مجمع البحرین (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز |
|||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | کتابی است از شيخ [[فخرالدين طريحى]] (۹۷۹ - ۱۰۸۵ ھ) که به معناشناسی لغات [[قرآن]] و روايات [[اهل البیت|اهل بيت]] عليهم السلام بكار رفته است می پردازد. | |
| + | {{مشخصات کتاب | ||
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر=[[پرونده:مجمع البحرین طریحی.jpg|240px|وسط]] | |
| + | |||
| + | |نویسنده=فخرالدين طريحى | ||
| + | |||
| + | |موضوع=واژه نامه زبان عربی | ||
| + | |||
| + | |زبان=عربی | ||
| + | |||
| + | |تعداد جلد=6 | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده1=تحقيق | ||
| + | |||
| + | |افزوده1=احمد الحسيني | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39243 مجمع البحرین] | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | ==تاریخ نگارش کتاب== | ||
| + | شیخ فخر الدین طریحى نگارش کتاب «مجمع البحرین» را در ۱۶ [[رجب]] سال ۱۰۷۹ هجرى به پایان رسانده است. وى این کتاب را در جوار [[کعبه|بیت الله الحرام]]، در شهر [[مکه]] به نگارش درآورده است. شیخ فخرالدین طریحى این کتاب را بعد از نگارش کتاب «غریب القرآن» و کتاب «غریب الحدیث» نگاشته است. | ||
==انگیزه نگارش== | ==انگیزه نگارش== | ||
| − | + | شیخ فخرالدین طریحى در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگارش کتاب مجمع البحرین این گونه بیان مى‌فرماید: «و لما صنف فی إیضاح غیر الأحادیث المنسوبة إلى الآل کتب متعددة و دفاتر متبددة، ولم یکن لأحد من الأصحاب ولا لغیرهم من أولى الألباب مصنَف مستقل موضِح لأخبارنا مبین لآثارنا... حدانی ذلک على الشروع فی تألیف کتاب کاف شاف یرفع عن غریب أحادیثنا أستارها، و یدفع عن غیر الجلی منها غبارها. | |
| − | ثم | + | ثم إنی شفعته بالغرائب القرآنیة والعجائب البرهانیة لیتم الغرض من مجموعی الکتاب والسنة». |
| − | + | یعنى: «من دیدم در شرح روایات و [[احادیث]] منسوب به غیرمعصومین و اهل بیت [[رسول خدا]] صلى الله علیهم اجمعین کتاب‌هاى متعددى نگاشته شده است و از میان اصحاب و علماى بزرگ نیز کتابى مستقل در شرح اخبار و روایات [[عصمت|معصومین]] علیهم السلام نگاشته نشده است، لذا بر آن شدم تا در شرح سخنان و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام این کتاب را به نگارش درآورم. من در این کتاب واژه‌هاى غریب و ناآشناى قرآنى را نیز بر آن افزودم تا از کتاب و [[سنت]] به همراه هم بهره‌مند گردیم». | |
==ارزش کتاب== | ==ارزش کتاب== | ||
| − | از | + | از امتیازات مهم این کتاب جمع میان لغات مهم در کنار الفاظ غریب و ناآشناى واژه‌هاست، واژه‌هایى که در [[قرآن]] و سنت طاهره و روایات [[اهل بیت]] علیهم السلام وارد شده است و این نکته در درک صحیح معانى آیات قرآن و معانى تفسیرى آن بسیار سودمند و مفید است. |
| − | از | + | از این جهت، این کتاب در مباحث [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] بسیار مورد توجه و استفاده مفسرین و محققین قرآنى قرار گرفته است. به عبارت دیگر این کتاب علاوه بر آن که یک کتاب لغت است، کتاب «غریب قرآن» و کتاب «غریب حدیث» نیز به شمار مى‌آید. |
