شکنی کرده اند و باید ظرف ده روز مدینه را ترک کنند.

در این میان منافقان دست به کار شدند و به یهودیان پیشنهاد کمک دادند. پیامبر پس از این که متوجه شد یهودیان درهای دژ را بسته اند و تصمیم دارند از دژ دفاع کنند برای محاصره قلعه بنی النضیر حرکت کرد. سرانجام یهودیان تسلیم شدند و مدینه را ترک کردند. این واقعه در سال چهارم هجرت رخ داد.

جنگ احزاب (خندق)

در سال پنجم هجرت گروهی از یهودیان «بنی النضیر» به مکه رفتند و قریش را بر ضد اسلام و مسلمانان تحریک کردند. قریش از فرصت استفاده کرده لشکر انبوهی از گروه های مختلف تشکیل داد و به سوی مدینه حرکت کرد. مسلمانان برای حفظ مرکز اسلام یعنی شهر مدینه به پیشنهاد سلمان فارسی دور شهر را خندق کندند و در برابر چندین هزار از کفار صف بستند. حضرت علی علیه السلام در این جنگ سردار آنان «عمرو بن عبدود» را از پای درآورد و سرانجام جنگ به نفع مسلمین تمام شد. به دلیل اتحاد قبایل عرب علیه السلام در این غزوه به غزوه احزاب معروف گشت.

غزوه بنی قریظه

بنی قریظه از یهودیان اطراف مدینه بودند که با پیامبر صلی الله علیه و آله پیمان صلح و سازش بسته بودند ولی در غزوه احزاب پیمان شکنی کرده بودند و به کمک قریش پرداختند و چون از نظر پیامبر، افرادی خطرناک شناخته شدند چاره ای جز این نبود که از میان برداشته شوند. پس از جنگ احزاب پیغمبر صلی الله علیه و آله دستور دادند لشکر اسلام به سوی بنی قریظه حرکت کند. مدت ۲۵ روز بود که آن ها در محاصره مسلمانان قرار داشتند تا این که تسلیم شدند.

طایفه اوس از پیامبر خواهش کردند تا از خودشان درگذرد. حضرت فرمود: آیا راضی هستید سعد معاذ که یکی از بزرگان شماست درباره شما حکم کند؟ همه پذیرفتند به امید این که سعد از آن ها جانبداری خواهد کرد. ولی سعد به کشتن مردان جنگی و تقسیم اموال و اسیری زنانشان حکم کرد.

پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: حکم سعد همان حکمی است که خداوند درباره این افراد صادر فرموده است. و بدین ترتیب تمام جنگجویان آنان کشته شدند.

غزوه بنی المصطلق

در سال ششم هجری گروهی از قبیله خزاعه به نام بنی المصطلق بر ضد مسلمانان به اقداماتی دست زدند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله از توطئه آن ها باخبر شد و با لشکری به سویشان حرکت کرد تا از خطر آنان جلوگیری کند و در محلی به نام مریسیع با آنان جنگید و پیروز شد.

غزوه خیبر

در قلعه های خیبر گروه زیادی از یهودیان زندگی می کردند که با مشرکین روابط نظامی و اقتصادی داشتند و چون امنیت مسلمانان از سوی آنان تهدید می شد در سال هفتم هجری مسلمانان به خیبر که ستاد مرکزی دشمن به شمار می رفت حرکت کردند و پس از محاصره و جنگ، یهودیان تسلیم حکومت اسلامی شدند.

فتح مکه

قریشیان در پیمان صلح حدیبیه با پیامبر قرار بسته بودند که نسبت به مسلمانان و هم پیمانان آن ها تجاوز و تعدی نکنند اما آنان پیمان خود را شکستند و با قبیله بنی بکر همکاری کردند تا قبیله خزاعه را که هم پیمانان مسلمین بودند نابود سازند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله برای جلوگیری از تجاوز آنان بپاخاست و سرانجام بی خبر به طرف مکه حرکت کرد و با تدبیر صحیحی وارد مکه شد و شهر مکه را فتح کرد. این پیروزی در سال هشتم هجرت رخ داد.

