شب قدر: تفاوت بین نسخه‌ها
Majid kamali (بحث | مشارکتها) جز |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | شب | + | {{خوب}} |
| − | + | '''«شب قدر»''' شب [[نزول قرآن]] بر [[پیامبر اکرم]] (صلی الله علیه وآله) و شبی است که مطابق با [[سوره قدر]] از هزار ماه برتر است. بر اساس [[حدیث|روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصوم|معصومین]] علیهم السلام، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک [[ماه رمضان|رمضان]] شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیاء ([[شب زنده داری|شب زنده‌داری]]) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است. | |
| − | در تعالیم اسلام و در کلام معصومین علیهم السلام، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی | ||
==اهمیت شب قدر== | ==اهمیت شب قدر== | ||
| − | شب قدر آن شبى است | + | شب قدر آن شبى است که در طول سال، شبى به فضلیت آن یافت نمى‌شود و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است و تقدیر امور سال در این شب صورت مى‌گیرد و [[فرشتگان]] و روح که اعظم فرشتگان الهى است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود مى‌آیند و به محضر [[امام زمان]] (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مى‌رسند و آنچه را که براى هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه مى‌دارند. در اهمیت شب قدر همین بس که خداوند در [[سوره قدر]] در وصف آن می فرماید: {{متن قرآن|«خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ»}}؛ از هزار ماه برتر است. |
| − | . | ||
| − | |||
| − | در | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | مسائلی بر قدر و منزلت این شب افزوده است، از جمله: | |
| − | + | ===نزول قرآن=== | |
| − | + | نزول جامع ترین، کامل ترین و ماندگارترین کتاب الهی بر عظمت و منزلت [[شب قدر]] افزوده است. [[قرآن|قرآن کریم]] خود می گوید: {{متن قرآن|«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ»}}؛<ref>[[سوره بقره]]/۱۸۵.</ref> ماه مبارک [[رمضان]] ماهی است که در آن قرآن نازل شده است. | |
| − | + | اما در چه شبی از شبهای آن ماه، قرآن نازل شده است؟ آیه دیگر بیان می کند که {{متن قرآن|«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةٍ مُّبَارَکةٍ»}}<ref> [[سوره دخان]]/۳.</ref>؛ به راستی، آن [قرآن] را در شبی پربرکت نازل کردیم. | |
| − | + | و این شب مبارک را در [[سوره قدر]] مشخص فرموده که {{متن قرآن|«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ»}}<ref>[[سوره قدر]]/۱.</ref>؛ به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم. | |
| − | + | پس باید گفت: [[نزول قرآن]] در چنین شبی بر عظمت آن می افزاید. این نکته را هم اضافه کنیم که این نزول، نزول دفعی است بر قلب [[پیامبر اسلام|رسول گرامی اسلام]]، نه نزول تدریجی که آغاز آن با آغاز [[بعثت]] یعنی بیست و هفتم [[رجب]] همراه است. | |
| − | و [[ | + | ===تقدیر امور=== |
| + | «قدر» به معنای تقدیر و اندازه گیری و تنظیم است. [[راغب اصفهانی]] می گوید: «لیلة القدر ای لیلة قیضها لامور مخصوصة<ref>المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، ص۳۹۵.</ref>؛ شب قدر یعنی شبی که [خداوند] برای [تنظیم و تعیین] امور مخصوصی آن را آماده [و مقرر] نموده است». | ||
| − | و [[ | + | و [[قرآن کریم]] می فرماید: {{متن قرآن|«فیها یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ»}}<ref>[[سوره دخان]]/۴.</ref>؛ در آن شب هر کاری بر طبق [[حکمت]] [خداوند] جدا [و تعیین و تنظیم] می گردد. |
