سید بن طاووس: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(←پیوندهای مفید) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{خوب}} |
| + | '''«سید رضی‌الدین علی بن موسی»''' معروف به '''«سید بن طاووس»''' (۶۶۴-۵۸۹ ق)، فقیه، محدث، متکلم و عارف بزرگ [[شیعه]] در قرن هفتم هجری است. وی در زمان حکومت مغولان منصب نقابت شیعیان را به عهده داشت. علمای بزرگی چون [[علامه حلی|علامه حلى]] و [[ابن داوود حلی]] از شاگردان او هستند. سید بن طاووس آثار بسیاری دارد که موضوع غالب آنها [[دعا|ادعیه]] و [[زيارت|زیارات]] است، از جمله «[[إقبال الأعمال]]» و «[[مصباح الزائر (کتاب)|مصباح الزائر]]». | ||
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | ||نام کامل =سید رضی‌الدین علی بن طاووس | ||
| + | ||تصویر= [[پرونده:Sayyed-Ibn-Tawus.jpg]] | ||
| + | ||زادروز = ۵۸۹ قمری | ||
| + | |زادگاه = [[حله]] | ||
| + | |وفات = ۶۶۴ قمری | ||
| + | |مدفن = [[نجف]]، [[حرم امیرالمومنین]] (علیه‌السلام) | ||
| + | |اساتید = [[ورام بن ابی فراس]]، [[محمد بن جعفر بن نما حلی]]، [[فخار بن معد موسوی|فخار بن معد موسوى]]،... | ||
| + | |شاگردان = [[یوسف بن علی بن مطهر حلی|یوسف بن علی بن مطهر حلى]]، [[علامه حلى]]، [[ابن داوود حلی]]، [[علی بن عیسی اربلی]]،... | ||
| + | |آثار = [[إقبال الأعمال]]، [[اللهوف]]، [[فرج المهموم فی معرفه نهج الحلال من علم النجوم|فرج المهموم]]، [[مصباح الزائر (کتاب)|مصباح الزائر]]، [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مهج الدعوات]]، [[سعد السعود]]، [[الیقین باختصاص علی بامره المومنین|الیقین باختصاص علی بامرة المومنین]]، [[الدروع الواقیة]]،...}} | ||
| + | ==ولادت و نسب== | ||
| + | سید رضى الدین، على بن موسى بن جعفر بن طاووس در روز ۱۵ [[ماه محرم|محرم]] سال ۵۸۹ هجرى در شهر [[حله]] به دنیا آمد.<ref> کمونه حسینی، مواردالإتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸ </ref> او را ذوالحسبین نیز خوانده‌اند (کسی که دو نسب شریف دارد)؛ زیرا جد اعلای او داود بن حسن مثنی، نوه پسری [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] (علیه‌السلام) و نوه دختری [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] (علیه‌السلام) است. از این رو، ایشان را از [[سادات]] حسنی‌حسینی و دارای دو نسب شریف می‌خواندند.<ref>کشف المحجه، ص۲۹۴</ref> | ||
| − | + | جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق که به خاطر زیبایى و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود، از سادات بزرگوار [[مدینه]] محسوب مى شد. پدر او، موسى بن جعفر نیز از روات بزرگ [[حدیث]] است که روایات خود را در اوراقى نوشته بود و بعد از او فرزندش آنها را جمع آورى نموده و با نام «فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسى بن جعفر» آن را منتشر نمود. مادر او نیز دختر [[ورام بن ابی فراس|ورام بن ابى فراس]]، از بزرگان علماى [[امامیه]] بود. <ref>روضات الجنات، خوانساری، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۳۲۵.</ref> | |
