حرم امیرالمؤمنین علیه السلام: تفاوت بین نسخه‌ها
(←آرشیو عکس و تصویر) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | آستان مقدّس | + | آستان مقدّس و حرم مطهر سیدالاوصیاء [[امام علی علیه السلام|امام على]] (علیه السلام) در شهر [[نجف اشرف]]، از مهمترین زیارتگاههای جهان [[تشیع]] به شمار می رود. مرقد مطهر [[امیرالمؤمنین]] (علیه السلام) پس از حدود صد سال مخفی بودن، توسط [[امام صادق]] (علیه السلام) آشکار گردید و پس از آن، بناهای متعددی در زمان‌های مختلف در آن مکان مقدس ساخته شد. |
| − | |||
{{شناسنامه مکان | {{شناسنامه مکان | ||
|تصویر=[[پرونده:حرم امام علی21.jpg|250px]] | |تصویر=[[پرونده:حرم امام علی21.jpg|250px]] | ||
| سطر ۱۲: | سطر ۱۱: | ||
}} | }} | ||
| − | ==تاریخچه حرم | + | ==تاریخچه حرم مطهر== |
| − | + | [[امام علی علیه السلام|امام علی]] (علیه السلام) در سال ۴۰ قمری به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید و بنا به وصیتش مخفیانه دفن شد. [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیهماالسلام)، با همراهی [[محمد بن حنفیه]] و [[عبدالله بن جعفر طیار|عبدالله بن جعفر]] پیکر مطهر آن حضرت را در غَریین ([[نجف]] کنونی) شبانه و به صورت پنهانی دفن کردند. علت مخفی بودن قبر امام را، جلوگیری از اهانت [[بنی امیه|بنی‌امیه]] و [[خوارج]] ذکر کرده اند. | |
| − | + | پس از زوال [[بنی امیه|بنى امیه]] و گذشت حدود صد سال، اخبار زیادى در مشخص ساختن آن موضع شریف به ویژه از [[امام صادق]] علیه السلام منتشر گشت. پس از آن [[علویان]] و [[عباسیان]] به زیارت شتافته و مردم از هر سوى بدان روى آوردند. سید عبدالکریم حلی در کتاب «[[فرحة الغری (کتاب)|فرحة الغَری]]» روایتی از [[زیارت|زیارت]] امام صادق(علیه السلام) از قبر امام علی(علیه السلام) نقل کرده است که در آن عنوان شده امام صادق(علیه السلام) مبلغی را به یکی از اصحاب خود به نام [[صفوان بن مهران|صفوان جمال]] برای بازسازی قبر امیرالمؤمنین دادند. فرطوسی معتقد است که این روایت در جریان دیدار امام صادق (علیه السلام) با [[منصور (خلیفه عباسی)|منصور دوانقی]] وارد شده که احتمالا در سال ۱۴۳ قمری بوده است. | |
| − | در | + | در دوران خلافت [[هارون الرشید]] (نیمه دوم قرن دوم هجرى) روزى او براى شکار به زمین‌هاى اطراف [[کوفه]] (نجف یا غریین) رفت و مشاهده کرد که سگ‌هاى شکارى آهویى را دنبال مى‌کنند ولى پس از آن که آهو به منطقه خاصى مى‌رود سگان از تعقیب آهو بازمى‌ایستند. هارون دانست که آن سرزمین، مقدس و مطهر است که سگ‌ها وارد آن نمى‌شوند، لذا درصدد تحقیق برآمد و سرانجام دانست که آن موضع، مرقد مطهر على علیه السلام مى‌باشد. هارون به دنبال این واقعه در حدود سال ۱۷۵ ه.ق اولین بارگاه و ساختمان مرقد علوى را بنا نهاد. دیلمى در [[ارشادالقلوب]] خود، این ساختمان را چنین توصیف مى‌کند: «چهار در داشت و [[ضریح|ضریح]] مقدس از سنگ سفید بوده و گنبد از گل سرخ که بالاى آن علامت سبز نصب بود». |
| − | + | ساختمان دوم توسط عمر بن یحیى ایجاد گشت. او از اصحاب [[امام کاظم]] علیه السلام بود. | |
| − | + | [[داعی صغیر|داعى صغیر]] (محمد بن زید) پس از آن که در طبرستان به قدرت رسید عمارت سوم آستان علوى را بنا نهاد. این عمارت هفتاد طاق داشت. | |
| − | + | ساختمان چهارم در حدود سال ۳۷۲ ه.ق توسط عضدالدوله دیلمى بنا گردید. او در شکوه و جلال دادن به ساختمان سعى فراوان کرده و اموال زیادى صرف نمود و معماران و هنرمندان را از اطراف براى این کار دعوت کرد. ساختمان مذکور در سال ۷۵۵ ه.ق دچار آتش سوزى گشت. | |
