منتهى الآمال (کتاب)
 | |
| نویسنده | شیخ عباس قمی |
| موضوع | سرگذشتنامه چهارده معصوم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۳ |
| تصحیح | ناصر باقری بیدهندی |
|
| |
کتاب «مُنتهى الآمال» تألیف شیخ عباس قمی (م، ۱۳۵۹ ق)، شامل یک دوره شرح زندگانی اهل بیت علیهم‌السلام است. مؤلف در این کتاب به هر معصوم فصلی را اختصاص داده و به تفصيل از زندگى آن بزرگواران بر اساس منابع معتبر سخن گفته است.
مؤلف
حاج شیخ عباس قمى (۱۳۵۹-۱۲۹۴ ق)، محدث بزرگ شیعه و متولد در قم و متوفی در نجف است. او در نجف از محضر اساتید بزرگی چون سید محمد کاظم یزدی، میرزا محمدتقی شیرازی و میرزا حسین نورى کسب علم نمود.
محدث قمی در زمان خود، از مربیان و معلمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزه‌های علمیه شناخته می شد. سید علی‌نقی فیض‌الاسلام، سید محمدهادی میلانی و حیدرقلی سردار کابلی از شاگردان او هستند.
برخی از تألیفات مهم شیخ عباس قمی عبارت است از: مفاتیح الجنان، سفینة البحار، منتهى الآمال، فواید الرضویة، تتمة المنتهی و نفس المهموم.
معرفی کتاب
کتاب «مُنتهى الآمال» از مشهورترین کتاب ها درباره تاریخ چهارده معصوم علیهم السلام به زبان فارسی می باشد، که در بین مردم و علماء از جایگاه والائی برخوردار است. مؤلف در این کتاب به هر معصوم فصلی را اختصاص داده و به تفصيل از زندگى آن بزرگواران سخن گفته و مطالب خود را بر اساس منابع معتبر و فراوان تدوين نموده است.
دقت، ضبط و امانت در نقل نصوص و متون از ویژگی‌های قلم نویسنده است. این ویژگی، این کتاب را در بین کتب سیره و مناقب، جایگاهی عالی بخشیده و آن را مرجع و مستندی نموده که بسیاری از اهل علم و تحقیق به آن مراجعه و در فهم وقایع و حوادث تاریخی به آن استناد می‌کنند
این کتاب به وسیله حجةالاسلام رضا استادی مقدم تلخیص و در چند جلد رقعی به چاپ رسیده است. همچنین توسط سید هاشم میلانی با عنوان «منتهی الآمال فی تواريخ النبی و الآل» به عربی ترجمه شده است و ترجمه دیگر به وسیله نویسنده سوری دکتر نادر التقی به عربی انجام شده است. و نیز به وسیله آقای امیر مراد حاصل بازنویسی، ساده‌نویسی و نقاشی شده است.
محتوای کتاب
«منتهى الآمال» در سه جلد و شامل چهارده باب بوده، كه هر يک به زندگى يكى از معصومين پرداخته است و هر باب هم فصل‌هايى دارد كه به ترتيب از احوال شخصى، مختصرى از مناقب و فضائل، حوادث خاص مربوط به هر امام، فرزندان و خانواده، روات و اصحاب ایشان مى‌پردازد. چنانكه انتظار مى‌رود زندگى پيامبر اکرم، اميرالمؤمنین و بخصوص امام حسين عليهم‌السلام بخش بيشترى از اين كتاب را به خود اختصاص داده است.
جلد اول از پیامبر شروع و تا زندگی امام حسن علیه السلام بحث می کند. و در جلد دوم تاریخ و سیره امام حسین علیه السلام و واقعه عاشورا و شهدای کربلا تا امام کاظم علیه السلام بحث می نماید و در جلد سوم به ذکر احوال سایر معصومان می پردازد.
در زندگی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، به ذکر ایام جوانی، اوصاف و فضائل و وقایع بعد از پیامبری، معجزات و هجرت آن حضرت، به ترتیب سال هجری به حوادث هر سال اشاره می کند. ذکر دقیق اولاد، احوال، نحوه شهادت و زندگانی ائمه اطهار علیهم السلام و حوادث دوران هر امام، از امتیازات این کتاب می باشد.
از جمله ویژگی‌های این کتاب ذکر شجره طیبه انساب و ذریه عترت نبوی و احوال و مراقد آنهاست، که در دیگر آثار یافت نمی‌شود.
مؤلف در لابلاى مطالب با عبارت «مؤلف مى‌گويد» به توضيحات يا اظهار نظرهايى درباره اخبار و گزارش‌هاى نقل شده هم پرداخته و بر ارزش كتاب افزوده است. با آنكه بيان مؤلف، فارسى و البته به سبک دوران مؤلف است، عبارات عربى مانند سخنان معصومين و متن دعاها و اشعار نيز فراوان نقل شده و غالباً ترجمه شده است.
منابع کتاب
محدث قمى، در بيان مطالب غالباً منابع خود را نام برده و در چاپ اخير كه به همت آقاى ناصر باقرى بيدهندى تصحيح شده، اين منابع با ذكر جلد و صفحه، استخراج و در پاورقى ارائه شده است. سعى وى بر آن است كه روايت‌هاى مختلف درباره يک واقعه را ذكر كند.
از جمله مآخذ اين كتاب مى‌توان به كتب زیر اشاره كرد:
شيخ مفيد بخصوص الارشاد، كتب شيخ صدوق مانند عيون اخبار الرضا و امالى شيخ صدوق، كتب شيخ طوسى و كتاب كافى، اعلام الورى، اثبات الوصية، كتب سید ابن طاووس، الخرائج و الجرائح، مناقب ابن شهر آشوب، تذكرة الخواص، كتب تاريخ عمومى مانند تاريخ طبرى و تاریخ یعقوبی و مروج الذهب، كتب تاريخ محلى و رجال، مانند تاريخ قم و تاريخ بغداد و تاریخ مدینه دمشق و رجال نجاشى.
منابع
- نرم افزار سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "منتهی الآمال"، سایت اندیشه قم.
