واقعه غدیر: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (اصلاح نوشتاری جزئی در کل مقاله) |
|||
| سطر ۱۱۴: | سطر ۱۱۴: | ||
پروردگارا هر كس علی را دوست بدارد او را دوست بدار، و هر كس با علی دشمنی كند او را دشمن بدار. پروردگارا یاری كنندگان او را یاری فرما به خاطر نصرت شان امام هدایت كننده ای را كه در تاریكی ها مانند ماه شب چهارده روشنی می بخشد. پروردگارا خوار كنندگان او را خوار كن و روز قیامت كه برای حساب می ایستند خودت جزا بده. | پروردگارا هر كس علی را دوست بدارد او را دوست بدار، و هر كس با علی دشمنی كند او را دشمن بدار. پروردگارا یاری كنندگان او را یاری فرما به خاطر نصرت شان امام هدایت كننده ای را كه در تاریكی ها مانند ماه شب چهارده روشنی می بخشد. پروردگارا خوار كنندگان او را خوار كن و روز قیامت كه برای حساب می ایستند خودت جزا بده. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
*'''معجزه غدیر، امضای الهی''' | *'''معجزه غدیر، امضای الهی''' | ||
نسخهٔ ۱۹ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۲۲
واقعه غدیر رویداد مهم تاریخ اسلام است که در آن پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در پی دستور الهی، علی(علیه السلام) را به سمت جانشینی خود منصوب نمودند. این انتصاب در هجدهم ذی‌الحجه‌ی سال دهم هجری[۱] در راه بازگشت از سفر حجةالوداع و در مکانی به نام «غدیر خم» انجام پذیرفت.[۲] واقعه غدیر در قرآن به عنوان روز اکمال دین مورد اشاره قرار گرفته است.[۳]
محتویات
موقعیت مکانی غدیر خم
«غدیر» در لغت به معانی «نهر»[۴] و «آب جمع شده از باران»[۵] امده است. و غدیر خُم، نام مکانی است در سه مایلی جحفه که به صورت گودال بزرگی بوده است.[۶]
جحفه، روستایی بزرگ واقع در سه منزلی از طرف مکه به سوی مدینه و میقات اهل شام است، اسم اصلی آن مهیعه بوده و چون یکبار سیل آن را در پیش از اسلام زمانی که بنی عبیل در آنجا ساکن بودند به کلی از بین برده، جحفه (محلی که سیل آن را برده) نامیده شده است.[۷] در جحفه راه مدینه، مصر و عراق از هم جدا می شده است. [۸] در حال حاضر بقایای یک بنای قدیمی به صورت دژ در آن قرار دارد و به قصر علیا یا قصر عزور مشهور است. و فاصله آن از محل میقات جحفه در زمان ما 4 الی 5 کیلومتر است.[۹] به نظر سید محمدباقر نجفی نویسنده مقاله "موقعیت جغرافیایى غدیر خم" غدیر خم در کنار قصر علیا قرار دارد.[۱۰] اما مطابق با تحقیق علامه شیخ عبدالهادی فضل محل غدیر در فاصله حدود 8 كیلومتری میقات جحفه قرار دارد. در نقشه ای که در مقاله ایشان ارائه شده محل مسجد غدیر و چشمه غدیر مشخص شده است. (تصویر ۳) [۱۱] اطلس تاریخ شیعه نیز نقشه ای ماهواره ای مشابهی با استناد به تحقیق میدانی عاتق بن غیث بلادی نویسنده کتاب "طریق الهجره"ارائه داده است که که تقریبا با نقشه دکتر فضلی یکی است.(تصویر ۴)
۱)نمایی از قصر علیاء
۲)مسیر میقات جحفه تا قصر علیاء
۳.نقشه موقع غدیر خم در مقاله دکتر الفضلی
۴)نقشه اطلس تاریخ شیعه
داستان غدیر خم
- اعلان رسمی برای حضور در غدیر
با این كه انتظار می رفت پیامبر خدا در اولین و آخرین سفر حج خود مدتی در مكه بمانند، ولی بلافاصله پس از اتمام حج حضرت به منادی خود بلال دستور دادند تا به مردم اعلان كند: فردا كسی جز معلولان نباید باقی بماند، و همه باید حركت كنند تا در وقت معین در غدیر خم حاضر باشند.