| − | + | در عصر [[صفویه|صفویه]] تعمیرات حرم مطهر به دست شاه اسماعیل صفوى در سال ۹۱۴ ه.ق آغاز شد و در عصر شاه عباس با طرح و نقشه [[شیخ بهایى]] صحن شریف آستانه تکمیل گشت. سپس شاه صفىّ صفوى در سال ۱۰۴۲ ه.ق دستور اصلاحات و تعمیرات و نیز افزودن به مساحت و وسعت ساختمان حرم را صادر کرد. | |
| − | + | نادرشاه [[افشاریه|افشار]] در سال ۱۱۵۶ ه.ق موفق به [[زیارت]] حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام گردید او به هنگام حضور در [[نجف]] دستور داد کاشى‌هاى سبز رنگى را که در عصر صفویه با طرح [[شیخ بهایى]] گنبد و دو گلدسته را تزیین کرده بود بردارند و تمامى آن را مزین به طلا کنند. | |
| + | [[پرونده:علی00.jpg|بندانگشتی|نقشه حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام]] | ||
| + | وى اموال زیادى براى تعمیرات آستانه صرف کرده و هدایاى زیادى نیز به حرم مطهر اهدا کرد که بیشتر آنها تا عصر حاضر باقى است. تزیین حرم مطهر و کاشى‌کارى صحن شریف در عصر نادرشاه تکمیل و بر شکوه آن افزود. کاشى‌کارى ایوان‌العلماء که در آن بسیارى از علماى [[شیعه|شیعه]] و برخى از بزرگان صفویه مدفون مى‌باشند، از آثار نادرشاه مى‌باشد و تاکنون باقى مانده است. | ||
| − | + | آغا محمدخان قاجار در سال ۱۲۱۱ ه.ق ضریحى نقره‌اى به آن آستان مقدس تقدیم کرد و فتحعلى شاه در سال ۱۲۳۶ ه.ق تعمیراتى در ساختمان حرم انجام داد و در سال ۱۲۶۲ ه.ق عباس قلى خان وزیر محمد شاه ضریح دیگرى از نقره به حرم مطهر اهدا نمود. | |
| − | در | + | پس از شکست [[عراق]] در جنگ خلیج فارس و در پى قیام مردم [[عراق]]، شهر [[نجف]] و بارگاه [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان على]] علیه السلام مورد هجوم و تعرض ارتش بعث قرار گرفت و آسیب‌هاى فراوان به ساختمان حرم وارد آمد. |
| − | + | ==آستان علوى در عصر حاضر== | |
| − | + | آستان مقدس علوى در حال حاضر از صحن و حرم تشکیل مى‌شود. بر روى قبر مطهر صندوقى از ساج خاتمکارى شده و نفیس قرار گرفته که اهدائى شاه اسماعیل صفوى است. | |
| − | + | در اطراف صندوق مطهر، [[سوره دهر]] و احادیثى در شأن [[امام علی علیه السلام|حضرت على]] علیه السلام با خط زیبا نوشته شده است. بر روى صندوق، [[ضریح]] نقره‌اى قرار گرفته که از ده هزار و پانصد مثقال طلا و دو میلیون مثقال نقره تشکیل شده است. | |
| − | + | در وسط ایوان طلا [[قصیده|قصیده‌اى]] فارسى از سروده‌هاى شاعر مشهور سید محمد عرفى شیرازى با حروف طلا به خط زیباى محمدجعفر اصفهانى و به تاریخ ۱۱۵۶ ه.ق در مدح حضرت امیر نوشته شده است. | |
| − | + | در طرف شمال و جنوب ایوان دو گلدسته (مناره) طلا به ارتفاع ۳۵ متر واقع است که در بالاى آن بعضى از آیات [[سوره جمعه]] کتیبه شده است. | |
| − | + | '''ایوان العلماء:''' | |
| − | + | همچنین ایوانى است بزرگ که در قسمت شمال حرم شریف قرار دارد. این ایوان از آثار عصر [[آل بویه|آل‌بویه]] مى‌باشد که در عصر [[صفویه]] تجدیدبنا گشت. این ایوان را از آن رو ایوان العلماء مى‌گویند که بسیارى از بزرگان [[شیعه]] در آن مدفون شده‌اند، از جمله: | |
| − | + | *مولى على‌نقى کمره‌اى فراهانى متوفى سال ۱۰۶۰ ق. | |
| + | *میرزا علیرضا اردکانى شیرازى متوفاى سال ۱۱۶۶ ق. | ||
| + | *شیخ احمد جزائرى متوفى سال ۱۱۵۱ ق. | ||
| + | *میر محمدباقر هزارجریبى متوفى سال ۱۲۴۵ ق. | ||
| + | *[[ملا مهدی نراقی|ملا محمدمهدى نراقى]] متوفى سال ۱۲۰۹ ق. | ||
| + | *[[ملا احمد نراقی|ملا احمد نراقى]] متوفى سال ۱۲۴۵ ق. | ||
| − | + | '''صحن مطهر:''' | |
| − | + | صحن شریف آستان علوى با طرحى بدیع بنا گشته و یکى از مهمترین ویژگى‌هاى آن این‌است که در هر چهار فصل سال آفتاب مستقیم بر قبر مطهر مى‌تابد و زوال ظهر در هر دو فصل زمستان و تابستان مشخص مى‌گردد. | |