| + | مادر پدرش نیز نوه [[شیخ طوسى]] مى‌باشد و به همین خاطر، سید گاهى مى‌گوید: «جدی ورام بن أبی فراس» و گاهى مى‌گوید: «جدی الشیخ الطوسی».<ref> نک: شهیدی گلپایگانی، راهنمای سعادت، ۱۳۸۲ش، ص۱۴.</ref> | ||
| − | + | ==تحصیل و استادان== | |
| + | ابتداى تحصیلات سید ابن طاووس در شهر [[حله]] بود که از محضر پدرش موسى بن جعفر و جد خود [[ورام بن ابی فراس]]، علوم مقدماتى را آموخت.<ref> سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۶۸ش، ص۱۸۵. </ref> سید با درکى قوى و هوشى سرشار قدم در راه علم نهاد و در اندک زمانى از تمام هم‌شاگردی‌هاى خود سبقت گرفت. | ||
| + | وى در کشف المحجة مى گوید: «وقتى من وارد کلاس شدم آنچه را دیگران در طول چند سال آموخته بودند، در یک سال آموختم و از آنان پیشى گرفتم». | ||
| − | + | او مدت دو سال و نیم به تحصیل [[فقه]] پرداخت و پس از آن خود را از استاد بى نیاز دید و بقیه کتب فقهى عصر خویش را به تنهایى مطالعه نمود. | |
| − | + | [[محمد بن جعفر بن نما حلی]] و [[فخار بن معد موسوی|فخار بن معد موسوى]]، از دیگر اساتید سید ابن طاووس هستند. | |
| − | + | ==شاگردان== | |
| − | + | از جمله پرورش یافتگان مکتب سید ابن طاووس مى توان به علمای نامدار زیر اشاره نمود: | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | #[[یوسف بن علی بن مطهر حلی|سدیدالدین یوسف بن علی بن مطهر حلى]]، پدر [[علامه حلی|علامه حلى]] | |
| + | #[[علامه حلى]] | ||
| + | #[[ابن داوود حلی|حسن بن داود حلى]]، صاحب [[رجال ابن داود (کتاب)|الرجال]] | ||
| + | #عبدالکریم بن [[سید احمد بن طاووس|احمد بن طاووس]]، برادرزاده او | ||
| + | #[[علی بن عیسی اربلی|على بن عیسى إربلى]]. | ||
| − | + | ==آثار و تألیفات== | |
| − | + | سید ابن طاووس علاوه بر این که [[فقیه|فقیهى]] نام آور بود، ادیبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى شد، گرچه شهرت اصلى او در [[زهد]] و [[تقوا|تقوى]] و [[عرفان]] اوست و اکثر تألیفات او در موضوع [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت|زیارات]] مى باشد. | |
| − | + | سید بن طاووس کتابخانه‌اى غنى داشته که از جدش به ارث برده بود و حدود ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته و سید در تألیف کتابهاى خویش از آنها استفاده مى برده است. بسیارى از کتب مرجع سید در طول زمان از بین رفته و تنها منبع اطلاع ما از آنها، نوشته هاى امثال سید ابن طاووس است و این نکته ارزش تألیفات سید را دوچندان مى کند. | |
| − | + | از جمله تألیفات او عبارتند از: | |
| − | + | #«المهمات و التتمات» در ده جلد، که هر یک با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: [[فلاح السائل]]، زهرة الربیع، [[جمال الأسبوع]]، [[إقبال الأعمال ]] و... . سید این کتب را به عنوان تتمه «[[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]» [[شیخ طوسى]] نوشته است. | |
| + | #کشف المحجة لثمرة المهجة، کتابى [[اخلاق|اخلاقى]] است و شامل وصیت هاى سید به فرزندانش مى‌باشد و مراحل مختلف زندگى خویش را هم در آن ذکر کرده است. | ||