غزوه حنین

قبیله هوازن لشکری بر ضد اسلام تشکیل دادند. پیامبر صلی الله علیه و آله پس از فتح مکه از موضوع باخبر شد و با ۱۲ هزار نفر به سراغ آنان رفت و در سال هشتم هجرت در وادی حنین جنگ آغاز شد و سرانجام کفار شکست خوردند و تسلیم شدند.

غزوه طائف

پس از غزوه حنین و در همان سال حضرت رسول صلی الله علیه و آله متوجه طائف شدند تا قبیله ثقیف را که با هوازن هم دست شده بودند سرکوب کنند ولی پس از مدتی محاصره از فتح آن جا صرف نظر کرده به مکه مراجعت فرمود.

غزوه تبوک

نفوذ اسلام در عربستان و فتوحات درخشان مسلمانان در حجاز پشت دشمنان اسلام را به لرزه می انداخت و آنان را به فکر وادار می کرد. روم آن روز تنها حریف زورمند ایران بود که نیروی نظامی بزرگی داشت و از فتوحاتی که در نبرد با ایران نصیبش شده بود سخت مغرور بود.

در سال نهم ارتش روم با ادوات جنگی بسیار و مجهز به آخرین نمونه از سلاح های آن روز در نوار مرزی شام مستقر شدند و قبایل مرز نشینی چون عامله و غسان به آنان پیوستند.

این خبر به گوش پیامبر رسید و حضرت چاره ای ندیدند جز این که با لشکری عظیم پاسخ متجاوزان را بدهند. سپاه اسلام سرانجام در سال نهم هجری به سرزمین تبوک گام نهاد اما اثری از سپاه روم نبود.

گویا سران روم از افزونی سپاه اسلام و شهادت و فداکاری کم نظیر آنان که نمونه کوچک آن را در نبرد موته دیده بودند، آگاهی یافته و صلاح دیده بودند سپاه خویش را به داخل کشور بازگردانند و در عمل خبر اجتماع بر ضد مسلمانان را تکذیب کرده و چنین وانمود کنند که هرگز فکر حمله ای در مغز آنان نبوده و آن ها نسبت به حوادث عربستان بی طرف هستند.

پیامبر صلی الله علیه و آله با افراد عالی رتبه مشورت کرد و نتیجه شورای نظامی این شد که سپاه اسلام به خاطر سختی های زیادی که در طی راه تبوک دیده اند برای تجدید قوا به مدینه باز گردند. مسلمانان در این مسافرت به هدف خود که پراکنده ساختن سپاه روم و رعب و هراس افکندن در دل رومیان بود رسیده بودند، و این هراس تا مدت ها آنان را از فکر حمله و تشکیل سپاه باز می داشت.

جدول کامل غزوات

غزوات رسول خدا (ص)