| − | + | در حال حاضر پنج درب، صحن شریف را با خارج مرتبط مى‌سازد: باب القبله، باب الطوسى، مقابل قبر [[شیخ طوسی]]، باب الکبیر یا باب الساعة در سمت شرقی، باب [[مسلم بن عقیل]] در سمت شرقی و باب الفرج یا باب سلطانی. | |
| − | + | در حال حاضر، صحن بزرگى در بخش غربى حرم، به نام صحن [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]] (علیهاالسلام) در حال ساخت است. توسعه و بازسازى بناى حرم و صحن مطهر پس از سقوط رژیم بعثى، از بزرگترین و وسیع‌ترین مراحل توسعه آستان علوى است که حضور و مدیریت ایرانیان در امر بازسازى مشهود است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | '''علمای مدفون در صحن:''' | |
| − | + | در ایوان و حجره‌هاى صحن، شخصیتهاى برجسته شیعه مدفون هستند که به نام برخى از ایشان اشاره مى‌کنیم: | |
| − | + | [[پرونده:علی0.jpg|بندانگشتی|مدفن علمای حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام]] | |
| − | |||
| − | + | *[[علامه حلّى]]، در اتاقى که در راهروى جنب گلدسته شمالى قرار دارد. | |
| + | *[[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلى]]، در اتاقى در ایوان طلا و جنب گلدسته جنوبى واقع شده. | ||
| + | *[[شیخ مرتضی انصاری|شیخ مرتضى انصارى]]، درون اتاقى است که در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد. | ||
| + | *[[میرزا محمدحسین نائینی|میرزاى نائینى]]، دومین مقبره پیش از زاویه جنوبى. | ||
| + | *[[آخوند خراسانى]]، در مقبره جنوبى واقع در دالان باب الذهب قرار دارد. | ||
| + | *[[سید عبدالله بهبهانی|سید عبدالله بهبهانى]]، قبر او در دوّمین مقبره پس از دروازه باب السوق، به سمت شمال قرار گرفته است. | ||
| − | در اطراف | + | علاوه بر این بزرگان، که داراى مقابر مشهورى هستند، در صحن و حجره هاى اطراف آن نیز گروه زیادى از شخصیتهاى دینى مدفون‌اند که برخى از آنان عبارتند از: [[سید محمدسعید حبوبی|سید محمدسعید حبوبى]]، [[محمد فاضل شربیانی|فاضل شربیانى]]، [[میرزا محمد حسن آشتیانی|شیخ محمدحسن آشتیانى]]، [[سید ابوالقاسم خویی]]، [[سید محمود حسینی شاهرودی|سید محمود شاهرودى]]، [[سید حسین طباطبائی قمی|حاج آقا حسین قمى]]، [[میرزا حبیب الله رشتی|میرزا حبیب اللَّه رشتى]]، [[شیخ الشریعه اصفهانی|شیخ الشریعه اصفهانى]]، [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف الدین]]، [[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضیاءالدین عراقى]]، [[محمدحسین غروى اصفهانى|شیخ محمدحسین غروى اصفهانى]]، [[محدث نورى]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]]، [[شیخ عباس قمى]]، [[سید مصطفی خمینی|سید مصطفى خمینى]] (فرزند [[امام خمینی]]) و ... . |
| + | ==قبر آدم و نوح علیهماالسلام== | ||
| − | در | + | براساس روایات [[ائمه]] (علیهم‌السّلام) در منابع [[شیعه]]، [[حضرت آدم]] و [[حضرت نوح]] (علیهما‌السّلام) نیز کنار بدن مطهر [[امام علی]] (علیه‌السّلام) دفن شده‌اند؛ از جمله در چند روایت از [[امام باقر]] (علیه‌السّلام) و نیز [[امام صادق]] (علیه‌السّلام) نقل شده است که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در قبر نوح (علیه‌السّلام) یا کنار پدرش نوح (علیه‌السّلام)، یعنی در جایی که پیش از ایشان حضرت نوح (علیه‌السّلام) دفن شده، به خاک سپرده شد. |
| − | + | در روایت [[ابن قولویه]]، امام صادق (علیه‌السّلام) خطاب به [[مفضل بن عمر|مفضّل]] می‌گوید که اگر قبر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را در نجف [[زیارت]] کردی، بدان که آدم و نوح (علیهما‌السّلام) را نیز زیارت می‌کنی. | |