| + | #[[اللهوف]]: کتابی است تاریخی و روایی مورد اعتماد [[شیعه]]، درباره قیام [[امام حسین]] علیه السلام و روایات کتاب بدون [[سند حدیث|سند]] می باشند. آیت الله [[شهید سید محمد علی قاضی طباطبائی|سید محمدعلی قاضی طباطبایی]] گفته است: لهوف، نقلیاتش بسیار مورد اعتماد است و در میان کتب [[مقتل|مقاتل]]، کتاب مقتلی به اندازه اعتبار و اعتماد آن نمی رسد و در اطمینان به آن کتاب، در ردیف اول کتب معتبره مقاتل قرار گرفته است؛ گرچه آن را در اوایل جوانی نوشته است. | ||
| + | #[[فرج المهموم فی معرفه نهج الحلال من علم النجوم|فرج المهموم فی معرفة نهج الحلال من علم النجوم]] | ||
| + | #[[مصباح الزائر (کتاب)|مصباح الزائر و جناح المسافر]] | ||
| + | #[[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مهج الدعوات و منهج العنایات]] | ||
| + | #[[سعد السعود (کتاب)|سعد السعود للنفوس منضود]] | ||
| + | #[[محاسبة النفس]] | ||
| + | #[[الیقین باختصاص علی بامره المومنین|الیقین باختصاص علی بامرة المومنین]] | ||
| + | #[[الأمان من أخطار الأسفار والأزمان]] | ||
| + | #[[التحصین لابن طاووس (کتاب)|التحصین لأسرار ما زاد من أخبار كتاب اليقين]] | ||
| + | #[[الدروع الواقیة]] | ||
| + | #[[المجتنی من الدعاء المجتبی ]] | ||
| + | #[[الملاحم والفتن ]] | ||
| + | #[[فتح الأبواب (کتاب)|فتح الأبواب بین ذوى الألباب و بین ربّ الأرباب]]. | ||
| − | == | + | ==فعالیت‌های اجتماعی== |
| + | '''نپذیرفتن مناصب دولتی:''' | ||
| − | ابن | + | سید بن طاووس با [[ابن علقمی]] وزیر مشهور [[حکومت بنی عباس|عباسیان]] که [[شیعه]] مذهب بود، رابطه دوستی داشت و مورد احترام خلیفه [[مستنصر|المستنصر بالله]] عباسی نیز بود.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳ و ۲۵.</ref> خلیفه عباسی پیشنهاد هایی برای بر عهده گرفتن امور حکومتی به او داد، اما ابن طاووس همگی را رد کرد. به گفته خودش در این دوران منصب [[فتوا]]، نقابت<ref>نقیب، بزرگترین شخصیت علمى و دینى سادات بود که کلیه امور مربوط به آنان را عهده دار مى شد. این وظایف شامل قضاوت مشاجرات، رسیدگى به مساکین و مستمندان، سرپرستى ایتام و... مى‌شد.</ref> [[سادات]] و حتی وزارت و ندیمی خلیفه را به او پیشنهاد کردند و او نپذیرفت.<ref> سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۶۸ش، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> استدلالش براى خلیفه چنین بود که: «اگر من طبق مصلحت شما عمل کنم رابطه خویش را با [[الله|خداوند]] قطع مى‌نمایم و اگر طبق اوامر الهى و [[عدل]] و انصاف حرکت کنم، خاندان تو و بقیه وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند کرد و چنین خواهند گفت که على بن طاووس با این رویه مى‌خواهد بگوید اگر حکومت به ما برسد این چنین عمل مى‌کنیم و این روشى است برخلاف سیره حکمرانان قبل از تو و مردود دانستن حکومت هاى آنهاست». |
| − | + | سید طاووس که تحت فشار دولت عباسى براى پذیرش پست هاى حکومتى قرار گرفته بود، از [[بغداد]] به حله، زادگاه خویش مراجعت کرد. سپس به [[نجف]] و [[کربلا]] هجرت کرده و در هر کدام حدود ۳ سال مقیم شد. در این زمان علاوه بر تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف، همت اصلى خویش را بر [[سیر و سلوک]] و کسب معنویات قرار داد. در زمان اقامت در کربلا کتاب شریف «کشف المحجة» را به عنوان وصیتى براى فرزندانش که در آن زمان کودک بودند نوشت. | |