| − | + | همچنین، این کتاب در درک صحیح معانى روایات [[ائمه اطهار|ائمه]] معصومین علیهم السلام که در زمینه مباحث اعتقادى و [[فقه|فقهى]] و [[اخلاق|اخلاقى]] و دیگر مباحث وارد شده است، بسیار مؤثر و قابل توجه است. | |
| − | + | نکته دیگر این که در این کتاب به اسامى بسیارى از [[پیامبران]] الهى و راویان احادیث و علما و دانشمندان [[اسلام|اسلامى]] و پادشاهان و شخصیت هاى بزرگ تاریخى و شرح بسیارى از مباحث عقیدتى نیز اشاره شده است. | |
| − | در | + | در حقیقت این کتاب، یک دائرة المعارف از موضوعات گوناگون و مباحث متنوعى مى‌باشد که محققان را براى دستیابی به بسیارى از موضوعات راهنمایی مى‌کند. |
==شیوه نگارش== | ==شیوه نگارش== | ||
| − | + | شیخ فخرالدین طریحى در این کتاب، لغات را به پیروى از جوهرى بر پایه نظام قافیه ترتیب داده است. بر حسب این نظام، ملاک ترتیب الفبایى لغات در مرتبه اول، حرف پایانى سپس حرف نخست و سرانجام حرف میانى است. | |
| − | وى در | + | وى در این کتاب همزه و الف را در یک باب آورده و هر یک از حروف الفبا را در عنوان کتابى مستقل آورده است. این کتاب علاوه بر معانى واژه‌ها شامل روایات، احادیث، آیات قرآن کریم، بحث هاى تفسیرى و [[معجزه|معجزات]] قرآن، سخنان بزرگان و مطالب فراوان دیگرى نیز هست. |
==ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب== | ==ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب== | ||
| − | کتاب «مجمع | + | کتاب «مجمع البحرین» توسط نجم الممالک، میرزا اسماعیل بن زین العابدین تهرانى ستاره‌شناس مشهور به مصباح، متولد ۱۳۰۰ هجرى و معاصر با [[شیخ آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانى]] به فارسى ترجمه شده و با نام «ترجمه مجمع البحرین» منتشر گشته است. وى لغات فراوان دیگرى را نیز به آن افزوده است. |
| − | علاوه بر مؤلف و فرزند مؤلف، علماى | + | علاوه بر مؤلف و فرزند مؤلف، علماى دیگرى از جمله سید میرزا محمد بن میرزا على اصغر حسنى حسینى طباطبایى تبریزى بر این کتاب حاشیه نوشته‌اند. |
| − | + | حکیم عارف، ملقب به صدرالأفاضل، میرزا لطف على شیرازى، متولد ۱۲۶۸ هجرى تعلیقه‌اى بر کتاب مجمع البحرین نگاشته است به نام «رسالة أواسط القلائد» که تاریخ نگارش آن ۱۲۹۹ هجرى است. | |
| − | مستدرک: | + | مستدرک: شیخ صفى الدین بن شیخ فخرالدین طریحى نجفى (درگذشت ۱۱۰۰ هجرى)، فرزند مؤلف براى این کتاب مستدرکى نوشته است. این مستدرک مجموعه تعلیقات و حواشى است که وى بر این کتاب نوشته است. |
| − | ملحقات: | + | ملحقات: شیخ صفى الدین ملحقاتى نیز بر این کتاب دارد. وى در این ملحقات لغاتى بر مجمع البحرین افزوده است. |
==یادداشت== | ==یادداشت== | ||
| − | + | کتاب «مجمع البحرین» با توجه به بسیارى از منابع مهم و معتبر لغوى و مجموعه‌هاى بزرگ و لغت نامه‌هاى معروف نگاشته شده است، مانند: | |
| − | # «الصحاح» نوشته ابونصر، | + | #«الصحاح» نوشته ابونصر، اسماعیل بن حماد جوهرى (درگذشت ۳۹۳ هجرى). |
| − | # | + | #«[[النهایه فی غریب الحدیث و الاثر|النهایة فی قریب الحدیث والأثر]]»، نوشته [[مجدالدین ابن اثیر|ابن اثیر]] (درگذشت ۶۰۶ هجرى). |
| − | # «شمس العلوم و دواء | + | #«شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم»، نوشته نشوان بن سعید بن نشوان یمنى حِمیرى (درگذشت سال ۵۷۳ هجرى). |