| − | در | + | همچنین در ضمن زیارتنامه امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)، بخش ویژه‌ای نیز برای زیارت حضرت آدم (علیه‌السّلام) و حضرت نوح (علیه‌السّلام) اختصاص یافته است. در زیارتنامه دیگری نیز پس از زیارت امام علی (علیه‌السّلام)، بر آدم و نوح، چنین سلام داده می‌شود: «السلام علی ضَجیعَیکَ آدَمَ وَ نوحٍ». |
| − | + | گفتنی است که [[ابن بطوطه]] در سفرنامه خود، اشاره کرده است که در زمان بازدید از بارگاه امام علی (علیه‌السّلام) در نجف، افزون بر قبر شریف آن حضرت، دو قبر برجسته دیگر را که از حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما‌السّلام) بوده، دیده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ==مقام | + | ==مقام تولیت در حرم مطهر== |
| − | + | سلاطین [[آل بویه|آل‌بویه]] پس از آن که اقدامات شایسته‌اى در رابطه با آبادى و رونق [[نجف]] و مرقد مطهر انجام دادند، افرادى را نیز به عنوان متولى و خدمتکار در حرم مطهر مشخص و براى آنان حقوق و مزایاى معین قرار دادند. | |
| − | + | خاندان‌هایى که سدانت و تولیت حرم را عهده‌دار بودند عبارتند از: | |
| − | + | *آل شهریار از خانواده‌هاى مشهور نجف بوده و اهل علم و فضل به شمار مى‌آمدند. | |
| − | + | *خاندان «الملالى»، اقدامات زیادى در آبادساختن شهر نجف انجام دادند. در دوران حکومت عثمانى که سدانت حرم با آنان بود از نفوذ و قدرت بسیارى بهره داشتند و دوران سدانت آنها از بهترین ایام نجف مى‌باشد. این خانواده از نوادگان [[ملا عبدالله یزدی|ملاعبدالله یزدى]] نویسنده کتاب «[[الحاشیه علی تهذیب المنطق (کتاب)|الحاشیه]]» مى‌باشند. | |
| − | + | *آل رفیعى، از قرن یازدهم هجرى تا حال حاضر در نجف سکونت دارند و هم اکنون از بزرگترین خاندان‌هاى علوى نجف مى‌باشند. | |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | |||
| + | *سعید بابایى حائرى، گزیده سیماى نجف اشرف، ص ۲۴-۳۲. | ||
| + | *محمدرضا قمى، اماکن زیارتى و سیاحتى عراق، نشر مشعر، تهران، تابستان ۱۳۸۰. | ||
| + | *زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «آستان مقدس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)»، ج۱، ص۲۹. | ||
| + | ==مطالب مرتبط== | ||
| + | *[[امام علی علیه السلام]] | ||
| + | *[[نجف]] | ||
==آرشیو عکس و تصویر== | ==آرشیو عکس و تصویر== | ||
| سطر ۱۴۷: | سطر ۱۲۱: | ||
پرونده:علی (15).jpg|روضه منوره و ضریح امیرالمومنین امام علی علیه السلام | پرونده:علی (15).jpg|روضه منوره و ضریح امیرالمومنین امام علی علیه السلام | ||
پرونده:علی (16).jpg|ضریح و نمای درونی گنبد امیرالمومنین امام علی علیه السلام | پرونده:علی (16).jpg|ضریح و نمای درونی گنبد امیرالمومنین امام علی علیه السلام | ||
| − | پرونده:علی (19).jpg|ناودان طلای حرم امیرالمومنین | + | پرونده:علی (19).jpg|ناودان طلای حرم امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:علی (21).jpg|قبر [[علامه حلی|ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (علامه حلّی)]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین | + | پرونده:علی (21).jpg|قبر [[علامه حلی|ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (علامه حلّی)]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیهالسلام |
| − | پرونده:مقدس اردبیلی.jpg|قبر [[مقدس اردبيلی|احمد بن محمد اردبیلی نجفی]] (مقدس اردبیلی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین | + | پرونده:مقدس اردبیلی.jpg|قبر [[مقدس اردبيلی|احمد بن محمد اردبیلی نجفی]] (مقدس اردبیلی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:علی (1).jpeg|قبر [[شیخ مرتضی انصاری|مرتضی انصاری]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین | + | پرونده:علی (1).jpeg|قبر [[شیخ مرتضی انصاری|مرتضی انصاری]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:اصفهانی (9).jpg|قبر [[سید ابوالحسن اصفهانی |سید ابوالحسن موسوی اصفهانی]] روبروی ایوان طلای امیرالمومنین | + | پرونده:اصفهانی (9).jpg|قبر [[سید ابوالحسن اصفهانی |سید ابوالحسن موسوی اصفهانی]] روبروی ایوان طلای امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:علی (2).jpg|قبر [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین | + | پرونده:علی (2).jpg|قبر [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:علی (3).jpg|قبور [[محدث نوری |حسین نوری]] و [[محدث قمی |عباس قمی]]، از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین | + | پرونده:علی (3).jpg|قبور [[محدث نوری |حسین نوری]] و [[محدث قمی |عباس قمی]]، از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:علی (01).jpg|قبر [[سیدابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم موسوی خویی]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین | + | پرونده:علی (01).jpg|قبر [[سیدابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم موسوی خویی]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام |
| − | پرونده:علی (22).jpg|قبر شهید [[سید مصطفی خمينی|سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی]] | + | پرونده:علی (22).jpg|قبر شهید [[سید مصطفی خمينی|سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی]] |
پرونده:علی (20).jpg|گنبد طلای امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا | پرونده:علی (20).jpg|گنبد طلای امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا | ||
پرونده:علی (18).jpg|حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - بحر نجف در پشت حرم مشخص است | پرونده:علی (18).jpg|حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - بحر نجف در پشت حرم مشخص است | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۹
آستان مقدّس و حرم مطهر سیدالاوصیاء امام على (علیه السلام) در شهر نجف اشرف، از مهمترین زیارتگاههای جهان تشیع به شمار می رود. مرقد مطهر امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از حدود صد سال مخفی بودن، توسط امام صادق (علیه السلام) آشکار گردید و پس از آن، بناهای متعددی در زمان‌های مختلف در آن مکان مقدس ساخته شد.
| |
|
کشور |
عراق |
|
شهر |
نجف اشرف |
| |
| |
| مشاهده در نقشه | |
محتویات
تاریخچه حرم مطهر
امام علی (علیه السلام) در سال ۴۰ قمری به شهادت رسید و بنا به وصیتش مخفیانه دفن شد. امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام)، با همراهی محمد بن حنفیه و عبدالله بن جعفر پیکر مطهر آن حضرت را در غَریین (نجف کنونی) شبانه و به صورت پنهانی دفن کردند. علت مخفی بودن قبر امام را، جلوگیری از اهانت بنی‌امیه و خوارج ذکر کرده اند.
پس از زوال بنى امیه و گذشت حدود صد سال، اخبار زیادى در مشخص ساختن آن موضع شریف به ویژه از امام صادق علیه السلام منتشر گشت. پس از آن علویان و عباسیان به زیارت شتافته و مردم از هر سوى بدان روى آوردند. سید عبدالکریم حلی در کتاب «فرحة الغَری» روایتی از زیارت امام صادق(علیه السلام) از قبر امام علی(علیه السلام) نقل کرده است که در آن عنوان شده امام صادق(علیه السلام) مبلغی را به یکی از اصحاب خود به نام صفوان جمال برای بازسازی قبر امیرالمؤمنین دادند. فرطوسی معتقد است که این روایت در جریان دیدار امام صادق (علیه السلام) با منصور دوانقی وارد شده که احتمالا در سال ۱۴۳ قمری بوده است.