| − | + | '''سید بن طاووس و حمله مغول:''' | |
| − | در | + | ابن طاووس در سال ۶۵۲ قمری و هم‌زمان با لشکرکشی هلاکوخان مغول دوباره به بغداد رفت. این شهر در سال ۶۵۶ قمری با قتل عام بزرگی به دست مغولان فتح شد. سید بن طاووس از هلاکو امان‌نامه‌ای داشت که ظاهرا آنرا به درخواست [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر الدین طوسی]] دریافت کرده بود. سید با اماننامه هلاکو حدود هزار نفر از مردم [[عراق]] را با خود به حله برد و جانشان را نجات داد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۰. </ref> |
| − | + | هنگامی که در سال ۶۶۱ هجری هلاکو منصب نقابت سادات را به او پیشنهاد کرد این منصب را پذیرفت، هر چند بنابر گزارش برخی منابع این مقام را به اکراه و اجبار پذیرفت. او نقابت طالبیان را حدود چهار سال تا پایان عمرش بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۱-۳۲.</ref> او تأکید دارد که تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شیعیانى که در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذیرفته است. | |
| − | == | + | ==ابن‌طاووس از نگاه عالمان== |
| + | سید بن طاووس نزد همه دانشمندان [[شیعه]]، معروف به [[زهد]] و [[تقوا|تقوی]] بوده و همگی عظمت علمی او را ستوده اند. با آن که قرنها از رحلت وی می گذرد، هنوز با افتخار و احترام در محافل علمی از او یاد می شود. آوازه علمی و فکری و [[اخلاص]] عملی او به قدری است که شخصیتهای علمی معاصر او و نیز نسخه برداران آثارش، او را تمجید کرده اند. | ||
| + | اینک برخی از گفتارهای بزرگان درباره ی سید بن طاووس را به اختصار بیان می داریم: | ||
| − | در | + | *[[علامه حلی|علامه حلّی]] (متوفی ۷۲۶ هجری) در حق رضی الدین می گوید: رضی الدین دارای کراماتی بود که برخی از آنها را خودش برایم بیان کرد و پاره ای از آنها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.<ref>بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۶۳ و ۶۴.</ref> |
| − | + | *[[علامه مجلسی]] گوید: السید النقیب، الثقة الزاهد، جمال العارفین.<ref>پیشین، ج۱، ص۲۰۵.</ref> | |
| − | + | *[[محدث قمی]] می گوید: السید رضی الدین ابوالقاسم الأجل الأورع الأزهد الأسعد، قدوة العارفین و مصباح المتهجدین، صاحب الکرامات، طاووس آل طاووس، السید بن طاووس قدس الله سره و رفع فی الملأ الأعلی ذکره.<ref>قمی، شیخ عباس، الفوائد الرضویة فی أحوال علماء المذهب الجعفریة، ترجمه و تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۵شمسی، ج۱، ص۵۴۲.</ref> | |
| − | + | *[[سید محمدحسین حسینی طهرانی|علامه طهرانی]] در مهر تابان می نویسند: مرحوم استاد ـ [[علامه طباطبایى|علامه طباطبایی]] ـ به دو نفر از علماء [[اسلام|اسلام]] بسیار ارج می نهادند و مقام و منزلت آنان را به عظمت یاد می کردند: اوّل: سیّد أجلّ علیّ بن طاووس - أعلی الله تعالی مقامه الشّریف -، و به کتاب [[اقبال الاعمال (کتاب)|اقبال]] او اهمّیّت می دادند و او را «سیّد أهل الْمُراقَبة» می خواندند. دوّم: [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید مهدی بحرالعلوم]] أعلی الله تعالی مقامه.<ref>ر.ک. مهر تابان، علامه طهرانی، ص٨٦</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | + | سید على بن طاووس در سال ۶۶۴ هجرى در سن ۷۵ سالگى و در شهر [[بغداد]] وفات نمود. بدن شریفش را به [[نجف]] اشرف منتقل نموده و در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امیرالمؤمنین]] علیه السلام به خاک سپردند. | |