| − | و امام | + | طبق روایات فراوانی<ref>ر.ک: تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۶۳۱؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۴۸۶؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۴۱-۱۸.</ref> سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند: [[رزق]]، مرگ، خوشی و ناخوشیها، [[حج]] رفتن و حوادث دیگر زندگی بر اساس استعدادها و لیاقتها رقم می خورد. [[امام رضا]] علیه السلام فرمود: «...یقدر فیها ما یکون فی السنة من خیر او شر او مضرة او منفعة او رزق او اجل ولذلک سمیت لیلة القدر<ref>عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۱۱۶.</ref>؛ در آن شب قدر آنچه که در سال واقع می شود، تقدیر و اندازه گیری می شود. از نیکی و بدی و زیان و سود و [[رزق|روزی]] و [[مرگ]]. به همین جهت نیز شب قدر [شب اندازه گیری] نامیده شده است». و [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: «التقدیر فی لیلة القدر تسعة عشر، و الابرام فی لیلة احدی و عشرین و الامضاء فی لیلة ثلاث و عشرین<ref>وسائل الشیعه، حر عاملی، داراحیاء التراث، ج۷، ص۲۵۹؛ تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۶۲۷؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۴۸۷.</ref>؛ [[تقدیر]] امور [و سرنوشتها] در شب قدر یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضا[ی آن] در شب بیست و سوم [صورت می گیرد]». |
| − | + | ===سند امامت=== | |
| − | + | شب قدر بزرگترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. در روایات فراوانی، وجود شب قدر را در هر زمان دلیل لزوم امامت و بقای آن دانسته اند، لذا [[سوره قدر]] به منزله شناسنامه [[اهل بیت]] علیهم السلام شمرده شده است. در اینجا به برخی روایات اشاره می شود: | |
| − | |||
| − | |||
| − | فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای آن دو نوشت | + | از [[امام صادق]] علیه السلام نقل شده است که فرمود: [[امام علی|علی]] علیه السلام زیاد می فرمود: هیچگاه تیمی و عدوی [<nowiki/>[[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]]] خدمت [[پیامبر]] صلی الله علیه و آله جمع نشدند مگر آن که آن حضرت [سوره] «انا انزلناه...» را با خشوع و گریه می خواند، سپس آن دو عرض می کردند چقدر رقت شما نسبت به این سوره شدید است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: به جهت آنچه چشمم دیده و دلم فهمیده است و به جهت آنچه دل این شخص [یعنی علی علیه السلام] پس از من خواهد دید. آن دو می گفتند: مگر شما چه دیده ای و او چه می بیند؟ فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای آن دو نوشت: {{متن قرآن|«تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کلِّ أَمْرٍ»}}؛<ref>[[سوره قدر]]/۴.</ref> ملائکه و روح در آن شب با اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری نازل می شوند. آنگاه فرمود: آیا بعد از «کل امر؛ تمام امرها» که خداوند می فرماید، چیزی باقی خواهد ماند؟ گفتند: نه. سپس حضرت فرمود: آیا می دانید آن کسی که هر امری بر او نازل می شود کیست؟ گفتند: تو هستی ای رسول خدا! آنگاه می فرمود: بله [ولی] آیا شب قدر بعد از من هم ادامه دارد؟ گفتند: بله. فرمود: آیا [در شبهای قدر] بعد از من هم آن امر نازل می شود؟ گفتند: بله. سپس فرمود: بر چه کسی؟ گفتند: نمی دانیم. سپس آن حضرت از سر من [علی] می گرفت (و دست را روی سر من قرار می داد) و می فرمود: اگر نمی دانید بدانید، آن شخص پس از من این مرد است. [امام صادق] فرمود: پس آنگاه آن دو نفر همیشه این گونه بودند که شب قدر را بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به سبب هراسی که بر دلشان می افتاد، می شناختند.<ref>اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ج۱، ص۳۶۳-۳۶۴. </ref> |
| − | فرمود: | + | در جای دیگر علی علیه السلام فرمود: «به حقیقت شب قدر در هر سال وجود دارد و امر سال در آن شب نازل می شود و به راستی برای آن امر صاحبان امری است. عرضه شد آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: «انا و احد عشر من صُلبی ائمة محدَّثون<ref>اثباة الهداة، شیخ حر عاملی، قم مطبعة العلمیة، ج۲، ص۲۵۶؛ بحارالانوار (همان)، ج۹۴، ص۱۵، ح۲۶.</ref>؛ من و یازده [امام] از نسل من که [همه] امامانی محدَّث می باشند [که ملائکه را نمی بینند ولی صدای آنها را می شنوند]». |