در دوران خلافت هارون الرشید (نیمه دوم قرن دوم هجرى) روزى او براى شکار به زمین‌هاى اطراف کوفه (نجف یا غریین) رفت و مشاهده کرد که سگ‌هاى شکارى آهویى را دنبال مى‌کنند ولى پس از آن که آهو به منطقه خاصى مى‌رود سگان از تعقیب آهو بازمى‌ایستند. هارون دانست که آن سرزمین، مقدس و مطهر است که سگ‌ها وارد آن نمى‌شوند، لذا درصدد تحقیق برآمد و سرانجام دانست که آن موضع، مرقد مطهر على علیه السلام مى‌باشد. هارون به دنبال این واقعه در حدود سال ۱۷۵ ه.ق اولین بارگاه و ساختمان مرقد علوى را بنا نهاد. دیلمى در ارشادالقلوب خود، این ساختمان را چنین توصیف مى‌کند: «چهار در داشت و ضریح مقدس از سنگ سفید بوده و گنبد از گل سرخ که بالاى آن علامت سبز نصب بود».
ساختمان دوم توسط عمر بن یحیى ایجاد گشت. او از اصحاب امام کاظم علیه السلام بود.
داعى صغیر (محمد بن زید) پس از آن که در طبرستان به قدرت رسید عمارت سوم آستان علوى را بنا نهاد. این عمارت هفتاد طاق داشت.
ساختمان چهارم در حدود سال ۳۷۲ ه.ق توسط عضدالدوله دیلمى بنا گردید. او در شکوه و جلال دادن به ساختمان سعى فراوان کرده و اموال زیادى صرف نمود و معماران و هنرمندان را از اطراف براى این کار دعوت کرد. ساختمان مذکور در سال ۷۵۵ ه.ق دچار آتش سوزى گشت.
در عصر صفویه تعمیرات حرم مطهر به دست شاه اسماعیل صفوى در سال ۹۱۴ ه.ق آغاز شد و در عصر شاه عباس با طرح و نقشه شیخ بهایى صحن شریف آستانه تکمیل گشت. سپس شاه صفىّ صفوى در سال ۱۰۴۲ ه.ق دستور اصلاحات و تعمیرات و نیز افزودن به مساحت و وسعت ساختمان حرم را صادر کرد.
نادرشاه افشار در سال ۱۱۵۶ ه.ق موفق به زیارت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام گردید او به هنگام حضور در نجف دستور داد کاشى‌هاى سبز رنگى را که در عصر صفویه با طرح شیخ بهایى گنبد و دو گلدسته را تزیین کرده بود بردارند و تمامى آن را مزین به طلا کنند.
وى اموال زیادى براى تعمیرات آستانه صرف کرده و هدایاى زیادى نیز به حرم مطهر اهدا کرد که بیشتر آنها تا عصر حاضر باقى است. تزیین حرم مطهر و کاشى‌کارى صحن شریف در عصر نادرشاه تکمیل و بر شکوه آن افزود. کاشى‌کارى ایوان‌العلماء که در آن بسیارى از علماى شیعه و برخى از بزرگان صفویه مدفون مى‌باشند، از آثار نادرشاه مى‌باشد و تاکنون باقى مانده است.
آغا محمدخان قاجار در سال ۱۲۱۱ ه.ق ضریحى نقره‌اى به آن آستان مقدس تقدیم کرد و فتحعلى شاه در سال ۱۲۳۶ ه.ق تعمیراتى در ساختمان حرم انجام داد و در سال ۱۲۶۲ ه.ق عباس قلى خان وزیر محمد شاه ضریح دیگرى از نقره به حرم مطهر اهدا نمود.
پس از شکست عراق در جنگ خلیج فارس و در پى قیام مردم عراق، شهر نجف و بارگاه امیرمؤمنان على علیه السلام مورد هجوم و تعرض ارتش بعث قرار گرفت و آسیب‌هاى فراوان به ساختمان حرم وارد آمد.
آستان علوى در عصر حاضر
آستان مقدس علوى در حال حاضر از صحن و حرم تشکیل مى‌شود. بر روى قبر مطهر صندوقى از ساج خاتمکارى شده و نفیس قرار گرفته که اهدائى شاه اسماعیل صفوى است.