| − | + | ==پانویس== | |
| − | + | <references /> | |
| − | == منابع == | + | ==منابع== |
| − | *سید علی حسین | + | *سید محمدباقر خوانساری، روضات الجنات، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق. |
| − | + | *سید علی حسین پور، راویان عاشورا چه کسانی هستند؟ [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/7647/95913 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: ۲۷ آبان ۱۳۹۲. | |
| − | + | *علی‌محمد تاج الدین، زندگی و آثار سید بن طاووس، [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=۳۲۶۶۸ پژوهشگاه باقرالعلوم علیه السلام]، بازیابی: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳. | |
| − | + | *اتان کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه علی قرایی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش. | |
| − | * | + | *سید بن طاووس، کشف المحجه لثمره المهجه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق. |
| − | + | *عبدالحمید، معجم مورخی الشیعه، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، قم، ۱۴۲۴ق. | |
| − | + | *سید بن طاووس، کشف المحجه یا فانوس، ترجمه اسدالله مبشری، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش. | |
| − | + | *سید محمدباقر شهیدی، راهنمای سعادت (ترجمه کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ق. | |
| − | * | + | {{سنجش کیفی |
| − | + | |سنجش=شده | |
| − | * | + | |شناسه= خوب |
| − | + | |عنوان بندی مناسب= خوب | |
| − | * | + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب |
| − | + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | |
| − | * | + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب |
| − | + | |جامعیت= خوب | |
| − | * | + | |رعایت اختصار= خوب |
| − | + | |سیر منطقی= خوب | |
| − | + | |کیفیت پژوهش= خوب | |
| − | + | |رده=دارد | |
| − | + | }} | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:علمای قرن هفتم]] | [[رده:علمای قرن هفتم]] | ||
| + | [[رده:علماء شیعه]] | ||
[[رده:عارفان]] | [[رده:عارفان]] | ||
[[رده:علمای اخلاق]] | [[رده:علمای اخلاق]] | ||
| − | [[رده: | + | [[رده:فقیهان]] |
| + | [[رده:متکلمان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۴۶
«سید رضی‌الدین علی بن موسی» معروف به «سید بن طاووس» (۶۶۴-۵۸۹ ق)، فقیه، محدث، متکلم و عارف بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. وی در زمان حکومت مغولان منصب نقابت شیعیان را به عهده داشت. علمای بزرگی چون علامه حلى و ابن داوود حلی از شاگردان او هستند. سید بن طاووس آثار بسیاری دارد که موضوع غالب آنها ادعیه و زیارات است، از جمله «إقبال الأعمال» و «مصباح الزائر».
