حرم امیرالمؤمنین علیه السلام: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(آرشیو عکس و تصویر)
(ویرایش)
 
(۱۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
آستان مقدّس حضرت على عليه السلام در مركز شهر نجف قرار دارد و از يك گنبد طلايى عظيم و يك گنبد خانه و رواقهاى متعدد و يك صحن، با برخى ضمائم تشكيل شده است.
+
آستان مقدّس و حرم مطهر سیدالاوصیاء [[امام علی علیه السلام|امام على]] (علیه السلام) در شهر [[نجف اشرف]]، از مهمترین زیارتگاه‌های جهان [[تشیع]] به شمار می رود. مرقد مطهر [[امیرالمؤمنین]] (علیه السلام) پس از حدود صد سال مخفی بودن، توسط [[امام صادق]] (علیه السلام) آشکار گردید و پس از آن، بناهای متعددی در زمان‌های مختلف در آن مکان مقدس ساخته شد.  
 
 
 
{{شناسنامه مکان
 
{{شناسنامه مکان
|تصویر=[[پرونده:حرم امام علی21.jpg|300px]]
+
|تصویر=[[پرونده:حرم امام علی21.jpg|250px]]
 
|کشور=عراق
 
|کشور=عراق
|شهر= نجقف اشرف
+
|شهر= نجف اشرف
 
|نقشه=[[پرونده:حرم امام علی در نقشه.PNG|300px]]
 
|نقشه=[[پرونده:حرم امام علی در نقشه.PNG|300px]]
 
|طول="54.3'18°44
 
|طول="54.3'18°44
 
|عرض="44.7'59°31
 
|عرض="44.7'59°31
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D8%AD%D8%B1%D9%85+%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85+%D8%B9%D9%84%DB%8C+%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%AD/@31.9959145,44.3184426,17z/data=!4m5!3m4!1s0x155ed0af64727395:0x251a9f2647c1efbb!8m2!3d31.9958417!4d44.3146446?hl=fa
+
|گوگل مپ=https://goo.gl/maps/taXCC35tbM8fYpJ57
 
}}
 
}}
==تاریخچه حرم امیرالمومنین علیه السلام==
 
  
===مخفی بودن حرم===
+
==تاریخچه حرم مطهر==
  
مرقد شريف امیرالمومنین علیه اسلام در پى انحراف جامعه از طريق الهى و فراموش كردن نصايح و راهنمايى‌هاى رسول اكرم صلى الله عليه و آله از سال 40 ه.ق تا پايان دوران حكومت امويان يعنى سال 132 ه.ق كاملًا مخفى و از اسرار شيعيان سوخته دل بود.
+
[[امام علی علیه السلام|امام علی]] (علیه السلام) در سال ۴۰ قمری به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید و بنا به وصیتش مخفیانه دفن شد. [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیهماالسلام)، با همراهی [[محمد بن حنفیه]] و [[عبدالله بن جعفر طیار|عبدالله بن جعفر]] پیکر مطهر آن حضرت را در غَریین ([[نجف]] کنونی) شبانه و به صورت پنهانی دفن کردند. علت مخفی بودن قبر امام را، جلوگیری از اهانت [[بنی امیه|بنی‌امیه]] و [[خوارج]] ذکر کرده اند.
  
در اين دوران سياه و سخت، فرزندان على عليه السلام و شيعيان خاص و مورد اعتماد با راهنمايى ائمه عليهم السلام مخفيانه به [[زيارت]] مرقد اولين جانشين پيامبر مى‌آمدند.
+
پس از زوال [[بنی امیه|بنى امیه]] و گذشت حدود صد سال، اخبار زیادى در مشخص ساختن آن موضع شریف به ویژه از [[امام صادق]] علیه السلام منتشر گشت. پس از آن [[علویان]] و [[عباسیان]] به زیارت شتافته و مردم از هر سوى‌ بدان روى آوردند. سید عبدالکریم حلی در کتاب «[[فرحة الغری (کتاب)|فرحة الغَری]]» روایتی از [[زیارت|زیارت]] امام صادق(علیه السلام) از قبر امام علی(علیه السلام) نقل کرده است که در آن عنوان شده امام صادق(علیه السلام) مبلغی را به یکی از اصحاب خود به نام [[صفوان بن مهران|صفوان جمال]] برای بازسازی قبر امیرالمؤمنین دادند. فرطوسی معتقد است که این روایت در جریان دیدار امام صادق (علیه السلام) با [[منصور (خلیفه عباسی)|منصور دوانقی]] وارد شده که احتمالا در سال ۱۴۳ قمری بوده است.
  
زوال بنى اميه باعث گشت افراد بيشترى از مدفن على عليه السلام آگاه شده و تردد و رفت و آمد در اطراف مزار ساده و بى آلايش آن حضرت بيشتر گردد. پس از صد سال و چندى انتظار، نور اميد دردل شيفتگان تابيده و آرزوى ديرين آنان تحقق يافت.
+
در دوران خلافت [[هارون الرشید]] (نیمه دوم قرن دوم هجرى) روزى او براى شکار به زمین‌هاى اطراف [[کوفه]] (نجف یا غریین) رفت و مشاهده کرد که سگ‌هاى شکارى آهویى را دنبال مى‌کنند ولى پس از آن که آهو به منطقه خاصى مى‌رود سگان از تعقیب آهو بازمى‌ایستند. هارون دانست که آن سرزمین، مقدس و مطهر است که سگ‌ها وارد آن نمى‌شوند، لذا درصدد تحقیق برآمد و سرانجام دانست که آن موضع، مرقد مطهر على علیه السلام مى‌باشد. هارون به دنبال این واقعه در حدود سال ۱۷۵ ه.ق اولین بارگاه و ساختمان مرقد علوى را بنا نهاد. دیلمى در [[ارشادالقلوب]] خود، این ساختمان را چنین توصیف مى‌کند: «چهار در داشت و [[ضریح|ضریح]] مقدس از سنگ سفید بوده و گنبد از گل سرخ که بالاى آن علامت سبز نصب بود».
  