| − | # «مجمع البحار»، نوشته | + | #«مجمع البحار»، نوشته شیخ محمدطاهر صدیقى فتنى (درگذشت ۹۸۱ هجرى). |
| − | # «فائق اللغة»، نوشته جارالله، ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشرى (درگذشت | + | #«فائق اللغة»، نوشته جارالله، ابوالقاسم [[جارالله زمخشری|محمود بن عمر زمخشرى]] (درگذشت ۵۳۸ هجرى). |
| − | # | + | #«الغریبین» نوشته هروى. |
| − | # «الدر | + | #«الدر النثیر» |
| − | # | + | #«القاموس» |
| − | # «أساس | + | #«أساس اللغة» |
| − | # «المجمل من أجناس | + | #«المجمل من أجناس اللغة» |
| − | # «المغرب | + | #«المغرب الغریب» |
| − | # «شرح نهج | + | #«شرح نهج العجیب» و کتاب‌ها و شرح هاى فراوان دیگر. |
==عنوان دیگر== | ==عنوان دیگر== | ||
| − | نام دیگر کتاب '''مجمع | + | نام دیگر کتاب '''مجمع البحرین و م‍طل‍ع ال‍ن‍ی‍ری‍ن''' می باشد. |
==وضعیت نشر== | ==وضعیت نشر== | ||
| − | کتاب حاضر در سالهای مختلف و توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است. جدیدترین چاپ کتاب در سال | + | کتاب حاضر در سالهای مختلف و توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است. جدیدترین چاپ کتاب در سال ۱۳۹۰ توسط موسسه‌البعثه، مرکزالطباعه والنشر در تهران بوده است. |
==منابع== | ==منابع== | ||
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2618227 سایت سازمان اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]، (7 خرداد 1391). | *[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2618227 سایت سازمان اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]، (7 خرداد 1391). | ||
| − | * مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع التفاسیر2 [لوح فشرده]: بخش کتابشناسی، معرفی "مجمع البحرین". | + | *مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع التفاسیر2 [لوح فشرده]: بخش کتابشناسی، معرفی "مجمع البحرین". |
| + | |||
| + | {{منابع مرجع}} | ||
| + | |||
| + | ==متن کتاب مجمع البحرین== | ||
| + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39243/مجمع-البحرين 1.مجمع البحرین] | ||
| + | |||
| + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/38841/مجمع-البحرين 2.مجمع البحرین] | ||
[[رده:منابع واژه شناسی قرآن]] | [[رده:منابع واژه شناسی قرآن]] | ||
[[رده:فرهنگ نامه ها]] | [[رده:فرهنگ نامه ها]] | ||
| + | [[رده:کتابهای غریب الحدیث]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۰۹
کتابی است از شيخ فخرالدين طريحى (۹۷۹ - ۱۰۸۵ ھ) که به معناشناسی لغات قرآن و روايات اهل بيت عليهم السلام بكار رفته است می پردازد.
 | |
| نویسنده | فخرالدين طريحى |
| موضوع | واژه نامه زبان عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| تحقيق | احمد الحسيني |
|
| |
محتویات
تاریخ نگارش کتاب
شیخ فخر الدین طریحى نگارش کتاب «مجمع البحرین» را در ۱۶ رجب سال ۱۰۷۹ هجرى به پایان رسانده است. وى این کتاب را در جوار بیت الله الحرام، در شهر مکه به نگارش درآورده است. شیخ فخرالدین طریحى این کتاب را بعد از نگارش کتاب «غریب القرآن» و کتاب «غریب الحدیث» نگاشته است.