صبح آن روز كه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از مكه حركت كردند، سیل جمعیت كه بیش از صد و بیست هزار نفر (و به قولی صد و چهل هزار، و به قول دیگر صد و هشتاد هزار نفر) تخمین زده می شدند به همراه حضرت حركت كردند. حتی عده ای حدود دوازده هزار نفر از اهل یمن كه مسیرشان به سمت شمال نبود همراه حضرت تا غدیر آمدند.
- اجتماع خطابه و جزئیات خطبه
همین كه به منطقه كراع الغمیم - كه غدیرخم در آن واقع شده – رسیدند، حضرت مسیر حركت خود را به طرف راست جاده و به سمت غدیر تغییر دادند و فرمودند: أَیها الناس أَجیبوا داعی اللَّه أَنا رسول اللَّه: ای مردم، دعوت كننده خدا را اجابت كنید كه من پیام آور خدایم.
و این كنایه از آن بود كه هنگام ابلاغ پیام مهمی فرا رسیده است. سپس فرمان دادند تا منادی ندا كند: «همه مردم متوقف شوند و آنان كه پیش رفته اند بازگردند و آنان كه پشت سر هستند توقف كنند».
تا آهسته آهسته همه جمعیت در محل از پیش تعیین شده جمع گردند. و نیز دستور دادند: كسی زیر درختان كهن سالی كه در آن جا بود نرود و آن موضع خالی بماند.
پس از این دستور همه مركب ها متوقف شدند، و كسانی كه پیش تر رفته بودند بازگشتند و همه مردم در منطقه غدیر پیاده شدند و هر یك برای خود جایی پیدا كردند، و كم كم آرام گرفتند.
شدت گرما در اثر حرارت آفتاب و داغی زمین سوزنده و به حدی ناراحت کننده بود که مردم و حتی خود حضرت گوشه ای از لباس خود را به سرانداخته و گوشه ای از آن را زیر پای خود قرار داده بودند، و عده ای از شدت گرما عبای خود را به پای شان پیچیده بودند.
از سوی دیگر، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم سلمان و ابوذر و مقداد را فراخواندند و به آنان دستور دادند تا به محل درختان کهن سال بروند و آن جا را آماده کنند. آن ها خارهای زیر درختان را کندند و سنگ های ناهموار را جمع کردند و زیر درختان را جارو کردند و آب پاشیدند. در فاصله بین دو درخت روی شاخه ها پارچه ای انداختند تا سایبانی از آفتاب باشد، و آن محل برای برنامه سه روزه ای که حضرت در نظر داشتند کاملاً مساعد شود.
سپس در زیر سایبان، سنگ ها را روی هم چیدند و از رواندازهای شتران و سایر مرکب ها هم کمک گرفتند و منبری به بلندی قامت حضرت ساختند و روی آن پارچه ای انداختند، و آن را طوری بر پا کردند که نسبت به دو طرف جمعیت در وسط قرار بگیرد و پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم هنگام سخنرانی مشرف بر مردم باشد تا صدای حضرت به همه برسد و همه او را ببینند. البته ربیعه بن امیه بن خلف کلام حضرت را برای مردم تکرار می کرد تا افرادی که دورتر قرار داشتند مطالب را بهتر بشنوند.
- پیامبر و امیرالمؤمنین علیهما السلام بر فراز منبر
انتظار مردم به پایان رسید. ابتدا منادی حضرت ندای نماز جماعت داد، و سپس نماز ظهر را به جماعت خواندند. بعد از آن مردم ناظر بودند که پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم بر فراز آن منبر ایستادند و امیرالمومنین علیه السلام را فراخواندند و به ایشان دستور دادند بالای منبر بیایند و در سمت راست شان بایستند. قبل از شروع خطبه، امیرالمؤمنین علیه السلام یک پله پایین تر بر فراز منبر در طرف راست حضرت ایستاده بودند.
سپس آن حضرت نگاهی به راست و چپ جمعیت نمودند و منتظر شدند تا مردم کاملاً جمع شوند. پس از آماده شدن مردم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم سخنرانی تاریخی و آخرین خطابه رسمی خود را برای جهانیان آغاز کردند.