اخبار زيادى در مشخص ساختن آن موضع شريف به ويژه از امام صادق عليه السلام منتشر گشت. پس از آن علويان و [[عباسيان]] به زيارت شتافته و مردم از هر سوى‌ بدان روى آوردند.
+
ساختمان دوم‌ توسط عمر بن یحیى ایجاد گشت. او از اصحاب [[امام کاظم]] علیه السلام بود.
  
داود بن على از بزرگان بنى عباس كه اعتقادى نسبت به مقام شامخ على عليه السلام نداشت، چون توجه و روى‌آوردن مردم به مرقد آن حضرت را مشاهده كرد، غلامى را كه جمل نام داشت و از قوت بدنى بسيارى برخوردار بود به همراه چند تن ديگر به سمت مرقد فرستاد و به آنان دستور داد آن محل را حفر كنند و هر چه در آن يافتند، بيرون آورند.
+
[[داعی صغیر|داعى صغیر]] (محمد بن زید) پس از آن که در طبرستان‌ به ‌قدرت رسید عمارت سوم آستان علوى را بنا نهاد. این عمارت هفتاد طاق داشت.
  
كارگران محل مرقد را حفر كرده و 2.5 متر پائين رفتند تا آن كه به سنگ سختى برخورد كرده و هر چه سعى كردند نتوانستند بيش از آن حفر نمايند. جمل غلام قدرتمند داود كه چنين ديد خود پائين رفته و ضربه سختى بر سنگ وارد كرد كه طنين شديدى به دنبال داشت او ضربه دوم را هم وارد كرد ليكن اثرى نداشت و صداى مهيب‌ترى از آن برخاست و ضربه سوم را نيز وارد كرد پس از وارد كردن ضربه سوم، جمل فريادى كشيده و به سختى جان داد.
+
ساختمان چهارم‌ در حدود سال ۳۷۲ ه.ق توسط عضدالدوله دیلمى بنا گردید. او در شکوه و جلال دادن به ساختمان سعى فراوان کرده و اموال زیادى صرف نمود و معماران و هنرمندان را از اطراف براى این کار دعوت کرد. ساختمان مذکور در سال ۷۵۵ ه.ق دچار آتش سوزى گشت.
  
همراهان غلام كار را تعطيل و جريان را به داود بن على گزارش دادند داود كه چنين ديد از كار خود توبه كرد و به تشيع گرائيد، سپس شبانه نزد على بن مصعب رفته و از او خواست صندوقى براى قبر تهيه نمايد. بدين ترتيب اولين صندوق بر روى قبر مطهر على عليه السلام نصب گرديد.
+
در عصر [[صفویه|صفویه]] تعمیرات حرم مطهر به دست شاه اسماعیل صفوى در سال ۹۱۴ ه.ق آغاز شد و در عصر شاه عباس با طرح و نقشه [[شیخ بهایى]] صحن شریف آستانه تکمیل گشت. سپس شاه صفىّ صفوى در سال ۱۰۴۲ ه.ق دستور اصلاحات و تعمیرات و نیز افزودن به مساحت و وسعت ساختمان حرم را صادر کرد.
  
===ساختمان اول‌===
+
نادرشاه [[افشاریه|افشار]] در سال ۱۱۵۶ ه.ق موفق به [[زیارت]] حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام گردید او به هنگام حضور در [[نجف]] دستور داد کاشى‌هاى سبز رنگى را که در عصر صفویه با طرح [[شیخ بهایى]] گنبد و دو گلدسته را تزیین کرده بود بردارند و تمامى آن را مزین به طلا کنند.
 +
[[پرونده:علی00.jpg|بندانگشتی|نقشه حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام]]
 +
وى اموال زیادى براى تعمیرات آستانه صرف کرده و هدایاى زیادى نیز به حرم مطهر اهدا کرد که بیشتر آنها تا عصر حاضر باقى است. تزیین حرم مطهر و کاشى‌کارى صحن شریف در عصر نادرشاه تکمیل و بر شکوه آن افزود. کاشى‌کارى ایوان‌العلماء که در آن بسیارى از علماى [[شیعه|شیعه]] و برخى از بزرگان صفویه مدفون مى‌باشند، از آثار نادرشاه مى‌باشد و تاکنون باقى مانده است.
  
در دوران خلافت هارون الرشيد (نيمه دوم قرن دوم هجرى) روزى هارون براى شكار به زمين‌هاى اطراف [[كوفه‌]] (نجف يا غريين) رفت و مشاهده كرد كه سگ‌هاى شكارى آهويى را دنبال مى‌كنند ولى پس از آن كه آهو به منطقه خاصى مى‌رود سگان از تعقيب آهو بازمى‌ايستند. هارون دانست كه آن سرزمين، مقدس و مطهر است كه سگ‌ها وارد آن نمى‌شوند، لذا درصدد تحقيق برآمد و سرانجام دانست كه آن موضع، مرقد مطهر على عليه السلام مى‌باشد.
+
آغا محمدخان قاجار در سال ۱۲۱۱ ه.ق ضریحى نقره‌اى به آن آستان مقدس تقدیم کرد و فتحعلى شاه در سال ۱۲۳۶ ه.ق تعمیراتى در ساختمان حرم انجام داد و در سال ۱۲۶۲ ه.ق عباس قلى خان وزیر محمد شاه ضریح دیگرى از نقره به حرم مطهر اهدا نمود.
  
هارون به دنبال اين واقعه در حدود سال 175 ه.ق اولين بارگاه و ساختمان مرقد علوى را بنا نهاد. تا چند دهه قبل در زير طاق نزديك قبر مطهر، نقشى بديع و زيبا جلب توجه مى‌كرد كه در آن مردى تير و كمان در دست، آهويى در پيش روى او قرار داشت. در سال 1364 ه.ق لوح نقاشى مذكور از جاى خود برداشته شد و به گنجينه حرم مطهر منتقل گرديد.
+
پس از شکست [[عراق]] در جنگ خلیج فارس و در پى قیام مردم [[عراق]]، شهر [[نجف]] و بارگاه [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان على]] علیه السلام مورد هجوم و تعرض ارتش بعث قرار گرفت و آسیب‌هاى فراوان به ساختمان حرم وارد آمد.
  