انگیزه نگارش
شیخ فخرالدین طریحى در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگارش کتاب مجمع البحرین این گونه بیان مى‌فرماید: «و لما صنف فی إیضاح غیر الأحادیث المنسوبة إلى الآل کتب متعددة و دفاتر متبددة، ولم یکن لأحد من الأصحاب ولا لغیرهم من أولى الألباب مصنَف مستقل موضِح لأخبارنا مبین لآثارنا... حدانی ذلک على الشروع فی تألیف کتاب کاف شاف یرفع عن غریب أحادیثنا أستارها، و یدفع عن غیر الجلی منها غبارها. ثم إنی شفعته بالغرائب القرآنیة والعجائب البرهانیة لیتم الغرض من مجموعی الکتاب والسنة».
یعنى: «من دیدم در شرح روایات و احادیث منسوب به غیرمعصومین و اهل بیت رسول خدا صلى الله علیهم اجمعین کتاب‌هاى متعددى نگاشته شده است و از میان اصحاب و علماى بزرگ نیز کتابى مستقل در شرح اخبار و روایات معصومین علیهم السلام نگاشته نشده است، لذا بر آن شدم تا در شرح سخنان و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام این کتاب را به نگارش درآورم. من در این کتاب واژه‌هاى غریب و ناآشناى قرآنى را نیز بر آن افزودم تا از کتاب و سنت به همراه هم بهره‌مند گردیم».
ارزش کتاب
از امتیازات مهم این کتاب جمع میان لغات مهم در کنار الفاظ غریب و ناآشناى واژه‌هاست، واژه‌هایى که در قرآن و سنت طاهره و روایات اهل بیت علیهم السلام وارد شده است و این نکته در درک صحیح معانى آیات قرآن و معانى تفسیرى آن بسیار سودمند و مفید است.
از این جهت، این کتاب در مباحث تفسیرى بسیار مورد توجه و استفاده مفسرین و محققین قرآنى قرار گرفته است. به عبارت دیگر این کتاب علاوه بر آن که یک کتاب لغت است، کتاب «غریب قرآن» و کتاب «غریب حدیث» نیز به شمار مى‌آید.
همچنین، این کتاب در درک صحیح معانى روایات ائمه معصومین علیهم السلام که در زمینه مباحث اعتقادى و فقهى و اخلاقى و دیگر مباحث وارد شده است، بسیار مؤثر و قابل توجه است.
نکته دیگر این که در این کتاب به اسامى بسیارى از پیامبران الهى و راویان احادیث و علما و دانشمندان اسلامى و پادشاهان و شخصیت هاى بزرگ تاریخى و شرح بسیارى از مباحث عقیدتى نیز اشاره شده است.
در حقیقت این کتاب، یک دائرة المعارف از موضوعات گوناگون و مباحث متنوعى مى‌باشد که محققان را براى دستیابی به بسیارى از موضوعات راهنمایی مى‌کند.
شیوه نگارش
شیخ فخرالدین طریحى در این کتاب، لغات را به پیروى از جوهرى بر پایه نظام قافیه ترتیب داده است. بر حسب این نظام، ملاک ترتیب الفبایى لغات در مرتبه اول، حرف پایانى سپس حرف نخست و سرانجام حرف میانى است.
وى در این کتاب همزه و الف را در یک باب آورده و هر یک از حروف الفبا را در عنوان کتابى مستقل آورده است. این کتاب علاوه بر معانى واژه‌ها شامل روایات، احادیث، آیات قرآن کریم، بحث هاى تفسیرى و معجزات قرآن، سخنان بزرگان و مطالب فراوان دیگرى نیز هست.
ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب
کتاب «مجمع البحرین» توسط نجم الممالک، میرزا اسماعیل بن زین العابدین تهرانى ستاره‌شناس مشهور به مصباح، متولد ۱۳۰۰ هجرى و معاصر با آقا بزرگ تهرانى به فارسى ترجمه شده و با نام «ترجمه مجمع البحرین» منتشر گشته است. وى لغات فراوان دیگرى را نیز به آن افزوده است.
علاوه بر مؤلف و فرزند مؤلف، علماى دیگرى از جمله سید میرزا محمد بن میرزا على اصغر حسنى حسینى طباطبایى تبریزى بر این کتاب حاشیه نوشته‌اند.