- دو اقدام عملی بر فراز منبر
در اثناء خطبه، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دو اقدام عملی بر فراز منبر انجام دادند که بسیار جالب توجه بود:
1- علی بن ابی طالب علیه السلام بر فراز دست پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم
پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم پس از مقدمه چینی و ذکر مقام خلافت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام، برای آن که تا آخر روزگار راه هرگونه شک و شبهه بسته باشد و هر تلاشی در این راه در نطفه خنثی شود، ابتدا مطلب را به طور لسانی اشاره کردند، و سپس به صورت عملی برای مردم بیان کردند. بدین ترتیب که ابتدا فرمودند: باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی کند مگر این کسی که من دست او را می گیرم و او را بلند می کنم و بازویش را گرفته او را بالا می برم.
بعد از آن، حضرت گفته خود را عملی کردند و بازوی علی بن ابی طالب علیه السلام را گرفتند. در این هنگام امیرالمؤمنین علیه السلام دست خود را به سمت صورت حضرت باز کردند تا آن که دست های هر دویشان به سوی آسمان قرار گرفت. سپس پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم امیرالمومنین علیه السلام را از جا بلند کردند تا حدی که پاهای آن حضرت محاذی زانوهای پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم قرار گرفت و مردم سفیدی زیر بغل آن دو را دیدند، که تا آن روز دیده نشده بود. در این حال فرمودند: هر کس من مولی و صاحب اختیار اویم این علی مولی و صاحب اختیار اوست.
2- بیعت با قلب ها و زبان ها
اقدام دیگر حضرت آن بود که چون بیعت گرفتن از فرد فرد آن جمعیت انبوه، از طرفی غیر ممکن بود و از سوی دیگر امکان داشت افراد به بهانه های مختلف از بیعت شانه خالی کنند و حضور نیابند و در نتیجه نتوان التزام عملی و گواهی قانونی از آنان گرفت، لذا حضرت در اواخر سخنانشان فرمودند: ای مردم، چون با یک کف دست و با این وقت کم و با این سیل جمعیت، امکان بیعت برای همه وجود ندارد، پس شما همگی این سخنی را که من می گویم تکرار کنید و بگویید: ما فرمان تو را که از جانب خداوند درباره علی بن ابی طالب و امامان از فرزندانش به ما رساندی اطاعت می کنیم و به آن راضی هستیم، و با قلب و جان و زبان و دست مان با تو بر این مدعا بیعت می کنیم... عهد و پیمان در این باره برای ایشان از ما، از قلب ها و جان ها و زبان ها و ضمایر و دستمان گرفته شد. هر کس به دستش توانست و گرنه با زبانش بدان اقرار کرده است.
پیداست که حضرت، عین کلامی را که می بایست مردم تکرار کنند به آنان القا فرمودند و عبارات آن را مشخص کردند تا هر کس به شکل خاصی برای خود اقرار نکند، بلکه همه به آن چه حضرت از آنان می خواهد التزام دهند و بر سر آن بیعت نمایند.
وقتی کلام پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم پایان یافت همه مردم سخن او را تکرار کردند و بدین وسیله بیعت عمومی گرفته شد.
- بیعت مردان
پس از پایان خطبه، مردم به سوی پیامبر و امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما و آله هجوم آورند، و با ایشان به عنوان بیعت دست می دادند و هم به پیامبر و هم به امیرالمؤمنین علیهماالسلام تبریک و تهنیت می گفتند، و پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم هم می فرمودند: اَلحمدللَّه الذی فضلنا على جمیع العالمین.
عبارت تاریخ چنین است: پس از اتمام خطبه، صدای مردم بلند شد که: آری، شنیدیم و طبق فرمان خدا و رسول با قلب و جان و زبان و دست مان اطاعت می کنیم. بعد به سوی پیامبر و امیرالمومنین صلوات الله علیهما و آله ازدحام کردند و برای بیعت سبقت می گرفتند و با ایشان دست بیعت می دادند.
برای آن که رسمیت مسئله محکمتر شود، و آن جمعیت انبوه بتوانند مراسم بیعت را به طور منظم و برنامه ریزی شده ای انجام دهند، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دستور دادند تا دو خیمه بر پا شود. یکی را مخصوص خودشان قرار دادند تا در آن جلوس نمایند و امر کردند تا مردم جمع شوند.