در اطراف صندوق مطهر، سوره دهر و احادیثى در شأن حضرت على علیه السلام با خط زیبا نوشته شده است. بر روى صندوق، ضریح نقره‌اى قرار گرفته که از ده هزار و پانصد مثقال طلا و دو میلیون مثقال نقره تشکیل شده است.
در وسط ایوان طلا قصیده‌اى فارسى از سروده‌هاى شاعر مشهور سید محمد عرفى شیرازى با حروف طلا به خط زیباى محمدجعفر اصفهانى و به تاریخ ۱۱۵۶ ه.ق در مدح حضرت امیر نوشته شده است.
در طرف شمال و جنوب ایوان دو گلدسته (مناره) طلا به ارتفاع ۳۵ متر واقع است که در بالاى آن بعضى از آیات سوره جمعه کتیبه شده است.
ایوان العلماء:
همچنین ایوانى است بزرگ که در قسمت شمال حرم شریف قرار دارد. این ایوان از آثار عصر آل‌بویه مى‌باشد که در عصر صفویه تجدیدبنا گشت. این ایوان را از آن رو ایوان العلماء مى‌گویند که بسیارى از بزرگان شیعه در آن مدفون شده‌اند، از جمله:
- مولى على‌نقى کمره‌اى فراهانى متوفى سال ۱۰۶۰ ق.
- میرزا علیرضا اردکانى شیرازى متوفاى سال ۱۱۶۶ ق.
- شیخ احمد جزائرى متوفى سال ۱۱۵۱ ق.
- میر محمدباقر هزارجریبى متوفى سال ۱۲۴۵ ق.
- ملا محمدمهدى نراقى متوفى سال ۱۲۰۹ ق.
- ملا احمد نراقى متوفى سال ۱۲۴۵ ق.
صحن مطهر:
صحن شریف آستان علوى با طرحى بدیع بنا گشته و یکى از مهمترین ویژگى‌هاى آن این‌است که در هر چهار فصل سال آفتاب مستقیم بر قبر مطهر مى‌تابد و زوال ظهر در هر دو فصل زمستان و تابستان مشخص مى‌گردد.
در حال حاضر پنج درب، صحن شریف را با خارج مرتبط مى‌سازد: باب القبله، باب الطوسى، مقابل قبر شیخ طوسی، باب الکبیر یا باب الساعة در سمت شرقی، باب مسلم بن عقیل در سمت شرقی و باب الفرج یا باب سلطانی.
در حال حاضر، صحن بزرگى در بخش غربى حرم، به نام صحن حضرت فاطمه (علیهاالسلام) در حال ساخت است. توسعه و بازسازى بناى حرم و صحن مطهر پس از سقوط رژیم بعثى، از بزرگترین و وسیع‌ترین مراحل توسعه آستان علوى است که حضور و مدیریت ایرانیان در امر بازسازى مشهود است.
علمای مدفون در صحن:
در ایوان و حجره‌هاى صحن، شخصیتهاى برجسته شیعه مدفون هستند که به نام برخى از ایشان اشاره مى‌کنیم:
- علامه حلّى، در اتاقى که در راهروى جنب گلدسته شمالى قرار دارد.
- مقدس اردبیلى، در اتاقى در ایوان طلا و جنب گلدسته جنوبى واقع شده.
- شیخ مرتضى انصارى، درون اتاقى است که در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد.
- میرزاى نائینى، دومین مقبره پیش از زاویه جنوبى.
- آخوند خراسانى، در مقبره جنوبى واقع در دالان باب الذهب قرار دارد.
- سید عبدالله بهبهانى، قبر او در دوّمین مقبره پس از دروازه باب السوق، به سمت شمال قرار گرفته است.
علاوه بر این بزرگان، که داراى مقابر مشهورى هستند، در صحن و حجره هاى اطراف آن نیز گروه زیادى از شخصیتهاى دینى مدفون‌اند که برخى از آنان عبارتند از: سید محمدسعید حبوبى، فاضل شربیانى، شیخ محمدحسن آشتیانى، سید ابوالقاسم خویی، سید محمود شاهرودى، حاج آقا حسین قمى، میرزا حبیب اللَّه رشتى، شیخ الشریعه اصفهانى، سید عبدالحسین شرف الدین، آقا ضیاءالدین عراقى، شیخ محمدحسین غروى اصفهانى، محدث نورى، سید ابوالحسن اصفهانى، شیخ عباس قمى، سید مصطفى خمینى (فرزند امام خمینی) و ... .
