ائمه اطهار

«ائمه اطهار» عنوان مشهوری در میان شیعیان است که به دوازده تن از پیشوایان و جانشینان پس از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) اطلاق می شود، به این سبب که اینان امامان معصوم و مطابق با آیه تطهیر، از هرگونه عیبی مبرا هستند. این دوازده تن را به همراه پیامبر اکرم و حضرت فاطمه زهرا، چهارده معصوم یا اهل بیت می‌نامند.

واژه‌شناسی

واژه «ائمه» جمع کلمه امام به معنای پیشواست. و کلمه «اطهار» که به معنی پاکان است، ظاهراً برگرفته از آیه شریفه «... إِنَّمَا یرِیدُ الله لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا» (سوره احزاب، ۳۳) می باشد، که بنا بر روایات معتبر و متعدد، در شأن اهل بیت گرامی محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) نازل شده و به آیه تطهیر معروف است. این آیه مبارکه از جمله دلایل طهارت و پاکی و عصمت «اهل بیت» علیهم السلام (که امامان نیز جزو آنان هستند) برشمرده می شود.

دوازده پیشوا در احادیث

محدثان شیعه و اهل سنت درباره اینکه جانشینان خاتم پیامبران دوازده نفر از نسل آن حضرت هستند، روایاتی نقل کرده اند.

ائمه دوازده‌گانه در احادیث اهل‌سنت

برخی از این روایات که در کتب اهل سنت بیان شده عبارتند از:

• ابوعبدالله بخاری در کتاب صحیح خود از طریق جابر بن سمره از رسول خدا(ص) نقل می کند که فرمود:«یکون اثنی عشر امیراً،فقال کلمة لم اسمعها فقال ابی انه قال: کلهم من قریش»؛ [پس از من] دوازده امیر خواهند بود. سپس پیامبر سخنی فرمود که آن را نشنیدم. پدرم گفت: رسول خدا فرمود: همه آنان از قریش اند.
• مسلم نیز در صحیح خود از طریق جابر بن سمره از رسول خدا(ص) نقل می کند: «لایزال الاسلام عزیزا الی اثنی عشر خلیفة، کلهم من قریش».
• ترمذی در سنن خود از رسول خدا(ص) نقل می کند:«یکون من بعدی اثنا عشر امیراً، کلهم من قریش.».
• ابو داود سجستانی در سنن خود از جابر بن سمره نقل می کند که گفت: از رسول خدا(ص) شنیدم می فرمود:«لایزال هذا الدین قائماً حتی یکون علیکم اثنا عشر خلیفة کلهم تجتمع علیه الامة. فسمعت کلاماً من النبی(ص) لم افهمه، قلت لاَبی ما یقول؟ قال: کلهم من قریش».
• احمد بن حنبل نیز در مسند خود از طریق جابر بن سمره از رسول خدا(ص) نقل می کند:«یکون لهذه الامة اثنا عشر خلیفة».
• حاکم نیشابوری در مستدرک از عون بن ابی جحیفه از پدرش از رسول خدا(ص) نقل می کند: «لایزال امر امتی صالحاً حتی یمضی اثنا عشر خلیفة، کلهم من قریش».

محدثان دیگری مانند سیوطی، خطیب بغدادی، طبرانی، ابو نعیم، بیهقی و متقی هندی، نیز احادیث مشابهی را در کتابهایشان نقل کرده اند.

ائمه دوازده‌گانه در احادیث شیعه

• امام باقر علیه السلام فرمود:«نَحْنُ اِثْنَا عَشَرَ إِمَاماً مِنْهُمْ حَسَنٌ وَ حُسَینٌ ثُمَّ اَلْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ اَلْحُسَینِ عَلَیهِ اَلسَّلاَمُ»؛ ما دوازده امام هستیم، از جمله آنها حسن و حسین است و امامان از فرزندان حسین علیه السلام.
• رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله فرمود: «مِنْ وُلْدِی اِثْنَا عَشَرَ نَقِیباً نُجَبَاءُ مُحَدَّثُونَ مُفَهَّمُونَ آخِرُهُمُ اَلْقَائِمُ بِالْحَقِّ یمْلَأُهَا عَدْلاً کمَا مُلِئَتْ جَوْراً»؛ از فرزندان من دوازده نفرند که نقیب (شناسنده و سرپرست) و نجیب (اصیل و خوش گوهر) و محدث و مفهم می باشند، آخرین آنها قائم بحق است، که زمین را از عدالت پر کند چنان که از ستم پر شده باشد.