| − | و در | + | و در برخی روایات آمده که خود [[ولایت]] علی علیه السلام و [[ائمه]] علیهم السلام جزء تقدیرات آن شب است<ref>همان، ص۱۸.</ref> و نیز دستور داده اند که با مخالفان برای اثبات [[امامت]] و بقای آن و زنده بودن [[امام مهدی|مهدی]] علیه السلام به شب قدر استدلال کنید.<ref>اصول کافی(همان)، ج۱، ص۳۵۳-۳۶۲-۳۶۴، روایت۶.</ref> |
| − | + | آری، بقای شب قدر دلیل محکمی است بر بقای امامت و بقای امامت اقتضا می کند حیات و زنده بودن مهدی علیه السلام را و حیات مهدی علیه السلام نشانه حیات مذهب پیشتاز و همیشه در صحنه [[شیعه|تشیع]] است. لذا [[اسلام]] اصیل و [[قرآن]] تا ابد زنده است. | |
| − | از اینجا روشن شد که شب قدر یعنی شب ولایت و امامت<ref>مبلغان عزیز توجه داشته باشند که یکی از شبهای قدر را حتما به صحبت و سخنرانی در مورد امام زمان علیه السلام اختصاص دهند که هم تناسب دارد و هم لازم است و هم عنایاتی را به دنبال دارد.</ref> و معنای روایاتی که شب قدر را به [[حضرت فاطمه]] | + | از اینجا روشن شد که شب قدر یعنی شب ولایت و امامت<ref>مبلغان عزیز توجه داشته باشند که یکی از شبهای قدر را حتما به صحبت و سخنرانی در مورد امام زمان علیه السلام اختصاص دهند که هم تناسب دارد و هم لازم است و هم عنایاتی را به دنبال دارد.</ref> و معنای روایاتی که شب قدر را به [[حضرت فاطمه]] علیهاالسلام تفسیر نموده است،<ref>تفسیر فرات کوفی، مؤسسه نشر، ص۵۸۱.</ref> روشن شد که حقیقت شب قدر امامت و ولایت است و حقیقت ولایت و امامت زهرای مرضیه علیها السلام است. |
| − | ==بخشش گناهان== | + | ===بخشش گناهان=== |
| − | یکی دیگر از ویژگیهای شب قدر بخشش گناهان و عفو عاصیان و مجرمان است، لذا باید تلاش نمود تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود. وای به حال انسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد؛ چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من ادرک لیلة القدر فلم | + | یکی دیگر از ویژگیهای شب قدر بخشش [[گناه|گناهان]] و عفو عاصیان و مجرمان است، لذا باید تلاش نمود تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود. وای به حال انسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد؛ چنان که [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله می فرمود: «من ادرک لیلة القدر فلم یُغفر له فأبعدَه الله<ref>بحارالانوار (همان)، ج۹۴، ص۸۰، ح۴۷.</ref>؛ کسی که شب قدر را درک کند، پس بخشیده نشود [و مورد رحمت بی پایان الهی واقع نشود] پس خدا او را [از رحمت خویش] دور می سازد»؛ و در جای دیگر فرمود: «من حرّمها فقد حرم الخیر کله و لایحرم خیرها الا محروم<ref>کنزالعمال، علی متقی هندی، بیروت، مؤسسه الرساله، ج۸، ص۵۳۴، ح۲۸-۲۴.</ref>؛ هر کس که از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات محروم [و بی نصیب] شده است و محروم نمی ماند از [برکات و] خیرات شب قدر، مگر کسی که [با اعمال خویش] خود را محروم نموده باشد». لذا باید تلاش مضاعف نمود تا غفران الهی در این شب بخشش گناهان شامل حال انسان گردد. |
| − | پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من قام لیلة القدر ایمانا | + | پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من قام لیلة القدر ایمانا و احتسابا، غُفر له ما تقدم من ذنبه<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۵۸، ح۱۳۶۰۱.</ref>؛ کسی که در شب قدر به پاخیزد [و آن شب را] از روی [[ایمان]] و محاسبه [و اخلاص بیدار باشد،] گناهان گذشته اش بخشوده می شود.» |