| |
| نام کامل | سید رضی‌الدین علی بن طاووس |
| زادروز | ۵۸۹ قمری |
| زادگاه | حله |
| وفات | ۶۶۴ قمری |
| مدفن | نجف، حرم امیرالمومنین (علیه‌السلام) |
|
| |
| اساتید |
ورام بن ابی فراس، محمد بن جعفر بن نما حلی، فخار بن معد موسوى،... |
| شاگردان |
یوسف بن علی بن مطهر حلى، علامه حلى، ابن داوود حلی، علی بن عیسی اربلی،... |
| آثار |
إقبال الأعمال، اللهوف، فرج المهموم، مصباح الزائر، مهج الدعوات، سعد السعود، الیقین باختصاص علی بامرة المومنین، الدروع الواقیة،... |
محتویات
ولادت و نسب
سید رضى الدین، على بن موسى بن جعفر بن طاووس در روز ۱۵ محرم سال ۵۸۹ هجرى در شهر حله به دنیا آمد.[۱] او را ذوالحسبین نیز خوانده‌اند (کسی که دو نسب شریف دارد)؛ زیرا جد اعلای او داود بن حسن مثنی، نوه پسری امام حسن (علیه‌السلام) و نوه دختری امام سجاد (علیه‌السلام) است. از این رو، ایشان را از سادات حسنی‌حسینی و دارای دو نسب شریف می‌خواندند.[۲]
جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق که به خاطر زیبایى و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود، از سادات بزرگوار مدینه محسوب مى شد. پدر او، موسى بن جعفر نیز از روات بزرگ حدیث است که روایات خود را در اوراقى نوشته بود و بعد از او فرزندش آنها را جمع آورى نموده و با نام «فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسى بن جعفر» آن را منتشر نمود. مادر او نیز دختر ورام بن ابى فراس، از بزرگان علماى امامیه بود. [۳] مادر پدرش نیز نوه شیخ طوسى مى‌باشد و به همین خاطر، سید گاهى مى‌گوید: «جدی ورام بن أبی فراس» و گاهى مى‌گوید: «جدی الشیخ الطوسی».[۴]
تحصیل و استادان
ابتداى تحصیلات سید ابن طاووس در شهر حله بود که از محضر پدرش موسى بن جعفر و جد خود ورام بن ابی فراس، علوم مقدماتى را آموخت.[۵] سید با درکى قوى و هوشى سرشار قدم در راه علم نهاد و در اندک زمانى از تمام هم‌شاگردی‌هاى خود سبقت گرفت. وى در کشف المحجة مى گوید: «وقتى من وارد کلاس شدم آنچه را دیگران در طول چند سال آموخته بودند، در یک سال آموختم و از آنان پیشى گرفتم».
او مدت دو سال و نیم به تحصیل فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بى نیاز دید و بقیه کتب فقهى عصر خویش را به تنهایى مطالعه نمود.
محمد بن جعفر بن نما حلی و فخار بن معد موسوى، از دیگر اساتید سید ابن طاووس هستند.
شاگردان
از جمله پرورش یافتگان مکتب سید ابن طاووس مى توان به علمای نامدار زیر اشاره نمود:
- سدیدالدین یوسف بن علی بن مطهر حلى، پدر علامه حلى
- علامه حلى
- حسن بن داود حلى، صاحب الرجال
- عبدالکریم بن احمد بن طاووس، برادرزاده او
- على بن عیسى إربلى.
آثار و تألیفات
سید ابن طاووس علاوه بر این که فقیهى نام آور بود، ادیبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى شد، گرچه شهرت اصلى او در زهد و تقوى و عرفان اوست و اکثر تألیفات او در موضوع ادعیه و زیارات مى باشد.
سید بن طاووس کتابخانه‌اى غنى داشته که از جدش به ارث برده بود و حدود ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته و سید در تألیف کتابهاى خویش از آنها استفاده مى برده است. بسیارى از کتب مرجع سید در طول زمان از بین رفته و تنها منبع اطلاع ما از آنها، نوشته هاى امثال سید ابن طاووس است و این نکته ارزش تألیفات سید را دوچندان مى کند.
از جمله تألیفات او عبارتند از:
- «المهمات و التتمات» در ده جلد، که هر یک با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: فلاح السائل، زهرة الربیع، جمال الأسبوع، إقبال الأعمال و... . سید این کتب را به عنوان تتمه «مصباح المتهجد» شیخ طوسى نوشته است.
- کشف المحجة لثمرة المهجة، کتابى اخلاقى است و شامل وصیت هاى سید به فرزندانش مى‌باشد و مراحل مختلف زندگى خویش را هم در آن ذکر کرده است.