ارشادالقلوب ديلمى ساختمان اول را چنين توصيف مى‌كند: «چهار در داشت و ضريح مقدس از سنگ سفيد بوده و گنبد از گل سرخ كه بالاى آن علامت سبز نصب بود».
+
==آستان علوى در عصر حاضر==
 
 
===ساختمان دوم‌===
 
 
 
توسط عمر بن يحيى ايجاد گشت. او از اصحاب [[امام كاظم]] عليه السلام بود.
 
 
 
===ساختمان سوم‌===
 
 
 
داعى صغير (محمد بن زيد) پس از آن كه در طبرستان‌ به ‌قدرت رسيد عمارت سوم آستان علوى را بنا نهاد اين عمارت هفتاد طاق داشت.
 
 
 
===ساختمان چهارم‌===
 
 
 
در حدود سال 372 ه.ق توسط عضدالدوله ديلمى بنا گرديد. او در شكوه و جلال دادن به ساختمان سعى فراوان كرده و اموال زيادى صرف نمود و معماران و هنرمندان را از اطراف براى اين كار دعوت كرد ساختمان مذكور در سال 755 ه.ق دچار آتش سوزى گشت.
 
 
 
===ساختمان پنجم‌===
 
 
 
در عصر صفويه تعميرات حرم مطهر به دست شاه اسماعيل صفوى در سال 914 ه.ق آغاز شد و در عصر شاه عباس با طرح و نقشه [[شيخ بهايى]] صحن شريف آستانه تكميل گشت. سپس شاه صفىّ صفوى در سال 1042 ه.ق دستور اصلاحات و تعميرات و نيز افزودن به مساحت و وسعت ساختمان حرم را صادر كرد.
 
 
 
===طلاكارى گنبد و تعويض ضريح‌===
 
 
 
نادرشاه افشار در سال 1156 ه.ق موفق به [[زيارت]] حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام گرديد او به هنگام حضور در [[نجف]] دستور داد كاشى‌هاى سبز رنگى را كه در عصر صفويه با طرح [[شيخ بهايى]] گنبد و دو گلدسته را تزيين كرده بود بردارند و تمامى آن را مزين به طلا كنند.
 
 
 
وى اموال زيادى براى تعميرات آستانه صرف كرده و هداياى بى شمارى نيز به حرم مطهر اهدا كرد كه بيشتر آنها تا عصر حاضر باقى است. گنبد مطهر حرم در عصر عضدالدوله سفيد بود و در دوران صفويه با كاشى‌هاى سبزرنگ مزين گشت و سرانجام در عصر نادرشاه طلاكارى و زرين گرديد. اين اقدام تأثير عميقى در قلوب شيعيان نهاد و جمع زيادى از شاعران شيعه به فارسى، عربى، تركى و هندى اشعارى بدان مناسبت سرودند.
 
 
 
تزيين حرم مطهر و كاشى‌كارى صحن شريف در عصر نادرشاه تكميل و بر شكوه آن افزود. كاشى‌كارى ايوان‌العلماء كه در آن بسيارى از علماى [[شيعه]] و برخى از بزرگان صفويه مدفون مى‌باشند، از آثار نادرشاه مى‌باشد و تاكنون باقى مانده است.
 
 
 
آغا محمدخان قاجار در سال 1211 ه.ق ضريحى نقره‌اى به آن آستان مقدس تقديم كرد و فتحعلى شاه در سال 1236 ه.ق تعميراتى در ساختمان حرم انجام داد و در سال 1262 ه.ق عباس قلى خان وزير محمد شاه ضريح ديگرى از نقره به حرم مطهر اهدا نمود.
 
  
==آستان علوى در عصر حاضر==
+
آستان مقدس علوى در حال حاضر از صحن و حرم تشکیل مى‌شود. بر روى قبر مطهر صندوقى از ساج خاتمکارى شده و نفیس قرار گرفته که اهدائى شاه اسماعیل صفوى است.
  
آستان مقدس علوى در حال حاضر از صحن و حرم تشكيل مى‌شود. بر روى قبر مطهر صندوقى از ساج خاتمكارى شده و نفيس قرار گرفته كه اهدائى شاه اسماعيل صفوى است.
+
در اطراف صندوق مطهر، [[سوره دهر]] و احادیثى در شأن [[امام علی علیه السلام|حضرت على]] علیه السلام با خط زیبا نوشته شده است. بر روى صندوق، [[ضریح]] نقره‌اى قرار گرفته که از ده هزار و پانصد مثقال طلا و دو میلیون مثقال نقره تشکیل شده است.
  
در اطراف صندوق مطهر [[سوره دهر]] و احاديثى در شأن حضرت على عليه السلام با خط زيبا نوشته شده است. بر روى صندوق، ضريح نقره‌اى قرار گرفته كه از ده هزار و پانصد مثقال طلاى خالص و دو ميليون مثقال نقره تشكيل شده است.
+
در وسط ایوان طلا [[قصیده|قصیده‌اى]] فارسى از سروده‌هاى شاعر مشهور سید محمد عرفى شیرازى با حروف طلا به خط زیباى محمدجعفر اصفهانى و به تاریخ ۱۱۵۶ ه.ق در مدح حضرت امیر نوشته شده است.  
  
در وسط ايوان طلا قصيده‌اى فارسى با حروف طلا به خط زيباى محمدجعفر اصفهانى و به تاريخ 1156 ه.ق در مدح حضرت امير نوشته شده است اين قصيده از سروده‌هاى شاعر مشهور سيد محمد عرفى شيرازى است و مطلع آن چنين است:
+
در طرف شمال و جنوب ایوان دو گلدسته (مناره) طلا به ارتفاع ۳۵ متر واقع است که در بالاى آن بعضى از آیات [[سوره جمعه]] کتیبه شده است.
  
