حمید (اسم الله): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (مهدی موسوی صفحهٔ حمید را به حمید (اسم الله) منتقل کرد)
 
(۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائرة المعارف|[[فرهنگ قرآن]]}}
+
'''«حَمید»''' از ریشه «[[حمد]]» (ستایش) و از [[اسماء حسنی|اسماء حُسناى]] الهى به معناى «حامد» بُود، ستاینده خود و ستاینده مؤمنان؛ و به معنى «محمود» بُود، (ستوده) ستودن خود مر خود را و سُتودن مؤمنان او را،<ref>روح الارواح فى شرح اسماء الملک الفتّاح، ص ۴۶۷.</ref> و به معناى کسى که ستایش براى او ثابت شده است.<ref>التحقیق، ج ۱ ـ ۲، ص ۲۸۱، «حمد».</ref> و اطلاق آن به معناى فاعلى (حامد) و مفعولى (محمود) بر خداوند جایز است.<ref>مفردات، ص ۲۵۶، «حمد».</ref>
  
حميد از حمد (ستايش) و از اسماى حسناى الهى به معناى حامد بُود، ستاينده خود و ستاينده مؤمنان و به معنى محمود بود. ستوده، ستودن خود مر خود را و سُتودن مؤمنان او را،<ref>رَوح الارواح فى شرح اسماء الملك الفتّاح، ص 467.</ref> به معناى كسى كه ستايش براى او ثابت شده است.<ref>التحقيق، ج 1 ـ 2، ص 281، «حمد».</ref>
+
وصف «حمید» در [[قرآن|قرآن مجید]] هفده بار وارد شده و در همه موارد، وصف [[الله|خدا]] قرار گرفته است و با صفات دیگرى مانند [[غنی (اسم الله)|غنى]]، [[مجید (اسم الله)|مجید]]، [[عزیز (اسم الله)|عزیز]]، [[حکیم (اسم الله)|حکیم]] و [[ولى (اسم الله)|ولىّ]] همراه مى باشد، چنان که مى فرماید: «غَنِىٌّ حَمیدٌ» ([[سوره بقره|بقره]]/۲۶۷)، «حَمِیدٌ مَجِیدٌ» ([[سوره هود|هود]]/۷۳)، «إِلى صِراطِ العَزِیزِ الحَمِید» ([[سوره ابراهیم|ابراهیم]]/۱)، «مِنْ حَکیم حَمید» ([[سوره فصلت|فصلت]]/۴۲) و «الولىّ الحمید» ([[سوره شوری|شورى]]/۲۸).
  
و اطلاق آن به معناى فاعلى (حامد) و مفعولى (محمود) بر خداوند جايز است.<ref>مفردات، ص 256، «حمد».</ref>
+
[[ابن فارس]] مى گوید: «حمد» یک معنى بیش ندارد و آن ستایش در مقابل نکوهش است، عرب مى گوید: «حمدتُ فلاناً أحمدُه» او را ستودم. «حمد» از نظر علما و محققان، ستایش کسى است که روى اختیار، کار نیک انجام دهد، بنابر این «حمید» به معنى «محمود» مى باشد و از نظر مفهوم نسبت به «مدح» اخص مى باشد، زیرا «مدح» ستایشى است در برابر هر فعل و یا صفت نیک، خواه اختیارى باشد یا تسخیرى، بنابر این هرگاه گوهرى به خاطر درخشندگى و زیبایى آن ستوده شود، در آن مورد لفظ مدح به کار مى برند، نه حمد؛ زیرا صفات خیره کننده آن جنبه تسخیرى دارد نه جنبه اختیارى، ولى در مورد کارهاى نیک اختیارى از واژه حمد بهره مى گیرند.
 +
 
 +
اگر خدا را «حمید» مى خوانیم یا به معنى مستحق ستایش است؛ و یا به معنى محمود است، چنان که قبیل به معنى مقبول مى آید، زیرا خدا ستوده شده است، هم از جانب خود و هم از جانب بندگان، چنان که مى فرماید: «...وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِک...». ([[سوره بقره|بقره]]/۳۰) «ما تو را با ستایش از هر نقص پیراسته مى سازیم».<ref>جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج ۲ ص ۲۰۴.</ref>
  
 
اين اسم و صفت الهى در آيات ذيل مطرح شده است:  
 
اين اسم و صفت الهى در آيات ذيل مطرح شده است:  
  
 
{| class="wikitable" style="margin: 3em auto 1em auto"
 