پس از آن مردم دسته دسته در خیمه پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم حضور می یافتند و با آن حضرت بیعت نموده و به او تبریک و تهنیت می گفتند. سپس در خیمه مخصوص امیرالمومنین علیه السلام حاضر می شدند و به عنوان امام و خلیفه بعد از پیامبر شان با او بیعت می کردند و به عنوان امیرالمومنین بر او سلام می کردند و این مقام والا را به آن حضرت تبریک و تهنیت می گفتند.
نکته قابل توجهی که در هیچ یک از پیروزی های پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم – چه در جنگ ها و چه سایر مناسبت ها و حتی فتح مکه – سراغ نداریم، این است که حضرت در روز غدیر مکرر می فرمود: به من تبریک بگویید، به من تهنیت بگویید، زیرا خداوند مرا به نبوت و اهل بیتم را به امامت اختصاص داده است. و این نشانه فتح بزرگ و در هم شکستن کامل سنگرهای کفر و نفاق است.
برنامه بیعت و تهنیت تا سه روز ادامه داشت، و این مدت را حضرت در غدیر اقامت داشتند. بسیار بجاست که در این مقطع به قطعه جالبی از تاریخ این بیعت اشاره کنیم: اولین کسانی که در غدیر با امیرالمؤمنین علیه السلام بیعت نمودند و خود را از دیگران جلو انداختند همان هایی بودند که زودتر از همه آن را شکستند و پیش از همه پیمان خود را زیر پا گذاشتند. آنان عبارت بودند از: ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه و زبیر، که بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم یکی پس از دیگری رو در روی امیرالمؤمنین علیه السلام ایستادند.
جالبتر این که عمر بعد از بیعت این کلمات را بر زبان می راند: افتخار برایت باد، گوارایت باد ای پسر ابی طالب، خوشا به حالت ای اباالحسن، اکنون تو مولای من و مولای هر مرد و زن مومنی شده ای!
نکته دیگری که بار دیگر چهره دو رویان را روشن ساخت این بود که پس از امر پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم همه مردم بدون چون و چرا با امیرالمؤمنین علیه السلام بیعت می کردند، ولی ابوبکر و عمر با آن که پیش از همه خود را برای بیعت به میان انداخته بودند قبل از بیعت به صورت اعتراض گفتند: آیا این امر از طرف خداوند است یا از طرف رسولش (یعنی: از جانب خود می گویی)؟ حضرت فرمودند: از طرف خدا و رسولش است، و نیز فرمودند: آری حق است از طرف خدا و رسولش که علی امیرالمؤمنین است.
- بیعت زنان
پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دستور دادند تا ظرف آبی آوردند، و پرده ای زدند که نیمی از ظرف آب در یک سوی پرده و نیم دیگر آن در سوی دیگر قرار بگیرد، تا زنان با قرار دادن دست خود در یک سوی آب، و قرار دادن امیرالمومنین علیه السلام دست شان را در سوی دیگر با حضرت بیعت کنند؛ به این صورت بیعت زنان هم انجام گرفت. همچنین دستور دادند تا زنان هم به حضرتش تبریك و تهنیت بگویند، و این دستور را درباره همسران خویش مؤكد داشتند.
یادآور می شود كه بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام از حاضرین در غدیر بودند. همچنین كلیه همسران پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در آن مراسم حضور داشتند.
- عمامه سحاب
پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در این مراسم عمامه خود را كه سحاب نام داشت، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمومنین علیه السلام قرار دادند و انتهای عمامه را بر دوش آن حضرت آویزان نمودند و فرمودند: عمامه تاج عرب است.
خود امیرالمومنین در این باره چنین فرموده اند: پیامبر در روز غدیرخم عمامه ای بر سرم بستند و یك طرفش را بر دوشم آویختند و فرمودند: خداوند در روز بدر و حنین، مرا بوسیله ملائكه ای كه چنین عمامه ای به سر داشتند یاری نمود.
- شعر غدیر
بخش دیگری از مراسم پر شور غدیر، درخواست حسان بن ثابت بود. او به حضرت عرض كرد: یا رسول الله، اجازه می فرمایید شعری را كه درباره علی بن ابی طالب (به مناسبت این واقعه عظیم) سروده ام بخوانم؟ حضرت فرمودند: بخوان به بركت خداوند.