{{بیت|اين بارگاه كيست كه گويند بى هراس|كاى اوج عرش سطح حضين تو را مماس‌}}
+
'''ایوان‌ العلماء:'''
  
در طرف شمال و جنوب ايوان دو گلدسته (مناره) طلا به ارتفاع 35 متر واقع است كه در بالاى آن بعضى از آيات [[سوره جمعه]] كتيبه شده است.
+
همچنین ایوانى است بزرگ که در قسمت شمال حرم شریف قرار دارد. این ایوان از آثار عصر [[آل بویه|آل‌بویه]] مى‌باشد که در عصر [[صفویه]] تجدیدبنا گشت. این ایوان را از آن رو ایوان‌ العلماء مى‌گویند که بسیارى از بزرگان [[شیعه]] در آن مدفون شده‌اند، از جمله:
  
==ايوان‌ العلماء==
+
*مولى على‌نقى کمره‌اى فراهانى متوفى سال ۱۰۶۰ ق.
 +
*میرزا علیرضا اردکانى شیرازى متوفاى سال ۱۱۶۶ ق.
 +
*شیخ احمد جزائرى متوفى سال ۱۱۵۱ ق.
 +
*میر محمدباقر هزارجریبى متوفى سال ۱۲۴۵ ق.
 +
*[[ملا مهدی نراقی|ملا محمدمهدى نراقى]] متوفى سال ۱۲۰۹ ق.
 +
*[[ملا احمد نراقی|ملا احمد نراقى]] متوفى سال ۱۲۴۵ ق.
  
ايوانى است بزرگ كه در قسمت شمال حرم شريف قرار دارد. اين ايوان از آثار عصر آل‌بويه مى‌باشد كه در عصر صفويه تجديدبنا گشت. اين ايوان را از آن رو ايوان‌ العلماء مى‌گويند كه بسيارى از بزرگان [[شيعه]] در آن مدفون شده‌اند از جمله:
+
'''صحن مطهر:'''
  
* مولى على نقى كمره‌اى فراهانى متوفى سال 1060 ق.
+
صحن شریف آستان علوى با طرحى بدیع بنا گشته و یکى از مهم‌ترین ویژگى‌هاى آن این‌است که در هر چهار فصل سال آفتاب مستقیم بر قبر مطهر مى‌تابد و زوال ظهر در هر دو فصل زمستان و تابستان مشخص مى‌گردد.
* ميرزا علیرضا اردكانى شيرازى متوفاى سال 1166 ق.
 
* شيخ احمد جزائرى متوفى سال 1151 ق.
 
* مير محمدباقر هزارجريبى متوفى سال 1245 ق.
 
* شيخ ملا محمدمهدى نراقى متوفى سال 1209 ق.
 
* فرزندش شيخ احمد نراقى متوفى سال 1245 ق و جمعى ديگر.
 
  
==آسیب به حرم توسط رژیم بعث==
+
در حال حاضر پنج درب، صحن شریف را با خارج مرتبط مى‌سازد: باب القبله‌، باب‌ الطوسى، مقابل قبر [[شیخ طوسی]]، باب الکبیر یا باب الساعة در سمت شرقی، باب [[مسلم بن عقیل]] در سمت شرقی و باب الفرج یا باب سلطانی.
  
پس از شكست عراق در جنگ خليج فارس و در پى قيام مردم [[عراق]]، شهر [[نجف]] و بارگاه اميرمؤمنان على عليه السلام مورد هجوم و تعرض ارتش بعث قرار گرفت و آسيب‌هاى فراوان به ساختمان حرم وارد آمد.
+
در حال حاضر، صحن بزرگى در بخش غربى حرم، به نام صحن [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]] (علیهاالسلام) در حال ساخت است. توسعه و بازسازى بناى حرم و صحن مطهر پس از سقوط رژیم بعثى، از بزرگترین و وسیع‌ترین مراحل توسعه آستان علوى است که حضور و مدیریت ایرانیان در امر بازسازى مشهود است.
  
==صحن مطهر==
+
'''علمای مدفون در صحن:'''
  
صحن شريف آستان علوى با طرحى بديع بنا گشته و يكى از مهم‌ترين ويژگى‌هاى آن اين‌است كه در هر چهار فصل سال آفتاب مستقيم بر قبر مطهر مى‌تابد و زوال ظهر در هر دو فصل زمستان و تابستان مشخص مى‌گردد.
+
در ایوان و حجره‌هاى صحن، شخصیت‌هاى برجسته شیعه مدفون هستند که به نام برخى از ایشان اشاره مى‌کنیم:
 +
[[پرونده:علی0.jpg|بندانگشتی|مدفن علمای حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام]]
  
در حال حاضر پنج درب، صحن شريف را با خارج مرتبط مى‌سازد:
+
*[[علامه حلّى]]، در اتاقى که در راهروى جنب گلدسته شمالى قرار دارد.
 +
*[[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلى]]، در اتاقى در ایوان طلا و جنب گلدسته جنوبى واقع شده.
 +
*[[شیخ مرتضی انصاری|شیخ مرتضى‌ انصارى]]، درون اتاقى است که در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد.
 +
*[[میرزا محمدحسین نائینی|میرزاى نائینى]]، دومین مقبره پیش از زاویه جنوبى.
 +
*[[آخوند خراسانى]]، در مقبره جنوبى واقع در دالان باب الذهب قرار دارد.
 +
*[[سید عبدالله بهبهانی|سید عبدالله بهبهانى]]، قبر او در دوّمین مقبره پس از دروازه باب السوق، به سمت شمال قرار گرفته است.
  
# درب جهت قبله‌
+
علاوه بر این بزرگان، که داراى مقابر مشهورى هستند، در صحن و حجره هاى اطراف آن نیز گروه زیادى از شخصیتهاى دینى مدفون‌اند که برخى از آنان عبارتند از: [[سید محمدسعید حبوبی|سید محمدسعید حبوبى]]، [[محمد فاضل شربیانی|فاضل شربیانى]]، [[میرزا محمد حسن آشتیانی|شیخ محمدحسن آشتیانى]]، [[سید ابوالقاسم خویی]]، [[سید محمود حسینی شاهرودی|سید محمود شاهرودى]]، [[سید حسین طباطبائی قمی|حاج آقا حسین قمى]]، [[میرزا حبیب الله رشتی|میرزا حبیب اللَّه‌ رشتى]]، [[شیخ الشریعه اصفهانی|شیخ الشریعه اصفهانى]]، [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف الدین]]، [[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضیاءالدین عراقى]]، [[محمدحسین غروى اصفهانى|شیخ محمدحسین غروى اصفهانى]]، [[محدث نورى]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]]، [[شیخ عباس قمى]]، [[سید مصطفی خمینی|سید مصطفى خمینى]] (فرزند [[امام خمینی]]) و ... .
# درب مقابل جهت قبله كه به باب‌الطوسى مشهور است‌.
+
==قبر آدم و نوح علیهماالسلام==
# دو درب در جهت مشرق‌
 
# تا زمان شاه عباس درب‌هاى ورودى 4 باب بود ولى در عهد سلطان عبدالعزيز عثمانى در سال 1279 ق، در طرف غرب نيز درى ايجاد گرديد كه پنجمين درب مى‌باشد.
 