{| class="wikitable" style="margin: 3em auto 1em auto"
! شماره || نام سوره || آیات
+
!شماره||نام سوره||آیات
 
|-
 
|-
|1||[[سوره بقره]](2)||آیه 267.
+
|۱||[[سوره بقره]](۲)||آیه ۲۶۷.
 
|-
 
|-
|2||[[سوره نساء]](4)||آیه 131.
+
|۲||[[سوره نساء]](۴)||آیه ۱۳۱.
 
|-
 
|-
|3||[[سوره هود]](11)||آیه 73.
+
|۳||[[سوره هود]](۱۱)||آیه ۷۳.
 
|-
 
|-
|4||[[سوره ابراهیم]](14)||آیات 1 و 8.
+
|۴||[[سوره ابراهیم]](۱۴)||آیات ۱ و ۸.
 
|-
 
|-
|5||[[سوره حج]](22)||آیات 24 و 64.
+
|۵||[[سوره حج]](۲۲)||آیات ۲۴ و ۶۴.
 
|-
 
|-
|6||[[سوره لقمان]](31)||آیات 12 و 26.
+
|۶||[[سوره لقمان]](۳۱)||آیات ۱۲ و ۲۶.
 
|-
 
|-
|7||[[سوره سبا]](34)||آیه 6.
+
|۷||[[سوره سبا]](۳۴)||آیه ۶.
 
|-
 
|-
|8||[[سوره فاطر]](35)|| آیه 15.
+
|۸||[[سوره فاطر]](۳۵)||آیه ۱۵.
 
|-
 
|-
|9||[[سوره فصلت]](41)|| آیه 42.
+
|۹||[[سوره فصلت]](۴۱)||آیه ۴۲.
 
|-
 
|-
|10||[[سوره شوری]](42)||آیه 28.
+
|۱۰||[[سوره شوری]](۴۲)||آیه ۲۸.
 
|-
 
|-
|11||[[سوره حدید]](57)||آیه 24.
+
|۱۱||[[سوره حدید]](۵۷)||آیه ۲۴.
 
|-
 
|-
|12||[[سوره ممتحنه]](60)||آیه 6.
+
|۱۲||[[سوره ممتحنه]](۶۰)||آیه ۶.
 
|-
 
|-
|13||[[سوره تغابن]](64)||آیه 6.
+
|۱۳||[[سوره تغابن]](۶۴)||آیه ۶.
 
|-
 
|-
|14||[[سوره بروج]](85)||آیه 8.
+
|۱۴||[[سوره بروج]](۸۵)||آیه ۸.
 +
 
 
|}
 
|}
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 
 
==منابع==
 
==منابع==
فرهنگ قرآن، جلد 12، صفحه 187.
+
* [[فرهنگ قرآن (کتاب)|فرهنگ قرآن]]، ج ۱۲ ص ۱۸۷.
 +
* [http://tohid.ir/fa/index/book?bookID=167&page=8#id203_p203 پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سبحانی، منشور جاوید، ج ۲].
 +
{{اسماء الله}}
  
 
[[رده:اسماء و صفات الهی]]
 
[[رده:اسماء و صفات الهی]]
 
[[رده:واژگان قرآنی]]
 
[[رده:واژگان قرآنی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۵

«حَمید» از ریشه «حمد» (ستایش) و از اسماء حُسناى الهى به معناى «حامد» بُود، ستاینده خود و ستاینده مؤمنان؛ و به معنى «محمود» بُود، (ستوده) ستودن خود مر خود را و سُتودن مؤمنان او را،[۱] و به معناى کسى که ستایش براى او ثابت شده است.[۲] و اطلاق آن به معناى فاعلى (حامد) و مفعولى (محمود) بر خداوند جایز است.[۳]

وصف «حمید» در قرآن مجید هفده بار وارد شده و در همه موارد، وصف خدا قرار گرفته است و با صفات دیگرى مانند غنى، مجید، عزیز، حکیم و ولىّ همراه مى باشد، چنان که مى فرماید: «غَنِىٌّ حَمیدٌ» (بقره/۲۶۷)، «حَمِیدٌ مَجِیدٌ» (هود/۷۳)، «إِلى صِراطِ العَزِیزِ الحَمِید» (ابراهیم/۱)، «مِنْ حَکیم حَمید» (فصلت/۴۲) و «الولىّ الحمید» (شورى/۲۸).