حکیم عارف، ملقب به صدرالأفاضل، میرزا لطف على شیرازى، متولد ۱۲۶۸ هجرى تعلیقه‌اى بر کتاب مجمع البحرین نگاشته است به نام «رسالة أواسط القلائد» که تاریخ نگارش آن ۱۲۹۹ هجرى است.
مستدرک: شیخ صفى الدین بن شیخ فخرالدین طریحى نجفى (درگذشت ۱۱۰۰ هجرى)، فرزند مؤلف براى این کتاب مستدرکى نوشته است. این مستدرک مجموعه تعلیقات و حواشى است که وى بر این کتاب نوشته است.
ملحقات: شیخ صفى الدین ملحقاتى نیز بر این کتاب دارد. وى در این ملحقات لغاتى بر مجمع البحرین افزوده است.
یادداشت
کتاب «مجمع البحرین» با توجه به بسیارى از منابع مهم و معتبر لغوى و مجموعه‌هاى بزرگ و لغت نامه‌هاى معروف نگاشته شده است، مانند:
- «الصحاح» نوشته ابونصر، اسماعیل بن حماد جوهرى (درگذشت ۳۹۳ هجرى).
- «النهایة فی قریب الحدیث والأثر»، نوشته ابن اثیر (درگذشت ۶۰۶ هجرى).
- «شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم»، نوشته نشوان بن سعید بن نشوان یمنى حِمیرى (درگذشت سال ۵۷۳ هجرى).
- «مجمع البحار»، نوشته شیخ محمدطاهر صدیقى فتنى (درگذشت ۹۸۱ هجرى).
- «فائق اللغة»، نوشته جارالله، ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشرى (درگذشت ۵۳۸ هجرى).
- «الغریبین» نوشته هروى.
- «الدر النثیر»
- «القاموس»
- «أساس اللغة»
- «المجمل من أجناس اللغة»
- «المغرب الغریب»
- «شرح نهج العجیب» و کتاب‌ها و شرح هاى فراوان دیگر.
عنوان دیگر
نام دیگر کتاب مجمع البحرین و م‍طل‍ع ال‍ن‍ی‍ری‍ن می باشد.
وضعیت نشر
کتاب حاضر در سالهای مختلف و توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است. جدیدترین چاپ کتاب در سال ۱۳۹۰ توسط موسسه‌البعثه، مرکزالطباعه والنشر در تهران بوده است.
منابع
- سایت سازمان اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، (7 خرداد 1391).
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع التفاسیر2 [لوح فشرده]: بخش کتابشناسی، معرفی "مجمع البحرین".
| دائره المعارف ها | * دانشنامه جهان اسلام * دائرة المعارف بزرگ اسلامی * دائرة المعارف قرآن کریم * دانشنامه فرهنگ فاطمی * دانشنامه امام حسین علیه السلام * دانشنامه امیرالمومنین علیه السلام * دانشنامه قرآن و حدیث * دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی * دایرة المعارف فارسی |
| فرهنگ های تخصصی | *فرهنگ قرآن * فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام * فرهنگ عاشورا * قاموس قرآن * نثر طوبی * سفینه البحار |
| واژه نامه ها | * المنجد * تاج العروس * جمهرة اللغة * قاموس المحیط * لسان العرب * مجمع البحرین * مفردات قرآن راغب * معجم مقاییس اللغة |
| سرگذشت نامه ها | *ريحانة الادب * روضات الجنات * طبقات اعلام الشیعه * اعیان الشیعه * مجالس المؤمنین * گلشن ابرار * ستارگان حرم * اثر آفرینان |
| کتابشناسی ها | * الذریعه الی تصانیف الشیعه * کشف الظنون * الفهرست ابن ندیم * فهرست کتاب های چاپی فارسی |
| منابع مرجع الکترونیکی | * ویکی شیعه * دانشنامه اسلامی |
متن کتاب مجمع البحرین