| − | در بحارالانوار در ذیل این روایت اضافه شده: «من صلی لیلة القدر ایمانا واحتسابا | + | در [[بحارالانوار]] در ذیل این روایت اضافه شده: «من صلی لیلة القدر ایمانا واحتسابا غَفر الله ما تقدم من ذنبه<ref>بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۶۶، ح۴۲.</ref>؛ هر کس در شب قدر، از روی ایمان و محاسبه [و اخلاص] نماز گذارد، خداوند گناهان گذشته او را می بخشد». |
==اعمال شب قدر== | ==اعمال شب قدر== | ||
| سطر ۶۲: | سطر ۵۳: | ||
اعمال شب های قدر دو گونه است: | اعمال شب های قدر دو گونه است: | ||
| − | * اعمالی که | + | *'''الف.''' اعمالی که مخصوص به هر یک از سه شب قدر است: |
| + | |||
| + | #شب نوزدهم: صد بار ذکر «اَستَغفِرُاللهَ رَبّی و اَتوبُ اِلیهِ»؛ صد بار ذکر «اَلّلهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرِالمُؤمِنینَ»؛ دعای: «اَللّهُمَّ اْجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ...» | ||
| + | #شب بیست و یکم: خواندن دعاهایی که مربوط به دهه آخر [[ماه رمضان]] است. دعای: یا مُولِجَ اللَّیلِ فِی النَّهارِ... | ||
| + | #شب بیست و سوم: خواندن دعاهایی که مربوط به دهه آخر ماه رمضان است؛ خواندن [[سوره عنکبوت]]، [[سوره روم]] و [[سوره دخان]]؛ هزار مرتبه خواندن [[سوره قدر]]؛ خواندن دعاهای [[دعای جوشن کبیر|جوشن کبیر]]، [[دعای مکارم الاخلاق|مکارم الاخلاق]] و [[دعای افتتاح|افتتاح]]؛ [[غسل]] در ابتدای شب و غسلی در انتهای آن؛ دعای: اَللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی...؛ دعای: اَللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ...؛ دعای: یا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ ...؛ خواندن دعای سلامتی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه). | ||
| − | + | *'''ب.''' اعمالی که مشترک بین هر سه شب است، شامل: | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | #[[غسل]] | |
| + | #خواندن دو رکعت [[نماز]] که در هر [[رکعت]] پس از [[سوره حمد]]، هفت مرتبه [[سوره توحید]] خوانده و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگوید، «استغفراللّه و اتوب الیه». | ||
| + | #بازکردن [[قرآن مجید]] در برابر خود و گفتن: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِکتَابِک الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُک الْأَکبَرُ وَأَسْمَاؤُک الْحُسْنَى وَ مَا یخَافُ وَ یرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِک مِنَ النَّارِ؛ و سپس گذاشتن مُصحَف شریف بر سر و گفتن: اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَبِحَقِّک عَلَیهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّک مِنْک؛ سپس هر کدام از این عبارات را ده مرتبه بگوید: بِک یا اَللّهُ؛ بِمُحَمَّدٍ؛ بِعَلی؛ بفاطمه؛ بِالْحَسَنِ؛ بِالْحُسَینِ؛ بِعَلِىّ بْنِ الْحُسَینِ؛ بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی؛ بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ؛ بِعَلِىِّ بْنِ مُوسى؛ بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی؛ بِعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی؛ بِالْحُجَّة. | ||
| + | #زیارت [[امام حسین]] علیه السلام | ||
| + | #احیاء ([[شب زنده داری|شب زنده‌داری]]) | ||
| + | #به جا آوردن صد رکعت نماز که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از [[سوره حمد]]، ده مرتبه [[سوره توحید]] بخواند. | ||
| + | #خواندن دعای «اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیتُ لَک عَبْداً دَاخِراً...». | ||
| + | #خواندن [[دعای جوشن کبیر]]. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| + | ==منابع== | ||
| + | |||
| + | *جایگاه و اهمیت شب قدر، جواد خرمی، مبلغان آبان و آذر ۱۳۸۲، شماره ۴۷، صفحه ۸۱. | ||
| + | *[[مفاتیح الجنان]]، [[شیخ عباس قمی]]. | ||
