الغدیر (کتاب)
 | |
| نویسنده | علامه امینی |
| موضوع | غدیر خم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۱ |
| تحقیق | سید عبدالعزیز طباطبایی |
|
| |
«الغدیر فی الکتاب و السنّة و الأدب»، تألیف علامه عبدالحسین امینی (م، ۱۳۹۰ ق)، کتابی با موضوع اثبات امامت و خلافت بلافصل امام علی (علیه‌السلام) در واقعه غدیر خم، بر اساس منابع اهل سنت است. مؤلف در این کتاب علاوه بر بررسی صحت حدیث غدیر و مفاد آن و اثبات مدعای شیعه، برخی از مباحث مورد اختلاف شیعه و دیگران را مطرح نموده و شبهات و اتهامات وارده بر این مکتب را پاسخ داده است.
محتویات
مؤلف
علامه عبدالحسین امینی در سال ۱۳۲۰ قمری در تبریز زاده شد و در مدارس آن شهر مقدمات علوم را آموخت. سپس به نجف رفت و در درس عالمان مختلف حاضر شد و از مراجع بزرگی مانند سید ابوالحسن اصفهانی (م. ۱۳۶۴ق) و میرزا محمدحسین نایینی (م. ۱۳۵۵ق) اجازه اجتهاد دریافت کرد. او همچنین از شیخ محمدحسین کمپانى اصفهانی و شیخ آقا بزرگ تهرانی، دارای اجازه روایت است. عالمان مختلف در اجازات خود، مقامات علمی، دینی و اجتماعی عبدالحسین امینی را یادآور شده و ستوده‌اند.
علامه امینی در تفسیر، حدیث، تاریخ و علم رجال صاحب‌نظر بود و بیشتر ساعاتش به تحقیق و مطالعه می‌گذشت. برخی از تألیفات مهم او عبارتند از: الغدیر فی الکتاب و السنّة و الأدب، شهداء الفضیلة، سیرتنا و سنتنا سیرة نبینا و سنته، فاطمه زهرا سلام الله علیها، تفسیر فاتحه الکتاب، السنة و السیرة.
مرحوم علامه امینی ظهر جمعه ۲۸ ربیع‌الثانی ۱۳۹۰ قمری (۱۳۴۹ ش) درگذشت و در کتابخانه‌ای که خود در نجف برپا کرده بود، به خاک سپرده شد.
معرفی کتاب
انتخاب عنوان «الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب»، برای این کتاب بدین معناست که کسی که منکر حدیث غدیر و امور وابسته به آن شود، در واقع منکر قرآن، سنت، ادبیات، تاریخ و مجمع علمی شعر عرب شده است، چرا که نویسنده مدعای خود را با اسناد متقن و شواهد قطعی از هر سه منبع مذکور، به اثبات رسانده است.
هدف نویسنده آن است که با انحرافات و تحریف هایی که از اوائل نشر اسلام ـ در زمینه ولایت امیرالمؤمنین(ع) ـ صورت گرفته است مبارزه کند و حق را ثابت نماید.
علامه امینی برای تألیف این اثر بدیع، همه منابع مورد نیاز موجود در کتابخانه های عمومی و خصوصی نجف اشرف را بررسی کرده، سپس برای تکمیل گستره کار خود، به ایران، سوریه، هند و ترکیه مسافرت می کند و مصادر مربوط به این موضوع را با کوششی بی وقفه و حیرت انگیز، مطالعه و بررسی می نماید. او خود در این باره می گوید: «من برای نوشتن الغدیر، ده هزار کتاب را خوانده ام و به صد هزار کتاب مراجعه مکرر داشته ام».
منابع و مصادر مورد استناد الغدیر به جهت رعایت قواعد منطقی جدل، احتجاج و مناظره، همه از منابع عالمان اهل سنت است. این ویژگی کتاب همراه با اجتناب مؤلف از تعصب و یک‌سونگری، موجب شهرت جهانی الغدیر شده است. در کتاب «الغدیر» نزدیک ۱۵۰ کتاب از مهمترین کتابهای مسلمین در رشته های مختلف به میان آورده شده و براساس ملاکها و مآخذ خود اهل سنت به مطالب آنها رسیدگی شده است.
کتاب «الغدیر» اکنون در یازده مجلد با تحقیق و تصحیح و تعلیقات مرحوم سید عبدالعزیز طباطبایی به چاپ رسیده است. ترجمه فارسی این کتاب نیز در ۲۲ جلد توسط بنیاد بعثت منتشر شده است.