حسان گفت: ای بزرگان قریش، سخن مرا به گواهی و امضای پیامبر گوش كنید. و سپس اشعاری را كه در همان جا سروده بود خواند كه به عنوان یك سند تاریخی از غدیر ثبت شد و به یادگار ماند. ذیلاً متن عربی شعر حسان و سپس ترجمه آن را معنی آوریم:
أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ النَّبِی مُحَمَّداً لَدَى دَوْحِ خُمٍّ حِینَ قَامَ مُنَادِیاً
وَ قَدْ جَاءَهُ جِبْرِیلُ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ بِأَنَّكَ مَعْصُومٌ فَلَا تَكُ وَانِیاً
وَ بَلِّغْهُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ رَبُّهُمْ وَ إِنْ أَنْتَ لَمْ تَفْعَلْ وَ حَاذَرْتَ بَاغِیاً
عَلَیكَ فَمَا بَلَّغْتَهُمْ عَنْ إِلَهِهِمْ رِسَالَتَهُ إِنْ كُنْتَ تَخْشَى الْأَعَادِیا
فَقَامَ بِهِ إِذْ ذَاكَ رَافِعُ كَفِّهِ بِیمْنَى یدَیهِ مُعْلِنَ الصَّوْتِ عَالِیاً
فَقَالَ لَهُمْ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ مِنْكُمْ وَ كَانَ لِقَوْلِی حَافِظاً لَیسَ نَاسِیاً
فَمَوْلَاهُ مِنْ بَعْدِی عَلِی وَ إِنَّنِی بِهِ لَكُمْ دُونَ الْبَرِیةِ رَاضِیاً
فَیا رَبِّ مَنْ وَالَى عَلِیاً فَوَالِهِ وَ كُنْ لِلَّذِی عَادَى عَلِیاً مُعَادِیاً
وَ یا رَبِّ فَانْصُرْ نَاصِرِیهِ لِنَصْرِهِمْ إِمَامَ الْهُدَى كَالْبَدْرِ یجْلُو الدَّیاجِیا
وَ یا رَبِّ فَاخْذُلْ خَاذِلِیهِ وَ كُنْ لَهُمْ إِذَا وُقِفُوا یوْمَ الْحِسَابِ مُكَافِیا
آیا نمی دانید كه محمد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم كنار درختان غدیرخم با حالت ندا ایستاد، و این در حالی بود كه جبرئیل از طرف خداوند پیام آورده بود كه در این امر سستی مكن كه تو محفوظ خواهی بود، و آن چه از طرف خداوند بر تو نازل شده به مردم برسان، و اگر نرسانی و از ظالمان بترسی و از دشمنان حذر كنی رسالت پروردگارشان را نرسانده ای.
در این جا بود كه پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دست علی علیه السلام را با دست راست بلند كرد و با صدای بلند فرمود: هر كس از شما كه من مولای او هستم و سخن مرا بیاد می سپارد و فراموش نمی كند، مولای او بعد از من علی است، و من فقط به او – نه به دیگری – به عنوان جانشین خود برای شما راضی هستم.
پروردگارا هر كس علی را دوست بدارد او را دوست بدار، و هر كس با علی دشمنی كند او را دشمن بدار. پروردگارا یاری كنندگان او را یاری فرما به خاطر نصرت شان امام هدایت كننده ای را كه در تاریكی ها مانند ماه شب چهارده روشنی می بخشد. پروردگارا خوار كنندگان او را خوار كن و روز قیامت كه برای حساب می ایستند خودت جزا بده.
- معجزه غدیر، امضای الهی
واقعه عجیبی كه به عنوان یك معجزه، امضای الهی را بر خط پایان غدیر ثبت كرد جریان حارث فهری بود. در آخرین ساعات از روز سوم، او به همراه دوازده نفر از اصحابش نزد پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم آمد و گفت: ای محمد! سه سوال از تو دارم:
آیا شهادت به یگانگی خداوند و پیامبری خودت را از جانب پروردگارت آورده ای یا از پیش خود گفتی؟
آیا نماز و زكات و حج و جهاد را از جانب پروردگار آورده ای یا از پیش خود گفتی؟
آیا این علی بن ابی طالب كه گفتی من كنت مولاه فعلی مولاه... از جانب پروردگار گفتی یا از پیش خود گفتی؟
حضرت در جواب هر سه سوال فرمودند: خداوند به من وحی كرده است و واسطه بین من و خدا جبرئیل است و من اعلان كننده پیام خدا هستم و بدون اجازه پروردگارم خبری را اعلان نمی كنم. حارث گفت: خدایا اگر آن چه محمد می گوید حق و از جانب توست سنگی از آسمان بر ما ببار یا عذاب دردناكی بر ما بفرست.