  
در حال حاضر، صحن بزرگى در بخش غربى حرم، در حال ساخت است.
+
براساس روایات [[ائمه]] (علیهم‌السّلام) در منابع [[شیعه]]، [[حضرت آدم]] و [[حضرت نوح]] (علیهما‌السّلام) نیز کنار بدن مطهر [[امام علی]] (علیه‌السّلام) دفن شده‌اند؛ از جمله در چند روایت از [[امام باقر]] (علیه‌السّلام) و نیز [[امام صادق]] (علیه‌السّلام) نقل شده است که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در قبر نوح (علیه‌السّلام) یا کنار پدرش نوح (علیه‌السّلام)، یعنی در جایی که پیش از ایشان حضرت نوح (علیه‌السّلام) دفن شده، به خاک سپرده شد.
  
توسعه و بازسازى بناى حرم و صحن مطهر پس از سقوط رژيم بعثى، از بزرگترين و وسيع‌ترين مراحل توسعه آستان علوى است، حضور و مديريت ايرانيان در امر بازسازى مشهود است.
+
در روایت [[ابن قولویه]]، امام صادق (علیه‌السّلام) خطاب به [[مفضل بن عمر|مفضّل]] می‌گوید که اگر قبر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را در نجف [[زیارت]] کردی، بدان که آدم و نوح (علیهما‌السّلام) را نیز زیارت می‌کنی.  
  
==مدفن علماء==
+
همچنین در ضمن زیارتنامه امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)، بخش ویژه‌ای نیز برای زیارت حضرت آدم (علیه‌السّلام) و حضرت نوح (علیه‌السّلام) اختصاص یافته است. در زیارتنامه دیگری نیز پس از زیارت امام علی (علیه‌السّلام)، بر آدم و نوح، چنین سلام داده می‌شود: «السلام علی ضَجیعَیکَ آدَمَ وَ نوحٍ».
در ايوان و حجره‌هاى صحن، شخصيت‌هاى برجسته شيعه مدفون هستند كه به نام برخى از ايشان اشاره مى‌كنيم:
 
  
* علامه حلّى، در اتاقى كه در راهروى جنب گلدسته شمالى قرار دارد. قبر حاج آقا مصطفى خمينى رحمه الله نیز در همين مقبره قرار دارد.
+
گفتنی است که [[ابن بطوطه]] در سفرنامه خود، اشاره کرده است که در زمان بازدید از بارگاه امام علی (علیه‌السّلام) در نجف، افزون‌ بر قبر شریف آن حضرت، دو قبر برجسته دیگر را که از حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما‌السّلام) بوده، دیده است.
* مقدس اردبيلى، در اتاقى كه در ايوان طلا و جنب گلدسته جنوبى واقع شده.
 
* شيخ مرتضى‌ انصارى، درون اتاقى است كه در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد.
 
* ميرزاى نائينى، دومين مقبره پيش از زاويه جنوبى.
 
* آخوند خراسانى، در مقبره جنوبى واقع در دالان باب الذهب قرار دارد. درنزديك او مدفن فقيه مشهور ميرزا حبيب اللَّه‌رشتى وسيد ابوالحسن اصفهانى واقع است.
 
* آيةالله بهبهانى، قبر او در دوّمين مقبره پس از دروازه باب السوق، به سمت شمال قرار گرفته است.
 
* علاوه بر اين بزرگان، كه داراى مقابر مشهورى هستند، در صحن و حجره هاى اطراف آن نيز گروه زيادى از شخصيتهاى دينى مدفون‌اند كه برخى از آنان عبارتند از آيات عظام: سيد محمد سعيد حبوبى، شربيانى، شيخ محمد حسن آشتيانى، سيد ابوالقاسم خويى، سيد محمود شاهرودى، حاج آقا حسين قمى، شيخ الشريعه اصفهانى، سيد عبدالحسين شرف الدين. آقا ضياءالدين عراقى، شيخ محمد حسين غروى اصفهانى، حاج محمد حسين امين الضرب، [[محدث نورى]]، سيد ابوالحسن اصفهانى، [[شيخ عباس قمى]] و جز اينها.
 
  
==مقام سدانت (توليت) در حرم مطهر==
+
==مقام تولیت در حرم مطهر==
  
سلاطين آل‌بويه پس از آن كه اقدامات شايسته‌اى در رابطه با آبادى و رونق [[نجف]] و مرقد مطهر انجام دادند، افرادى را نيز به عنوان متولى (سادن) و خدمتكار در حرم مطهر مشخص و براى آنان حقوق و مزاياى معين قرار دادند.
+
سلاطین [[آل بویه|آل‌بویه]] پس از آن که اقدامات شایسته‌اى در رابطه با آبادى و رونق [[نجف]] و مرقد مطهر انجام دادند، افرادى را نیز به عنوان متولى و خدمتکار در حرم مطهر مشخص و براى آنان حقوق و مزایاى معین قرار دادند.
  
