مقتل
«مقتل» در لغت به معناى محل قتل است. یعنی جایى و زمینى که کسى در آنجا کشته شده باشد. همچنین به عضوى از بدن نیز گفته می شود که اگر تیر یا تیغى بر آنجا وارد آید، سبب قتل شخص مى شود.[۱]
«مقتل» در اصطلاح به کتابهایی گفته می شود که به شرح ماجرای کربلا و مصیبت قتل امام حسین علیه‌السلام می پردازد.
از صدر اسلام تاکنون، به انگیزه زنده نگهداشتن یاد حادثه عاشورا و شهداى کربلا، همواره کتاب هایى به عنوان «مقتل» نوشته شده و مى شود. شیخ آقا بزرگ تهرانى بیش از هفتاد کتاب را با همین عنوان نام مى‌برد که به حادثه کربلا مربوط مى‌شود[۲] و «مقتل» اصبغ بن نباته (از یاران امام على علیه‌السلام) را اولین مقتلى مى داند که نگاشته شده است.[۳] همچنین در کتاب «نگرشى به مرثیه‌سرایى در ایران» عبدالرضا افسرى کرمانى، بیش از شصت کتاب شعر و نثر به عنوان «مقتل» را با نام گردآورندگان آنها آورده است.
نام برخى از مقتلهاى معروف از این قرار است:
- «مقاتل الطالبیین»: نوشته ابوالفرج اصفهانى (م، ۳۵۶) که در شرح حال و ذکر اسامى شهداى فرزندان ابوطالب است. این کتاب به فارسى نیز با عنوان «سرگذشت کشته شدگان از فرزندان ابوطالب» ترجمه شده است.
- «مقتل ابى مخنف»: نوشته لوط بن یحیى بن سعید بن مخنف معروف به ابومخنف، که درباره حوادث عاشوراست و با نام «مقتل الحسین و مصرع اهل بیته و اصحابه فى کربلا» در ۲۳۰ صفحه توسط مؤسسة الوفاء چاپ شده است. این کتاب به فارسى نیز ترجمه شده است.
- «مقتل خوارزمى»: متن تاریخى مربوط به حوادث کربلا در دو جزء است، که توسط موفق بن احمد مکى خوارزمى (م، ۵۶۸) تألیف شده و اغلب مطالبش را از تاریخ «الفتوح» ابن اعثم (م، ۳۱۴) نقل کرده است.
- «اللهوف علی قتلی الطفوف»، از تألیفات مشهور سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ ق)، کتابى است تاریخى و روائى پیرامون زندگینامه امام حسین (علیه‌السلام) و به ویژه واقعه کربلا و شهادت امام و رخدادهاى بعد از آن.
- «مُثیر الأحزان» نام کتاب مقتل معروفى از جعفر بن محمد بن نما حلی (م، ۶۸۰ ق)، در بررسی زندگی سیاسی امام حسین (علیه السلام) و سیر تاریخی حادثه عاشورا است.
- «مقتل الحسین»: سید عبدالرزاق المقرم (م، ۱۳۹۱ ق در نجف) که درباره نهضت حسینى است و وقایع کربلا از خروج امام حسین علیه السلام از مدینه تا حوادث پس از عاشورا را دربردارد.
کتاب هاى معروف دیگرى هم به «مقتل» و ماجرای کربلا پرداخته‌اند، از جمله: «روضة الشهداء» از ملاحسین واعظ کاشفی، «اسرار الشهادة» از فاضل دربندی، «نفس المهموم» از شیخ عباس قمی، «منتهى الآمال» از شیخ عباس قمی و «منهاج الدموع» از على قرنى گلپايگانى.
پانویس
- پرش به بالا ↑ لغت‌نامه دهخدا.
- پرش به بالا ↑ الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۲۲، ص ۲۱ به بعد.
- پرش به بالا ↑ همان، ص ۲۳، شماره ۵۸۳۸.
منابع
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