و در روایت دیگر چنین است: خدایا، اگر محمد در آن چه می گوید صادق و راستگو است شعله ای از آتش بر ما بفرست. همین كه سخن حارث تمام شد و به راه افتاد خداوند سنگی را از آسمان بر او فرستاد كه از مغزش وارد شد و از دبرش خارج گردید و همان جا او را هلاك كرد.
در روایت دیگر: ابر غلیظی ظاهر شد و رعد و برقی بوجود آمد و صاعقه ای رخ داد و آتشی فرود آمد و همه دوازده نفر را سوزانید. بعد از این جریان، آیه سأَل «سائل بعذاب واقع × للكافرین لیس له دافع...» نازل شد.
پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم به اصحاب شان فرمودند: آیا دیدید و شنیدید؟ گفتند: آری و با این معجزه، بر همگان مسلم شد كه غدیر از منبع وحی سرچشمه گرفته و یك فرمان الهی است.
مفاد خطابه غدیر
سخنرانى پیامبر صلى الله علیه و آله در غدیر با شیوه ى خاص آن كه دو نفر بر فراز منبر در حال قیام دیده مى شدند حدود یك ساعت طول كشید. این بیانات حضرت در یازده بخش قابل ترسیم است:
در اولین بخش سخن، آن حضرت حمد و ثناى الهى بجا آورده و صفات قدرت و رحمت حق تعالى را ذكر فرمودند و به بندگى خود در مقابل ذات الهى شهادت دادند.
در بخش دوم تصریح فرمودند كه باید فرمان مهمى درباره ى امام على علیه السلام ابلاغ كنم وگرنه رسالت الهى را نرسانده ام و ترس از عذاب خدا دارم.
در سومین بخش، آن حضرت امامت دوازده امام بعد از خود را تا آخرین روز دنیا با عمومیت ولایت آنان بر همه ى انسان‌ها و در طول زمان‌ها و در همه ى مكان‌ها و نفوذ كلماتشان در جمیع امور اعلام فرمودند.
در بخش چهارم خطبه، پیامبر صلى الله علیه و آله بازوان امیرالمؤمنین علیه السلام را گرفتند و آن حضرت را از جا بلند كردند و در این حال فرمودند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ، اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ؛ هر کس من مولا و سرپرست اویم این علی مولای اوست. خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری مینماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.». سپس كمال دین را با ولایت ائمه علیهم السلام اعلام فرمودند.
در بخش پنجم، حضرت صریحاً فرمودند: «هر كس از ولایت ائمه علیهم السلام سرباز زند اعمال نیكش سقوط مى كند و در جهنم خواهد بود». بعد از آن شمه اى از فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام را متذكر شدند.
در مرحله ششم، پیامبر صلى الله علیه و آله با تلاوت آیاتى از قرآن در رابطه با عذاب الهى و لعن دشمنان دین، فرمودند: «منظور از این آیات عده اى از اصحاب من هستند كه مأمور به چشم‌پوشى از آنان هستم، ولى بدانند كه خداوند ما را بر معاندین و مخالفین و خائنین و مقصرین حجت قرار داده و اغماض نسبت به آنان در دنیا مانع از عذاب آخرت نیست». سپس بیزارى خود را از گمراه‌كنندگان امت اعلام فرمودند و اشاره اى هم به «اصحاب صحیفه ى ملعونه» و غاصبین مقام امامت نمودند.
در بخش هفتم، حضرت تكیه ى سخن را بر اثراتِ ولایت اهل بیت علیهم السلام قرار داده فرمودند: «اصحاب صراط مستقیم در سوره حمد شیعیان اهل بیت علیهم‌السلام هستند.» سپس آیاتى درباره ى اهل بهشت را به پیروان آل محمد علیهم السلام و آیاتى درباره ى اهل جهنم را به دشمنان آل محمد علیهم السلام تفسیر فرمودند.
در بخش هشتم مطالبى اساسى درباره ى حضرت بقیة‌اللَه الاعظم حجة بن الحسن المهدى ارواحنا فداه فرمودند و آینده اى پر از عدل و داد به دست امام زمان عجل‌اللَّه فرجه را به جهانیان مژده دادند.