غزوه ودّان (غزوه أبوا)
تاریخ وقوع	صفر، سال دوم هجری
تعداد نفرات دو سپاه	ـــــ
هدف غزوه	اطلاع از وضعیت کاروان قریش
جبهه مقابل	نبردی رخ نداد
نتیجه غزوه	بستن پیمان دوستی با قبیله بنی ضمره
آیات نازل شده در مورد غزوه	ــــــ
اتفاقات مهم	جانشین رسول خدا(ص) در مدینه سعد بن عباده بود.
غزوه بواط
تاریخ وقوع	ربيع الاول سال دوم هجرت‌
تعداد نفرات دو سپاه	دويست نفر
هدف غزوه	كاروانى از قريش‌
جبهه مقابل	نبردی رخ نداد
نتیجه غزوه	نتیجه ای نداشت
آیات نازل شده در مورد غزوه	ــــ
اتفاقات مهم	جانشين رسول خدا در مدينه «سائب بن عثمان بن مظعون» يا «سعد بن معاذ» بود
غزوه عشيره‌
تاریخ وقوع	جمادى الاولى سال دوم هجرت‌
تعداد نفرات دو سپاه	صد و پنجاه يا دويست نفر
هدف غزوه	كاروان قريش كه رهسپار شام بود
جبهه مقابل	نبردی رخ نداد
نتیجه غزوه	صلح با قبيله «بنى مدلج»
آیات نازل شده در مورد غزوه	ــــ
اتفاقات مهم	دادن لقب ابوتراب به امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام)
غزوه بدرکبری
تاریخ وقوع	رمضان سال سوم هجری
تعداد نفرات دو سپاه	مسلمانان 313 و مشرکان 950 نفر
هدف غزوه	جلوگیری از بازگشت کاروان قریشیان به سرپرستی ابوسفیان
جبهه مقابل	با مشرکان قریش
نتیجه غزوه	پیروزی مسلمانان
آیات نازل شده در مورد غزوه	بخش عمده ای از سوره انفال
اتفاقات مهم	یاری فرشتگان به سپاه اسلام و کشته شدن بسیاری از سران مشرکان قریشی مانند: ابوجهل، امیة بن خلف، عتبة بن ربیعة و....
غزوه كدر (قرقرة الکدر)
تاریخ وقوع	رمضان دوم هجری
تعداد نفرات دو سپاه	دویست نفر
هدف غزوه	سرکوب جمعی از «بنی سلیم» و «غطفان» بر ضد مسلمانان شوریده بودند
جبهه مقابل	نیردی رخ نداد
نتیجه غزوه	گرفتن غنیمت از دشمن
آیات نازل شده در مورد غزوه	ـــــــ
اتفاقات مهم	پانصد شتر هم در این غزوه به دست مسلمانان افتاد که پس از اخراج خمس به هر مردی از اصحاب غزوه دو شتر رسید
غزوه بنى قينقاع
تاریخ وقوع	شوّال سال دوّم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ــــــــ
هدف غزوه	سرکوبی بنی قینقاع به دلیل عهد شکنی
جبهه مقابل	يهود بنى قينقاع
نتیجه غزوه	از مدينه اخراج شدند و به «أذرعات» شام رفتند و اموالشان پس از إخراج خمس بر مسلمانان قسمت شد.
آیات نازل شده در مورد غزوه	آيه 58 سوره انفال، آيه‌هاى 12- 13 سوره آل عمران و آيات 51- 56 سوره مائده‌‌
اتفاقات مهم	اینان پس از واقعه بدر، از راه نافرمانى و حسد درآمدند و عهد و پيمان خود را نقض كردند.
غزوه سويق‌
تاریخ وقوع	ذى الحجّه سال دوّم‌
تعداد نفرات دو سپاه	دويست نفر مسلمان و دويست سوار از قريش‌
هدف غزوه	مقابله با ابوسفیان که برای انتقام بدر آمده بود
جبهه مقابل	ابوسفیان و مشرکان قریش
نتیجه غزوه	فرار ابوسفیان و سپاهیانش
آیات نازل شده در مورد غزوه	ــــــــ
