ترتیب نزول سوره ها

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

منبع: علوم قرآنی

نویسنده: محمد هادی معرفت

ترتیب نزول سوره ها

در ترتیب نزول سوره ها روایاتی در دست است که مورد اعتماد بزرگان است و عمدتا از ابن عباس نقل شده است. مانند روایتی که احمد بن ابی یعقوب کاتب، معروف به ابن واضح یعقوبی (متوفای 292) در تاریخ خود از محمد بن سائب کلبی از ابی صالح از ابن عباس نقل می کند. و یا روایتی که محمد بن اسحاق وراق، معروف به ابن ندیم (متوفای 385) در کتاب الفهرست خود آورده است.

و یا علامه طبرسی صاحب تفسیر از شیخ خود ابومحمد مهدی بن نزار حسینی قاینی از علامه قرن پنجم حافظ کبیر عبیدالله بن عبدالله بن احمد، معروف به حاکم حسکانی نیشابوری صاحب کتاب «شواهد التنزیل »روایت ترتیب را از ابن عباس آورده است.

و نیز از کتاب «الایضاح »استاد احمد زاهد روایتی را نقل کرده است. و نیز امام بدرالدین زرکشی، اولین محقق مسایل قرآنی (متوفای 794) در کتاب خود «البرهان فی علوم القرآن» که در سال 773 آن را نگاشته، تفصیلا روایات ترتیب را آورده است و می گوید: «هذا نزل من القرآن و علیه استقرت الروایة من الثقات».

و بالاخره جلال الدین سیوطی، علامه عصر خود (متوفای 911) در کتاب معروف خود «الاتقان»این روایات را آورده است، و از ابوالحسن بن حصار، در این زمینه منظومه ای می آورد که در کتاب الناسخ والمنسوخ وی درج شده است. سیوطی روایت ترتیب را از جابر بن زید نیز می آورد که تکمیل کننده روایت ابن عباس بشمار می رود.

علامه طبرسی و دیگر بزرگان فن، متذکر می شوند که رعایت ترتیب سوره ها، نظر به ابتدای هر سوره است. اگر سوره ای تا چند آیه نازل شود، و پیش از اتمام آن سوره، سوره دیگری به طور کامل نازل گردد، و حتی چند سوره دیگر در این میان به صورت کامل نازل شود، آن گاه بقیه سوره نخست نازل شود، در این حالت نیز اعتبار ترتیب، مبدا نزول هر سوره خواهد بود. چنان که سوره علق تا پنج آیه در آغاز بعثت نازل گردید و پس از چند سال بقیه سوره نازل شد. همچنین سوره مدثر و سوره مزمل و غیره نیز به همین روال نازل شده اند. به همین دلیل سوره علق اولین سوره نازل شده شمرده می شود. چنان که طبرسی در مجمع البیان (ج 10 ص 405) از کتاب «الایضاح» احمد زاهد نقل کرده است.

ترتیب سوره ها طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید، با تصحیح از روی نسخه های متعدد قابل اعتماد، عبارت است از:

ردیف نام سوره شمار آیه‌ها ترتیب نزول محل نزول ۱ سوره فاتحه ۷ ۵ مکه ۲ سوره بقره ۲۸۶ ۸۷ مدینه ۳ سوره آل عمران ۲۰۰ ۸۹ مدینه ۴ سوره نساء ۱۷۶ ۹۲ مدینه ۵ سوره مائده ۱۲۰ ۱۱۳ مدینه ۶ سوره انعام ۱۶۵ ۵۵ مکه ۷ اعراف ۲۰۶ ۳۹ مکه ۸ سوره انفال ۷۵ ۸۸ مدینه ۹ سوره توبه ۱۲۹ ۱۱۴ مدینه ۱۰ یونس ۱۰۹ ۵۱ مکه ۱۱ هود ۱۲۳ ۵۲ مکه ۱۲ یوسف ۱۱۱ ۵۳ مکه ۱۳ سوره الرعد ۴۳ ۹۶ مدینه ۱۴ ابراهیم ۵۲ ۷۲ مکه ۱۵ سوره حجر ۹۹ ۵۴ مکه ۱۶ سوره نحل ۱۲۸ ۷۰ مکه ۱۷ سوره اسراء ۱۱۱ ۵۰ مکه ۱۸ سوره کهف ۱۱۰ ۶۹ مکه ۱۹ مریم ۹۸ ۴۴ مکه ۲۰ سوره طه ۱۳۵ ۴۵ مکه ۲۱ سوره انبیاء ۱۱۲ ۷۳ مکه ۲۲ حج ۷۸ ۱۰۴ مدینه ۲۳ سوره مؤمنون ۱۱۸ ۷۴ مکه ۲۴ نور ۶۴ ۱۰۳ مدینه ۲۵ سوره فرقان ۷۷ ۴۲ مکه ۲۶ سوره شعراء ۲۲۷ ۴۷ مکه ۲۷ سوره نمل ۹۳ ۴۸ مکه ۲۸ سوره قصص ۸۸ ۴۹ مکه ۲۹ عنکبوت ۶۹ ۸۵ مکه ۳۰ روم ۶۰ ۸۴ مکه ۳۱ لقمان ۳۴ ۵۷ مکه ۳۲ سجدة ۳۰ ۷۵ مکه ۳۳ سوره احزاب ۷۳ ۹۰ مدینه ۳۴ سوره سبأ ۵۴ ۵۸ مکه ۳۵ سوره فاطر ۴۵ ۴۳ مکه ۳۶ سوره یس ۸۳ ۴۱ مکه ۳۷ سوره صافات ۱۸۲ ۵۶ مکه ۳۸ ص ۸۸ ۳۸ مکه ۳۹ سوره زمر ۷۵ ۵۹ مکه ۴۰ سوره غافر ۸۵ ۶۰ مکه ۴۱ سوره فصلت ۵۴ ۶۱ مکه ۴۲ سوره شوری ۵۳ ۶۲ مکه ۴۳ سوره زخرف ۸۹ ۶۳ مکه ۴۴ سوره دخان ۵۹ ۶۴ مکه ۴۵ سوره جاثیة ۳۷ ۶۵ مکه ۴۶ سوره احقاف ۳۵ ۶۶ مکه ۴۷ محمد ۳۸ ۹۵ مدینه ۴۸ سوره فتح ۲۹ ۱۱۲ مدینه ۴۹ سوره حجرات ۱۸ ۱۰۷ مدینه ۵۰ ق ۴۵ ۴۳ مکه ۵۱ سوره ذاریات ۶۰ ۶۷ مکه ۵۲ سوره طور ۴۹ ۷۶ مکه ۵۳ سوره نجم ۶۲ ۲۳ مکه ۵۴ قمر ۵۵ ۳۷ مکه ۵۵ سوره الرحمن ۷۸ ۹۷ مدینه ۵۶ سوره واقعه ۹۶ ۴۶ مکه ۵۷ سوره حدید ۲۹ ۹۴ مدینه ۵۸ سوره مجادله ۲۲ ۱۰۶ مدینه ۵۹ سوره حَشر ۲۴ ۱۰۱ مدینه ۶۰ سوره ممتحنه ۱۳ ۹۱ مدینه ۶۱ سوره صف ۱۴ ۱۱۱ مدینه ۶۲ جمعه ۱۱ ۱۰۹ مدینه ۶۳ سوره منافقون ۱۱ ۱۰۵ مدینه ۶۴ سوره تغابن ۱۸ ۱۱۰ مدینه ۶۵ طلاق ۱۲ ۹۹ مدینه ۶۶ سوره تحریم ۱۲ ۱۰۸ مدینه ۶۷ ملک ۳۰ ۷۷ مکه ۶۸ قلم ۵۲ ۲ مکه ۶۹ سوره حاقه ۵۲ ۷۸ مکه ۷۰ سوره معارج ۴۴ ۷۹ مکه ۷۱ نوح ۲۸ ۷۱ مکه ۷۲ جن ۲۸ ۴۰ مکه ۷۳ سوره مزمل ۲۰ ۳ مکه ۷۴ سوره مدثر ۵۶ ۴ مکه ۷۵ سوره قیامه ۴۰ ۳۱ مکه ۷۶ انسان ۳۱ ۹۸ مدینه ۷۷ سوره مرسلات ۵۰ ۳۳ مکه ۷۸ سوره نبأ ۴۰ ۸۰ مکه ۷۹ سوره نازعات ۴۶ ۸۱ مکه ۸۰ سوره عبس ۴۲ ۲۴ مکه ۸۱ سوره تکویر ۲۹ ۷ مکه ۸۲ سوره انفطار ۱۹ ۸۲ مکه ۸۳ سوره مطففین ۳۶ ۸۶ مکه ۸۴ سوره انشقاق ۲۵ ۸۳ مکه ۸۵ سوره بروج ۲۲ ۲۷ مکه ۸۶ سوره طارق ۱۷ ۳۵ مکه ۸۷ سوره اعلی ۱۹ ۸ مکه ۸۸ سوره غاشیه ۲۶ ۶۸ مکه ۸۹ سوره فجر ۳۰ ۱۰ مکه ۹۰ سوره بلد ۲۰ ۳۵ مکه ۹۱ شمس ۱۵ ۲۶ مکه ۹۲ لیل ۲۱ ۹ مکه ۹۳ سوره ضحی ۱۱ ۱۱ مکه ۹۴ سوره شرح ۸ ۱۲ مکه ۹۵ سوره تین ۸ ۲۸ مکه ۹۶ سوره علق ۱۹ ۱ مکه ۹۷ قدر ۵ ۲۵ مکه ۹۸ سوره بینه ۸ ۱۰۰ مدینه ۹۹ زلزال ۸ ۹۳ مدینه ۱۰۰ سوره عادیات ۱۱ ۱۴ مکه ۱۰۱ سوره قارعة ۱۱ ۳۰ مکه ۱۰۲ سوره تکاثر ۸ ۱۶ مکه ۱۰۳ عصر ۳ ۱۳ مکه ۱۰۴ همزه ۹ ۳۲ مکه ۱۰۵ فیل ۵ ۱۹ مکه ۱۰۶ قریش ۴ ۲۹ مکه ۱۰۷ سوره ماعون ۷ ۱۷ مکه ۱۰۸ سوره کوثر ۳ ۱۵ مکه ۱۰۹ سوره کافرون ۶ ۱۸ مکه ۱۱۰ سوره نصر ۳ ۱۰۲ مدینه ۱۱۱ سوره مسد ۵ ۶ مکه ۱۱۲ اخلاص ۴ ۲۲ مکه ۱۱۳ فلق ۵ ۲۰ مکه ۱۱۴ ناس ۶ ۲۱ مکه