قبر آدم و نوح علیهماالسلام
براساس روایات ائمه (علیهم‌السّلام) در منابع شیعه، حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما‌السّلام) نیز کنار بدن مطهر امام علی (علیه‌السّلام) دفن شده‌اند؛ از جمله در چند روایت از امام باقر (علیه‌السّلام) و نیز امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده است که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در قبر نوح (علیه‌السّلام) یا کنار پدرش نوح (علیه‌السّلام)، یعنی در جایی که پیش از ایشان حضرت نوح (علیه‌السّلام) دفن شده، به خاک سپرده شد.
در روایت ابن قولویه، امام صادق (علیه‌السّلام) خطاب به مفضّل می‌گوید که اگر قبر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را در نجف زیارت کردی، بدان که آدم و نوح (علیهما‌السّلام) را نیز زیارت می‌کنی.
همچنین در ضمن زیارتنامه امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)، بخش ویژه‌ای نیز برای زیارت حضرت آدم (علیه‌السّلام) و حضرت نوح (علیه‌السّلام) اختصاص یافته است. در زیارتنامه دیگری نیز پس از زیارت امام علی (علیه‌السّلام)، بر آدم و نوح، چنین سلام داده می‌شود: «السلام علی ضَجیعَیکَ آدَمَ وَ نوحٍ».
گفتنی است که ابن بطوطه در سفرنامه خود، اشاره کرده است که در زمان بازدید از بارگاه امام علی (علیه‌السّلام) در نجف، افزون بر قبر شریف آن حضرت، دو قبر برجسته دیگر را که از حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما‌السّلام) بوده، دیده است.
مقام تولیت در حرم مطهر
سلاطین آل‌بویه پس از آن که اقدامات شایسته‌اى در رابطه با آبادى و رونق نجف و مرقد مطهر انجام دادند، افرادى را نیز به عنوان متولى و خدمتکار در حرم مطهر مشخص و براى آنان حقوق و مزایاى معین قرار دادند.
خاندان‌هایى که سدانت و تولیت حرم را عهده‌دار بودند عبارتند از:
- آل شهریار از خانواده‌هاى مشهور نجف بوده و اهل علم و فضل به شمار مى‌آمدند.
- خاندان «الملالى»، اقدامات زیادى در آبادساختن شهر نجف انجام دادند. در دوران حکومت عثمانى که سدانت حرم با آنان بود از نفوذ و قدرت بسیارى بهره داشتند و دوران سدانت آنها از بهترین ایام نجف مى‌باشد. این خانواده از نوادگان ملاعبدالله یزدى نویسنده کتاب «الحاشیه» مى‌باشند.
- آل رفیعى، از قرن یازدهم هجرى تا حال حاضر در نجف سکونت دارند و هم اکنون از بزرگترین خاندان‌هاى علوى نجف مى‌باشند.
منابع
- سعید بابایى حائرى، گزیده سیماى نجف اشرف، ص ۲۴-۳۲.
- محمدرضا قمى، اماکن زیارتى و سیاحتى عراق، نشر مشعر، تهران، تابستان ۱۳۸۰.
- زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «آستان مقدس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)»، ج۱، ص۲۹.
مطالب مرتبط
آرشیو عکس و تصویر
نقشه حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
تصویر هوایی حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - وادی السلام در پشت حرم مشاهده می شود
صحن حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
صحن حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
ایوان طلا و گنبد حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام در شب
ایوان طلای حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
درب ورودی رواق امیرالمومنین امام علی علیه السلام
درب ورودی روضه منوره امیرالمومنین امام علی علیه السلام
درب ورودی روضه منوره امیرالمومنین امام علی علیه السلام
درب ورودی روضه منوره امیرالمومنین امام علی علیه السلام (قسمت مسجد بالاسر)
درب ورودی رواق حضرت زهرا سلام الله علیها در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
روضه منوره و ضریح امیرالمومنین امام علی علیه السلام
ضریح و نمای درونی گنبد امیرالمومنین امام علی علیه السلام
ناودان طلای حرم امیرالمومنین علیه السلام
قبر ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (علامه حلّی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیهالسلام
قبر احمد بن محمد اردبیلی نجفی (مقدس اردبیلی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
قبر مرتضی انصاری، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
قبر سید ابوالحسن موسوی اصفهانی روبروی ایوان طلای امیرالمومنین علیه السلام
قبر محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
قبر سید ابوالقاسم موسوی خویی، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
قبر شهید سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی
گنبد طلای امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - بحر نجف در پشت حرم مشخص است
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpeg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