| − | + | {{مناسبت های شیعه}} | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:ماه رمضان]] | [[رده:ماه رمضان]] | ||
[[رده:روزهای خاص]] | [[رده:روزهای خاص]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= متوسط | ||
| + | |جامعیت= خوب | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= متوسط | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۴۲
«شب قدر» شب نزول قرآن بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و شبی است که مطابق با سوره قدر از هزار ماه برتر است. بر اساس روایات در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می گردد. در تعالیم اسلام و در کلام معصومین علیهم السلام، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیاء (شب زنده‌داری) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.
محتویات
اهمیت شب قدر
شب قدر آن شبى است که در طول سال، شبى به فضلیت آن یافت نمى‌شود و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است و تقدیر امور سال در این شب صورت مى‌گیرد و فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهى است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود مى‌آیند و به محضر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مى‌رسند و آنچه را که براى هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه مى‌دارند. در اهمیت شب قدر همین بس که خداوند در سوره قدر در وصف آن می فرماید: «خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ»؛ از هزار ماه برتر است.
مسائلی بر قدر و منزلت این شب افزوده است، از جمله:
نزول قرآن
نزول جامع ترین، کامل ترین و ماندگارترین کتاب الهی بر عظمت و منزلت شب قدر افزوده است. قرآن کریم خود می گوید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ»؛[۱] ماه مبارک رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است.
اما در چه شبی از شبهای آن ماه، قرآن نازل شده است؟ آیه دیگر بیان می کند که «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةٍ مُّبَارَکةٍ»[۲]؛ به راستی، آن [قرآن] را در شبی پربرکت نازل کردیم.
و این شب مبارک را در سوره قدر مشخص فرموده که «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ»[۳]؛ به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم.
پس باید گفت: نزول قرآن در چنین شبی بر عظمت آن می افزاید. این نکته را هم اضافه کنیم که این نزول، نزول دفعی است بر قلب رسول گرامی اسلام، نه نزول تدریجی که آغاز آن با آغاز بعثت یعنی بیست و هفتم رجب همراه است.
تقدیر امور
«قدر» به معنای تقدیر و اندازه گیری و تنظیم است. راغب اصفهانی می گوید: «لیلة القدر ای لیلة قیضها لامور مخصوصة[۴]؛ شب قدر یعنی شبی که [خداوند] برای [تنظیم و تعیین] امور مخصوصی آن را آماده [و مقرر] نموده است».
و قرآن کریم می فرماید: «فیها یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ»[۵]؛ در آن شب هر کاری بر طبق حکمت [خداوند] جدا [و تعیین و تنظیم] می گردد.
طبق روایات فراوانی[۶] سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند: رزق، مرگ، خوشی و ناخوشیها، حج رفتن و حوادث دیگر زندگی بر اساس استعدادها و لیاقتها رقم می خورد. امام رضا علیه السلام فرمود: «...یقدر فیها ما یکون فی السنة من خیر او شر او مضرة او منفعة او رزق او اجل ولذلک سمیت لیلة القدر[۷]؛ در آن شب قدر آنچه که در سال واقع می شود، تقدیر و اندازه گیری می شود. از نیکی و بدی و زیان و سود و روزی و مرگ. به همین جهت نیز شب قدر [شب اندازه گیری] نامیده شده است». و امام صادق علیه السلام فرمود: «التقدیر فی لیلة القدر تسعة عشر، و الابرام فی لیلة احدی و عشرین و الامضاء فی لیلة ثلاث و عشرین[۸]؛ تقدیر امور [و سرنوشتها] در شب قدر یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضا[ی آن] در شب بیست و سوم [صورت می گیرد]».