دوستی ائمه اطهار

محبت موجب قرب و نزدیکی به محبوب و اطاعت و پیروی از او می شود. به همین دلیل است که محبت ائمه که انسانهای کامل و بندگان برگزیده خدا و دارای بالاترین خصلتهای اخلاقی هستند از بزرگترین فضایل انسانی به شمار می آید. در قرآن و روایات اسلامی اعم از شیعه و سنی بر مودت و محبت ائمه علیهم السلام تأکید فراوان شده است.

• پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: «لِکلِّ شَیءٍ أساسٌ، وأساسُ الإِسلامِ حُبُّنا أهلَ البَیتِ» ؛ هر چیزی اساسی دارد و اساس اسلام محبت ما اهل بیت است.
• امام باقر علیه السلام: «حُبُّنا أهلَ البَیتِ نِظامُ الدّینِ»؛ دوست داشتن ما اهل بیت، نظام دین است.
• امام على علیه السلام: «سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله یقولُ: أنَا سَیدُ وُلدِ آدَمَ، وأنتَ یا عَلِی وَالأَئِمَّةُ مِن بَعدِک سادَةُ اُمَّتی، مَن أحَبَّنا فَقَد أحَبَّ اللّه َ، ومَن أبغَضَنا فَقَد أبغَضَ اللّه، ومَن والانا فَقَد والَى اللّه َ، ومَن عادانا فَقَد عادَى اللّه َ، ومَن أطاعَنا فَقَد أطاعَ اللّه، ومَن عَصانا فَقَد عَصَى اللّه»؛ از رسول خدا شنیدم که فرمود: من سرور فرزندان آدم هستم و تو، اى على و امامان پس از تو، سروران امّت من هستید؛ هرکس ما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته است و هرکس ما را دشمن داشته باشد، خدا را دشمن داشته است،... و هرکس از ما اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده و هرکه از ما نافرمانى کند، خدا را نافرمانى کرده است.
• پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: «حُبُّ آلِ مُحَمَّدٍ یومًا خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَنَةٍ، ومَن ماتَ عَلَیهِ دَخَلَ الجَنَّةَ»؛ یک روز محبّت ورزیدن به آل محمّد، بهتر از یک سال عبادت است و هرکه با این محبّت از دنیا رود، وارد بهشت شود.

فضایل ائمه اطهار

• امام علی علیه السلام در کلام شیوای خود در وصف اهل بیت علیهم السلام فرموده اند: «نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَحَطُّ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکةِ وَ مَعَادِنُ الْعِلْمِ وَ ینَابِیعُ الْحُکمِ نَاصِرُنَا وَ مُحِبُّنَا ینْتَظِرُ الرَّحْمَةَ وَ عَدُوُّنَا وَ مُبْغِضُنَا ینْتَظِرُ السَّطْوَةَ»؛ ما از درخت سرسبز رسالتیم و از جایگاه رسالت و محل آمد و شد فرشتگان برخاستیم، ما معدن‌هاى دانش و چشمه‌سارهاى حکمت الهى هستیم. یاران و دوستان ما در انتظار رحمت پروردگارند و دشمنان و کینه‌توزان ما در انتظار کیفر و لعنت خداوند بسر مى‌برند.
• امام رضا علیه السلام می فرمایند: «نَحنُ حُجَجُ اللّه ِ فی خَلقِهِ ، وخُلَفاؤُهُ فی عِبادِهِ ، واُمَناؤُهُ عَلى سِرِّهِ . ونَحنُ کَلِمَةُ التَّقوى، والعُروَةُ الوُثقى»؛ ما حجّت هاى خداییم در میان خلایق و جانشینان او در میان بندگانش و معتمدان او در اسرارش. ما کلمه تقوا هستیم و دستاویز استوار.
• امام صادق علیه السلام: «إنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ أوضَحَ بِأَئِمَّةِ الهُدى مِن أهلِ بَیتِ نَبِینا عَن دینِهِ ، وأبلَجَ بِهِم عَن سَبیلِ مِنهاجِهِ ، وفَتَحَ بِهِم عَن باطِنِ ینابیعِ عِلمِهِ ، فَمَن عَرَفَ مِن اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله واجِبَ حَقِّ إمامِهِ وَجَدَ طَعمَ حَلاوَةِ إیمانِهِ وعَلِمَ فَضلَ طَلاوَةِ إسلامِهِ»؛ خداوند عز و جل به وسیله امامان هدایت از خاندان پیامبر ما دینش را آشکار ساخت و به وسیله ایشان راهش را روشن نمود و به واسطه آنان چشمه هاى پنهان دانش خود را گشود. پس از امّت محمّد صلی الله علیه و آله هرکس که حقّ واجب امامش را بشناسد، مزه شیرین ایمانش را بچشد و به ارزش دلپذیرى اسلام خود پى برد.