اتفاقات مهم	ابوسفيان و همراهان در حال گريختن، به منظور سبكبارى قسمتى از باروبنه خود را ريخته بودند و از جمله: مقدار زيادى «سويق»
غزوه غطفان‌ (غزوه ذى أمر)
تاریخ وقوع	محرّم سال سوّم‌
تعداد نفرات دو سپاه	چهارصد و پنجاه نفر از مسلملنان
هدف غزوه	مقابله با جمعى از بنى ثعلبه و محارب که در ذى أمرّ فراهم گشته‌ بودند تا در پيرامون مدينه دست به چپاول زنند.
جبهه مقابل	قبیله بنی غطفان
نتیجه غزوه	فرار یاغیان
آیات نازل شده در مورد غزوه	آيه 11 سوره مائده‌
اتفاقات مهم	اسلام دعثور بن حارث‌ که قصد ترور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را داشت
غزوه بحران‌
تاریخ وقوع	ربيع الآخر سال سوّم‌
تعداد نفرات دو سپاه	سيصد مرد از مسلمانان
هدف غزوه	مقابله با گروه بسيارى از بنى سليم که در ناحيه بحران برای حمله به مدینه جمع شده بودند‌
جبهه مقابل	قبیله بنی سلیم
نتیجه غزوه	فرار بنی سلیم و نیردی رخ نداد
آیات نازل شده در مورد غزوه	ـــــــ
اتفاقات مهم	_________
غزوه احد
تاریخ وقوع	شوّال سال سوّم‌
تعداد نفرات دو سپاه	از مسلمانان در اول هزار نفر، و در ميدان جنگ هفتصد نفر و از مشرکان سه هزار مرد جنگى‌
هدف غزوه	دفاع از شهر مدینه در برابر تهاجم قریشیان
جبهه مقابل	قریش
نتیجه غزوه	شکست مسلمانان و کشته شدن بیش از هفتاد نفر از صحابه
آیات نازل شده در مورد غزوه	شصت آیه از سوره آل عمران
اتفاقات مهم	دفاع جانانه حضرت علی (ع) از رسول خدا (ص) و اسلام و نزول عبارت «لافتی الی علی لا سیف الی ذوالفقار»، فرار بسیاری از صحابه و رها کردن رسول خدا(ص) در میدان جنگ، کشته شدن حمزه بن عبدالمطلب سیدالشهدا و مثله کردن بدن او توسط هند جگرخوار مادر معاویه و نافرمانی از دستورات رسول خدا(ص) توسط تیراندازان محافظ دهانه کوه احد.
غزوه حمراء الأسد
تاریخ وقوع	شوّال سال سوّم‌
تعداد نفرات دو سپاه	بازماندگان غزوه احد
هدف غزوه	برای دفاع از قریش که قصد بازگشت به مدینه و نابودی کامل اسلام را داشتند
جبهه مقابل	قریش
نتیجه غزوه	پشیمان شدن قریش و بازگشت آنها به مکه
آیات نازل شده در مورد غزوه	برخی از آیات سوره آل عمران
اتفاقات مهم	ترفند زیبای رسول خدا(ص) در روشن کردن آتش های بسیار برای نشان دادن عظمت سپاه و فریب دادن قریش، ممانعت از یاری کسانی که در احد در میان راه بازگشتند در این نبرد.
غزوه بنى نضير
تاریخ وقوع	ربيع الأوّل سال چهارم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ــــــــــ
هدف غزوه	مقابله با یهودیانی که تصمیم به ترور رسول خدا(ص) داشتند و عهد خود را با ایشان شکستند
جبهه مقابل	یهودیان بنی نضیر
نتیجه غزوه	اخراج ایشان از مدینه
آیات نازل شده در مورد غزوه	سوره حشر
اتفاقات مهم	رسول خدا اموال يهوديان «بنى نضير» را بر مهاجرين قسمت كرد و با نظر انصار به ایشان به جز سهل بن حنیف و ابودجانه چيزى نداد.
غزوه ذات الرقاع