ابن فارس مى گوید: «حمد» یک معنى بیش ندارد و آن ستایش در مقابل نکوهش است، عرب مى گوید: «حمدتُ فلاناً أحمدُه» او را ستودم. «حمد» از نظر علما و محققان، ستایش کسى است که روى اختیار، کار نیک انجام دهد، بنابر این «حمید» به معنى «محمود» مى باشد و از نظر مفهوم نسبت به «مدح» اخص مى باشد، زیرا «مدح» ستایشى است در برابر هر فعل و یا صفت نیک، خواه اختیارى باشد یا تسخیرى، بنابر این هرگاه گوهرى به خاطر درخشندگى و زیبایى آن ستوده شود، در آن مورد لفظ مدح به کار مى برند، نه حمد؛ زیرا صفات خیره کننده آن جنبه تسخیرى دارد نه جنبه اختیارى، ولى در مورد کارهاى نیک اختیارى از واژه حمد بهره مى گیرند.

اگر خدا را «حمید» مى خوانیم یا به معنى مستحق ستایش است؛ و یا به معنى محمود است، چنان که قبیل به معنى مقبول مى آید، زیرا خدا ستوده شده است، هم از جانب خود و هم از جانب بندگان، چنان که مى فرماید: «...وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِک...». (بقره/۳۰) «ما تو را با ستایش از هر نقص پیراسته مى سازیم».[۴]

اين اسم و صفت الهى در آيات ذيل مطرح شده است:

شماره نام سوره آیات
۱ سوره بقره(۲) آیه ۲۶۷.
۲ سوره نساء(۴) آیه ۱۳۱.
۳ سوره هود(۱۱) آیه ۷۳.
۴ سوره ابراهیم(۱۴) آیات ۱ و ۸.
۵ سوره حج(۲۲) آیات ۲۴ و ۶۴.
۶ سوره لقمان(۳۱) آیات ۱۲ و ۲۶.
۷ سوره سبا(۳۴) آیه ۶.
۸ سوره فاطر(۳۵) آیه ۱۵.
۹ سوره فصلت(۴۱) آیه ۴۲.
۱۰ سوره شوری(۴۲) آیه ۲۸.
۱۱ سوره حدید(۵۷) آیه ۲۴.
۱۲ سوره ممتحنه(۶۰) آیه ۶.
۱۳ سوره تغابن(۶۴) آیه ۶.
۱۴ سوره بروج(۸۵) آیه ۸.

پانویس

  1. روح الارواح فى شرح اسماء الملک الفتّاح، ص ۴۶۷.
  2. التحقیق، ج ۱ ـ ۲، ص ۲۸۱، «حمد».
  3. مفردات، ص ۲۵۶، «حمد».
  4. جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج ۲ ص ۲۰۴.

منابع

اسماء الله در قرآن
تعداد:۱۳۵
الف اله، اَحَد، اوّل، آخِر، اعلى، اکرم، اعلم، ارحم الراحمین، احکم الحاکمین، احسن الخالقین، اهل التقوی، اهل‌ المغفرة، اقرب، ابقى، اسرع الحاسبین.
ب بارى، باطن، بدیع، بَرّ، بصیر.
ت توّاب.
ج جبّار، جامع.
ح حکیم، حلیم، حیّ، حق، حمید، حسیب، حفیظ، حفى.
خ خبیر، خالق، خلاق، خیر، خیرالماکرین، خیرالرازقین، خیرالفاصلین، خیرالحاکمین، خیرالفاتحین، خیرالغافرین، خیرالوارثین، خیرالراحمین، خیرالمنزلین.
ذ ذوالعرش، ذوالطول، ذوانتقام، ذوالفضل العظیم، ذوالرحمة، ذوالقوة، ذوالجلال و الاکرام، ذوالمعارج.
ر رحمان، رحیم، رؤوف، رب، رفیع الدرجات، رزاق، رقیب.
س سمیع، سلام، سریع الحساب، سریع العقاب.
ش شهید، شاکر، شکور، شدید العذاب، شدید العقاب، شدید المحال.
ص صمد.
ظ ظاهر.
ع عالِمُ غيبِ السماواتِ و الأرضِ، علیم، عزیز، عفوّ، على، عظیم، علام‌الغیوب، عالم الغیب و الشهادة.
غ غافرالذنب،غالب، غفار، غفور، غنى.
ف فالق الاصباح، فالق الحب و النوى، فاطر، فتّاح.
ق قوى، قدوس، قیوم، قاهر، قهار، قریب، قادر، قدیر، قابل‌التوب، القائم على کل نفس.
ک کبیر، کریم، کافی.
ل لطیف.
م مؤمن، مهیمن، متکبر، مصوِّر، مجید، مجیب، مبین، مولی، محیط، مقیت، متعال، محیى، متین، مقتدر، مستعان، مبدى، مالک الملک.
ن نصیر ، نور.
و وهاب، واحد، ولی، والی، واسع، وکیل، ودود.
ه هادی.