در بخش نهم مردم را به بیعت با خود و سپس با على علیه السلام دعوت نمودند و آن را از طرف خدواند و بیعت با حق تعالى دانستند.
در دهمین بخش، پیامبر صلى الله علیه و آله درباره ى كیفیت بیان احكام الهى در آینده ى مسلمین فرمودند: چون بیان همه ى حلال‌ها و حرام‌ها توسط من امكان ندارد، با بیعتى كه درباره ى امامان علیهم السلام از شما مى گیرم حلال و حرام را تا روز قیامت بیان كرده ام، یعنى بیان ایشان در حكم بیان من است. بالاترین امر به معروف و نهى از منكر را نیز، تبلیغ پیام غدیر درباره ى اطاعت از امامان علیهم السلام و نهى از مخالفتشان دانستند.
در آخرین مرحله ى خطابه، بیعتِ لسانى انجام شد و حضرت فرمودند: «خداوند دستور داده تا قبل از بیعت با دست از زبان‌هاى شما اقرار بگیرم». سپس مطلبى را كه خلاصه ى آن اطاعت از دوازده امام علیهم السلام و عهد و پیمان بر ثابت‌قدم بودن و بر رساندن پیام غدیر به نسل‌هاى آینده و غائبان از غدیر بود براى مردم گفتند و مردم آن را تكرار كردند. كلمات نهایى پیامبر صلى الله علیه و آله دعا براى اقراركنندگان و نفرین بر منكرین اوامرش بود و با حمد و سپاس خداوند خطابه را به پایان رساندند.
آیات مرتبط با واقعه غدیر
آیه تبلیغ
«یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یهْدِی الْقَوْمَ الْكَافِرِینَ» (آیه ۶۷ سوره مائده)
اى فرستاده ما آنچه را از ناحیه پروردگار به تو نازل شده برسان که اگر چنین نكنى اصلا رسالتی که پروردگار بر دوش تو گذاشته را انجام نداده‌ای و خدا تو را از (شر) مردم نگه مى دارد زیرا خدا كافران را هدایت نمى فرماید (به مقاصدشان نمى رساند).
منابع شیعه و همچنین روایاتی که در بسیاری از منابع اهل سنت[۱۲] نقل گردیده تصریح دارند که این آیه در حجة الوداع و در بین راه مکه و مدینه نازل شده است و پیامی که پیامبر به موجب این آیه مامور به ابلاغ آن گردید ولایت علی بن ابیطالب علیه‌السلام بوده است.
آیه اکمال دین
آیه اکمال بخشی از آیه 3 سوره مائده است که به خاطر عبارت "الیوم اکملت لکم دینکم" در این آیه بدین نام شهرت پیدا نموده است:
«...الْیوْمَ یئِسَ الَّذِینَ كَفَرُواْ مِن دِینِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیكُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینا...»
امروز، كافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند بنابراین از آن‌ها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین شما پذیرفتم.
این آیه مطابق با شان نزول بیان شده برای آن، بعد از اتمام خطبۀ پیامبر(ص)، نازل شد.[۱۳]
این آیه نشان‌دهنده ویژگی‌هایی برای این روز است. از جمله مأیوس‌شدن کافران از دین اسلام، کامل‌شدن معارف دین، تمام شدن نعمت خداوند و رضایت خداوند به اینکه اسلام دین نهایی مردم باشد.[۱۴]
آیات ابتدایی سوره معارج
پس از آنکه پیامبر(ص)، مسئله ولایت علی علیه‌السلام را به مردم اعلام کرد، شخصی به نام نعمان بن حارث فهری نزد ایشان آمد و با حالت اعتراض به پیامبر(ص) گفت: ما را به توحید و قبول رسالتت و انجام جهاد و حج و روزه و نماز و زکات امر کردی؛ ماهم قبول کردیم. اما به این مقدار راضی نشدی تا اینکه این جوان را منصوب کردی و او را ولی ما قرار دادی. آیا این اعلام ولایت از ناحیه خودت بود یا از سوی خدا؟ به محض اینکه حضرت به او فرمود که از ناحیه خداوند است، با حالت انکار از خداوند خواست که اگر این حکم از جانب اوست، سنگی از آسمان بر سرش فرود آید. در این هنگام سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و در دم جان باخت. در این هنگام آیات ابتدایی سوره معارج نازل شد:[۱۵]
سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِع...؛ سؤال‌کننده‌ای درخواست عذابی کرد که واقع شد.