تاریخ وقوع	جمادى الأولى سال چهارم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ـــــــــ
هدف غزوه	مقابله با قبيله «غطفان» كه سپاهيانى براى جنگ با مسلمين فراهم ساخته بودن
جبهه مقابل	قبیله بنی غطفان
نتیجه غزوه	نبردی رخ نداد
آیات نازل شده در مورد غزوه	آيه‌ هاى 101 تا 103 از سوره نساء
اتفاقات مهم	نماز خوف در اين غزوه مقرّر شد، جانشینی أبو ذرّ غفارى در مدينه
غزوه بدر الموعد
تاریخ وقوع	شعبان سال چهارم‌
تعداد نفرات دو سپاه	هزار و پانصد نفر از مسلمانان
هدف غزوه	وفا به عهدی که سال گذشته با ابوسفیان بر سر جنگ در این منطقه بسته بودند
جبهه مقابل	قریش
نتیجه غزوه	قریشیان و ابوسفیان حاضر به آمدن نشدند و عهد خود را شکستند
آیات نازل شده در مورد غزوه	آيات 84- 100 سوره نساء
اتفاقات مهم	مسلمانان مقدارى كالاى تجارتى به همراه آورده بودند كه در هشت روز اقامت در «بدر» به فروش رسيد
غزوه دومة الجندل‌
تاریخ وقوع	ربيع الأوّل سال پنجم‌
تعداد نفرات دو سپاه	هزار مرد مسلمان
هدف غزوه	تجمع گروهی عظيم در «دومة الجندل» که قصد حمله مدينه را داشتند
جبهه مقابل	ـــــــ
نتیجه غزوه	دشمن به طرف مغرب كوچيد و فرار کرد
آیات نازل شده در مورد غزوه	ــــــــــ
اتفاقات مهم	به عقیده مسعودی نخستين جنگ با روميان بود.
غزوه خندق (غزوه أحزاب)
تاریخ وقوع	شوّال سال پنجم‌
تعداد نفرات دو سپاه	از همه قبايل مشرکان ده هزار نفر به فرماندهی ابوسفیان و سپاهيان اسلامى سه هزار مرد جنگی
هدف غزوه	جمعى از يهوديان‌ رهسپار مكّه شدند و قریش و چند قبیله دیگر را تحریک به حمله به مدینه کردند
جبهه مقابل	قريش‌، بنى سليم‌، بنى أسد بن خزيمة، غطفان و یهودیان بنی قریظه
نتیجه غزوه	مشرکان که قادر به عبور از خندق های کنده شده نبودند، پس از مدتی که شهر را محاصره کردند و نفاقی که بین آنها و یهودیان بنی قریظه افتاد بدون کسب نتیجه ای بازگشتند.
آیات نازل شده در مورد غزوه	آيات 214 سوره بقره، 26- 27 سوره آل عمران، 62- 64 سوره نور و 9- 25 سوره أحزاب‌
اتفاقات مهم	سلمان فارسی پیشنهاد کندن خندق به مسلمانان داد، کشته شدن عمرو بن عبدود دلاور قریش به دست حضرت علی (علیه السلام) و جمله رسول خدا(ص) در این مورد «لضربة علىّ خير -أو أفضل- من عبادة الثقلين، زخمی شدن سعد بن معاذ رییس قبیله اوس و شهادت او پس از آن.
غزوه بنى قريظه‌
تاریخ وقوع	ذى‌قعده و ذى حجّه سال پنجم‌
تعداد نفرات دو سپاه	سه هزار نفر از مسلمانان‌
هدف غزوه	خیانت بنی قریظه که هم پیمان مسلمانان بودند در غزوه خندق و حمله آنان از پشت سر به مسلمانان
جبهه مقابل	یهودیان بنی قریظه
نتیجه غزوه	پس از آن که یهودیان از محاصره به تنگ آمدند، سعد بن معاذ صحابی رسول خدا(ص) را به عنوان حکم برگزیدند و حکم به اعدام مردان آنها و اخراج زنان و فرزندان آنها داد.
آیات نازل شده در مورد غزوه	آیات 26 و 27 سوره احزاب
اتفاقات مهم	لغزش أبولبابه‌ و داستان توبه او