- اللهوف: کتابی است تاریخی و روایی مورد اعتماد شیعه، درباره قیام امام حسین علیه السلام و روایات کتاب بدون سند می باشند. آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی گفته است: لهوف، نقلیاتش بسیار مورد اعتماد است و در میان کتب مقاتل، کتاب مقتلی به اندازه اعتبار و اعتماد آن نمی رسد و در اطمینان به آن کتاب، در ردیف اول کتب معتبره مقاتل قرار گرفته است؛ گرچه آن را در اوایل جوانی نوشته است.
- فرج المهموم فی معرفة نهج الحلال من علم النجوم
- مصباح الزائر و جناح المسافر
- مهج الدعوات و منهج العنایات
- سعد السعود للنفوس منضود
- محاسبة النفس
- الیقین باختصاص علی بامرة المومنین
- الأمان من أخطار الأسفار والأزمان
- التحصین لأسرار ما زاد من أخبار كتاب اليقين
- الدروع الواقیة
- المجتنی من الدعاء المجتبی
- الملاحم والفتن
- فتح الأبواب بین ذوى الألباب و بین ربّ الأرباب.
فعالیت‌های اجتماعی
نپذیرفتن مناصب دولتی:
سید بن طاووس با ابن علقمی وزیر مشهور عباسیان که شیعه مذهب بود، رابطه دوستی داشت و مورد احترام خلیفه المستنصر بالله عباسی نیز بود.[۶] خلیفه عباسی پیشنهاد هایی برای بر عهده گرفتن امور حکومتی به او داد، اما ابن طاووس همگی را رد کرد. به گفته خودش در این دوران منصب فتوا، نقابت[۷] سادات و حتی وزارت و ندیمی خلیفه را به او پیشنهاد کردند و او نپذیرفت.[۸] استدلالش براى خلیفه چنین بود که: «اگر من طبق مصلحت شما عمل کنم رابطه خویش را با خداوند قطع مى‌نمایم و اگر طبق اوامر الهى و عدل و انصاف حرکت کنم، خاندان تو و بقیه وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند کرد و چنین خواهند گفت که على بن طاووس با این رویه مى‌خواهد بگوید اگر حکومت به ما برسد این چنین عمل مى‌کنیم و این روشى است برخلاف سیره حکمرانان قبل از تو و مردود دانستن حکومت هاى آنهاست».
سید طاووس که تحت فشار دولت عباسى براى پذیرش پست هاى حکومتى قرار گرفته بود، از بغداد به حله، زادگاه خویش مراجعت کرد. سپس به نجف و کربلا هجرت کرده و در هر کدام حدود ۳ سال مقیم شد. در این زمان علاوه بر تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف، همت اصلى خویش را بر سیر و سلوک و کسب معنویات قرار داد. در زمان اقامت در کربلا کتاب شریف «کشف المحجة» را به عنوان وصیتى براى فرزندانش که در آن زمان کودک بودند نوشت.
سید بن طاووس و حمله مغول:
ابن طاووس در سال ۶۵۲ قمری و هم‌زمان با لشکرکشی هلاکوخان مغول دوباره به بغداد رفت. این شهر در سال ۶۵۶ قمری با قتل عام بزرگی به دست مغولان فتح شد. سید بن طاووس از هلاکو امان‌نامه‌ای داشت که ظاهرا آنرا به درخواست خواجه نصیر الدین طوسی دریافت کرده بود. سید با اماننامه هلاکو حدود هزار نفر از مردم عراق را با خود به حله برد و جانشان را نجات داد.[۹]
هنگامی که در سال ۶۶۱ هجری هلاکو منصب نقابت سادات را به او پیشنهاد کرد این منصب را پذیرفت، هر چند بنابر گزارش برخی منابع این مقام را به اکراه و اجبار پذیرفت. او نقابت طالبیان را حدود چهار سال تا پایان عمرش بر عهده داشت.[۱۰] او تأکید دارد که تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شیعیانى که در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذیرفته است.