اسامی و مشخصات ائمه اطهار

امام اول
	علی بن ابیطالب
		القاب	امیرالمؤمنین، مرتضی، وصیّ
		کنیه ها	ابوالحسن، ابو تراب
		ولادت	۱۳ رجب ۳۰ عام الفیل (مکه (کعبه))
		شهادت	۲۱ رمضان ۴۰ ه‍.ق (کوفه)
		امامت	۱۱-۴۰ ه‍.ق
		نام مادر	فاطمه بنت اسد
امام دوم
	حسن بن علی بن ابیطالب
		القاب	مجتبی، سبط
		کنیه ها	ابومحمد
		ولادت	۱۵ رمضان ۲ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۲۸ صفر ۵۰ ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۴۰-۵۰ ه‍.ق
		نام مادر	حضرت فاطمه(س)
امام سوم
	حسین بن علی بن ابیطالب
		القاب	سید الشهداء
		کنیه ها	ابوعبدالله
		ولادت	۳ شعبان ۳ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۱۰ محرم (عاشورا) ۶۱ ه‍.ق (کربلا)
		امامت	۵۰-۶۱ ه‍.ق
		نام مادر	حضرت فاطمه(س)
امام چهارم
	علی بن الحسین
		القاب	سجاد، زین العابدین
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	۵ شعبان ۳۸ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۲۵ محرم ۹۵ ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۶۱-۹۴ ه‍.ق
		نام مادر	شهربانو
امام پنجم
	محمد بن علی
		القاب	باقر العلوم
		کنیه ها	ابو جعفر
		ولادت	۱ رجب ۵۷ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۷ ذی الحجه ۱۱۴ ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۹۴-۱۱۴ ه‍.ق
		نام مادر	فاطمه دختر امام حسن علیه السلام
امام ششم
	جعفر بن محمد
		القاب	صادق
		کنیه ها	ابوعبدالله
		ولادت	۱۷ ربیع الأول ۸۳ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۲۵ شوال ۱۴۸ ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۱۱۴-۱۴۸ ه‍.ق
		نام مادر	ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر
امام هفتم
	موسی بن جعفر
		القاب	کاظم
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	۷ صفر ۱۲۸ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۲۵ رجب ۱۸۳ ه‍.ق (کاظمین)
		امامت	۱۴۸-۱۸۳ ه‍.ق
		نام مادر	حمیده بربریه
امام هشتم
	علی بن موسی
		القاب	رضا
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	۱۱ ذی القعده ۱۴۸ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	آخر صفر ۲۰۳ ه‍.ق (مشهد)
		امامت	۱۸۳-۲۰۳ ه‍.ق
		نام مادر	تکتم
امام نهم
	محمد بن علی
		القاب	تقی، جواد
		کنیه ها	ابوجعفر
		ولادت	۱۰ رجب ۹۵ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	آخر ذی القعده ۲۲۰ ه‍.ق (کاظمین)
		امامت	۲۰۳-۲۲۰ ه‍.ق
		نام مادر	سبیکه
امام دهم
	علی بن محمد
		القاب	نقی، هادی
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	۱۵ ذی الحجه ۲۱۲ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۳ رجب ۲۵۴ ه‍.ق (سامرا)
		امامت	۲۲۰-۲۵۴ ه‍.ق
		نام مادر	سمانه مغربیه
امام یازدهم
	حسن بن علی
		القاب	زکیّ، عسکری
		کنیه ها	ابومحمد
		ولادت	۱۰ ربیع الثانی ۲۳۲ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	۸ ربیع الاول ۲۶۰ ه‍.ق (سامرا)
		امامت	۲۵۴-۲۶۰ ه‍.ق
		نام مادر	سوسن یا حُدیثه یا سلیل
امام دوازدهم
	محمد بن الحسن
		القاب	قائم، مهدی، صاحب‌الزمان، حجت، بقیة‌اللّه
		کنیه ها	ابوالقاسم
		ولادت	۱۵ شعبان ۲۵۵ ه‍.ق (سامرا)
		شهادت
		امامت	۲۶۰ ه‍.ق - تاکنون
		نام مادر	نرجس خاتون

پيوندها

• امام
• اهل بیت
• اولی الأمر