سند امامت
شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. در روایات فراوانی، وجود شب قدر را در هر زمان دلیل لزوم امامت و بقای آن دانسته اند، لذا سوره قدر به منزله شناسنامه اهل بیت علیهم السلام شمرده شده است. در اینجا به برخی روایات اشاره می شود:
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: علی علیه السلام زیاد می فرمود: هیچگاه تیمی و عدوی [ابوبکر و عمر] خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله جمع نشدند مگر آن که آن حضرت [سوره] «انا انزلناه...» را با خشوع و گریه می خواند، سپس آن دو عرض می کردند چقدر رقت شما نسبت به این سوره شدید است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: به جهت آنچه چشمم دیده و دلم فهمیده است و به جهت آنچه دل این شخص [یعنی علی علیه السلام] پس از من خواهد دید. آن دو می گفتند: مگر شما چه دیده ای و او چه می بیند؟ فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای آن دو نوشت: «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کلِّ أَمْرٍ»؛[۹] ملائکه و روح در آن شب با اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری نازل می شوند. آنگاه فرمود: آیا بعد از «کل امر؛ تمام امرها» که خداوند می فرماید، چیزی باقی خواهد ماند؟ گفتند: نه. سپس حضرت فرمود: آیا می دانید آن کسی که هر امری بر او نازل می شود کیست؟ گفتند: تو هستی ای رسول خدا! آنگاه می فرمود: بله [ولی] آیا شب قدر بعد از من هم ادامه دارد؟ گفتند: بله. فرمود: آیا [در شبهای قدر] بعد از من هم آن امر نازل می شود؟ گفتند: بله. سپس فرمود: بر چه کسی؟ گفتند: نمی دانیم. سپس آن حضرت از سر من [علی] می گرفت (و دست را روی سر من قرار می داد) و می فرمود: اگر نمی دانید بدانید، آن شخص پس از من این مرد است. [امام صادق] فرمود: پس آنگاه آن دو نفر همیشه این گونه بودند که شب قدر را بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به سبب هراسی که بر دلشان می افتاد، می شناختند.[۱۰]
در جای دیگر علی علیه السلام فرمود: «به حقیقت شب قدر در هر سال وجود دارد و امر سال در آن شب نازل می شود و به راستی برای آن امر صاحبان امری است. عرضه شد آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: «انا و احد عشر من صُلبی ائمة محدَّثون[۱۱]؛ من و یازده [امام] از نسل من که [همه] امامانی محدَّث می باشند [که ملائکه را نمی بینند ولی صدای آنها را می شنوند]».
و در برخی روایات آمده که خود ولایت علی علیه السلام و ائمه علیهم السلام جزء تقدیرات آن شب است[۱۲] و نیز دستور داده اند که با مخالفان برای اثبات امامت و بقای آن و زنده بودن مهدی علیه السلام به شب قدر استدلال کنید.[۱۳]
آری، بقای شب قدر دلیل محکمی است بر بقای امامت و بقای امامت اقتضا می کند حیات و زنده بودن مهدی علیه السلام را و حیات مهدی علیه السلام نشانه حیات مذهب پیشتاز و همیشه در صحنه تشیع است. لذا اسلام اصیل و قرآن تا ابد زنده است.
از اینجا روشن شد که شب قدر یعنی شب ولایت و امامت[۱۴] و معنای روایاتی که شب قدر را به حضرت فاطمه علیهاالسلام تفسیر نموده است،[۱۵] روشن شد که حقیقت شب قدر امامت و ولایت است و حقیقت ولایت و امامت زهرای مرضیه علیها السلام است.
