منابع و پی نوشتهای متوسط
جامعیت مقاله متوسط
شناسه ناقص است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

مجدالدین ابن اثیر

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«مجدالدین ابوالسعادات مبارک بن محمد شیبانى جزرى»، معروف به «مجدالدین ابن اثیر» (۵۴۴-۶۰۶ ق)، محدث،‌ رجالى‌، مفسر و فقیه‌ شافعى‌ مذهب است. مجدالدین در فقه، حدیث، رجال، تفسیر و ادبیات عرب متخصص و صاحب اثر بود. کتاب «النهایة فى غریب الحدیث و الأثر» از معروفترین تألیفات اوست.

نام کامل مجدالدین مبارک ابن اثیر
زادروز ۵۴۴ هجری
زادگاه سوریه
وفات ۶۰۶ هجری
مدفن موصل، عراق

Line.png

اساتید

یحیى بن سعدون قرطبى، سعید بن دهّان، عبدالله بن احمد طوسى، ابوالفرج عبدالمنعم حّرانى،...

شاگردان

ابوالفتح محمد شهاب‌الدین، فخرالدین بن بخارى، عبدالمحسن بن محمد حامض،...

آثار

النهایة فى غریب الحدیث والاثر، المختار فى مناقب الاخیار، الانصاف فى الجمع بین الکشف و الکشاف، جامع الاصول الستة فى أحادیث الرسول،...

زندگی‌نامه

مجدالدین ابوالسعادات مبارک بن محمد شیبانى جزرى در سال ۵۴۴ هـ.ق در جزیره ابن عمر (شهر مرزی‌ میان‌ سوریه‌ و ترکیه‌) تولد و رشد یافت. او به همراه دو برادر دیگرش -یعنی عزالدین ابن اثیر (م، ۶۳۰ ق) صاحب اُسد الغابه و ضیاءالدین ابن اثیر (م، ۶۳۷ ق) صاحب «المثل السائر فى ادب الکاتب و الشاعر»-، در علوم اسلامى به ویژه در ادبیات عرب، تاریخ اسلام و حدیث شناسى نقش و تأثیر بسزایى داشتند.

مجدالدین بن اثیر به قصد تحصیل دانش حدیثى به بغداد مسافرت کرد. پس از بیست سالگى به شهر موصل رفت و کتابهاى خود را در همانجا تألیف نمود و از این طریق شهرت پیدا کرد. علماى اهل سنت او را از محاسن روزگار دانسته و او را در دیندارى به عنوان ضرب المثل ذکر کرده و گفته اند که بر طریق مستقیم ملازمت داشت و این سخن به معناى این است که در مذهبش پیرو عقاید اهل سنت بود و از عقاید شیعه پیروى نکرده است.

مجدالدین‌ آن‌ زمان‌ که‌ در موصل‌ مى‌زیست‌، به‌ اتابکان‌ زنگى‌ موصل‌ که‌ از سوی‌ سلجوقیان‌ فرمانروای‌ آنجا بودند، نزدیک‌ شد و به‌ وسیله چند تن‌ از حاکمان‌ زنگى‌ به‌ مقام‌ مشاور ویژه‌ و نیز منشى‌ خاص‌ دست‌ یافت‌. وی‌ مدتى‌ خزانه‌دار سیف‌الدین‌ غازی‌ بن‌ مَودود بن‌ زنگى‌ (م، ۵۷۶ ق‌) بود و پس‌ از آن‌ مدتى‌ نیز توسط سیف‌الدین‌ به‌ سرپرستى‌ دیوان‌ جزیرة ابن‌ عُمَر گمارده‌ شد، آنگاه‌ به‌ موصل‌ بازگشت‌ و مقام‌ نیابت‌ دیوان‌ را از سوی‌ وزیر جلال‌الدین‌ ابوالحسن‌ على‌ بن‌ منصور اصفهانى‌ عهده‌دار شد و پس‌ از آن‌ نزد مجاهدالدین‌ قایماز (م، ۵۹۵ ق‌) راه‌ یافت‌ و در آنجا به‌ مقام‌ بلندی‌ رسید.

هنگامى‌ که‌ در ۵۸۹ ق. مجاهدالدین‌ دستگیر و زندانى‌ شد و عزّالدّین‌ مسعود جانشین‌ وی‌ گردید، وی‌ در خدمت‌ مسعود درآمد و پس‌ از درگذشت‌ او به‌ جانشین‌ وی‌ نورالدین‌ ارسلان‌ شاه‌ پیوست‌ و در فرمانروایى‌ نورالدین‌ ارسلان‌ شاه‌ پیوست‌ و در فرمانروایى‌ نورالدین‌ قدرتى‌ عظیم‌ یافت‌. ابن اثیر سرانجام در سال ۶۰۶ ق. در موصل درگذشت.

استادان و شاگردان

برخی از اساتید ابن اثیر عبارت بودند از: یحیى بن سعدون قرطبى (م، ۵۶۷ ق)، سعید بن دهّان، عبدالله بن احمد بن محمد طوسى (خطیب شهر موصل)، ابوالفرج عبدالمنعم حّرانى (م، ۵۹۶ ق) و عبدالوهاب بن سکینه صوفى شافعى (م، ۶۰۷ ق).

همچنین برخی شاگردان او عبارتند از: فرزندش ابوالفتح محمد شهاب الدین (م، ۵۹۶ ق)، فخرالدین بن بخارى (م، ۶۴۶ ق) و تاج الدین عبدالمحسن بن محمد حامض.

آثار و تألیفات

از مهمترین کتابهاى ابن اثیر مى توان به این موارد اشاره کرد:

  1. النهایة فى غریب الحدیث والاثر؛
  2. الانصاف فى الجمع بین الکشف و الکشاف؛ کتابى در مقام قضاوت درباره مطالب دو کتاب تفسیرى مهم اهل سنت، یعنى تفسیر «الکشف و البیان» ثعلبى و تفسیر «الکشاف» زمخشرى مى باشد.
  3. جامع الاصول الستة فى احادیث الرسول؛ این کتاب در واقع بازنویسى و تدوین جدیدى از صحاح سته اهل سنت در زمینه حدیث است که او همه احادیث آن کتب را غیر از «سنن ابن ماجه» گردآورى کرده است.
  4. المختار فى مناقب الاخیار؛ کتابی در شرح حال و اخبار و آثار صحابه و تابعین؛
  5. تجرید اسماء الصحابة؛
  6. مثال الطالب فى شرح طوال الغرائب؛ او این کتاب را پس از تألیف کتابش «النهایة فى غریب الحدیث» تألیف کرده و در آن به شرح احادیث طولانى و متوسط پرداخته که در آنها الفاظ و تعابیر غریب زیادى بکار رفته است.
  7. کتابی در تفسیر قرآن که در چهار مجلد بوده است.

منابع