خاندان‌هايى كه توليت را عهده‌دار بودند:
+
خاندان‌هایى که سدانت و تولیت حرم را عهده‌دار بودند عبارتند از:
  
# آل شهريار از خانواده‌هاى مشهور [[نجف]] بوده و اهل علم و فضل به شمار مى‌آمدند.
+
*آل شهریار از خانواده‌هاى مشهور نجف بوده و اهل علم و فضل به شمار مى‌آمدند.
# خاندان «الملالى»، اقدامات زيادى در آبادساختن شهر نجف انجام دادند. در دوران حكومت عثمانى كه سدانت حرم با آنان بود از نفوذ و قدرت بسيارى بهره داشتند و دوران سدانت آنها از بهترين ايام نجف مى‌باشد. اين خانواده از نوادگان ملاعبدالله يزدى نويسنده كتاب «الحاشيه» در علم منطق مى‌باشند.
+
*خاندان «الملالى»، اقدامات زیادى در آبادساختن شهر نجف انجام دادند. در دوران حکومت عثمانى که سدانت حرم با آنان بود از نفوذ و قدرت بسیارى بهره داشتند و دوران سدانت آنها از بهترین ایام نجف مى‌باشد. این خانواده از نوادگان [[ملا عبدالله یزدی|ملاعبدالله یزدى]] نویسنده کتاب «[[الحاشیه علی تهذیب المنطق (کتاب)|الحاشیه]]» مى‌باشند.
# آل رفيعى، از قرن يازدهم هجرى تا حال حاضر در نجف سكونت دارند و هم اكنون از بزرگترين خاندان‌هاى علوى نجف مى‌باشند.
+
*آل رفیعى، از قرن یازدهم هجرى تا حال حاضر در نجف سکونت دارند و هم اکنون از بزرگترین خاندان‌هاى علوى نجف مى‌باشند.
  
 
==منابع==
 
==منابع==
*سعيد بابايى حائرى‌، گزيده سيماى نجف اشرف، ص 24 تا 32.
 
*محمدرضا قمى، اماكن زيارتى و سياحتى عراق‌، نشر مشعر، تهران‌، تابستان 1380
 
  
 +
*سعید بابایى حائرى‌، گزیده سیماى نجف اشرف، ص ۲۴-۳۲.
 +
*محمدرضا قمى، اماکن زیارتى و سیاحتى عراق‌، نشر مشعر، تهران‌، تابستان ۱۳۸۰.
 +
*زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «آستان مقدس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)»، ج۱، ص۲۹.   
 +
==مطالب مرتبط==
 +
*[[امام علی علیه السلام]]
 +
*[[نجف]]
 
==آرشیو عکس و تصویر==
 
==آرشیو عکس و تصویر==
  
 
<gallery mode="packed" heights="170">
 
<gallery mode="packed" heights="170">
 
پرونده:مسجد الخضرا2.jpg|نقشه حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
 
پرونده:مسجد الخضرا2.jpg|نقشه حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
پرونده:علی (4).jpg|تصویر هوایی حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - وادی السلام در پشت حرم مشاهده می شود
+
پرونده:علی (4).jpg|تصویر هوایی حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - [[وادی السلام]] در پشت حرم مشاهده می شود
 
پرونده:علی (10).jpg|صحن حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
 
پرونده:علی (10).jpg|صحن حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
 
پرونده:علی (8).jpg|صحن حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
 
پرونده:علی (8).jpg|صحن حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
سطر ۱۴۶: سطر ۱۲۱:
 
پرونده:علی (15).jpg|روضه منوره و ضریح امیرالمومنین امام علی علیه السلام
 
پرونده:علی (15).jpg|روضه منوره و ضریح امیرالمومنین امام علی علیه السلام
 
پرونده:علی (16).jpg|ضریح و نمای درونی گنبد امیرالمومنین امام علی علیه السلام
 
پرونده:علی (16).jpg|ضریح و نمای درونی گنبد امیرالمومنین امام علی علیه السلام
پرونده:علی (19).jpg|ناودان طلای حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:علی (19).jpg|ناودان طلای حرم امیرالمومنین علیه السلام
پرونده:علی (01).jpg|قبر سید ابوالقاسم موسوی خویی، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:علی (21).jpg|قبر [[علامه حلی|ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (علامه حلّی)]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیهالسلام
پرونده:علی (1).jpeg|قبر مرتضی انصاری، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:مقدس اردبیلی.jpg|قبر [[مقدس اردبيلی|احمد بن محمد اردبیلی نجفی]] (مقدس اردبیلی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
پرونده:علی (2).jpg|قبر محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:علی (1).jpeg|قبر [[شیخ مرتضی انصاری|مرتضی انصاری]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
پرونده:علی (3).jpg|قبور حسین نوری و عباس قمی، از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:اصفهانی (9).jpg|قبر [[سید ابوالحسن اصفهانی |سید ابوالحسن موسوی اصفهانی]] روبروی ایوان طلای امیرالمومنین علیه السلام
پرونده:علی (21).jpg|قبر ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (علامه حلّی)، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:علی (2).jpg|قبر [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
پرونده:علی (22).jpg|قبر سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:علی (3).jpg|قبور [[محدث نوری |حسین نوری]] و [[محدث قمی |عباس قمی]]، از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
 +
پرونده:علی (01).jpg|قبر [[سیدابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم موسوی خویی]]، یکی از علمای مدفون در حرم امیرالمومنین علیه السلام
 +
پرونده:علی (22).jpg|قبر شهید [[سید مصطفی خمينی|سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی]]
 
پرونده:علی (20).jpg|گنبد طلای امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
 
پرونده:علی (20).jpg|گنبد طلای امیرالمومنین امام علی علیه السلام از بالا
 
پرونده:علی (18).jpg|حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - بحر نجف در پشت حرم مشخص است
 
پرونده:علی (18).jpg|حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام - بحر نجف در پشت حرم مشخص است

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۹

آستان مقدّس و حرم مطهر سیدالاوصیاء امام على (علیه السلام) در شهر نجف اشرف، از مهمترین زیارتگاه‌های جهان تشیع به شمار می رود. مرقد مطهر امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از حدود صد سال مخفی بودن، توسط امام صادق (علیه السلام) آشکار گردید و پس از آن، بناهای متعددی در زمان‌های مختلف در آن مکان مقدس ساخته شد.

حرم امام علی21.jpg

کشور

عراق

شهر

نجف اشرف

  • طول:"54.3'18°44 شرقی
  • عرض:"44.7'59°31 شمالی
حرم امام علی در نقشه.PNG
مشاهده در نقشه

تاریخچه حرم مطهر

امام علی (علیه السلام) در سال ۴۰ قمری به شهادت رسید و بنا به وصیتش مخفیانه دفن شد. امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام)، با همراهی محمد بن حنفیه و عبدالله بن جعفر پیکر مطهر آن حضرت را در غَریین (نجف کنونی) شبانه و به صورت پنهانی دفن کردند. علت مخفی بودن قبر امام را، جلوگیری از اهانت بنی‌امیه و خوارج ذکر کرده اند.