غزوه بنى لحيان
تاریخ وقوع	جمادى الأولى سال ششم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ـــــــــــــ
هدف غزوه	خونخواهى شهداى رجيع‌
جبهه مقابل	بنى لحيان‌
نتیجه غزوه	دشمن خبر يافته و به كوهها گريخته بود
آیات نازل شده در مورد غزوه	ــــــــــــــ
اتفاقات مهم	ــــــــــــــــــــــــــــــ
غزوه ذى قرد
تاریخ وقوع	جمادى الأولى سال ششم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ـــــــــ
هدف غزوه	مقابله با عيينة بن حصن‌ که با سوارانى از غطفان بر شتران ماده شيرده رسول خدا(ص) غارت بردند و مردى از «بنى غفار» را كشتند
جبهه مقابل	بنی غطفان
نتیجه غزوه	فرار یاغیان و کشته شدن عده ای از دو طرف در درگیری های به وجود آمده
آیات نازل شده در مورد غزوه	ـــــــــــــ
اتفاقات مهم	پسر ابوذر غفاری کشته شد و زنش را به اسارت بردند که سپس او را برگرداندند.
غزوه بنى المصطلق
تاریخ وقوع	شعبان سال ششم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ـــــــــــــــ
هدف غزوه	مقابله با قبیله بنی مصطلق که هر که را توانسته بود، برای مقابله با رسول خدا(ص) جمع کرده بود و قصد حمله به مدینه را داشت
جبهه مقابل	بنى المصطلق‌
نتیجه غزوه	متفرق شدن قبایل و به اسارت در آمدن مردان و رئیس قبیله بنی المصطلق که با ازدواج رسول خدا(ص) با دختر او همه آنها مسلمان شده و آزاد شدند
آیات نازل شده در مورد غزوه	سوره منافقون
اتفاقات مهم	نزاع بین مهاجرین و انصار توسط هجاه بن‌ مسعود غفارى مزدور «عمر بن خطّاب» با «سنان بن وبر- جهنى» از انصار، آشکار شدن نفاق عبدالله بن ابی و تلاش های او برای برهم زدن رابطه انصار با رسول خدا(ص) و گزارش زید بن ارقم به رسول خدا(ص) در مورد او.
غزوه حديبيه
تاریخ وقوع	ذى‌قعده سال ششم‌
تعداد نفرات دو سپاه	هزار ششصد یا چهارصد نفر
هدف غزوه	رسول خدا(ص) قصد حج داشتند ولی مکیان از ورود ایشان به مکه جلوگیری کردن
جبهه مقابل	قریش
نتیجه غزوه	بستن صلح حدیبیه با قریش
آیات نازل شده در مورد غزوه	سوره فتح
اتفاقات مهم	بیعت دوباره انصار با رسول خدا که به بیعت رضوان یا بیعت شجره معروف شد بر سر دفاع از رسول خدا(ص)
غزوه خيبر
تاریخ وقوع	محرّم سال هفتم‌
تعداد نفرات دو سپاه	یک هزار و چهارصد
هدف غزوه	به دلیل تحریک ها، آزار و اذیت هایی که یهودیان علیه اسلام انجام می دادند رسول خدا(ص) تصمیم گرفتند تا برای همیشه ریشه آنها را برکنند
جبهه مقابل	یهودیان خیبر
نتیجه غزوه	فتح خیبر و قلعه های آن
آیات نازل شده در مورد غزوه	آیه 15 سوره فتح و آیه 94 سوره نساء
اتفاقات مهم	دلاوری های بیشمار امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیه السلام) و کندن در قلعه قموص‌ و کشتن مرحب پهلوان یهودیان، ترور رسول خدا(ص) توسط پیرزن یهودی که ناکام ماند، تسلیم شدن اهالی فدک که به موجب آن فدک خالصه رسول خدا(ص) شد و ایشان آن را به حضرت زهرا(س) بخشید.