ابن‌طاووس از نگاه عالمان
سید بن طاووس نزد همه دانشمندان شیعه، معروف به زهد و تقوی بوده و همگی عظمت علمی او را ستوده اند. با آن که قرنها از رحلت وی می گذرد، هنوز با افتخار و احترام در محافل علمی از او یاد می شود. آوازه علمی و فکری و اخلاص عملی او به قدری است که شخصیتهای علمی معاصر او و نیز نسخه برداران آثارش، او را تمجید کرده اند. اینک برخی از گفتارهای بزرگان درباره ی سید بن طاووس را به اختصار بیان می داریم:
- علامه حلّی (متوفی ۷۲۶ هجری) در حق رضی الدین می گوید: رضی الدین دارای کراماتی بود که برخی از آنها را خودش برایم بیان کرد و پاره ای از آنها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.[۱۱]
- علامه مجلسی گوید: السید النقیب، الثقة الزاهد، جمال العارفین.[۱۲]
- محدث قمی می گوید: السید رضی الدین ابوالقاسم الأجل الأورع الأزهد الأسعد، قدوة العارفین و مصباح المتهجدین، صاحب الکرامات، طاووس آل طاووس، السید بن طاووس قدس الله سره و رفع فی الملأ الأعلی ذکره.[۱۳]
- علامه طهرانی در مهر تابان می نویسند: مرحوم استاد ـ علامه طباطبایی ـ به دو نفر از علماء اسلام بسیار ارج می نهادند و مقام و منزلت آنان را به عظمت یاد می کردند: اوّل: سیّد أجلّ علیّ بن طاووس - أعلی الله تعالی مقامه الشّریف -، و به کتاب اقبال او اهمّیّت می دادند و او را «سیّد أهل الْمُراقَبة» می خواندند. دوّم: سید مهدی بحرالعلوم أعلی الله تعالی مقامه.[۱۴]
وفات
سید على بن طاووس در سال ۶۶۴ هجرى در سن ۷۵ سالگى و در شهر بغداد وفات نمود. بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالمؤمنین علیه السلام به خاک سپردند.
پانویس
- ↑ کمونه حسینی، مواردالإتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸
- ↑ کشف المحجه، ص۲۹۴
- ↑ روضات الجنات، خوانساری، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۳۲۵.
- ↑ نک: شهیدی گلپایگانی، راهنمای سعادت، ۱۳۸۲ش، ص۱۴.
- ↑ سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۶۸ش، ص۱۸۵.
- ↑ کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳ و ۲۵.
- ↑ نقیب، بزرگترین شخصیت علمى و دینى سادات بود که کلیه امور مربوط به آنان را عهده دار مى شد. این وظایف شامل قضاوت مشاجرات، رسیدگى به مساکین و مستمندان، سرپرستى ایتام و... مى‌شد.
- ↑ سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۶۸ش، ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۰.
- ↑ کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۱-۳۲.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۶۳ و ۶۴.
- ↑ پیشین، ج۱، ص۲۰۵.
- ↑ قمی، شیخ عباس، الفوائد الرضویة فی أحوال علماء المذهب الجعفریة، ترجمه و تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۵شمسی، ج۱، ص۵۴۲.
- ↑ ر.ک. مهر تابان، علامه طهرانی، ص٨٦
منابع
- سید محمدباقر خوانساری، روضات الجنات، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
- سید علی حسین پور، راویان عاشورا چه کسانی هستند؟ پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: ۲۷ آبان ۱۳۹۲.
- علی‌محمد تاج الدین، زندگی و آثار سید بن طاووس، پژوهشگاه باقرالعلوم علیه السلام، بازیابی: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- اتان کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه علی قرایی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.
- سید بن طاووس، کشف المحجه لثمره المهجه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- عبدالحمید، معجم مورخی الشیعه، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، قم، ۱۴۲۴ق.
- سید بن طاووس، کشف المحجه یا فانوس، ترجمه اسدالله مبشری، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- سید محمدباقر شهیدی، راهنمای سعادت (ترجمه کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ق.