پس از زوال بنى امیه و گذشت حدود صد سال، اخبار زیادى در مشخص ساختن آن موضع شریف به ویژه از امام صادق علیه السلام منتشر گشت. پس از آن علویان و عباسیان به زیارت شتافته و مردم از هر سوى‌ بدان روى آوردند. سید عبدالکریم حلی در کتاب «فرحة الغَری» روایتی از زیارت امام صادق(علیه السلام) از قبر امام علی(علیه السلام) نقل کرده است که در آن عنوان شده امام صادق(علیه السلام) مبلغی را به یکی از اصحاب خود به نام صفوان جمال برای بازسازی قبر امیرالمؤمنین دادند. فرطوسی معتقد است که این روایت در جریان دیدار امام صادق (علیه السلام) با منصور دوانقی وارد شده که احتمالا در سال ۱۴۳ قمری بوده است.

در دوران خلافت هارون الرشید (نیمه دوم قرن دوم هجرى) روزى او براى شکار به زمین‌هاى اطراف کوفه (نجف یا غریین) رفت و مشاهده کرد که سگ‌هاى شکارى آهویى را دنبال مى‌کنند ولى پس از آن که آهو به منطقه خاصى مى‌رود سگان از تعقیب آهو بازمى‌ایستند. هارون دانست که آن سرزمین، مقدس و مطهر است که سگ‌ها وارد آن نمى‌شوند، لذا درصدد تحقیق برآمد و سرانجام دانست که آن موضع، مرقد مطهر على علیه السلام مى‌باشد. هارون به دنبال این واقعه در حدود سال ۱۷۵ ه.ق اولین بارگاه و ساختمان مرقد علوى را بنا نهاد. دیلمى در ارشادالقلوب خود، این ساختمان را چنین توصیف مى‌کند: «چهار در داشت و ضریح مقدس از سنگ سفید بوده و گنبد از گل سرخ که بالاى آن علامت سبز نصب بود».

ساختمان دوم‌ توسط عمر بن یحیى ایجاد گشت. او از اصحاب امام کاظم علیه السلام بود.

داعى صغیر (محمد بن زید) پس از آن که در طبرستان‌ به ‌قدرت رسید عمارت سوم آستان علوى را بنا نهاد. این عمارت هفتاد طاق داشت.

ساختمان چهارم‌ در حدود سال ۳۷۲ ه.ق توسط عضدالدوله دیلمى بنا گردید. او در شکوه و جلال دادن به ساختمان سعى فراوان کرده و اموال زیادى صرف نمود و معماران و هنرمندان را از اطراف براى این کار دعوت کرد. ساختمان مذکور در سال ۷۵۵ ه.ق دچار آتش سوزى گشت.

در عصر صفویه تعمیرات حرم مطهر به دست شاه اسماعیل صفوى در سال ۹۱۴ ه.ق آغاز شد و در عصر شاه عباس با طرح و نقشه شیخ بهایى صحن شریف آستانه تکمیل گشت. سپس شاه صفىّ صفوى در سال ۱۰۴۲ ه.ق دستور اصلاحات و تعمیرات و نیز افزودن به مساحت و وسعت ساختمان حرم را صادر کرد.

نادرشاه افشار در سال ۱۱۵۶ ه.ق موفق به زیارت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام گردید او به هنگام حضور در نجف دستور داد کاشى‌هاى سبز رنگى را که در عصر صفویه با طرح شیخ بهایى گنبد و دو گلدسته را تزیین کرده بود بردارند و تمامى آن را مزین به طلا کنند.

نقشه حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام

وى اموال زیادى براى تعمیرات آستانه صرف کرده و هدایاى زیادى نیز به حرم مطهر اهدا کرد که بیشتر آنها تا عصر حاضر باقى است. تزیین حرم مطهر و کاشى‌کارى صحن شریف در عصر نادرشاه تکمیل و بر شکوه آن افزود. کاشى‌کارى ایوان‌العلماء که در آن بسیارى از علماى شیعه و برخى از بزرگان صفویه مدفون مى‌باشند، از آثار نادرشاه مى‌باشد و تاکنون باقى مانده است.

آغا محمدخان قاجار در سال ۱۲۱۱ ه.ق ضریحى نقره‌اى به آن آستان مقدس تقدیم کرد و فتحعلى شاه در سال ۱۲۳۶ ه.ق تعمیراتى در ساختمان حرم انجام داد و در سال ۱۲۶۲ ه.ق عباس قلى خان وزیر محمد شاه ضریح دیگرى از نقره به حرم مطهر اهدا نمود.

پس از شکست عراق در جنگ خلیج فارس و در پى قیام مردم عراق، شهر نجف و بارگاه امیرمؤمنان على علیه السلام مورد هجوم و تعرض ارتش بعث قرار گرفت و آسیب‌هاى فراوان به ساختمان حرم وارد آمد.

آستان علوى در عصر حاضر

آستان مقدس علوى در حال حاضر از صحن و حرم تشکیل مى‌شود. بر روى قبر مطهر صندوقى از ساج خاتمکارى شده و نفیس قرار گرفته که اهدائى شاه اسماعیل صفوى است.

در اطراف صندوق مطهر، سوره دهر و احادیثى در شأن حضرت على علیه السلام با خط زیبا نوشته شده است. بر روى صندوق، ضریح نقره‌اى قرار گرفته که از ده هزار و پانصد مثقال طلا و دو میلیون مثقال نقره تشکیل شده است.

در وسط ایوان طلا قصیده‌اى فارسى از سروده‌هاى شاعر مشهور سید محمد عرفى شیرازى با حروف طلا به خط زیباى محمدجعفر اصفهانى و به تاریخ ۱۱۵۶ ه.ق در مدح حضرت امیر نوشته شده است.

در طرف شمال و جنوب ایوان دو گلدسته (مناره) طلا به ارتفاع ۳۵ متر واقع است که در بالاى آن بعضى از آیات سوره جمعه کتیبه شده است.