سندیت واقعه غدیر خم
مرحوم علامه امینى در کتاب الغدیر خود نام راویان حدیث غدیر را به ترتیب زمان زندگى ذكر كرده است:
در میان اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله 110 نفر، در میان تابعین 84 نفر، در میان علماى قرن دوم هجرى 56 نفر، در میان علماى قرن سوم هجرى 92 نفر، در میان علماى قرن چهارم هجرى 43 نفر، در میان علماى قرن پنجم هجرى 24 نفر، در میان علماى قرن ششم هجرى 20 نفر. در میان علماى قرن هفتم هجرى 21 نفر، در میان علماى قرن هشتم هجرى 18 نفر، در میان علماى قرن نهم هجرى 16 نفر، در میان علماى قرن دهم هجرى 14 نفر، در میان علماى قرن یازدهم هجرى 12 نفر، در میان علماى قرن دوازدهم هجرى 13 نفر، در میان علماى قرن سیزدهم هجرى 12 نفر، در میان علماى قرن چهاردهم هجرى 19 نفر.
حدیث غدیر در کتب معتبر اهل سنت همچون «سنن ابن ماجه[۱۶]، «سنن ترمذى»[۱۷] و «مستدرك»[۱۸] حاكم نیشابورى و ... به مضامین مختلف ذکر شده است.
پانویس
- ↑ یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دار صادر، ج2، ص112 و ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن‌العظیم، 1419ق، ج3، ص25.
- ↑ بلاذری، انساب‌الأشراف، 1959م، ج2، ص110 و یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص112 و کلینی، الکافی، 1365، ج1، ص292.
- ↑ سوره مائده، آیه 3
- ↑ المصباح المنیر، ج۲، ص۴۴۳.
- ↑ لسان العرب، ج۵، ص۹
- ↑ غدیرخم اسم لغیضیة علی ثلاثة امیال من الجحفة، غدیر مشهور یضاف الی الغیضة فیقال خم. البدآیة و النهآیة، 7/243. پاورقى.
- ↑ لسان العرب، ج۹، ص۲۱؛ المصباح المنیر، ج۱، ص۹۱.
- ↑ الغدیر، 1/33
- ↑ موقعیت جغرافیایى غدیر خم، سید محمدباقر نجفی، میقات حج، 1381، شماره 42
- ↑ موقعیت جغرافیایى غدیر خم، سید محمدباقر نجفی، میقات حج، 1381، شماره 42
- ↑ بحث حول موضع غدیر خم، الدكتور عبد الهادی الفضلی، سایت الحسنین
- ↑ برای اطلاع از مدارک اهل سنت در این مورد رجوع نمایید به: خطابه غدیر در آئینه اسناد محمدباقر انصاری، بخش مستندسازی خطابه غدیر.
- ↑ رجوع کنید: محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 266.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۵، ص۱۸۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۳۰؛ قرطبی، ج۱۹، ص۲۷۸؛ ثعلبی، ج۱۰، ص۳۵.
- ↑ ابن ماجه، سنن، ج1، ص45
- ↑ ترمذی، الجامع الکبیر، ج6، ص79
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، دارلکتب العلمیه، ج3، ص118و119
منابع
- انصاری، محمدباقر، خطابه غدیر.
- انصاری، محمدباقر، غدیر، قم، دلیل ما، 1386.
- ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن‌العظیم، مصحح محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دارالکتب‌العلمیة، 1419ق.
- ابن ماجه، سنن، دار إحیاء الكتب العربیة.
- ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414 ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی؛ انساب‌الأشراف، مصحح محمد حمیدالله، مصر، دارالمعارف، 1959م.
- ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الکبیر، بیروت، دارالغرب الاسلامی.
- حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، دارلکتب العلمیه.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، نشر اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الكبیر للرافعى، قم، موسسه دار الهجرة، 1414 ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی، تهران، دارالکتب‌الإسلامیة، 1365
- نجفی، سید محمدباقر، موقعیت جغرافیایى غدیر خم، میقات حج، 1381، شماره 42
- محقق، محمدباقر، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
- یعقوبی، احمد بن ابی واضح؛ تاریخ‌الیعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
پیوندها
پیوند به بیرون