فتح مكه‌
تاریخ وقوع	رمضان سال هشتم‌
تعداد نفرات دو سپاه	ده هزار مسلمان
هدف غزوه	شکستن یکی از مفاد صلح حدیبیه توسط قریشیان
جبهه مقابل	قریش
نتیجه غزوه	فتح مکه و تسلیم شدن قریشیان
آیات نازل شده در مورد غزوه	آیات 1 تا 3 سوره نصر
اتفاقات مهم	اسلام آوردن ظاهری بسیاری از مشرکان مانند ابوسفیان، دادن امان نامه به تمام مردم مکه مگر چند نفر، شکستن بت های مکه و کعبه توسط رسول خدا(ص) و امام علی (ع).
غزوه حنين
تاریخ وقوع	شوّال سال هشتم‌
تعداد نفرات دو سپاه	دوازده هزار سپاهى‌ از مسلمانان
هدف غزوه	تصمیم به حمله به رسول خدا(ص) توسط قبیله هوازن و ثقیف برای جلوگیری از نشر اسلام بعد از فتح مکه
جبهه مقابل	قبيله هوازن و ثقيف و نصر و جشم
نتیجه غزوه	شکست خوردن سپاه کفر و فرار آنها و به اسارت درآمدن خانواده و اموال ایشان
آیات نازل شده در مورد غزوه	آیات 25 تا 28 سوره توبه
اتفاقات مهم	در ابتدای امر به دلیل هجوم ناگهانی هوازن مسلمانان ترسیده و فرار کرده و رسول خدا(ص) را تنها گذاشته و جز حضرت علی(علیه السلام) و عده ای از بنی هاشم سایرین فرار کردند و در ادامه بازگشتند. مسئله «مؤلفة القلوبهم» و بخشیدن مقدار قابل توجهی غنیمت در این غزوه رخ داد. به تصریح قرآن در این غزوه فرشتگان به سپاه اسلام کمک کردند.
غزوه طائف‌
تاریخ وقوع	شوّال سال هشتم‌
تعداد نفرات دو سپاه	دوازده هزار نفر مسلمان
هدف غزوه	پس از غلبه در نبرد حنین به و تسلیم شدن هوازن رسول خدا(ص) به دنبال هم پیمانان آنها یعنی قبیله ثقیف به طرف طائف حرکت کردند
جبهه مقابل	قبیله ثقیف
نتیجه غزوه	به دلیل استحکامات قوی شهر طائف موفق به گشودن این شهر نشدند و با دادن تلفاتی که به دلیل تیراندازی بر سپاه اسلام وارد شده بود به مکه بازگشتند.
آیات نازل شده در مورد غزوه	ـــــــــــــــــ
اتفاقات مهم	ــــــــــــــــــــــ
غزوه تبوک
تاریخ وقوع	رجب سال نهم‌
تعداد نفرات دو سپاه	سی هزار مرد مسلمان
هدف غزوه	شایع شدن خبری مبنی بر این كه دولت روم سپاه عظيمى فراهم كرده و هرقل جيره يك سال سپاهيان خود را پرداخته و قبائل: «لخم» و «جذام» و «عامله» و «غسّان» را نيز آماده جنگ با مسلمانان ساخته‌
جبهه مقابل	رومیان و قبایل «لخم» ، «جذام» ، «عامله» و «غسّان»
نتیجه غزوه	به دلیل کذب بودن خبر سپاهی در کار نبود و مسلمانان تنها به بستن پیمان نامه هایی با قبایل یاد شده بازشگتند
آیات نازل شده در مورد غزوه	بخش اعظمی از سوره توبه
اتفاقات مهم	نفاق بسیاری در این غزوه مشخص شد، از جمله کسانی که با بهانه های غیر موجه به همراه سپاه نیامدند، تخریب مسجد ضرار، جانشینی حضرت علی(علیه السلام) در مدینه و بیان حدیث منزلت توسط رسول خدا(ص) در مورد حضرت علی(علیه السلام)، سوء قصد به جان رسول خدا(ص) در عقبه و برملا شدن نقشه منافقان توسط ایشان.