ایوان‌ العلماء:

همچنین ایوانى است بزرگ که در قسمت شمال حرم شریف قرار دارد. این ایوان از آثار عصر آل‌بویه مى‌باشد که در عصر صفویه تجدیدبنا گشت. این ایوان را از آن رو ایوان‌ العلماء مى‌گویند که بسیارى از بزرگان شیعه در آن مدفون شده‌اند، از جمله:

  • مولى على‌نقى کمره‌اى فراهانى متوفى سال ۱۰۶۰ ق.
  • میرزا علیرضا اردکانى شیرازى متوفاى سال ۱۱۶۶ ق.
  • شیخ احمد جزائرى متوفى سال ۱۱۵۱ ق.
  • میر محمدباقر هزارجریبى متوفى سال ۱۲۴۵ ق.
  • ملا محمدمهدى نراقى متوفى سال ۱۲۰۹ ق.
  • ملا احمد نراقى متوفى سال ۱۲۴۵ ق.

صحن مطهر:

صحن شریف آستان علوى با طرحى بدیع بنا گشته و یکى از مهم‌ترین ویژگى‌هاى آن این‌است که در هر چهار فصل سال آفتاب مستقیم بر قبر مطهر مى‌تابد و زوال ظهر در هر دو فصل زمستان و تابستان مشخص مى‌گردد.

در حال حاضر پنج درب، صحن شریف را با خارج مرتبط مى‌سازد: باب القبله‌، باب‌ الطوسى، مقابل قبر شیخ طوسی، باب الکبیر یا باب الساعة در سمت شرقی، باب مسلم بن عقیل در سمت شرقی و باب الفرج یا باب سلطانی.

در حال حاضر، صحن بزرگى در بخش غربى حرم، به نام صحن حضرت فاطمه (علیهاالسلام) در حال ساخت است. توسعه و بازسازى بناى حرم و صحن مطهر پس از سقوط رژیم بعثى، از بزرگترین و وسیع‌ترین مراحل توسعه آستان علوى است که حضور و مدیریت ایرانیان در امر بازسازى مشهود است.

علمای مدفون در صحن:

در ایوان و حجره‌هاى صحن، شخصیت‌هاى برجسته شیعه مدفون هستند که به نام برخى از ایشان اشاره مى‌کنیم:

مدفن علمای حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام

علاوه بر این بزرگان، که داراى مقابر مشهورى هستند، در صحن و حجره هاى اطراف آن نیز گروه زیادى از شخصیتهاى دینى مدفون‌اند که برخى از آنان عبارتند از: سید محمدسعید حبوبى، فاضل شربیانى، شیخ محمدحسن آشتیانى، سید ابوالقاسم خویی، سید محمود شاهرودى، حاج آقا حسین قمى، میرزا حبیب اللَّه‌ رشتى، شیخ الشریعه اصفهانى، سید عبدالحسین شرف الدین، آقا ضیاءالدین عراقى، شیخ محمدحسین غروى اصفهانى، محدث نورى، سید ابوالحسن اصفهانى، شیخ عباس قمى، سید مصطفى خمینى (فرزند امام خمینی) و ... .

قبر آدم و نوح علیهماالسلام

براساس روایات ائمه (علیهم‌السّلام) در منابع شیعه، حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما‌السّلام) نیز کنار بدن مطهر امام علی (علیه‌السّلام) دفن شده‌اند؛ از جمله در چند روایت از امام باقر (علیه‌السّلام) و نیز امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده است که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در قبر نوح (علیه‌السّلام) یا کنار پدرش نوح (علیه‌السّلام)، یعنی در جایی که پیش از ایشان حضرت نوح (علیه‌السّلام) دفن شده، به خاک سپرده شد.

در روایت ابن قولویه، امام صادق (علیه‌السّلام) خطاب به مفضّل می‌گوید که اگر قبر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را در نجف زیارت کردی، بدان که آدم و نوح (علیهما‌السّلام) را نیز زیارت می‌کنی.

همچنین در ضمن زیارتنامه امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)، بخش ویژه‌ای نیز برای زیارت حضرت آدم (علیه‌السّلام) و حضرت نوح (علیه‌السّلام) اختصاص یافته است. در زیارتنامه دیگری نیز پس از زیارت امام علی (علیه‌السّلام)، بر آدم و نوح، چنین سلام داده می‌شود: «السلام علی ضَجیعَیکَ آدَمَ وَ نوحٍ».

گفتنی است که ابن بطوطه در سفرنامه خود، اشاره کرده است که در زمان بازدید از بارگاه امام علی (علیه‌السّلام) در نجف، افزون‌ بر قبر شریف آن حضرت، دو قبر برجسته دیگر را که از حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما‌السّلام) بوده، دیده است.

مقام تولیت در حرم مطهر

سلاطین آل‌بویه پس از آن که اقدامات شایسته‌اى در رابطه با آبادى و رونق نجف و مرقد مطهر انجام دادند، افرادى را نیز به عنوان متولى و خدمتکار در حرم مطهر مشخص و براى آنان حقوق و مزایاى معین قرار دادند.

خاندان‌هایى که سدانت و تولیت حرم را عهده‌دار بودند عبارتند از:

  • آل شهریار از خانواده‌هاى مشهور نجف بوده و اهل علم و فضل به شمار مى‌آمدند.
  • خاندان «الملالى»، اقدامات زیادى در آبادساختن شهر نجف انجام دادند. در دوران حکومت عثمانى که سدانت حرم با آنان بود از نفوذ و قدرت بسیارى بهره داشتند و دوران سدانت آنها از بهترین ایام نجف مى‌باشد. این خانواده از نوادگان ملاعبدالله یزدى نویسنده کتاب «الحاشیه» مى‌باشند.
  • آل رفیعى، از قرن یازدهم هجرى تا حال حاضر در نجف سکونت دارند و هم اکنون از بزرگترین خاندان‌هاى علوى نجف مى‌باشند.

منابع

  • سعید بابایى حائرى‌، گزیده سیماى نجف اشرف، ص ۲۴-۳۲.
  • محمدرضا قمى، اماکن زیارتى و سیاحتى عراق‌، نشر مشعر، تهران‌، تابستان ۱۳۸۰.
  • زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «آستان مقدس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)»، ج۱، ص۲۹.

مطالب مرتبط

آرشیو عکس و تصویر