محتوای کتاب
علامه امینی، حدیث غدیر را یقین آورترین و متواترترین حدیث منقول از پیامبر(ص) می داند. وی بدین منظور، سند حدیث را از صحابه و تابعان تا علمای قرن ۱۴ با تکیه بر منابع اهل سنت ذکر می کند و تواتر آن را نشان می دهد. علاوه بر این تواتر، نویسنده به تفصیل، اشعاری از صحابه و تابعان و نسلهای بعدی را در تأیید مدعای شیعه ذکر می کند. کتاب «الغدیر» در یازده جلد به ترتیب و شرح زیر تدوین شده است:
- جلد اول: مؤلف در ابتدا، پس از نقل حدیث غدیر، ۱۱۰ تن از بزرگان صحابه پیامبر(ص) را نام می برد که آن را نقل کرده اند و نام تک‌تک آنها را با تکیه بر منابع اهل سنت یاد می کند. سپس، نام ۸۴ تن از تابعانی که این حدیث را روایت کرده اند یاد می شود و آراء نویسندگان رجالی اهل سنت درباره آنها بیان می شود. پس از تابعان، نام ۳۶۰ تن از علمای راوی این حدیث از قرن ۲ق. تا قرن ۱۴ق. یاد می شود. در فصل بعدی کتاب، نام نویسندگانی که آثاری مستقل راجع به حدیث غدیر نگاشته اند ذکر می شود و در فصل بعد، احتجاجهایی که به حدیث غدیر شده، بیان شده است. آیات قرآن راجع به واقعه غدیر، مبحث بعدی جلد نخست کتاب الغدیر است و پس از آن عید غدیر و داستان تبریک گفتن عمر و ابوبکر و سایر صحابه به امام علی(ع)، و جایگاه این عید نزد اهل بیت(ع) بررسی می شود و سپس، سخنان برخی از دانشمندان اهل سنت درباره غدیر و نیز سند حدیث غدیر، بررسی می شود. مطالب بعدی کتاب، درباره مفاد و معنای این حدیث است که برای این امر، نویسنده شبهات برخی از دانشمندان اهل سنت را نقل و بررسی می کند و با توجه به قرینه های گوناگون، دلالت این حدیث را روشن می سازد.
- جلد دوم: نویسنده، به بررسی شاعران و شعرهای مربوط به غدیر در قرن اول هجری می پردازد که بدین منظور از اشعار امیرالمؤمنین(ع)، حسان بن ثابت، قیس بن سعد بن عباده، عمرو بن عاص و محمد بن عبدالله حمیری با اسناد متقن تاریخی یاد می کند که در تأیید مفاد و معنای غدیر برای اثبات جانشینی امام علی(ع) قابل استفاده اند. پس از این افراد، شاعرانی از قرن دوم هجری یاد می شوند که درباره غدیر شعر سروده اند، از جمله: کمیت، سید حمیری، عبدی کوفی؛ و پس از اینها شاعران قرن سوم: ابوتمام طائی و دعبل خزاعی یاد می شوند.
- جلد سوم: جلد سوم «الغدیر» با ادامه شاعران غدیریه‌سرای قرن سوم هجری قمری آغاز می‌شود. سپس به مناسبت به بررسی و نقد برخی از آثار مستشرقین درباره اسلام می پردازد. و سپس با ذکر ابن رومی و افوه حمانی به ادامه شاعران قرن ۳ ق. می پردازد. در ادامه بحثی راجع به زید شهید و دیدگاه شیعه درباره وی، با توجه به شبهات برخی علمای اهل سنت مطرح شده است. نویسنده در ادامه به تفصیل وارد بررسی تهمتهایی می شود که برخی از علمای اهل سنت به شیعه وارد کرده اند و آنها را به نحو مستند نقد می کند و در این راستا فضائلی از اهل بیت(ع)، تحریف قرآن و متعه را مورد بحث قرار می دهد. ادامه مباحث این جلد، شاعران غدیریه‌سرای قرن ۴ق است: ابن طباطبا اصفهانی، ابن علویه اصفهانی، مفجّع، ابوالقاسم صنوبری، قاضی تنوخی، ابوالقاسم زاهی، ابوفراس حمدانی.
- جلد چهارم: مطالب جلد ۴، ادامه غدیریه‌سرایان قرن ۴، و پس از آن، شاعران قرن ۵ و ۶ است. در میان اینان، کسانی چون ابوالفتح کشاجم، صاحب بن عباد، سید رضی، سید مرتضی، ابوالعلاء معرّی، و خطیب خوارزمی دیده می شوند.
- جلد پنجم: جلد پنجم، ادامه غدیریه‌سرایان قرن ۶ و ۷ق است. مطالب دیگری که در این جلد مطرح شده اند از این قرار است: حدیث رد الشمس، نماز هزار رکعت، محدّث در اسلام، علم امامان شیعه به غیب، انتقال جنازه به مشاهد مشرفه، زیارت و جعل حدیث. نویسنده در همه این مباحث با تکیه بر منابع اهل سنت، تهمتهایی را که برخی از علمای اهل سنت بر شیعه وارد کرده اند پاسخ داده است.
- جلد ششم: این جلد حاوی غدیریه‌سرایان قرن ۸ق است که از جمله آنها شیبانی شافعی، شمس الدین مالکی و علاء الدین حلی است. دیگر موضوع مطرح شده در این جلد، دانش عمر بن خطاب و اشتباهای وی در قضاوت است که این بحث طبق منابع اهل سنت، به تفصیل مطرح شده است که در خلال همین مطالب نهی عمر از متعتین (متعه حج و متعه زنان) نیز مورد بحث قرار گرفته است.
- جلد هفتم: جلد هفتم با غدیریه سرایان قرن ۹ آغاز می شود و سپس به مبالغه هایی می پردازد که درباره فضائل ابوبکر شده است که در خلال این مباحث به دانش و آگاهی دینی وی و نیز مباحث پیرامون فدک پرداخته می شود. بحث پایانی این جلد، ایمان ابوطالب است که نویسنده برای این ادعای خویش مستنداتی گوناگون شامل اشعار، سایر گفته ها، کارهای ابوطالب و احادیثی از معصومین را یاد می کند.
- جلد هشتم: آغاز این جلد، با ادامه بحث از ایمان ابوطالب است که برخی از شبهاتی را که با استناد به برخی آیات قرآن مطرح شده است بررسی و پاسخ داده می شود و بحث با حدیث ضحضاح ادامه می یابد. ادامه مطالب این جلد، بحث از مبالغه هایی است که در مورد فضائل ابوبکر صورت گرفته است و پس از آن به مبالغه های صورت گرفته درباره عمر پرداخته می شود. بحث بعدی کتاب بررسی مبالغه های راجع به عثمان است که در خلال این مباحث، دانش وی، بذل و بخششهای وی از بیت المال و سرانجام تبعید ابوذر به ربذه در زمان عثمان بررسی می شود.
- جلد نهم: مباحث این جلد، ادامه بررسی فضائل عثمان و برخوردهای ناگوار وی با ابن مسعود، عمار، تبعید نیکان کوفه به شام است. سخنان و آراء برخی از صحابه پیامبر(ص) درباره عثمان و داستان کشته شدن وی، از دیگر مباحث این کتاب است.
- جلد دهم: ادامه مبالغه های صورت گرفته درباره فضائل خلفای سه گانه، مطالب آغازین جلد ۱۰ الغدیر است. ادامه بحث، راجع به ابن عمر و کارهای ناروای اوست که به همین مناسبت، بحث بیعت با یزید طرح می شود. فضائل غلو شده درباره معاویه و ذکر خطاها، بدعتها، جنایتها و دیگر کارهای ناگوار وی از جمله جنگ با امیرالمؤمنین علی (ع) در صفین و ماجرای حکمیت، از دیگر مطالب این جلد است.
- جلد یازدهم: این جلد با بررسی رفتار معاویه با امام حسن مجتبی(ع) آغاز می شود و با برخوردهای معاویه با شیعیان امیرالمؤمنین(ع) و جنایاتی که وی نسبت به حجر بن عدی و یارانش روا داشت ادامه می یابد. پس از این، فضائل دروغین معاویه مورد بررسی و نقد قرار می گیرد و به همین مناسبت غلوّها و داستانهای خرافی ساخته شده در فضائل برخی اشخاص یاد می شود. غدیریه سرایان قرن ۹ تا ۱۲ق دیگر مباحث این جلد الغدیر است. در پایان این جلد، مرحوم علامه امینی، جلد ۱۲ را وعده می دهد که حاوی ذکر بقیه شاعران غدیر است، ولی درگذشت مؤلف، مجال نشر آنها را نمی دهد.
منابع
- سایت اندیشه قم، تاریخ بازیابی: ۲ بهمن ۱۳۹۱.
- "الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب"، ویکی نور.
- "کتاب الغدیر نوشته علامه امینی"، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت.