بخشش گناهان
یکی دیگر از ویژگیهای شب قدر بخشش گناهان و عفو عاصیان و مجرمان است، لذا باید تلاش نمود تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود. وای به حال انسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد؛ چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من ادرک لیلة القدر فلم یُغفر له فأبعدَه الله[۱۶]؛ کسی که شب قدر را درک کند، پس بخشیده نشود [و مورد رحمت بی پایان الهی واقع نشود] پس خدا او را [از رحمت خویش] دور می سازد»؛ و در جای دیگر فرمود: «من حرّمها فقد حرم الخیر کله و لایحرم خیرها الا محروم[۱۷]؛ هر کس که از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات محروم [و بی نصیب] شده است و محروم نمی ماند از [برکات و] خیرات شب قدر، مگر کسی که [با اعمال خویش] خود را محروم نموده باشد». لذا باید تلاش مضاعف نمود تا غفران الهی در این شب بخشش گناهان شامل حال انسان گردد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من قام لیلة القدر ایمانا و احتسابا، غُفر له ما تقدم من ذنبه[۱۸]؛ کسی که در شب قدر به پاخیزد [و آن شب را] از روی ایمان و محاسبه [و اخلاص بیدار باشد،] گناهان گذشته اش بخشوده می شود.»
در بحارالانوار در ذیل این روایت اضافه شده: «من صلی لیلة القدر ایمانا واحتسابا غَفر الله ما تقدم من ذنبه[۱۹]؛ هر کس در شب قدر، از روی ایمان و محاسبه [و اخلاص] نماز گذارد، خداوند گناهان گذشته او را می بخشد».
اعمال شب قدر
اعمال شب های قدر دو گونه است:
- الف. اعمالی که مخصوص به هر یک از سه شب قدر است:
- شب نوزدهم: صد بار ذکر «اَستَغفِرُاللهَ رَبّی و اَتوبُ اِلیهِ»؛ صد بار ذکر «اَلّلهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرِالمُؤمِنینَ»؛ دعای: «اَللّهُمَّ اْجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ...»
- شب بیست و یکم: خواندن دعاهایی که مربوط به دهه آخر ماه رمضان است. دعای: یا مُولِجَ اللَّیلِ فِی النَّهارِ...
- شب بیست و سوم: خواندن دعاهایی که مربوط به دهه آخر ماه رمضان است؛ خواندن سوره عنکبوت، سوره روم و سوره دخان؛ هزار مرتبه خواندن سوره قدر؛ خواندن دعاهای جوشن کبیر، مکارم الاخلاق و افتتاح؛ غسل در ابتدای شب و غسلی در انتهای آن؛ دعای: اَللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی...؛ دعای: اَللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ...؛ دعای: یا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ ...؛ خواندن دعای سلامتی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه).
- ب. اعمالی که مشترک بین هر سه شب است، شامل:
- غسل
- خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره حمد، هفت مرتبه سوره توحید خوانده و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگوید، «استغفراللّه و اتوب الیه».
- بازکردن قرآن مجید در برابر خود و گفتن: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِکتَابِک الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُک الْأَکبَرُ وَأَسْمَاؤُک الْحُسْنَى وَ مَا یخَافُ وَ یرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِک مِنَ النَّارِ؛ و سپس گذاشتن مُصحَف شریف بر سر و گفتن: اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَبِحَقِّک عَلَیهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّک مِنْک؛ سپس هر کدام از این عبارات را ده مرتبه بگوید: بِک یا اَللّهُ؛ بِمُحَمَّدٍ؛ بِعَلی؛ بفاطمه؛ بِالْحَسَنِ؛ بِالْحُسَینِ؛ بِعَلِىّ بْنِ الْحُسَینِ؛ بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی؛ بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ؛ بِعَلِىِّ بْنِ مُوسى؛ بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی؛ بِعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی؛ بِالْحُجَّة.
- زیارت امام حسین علیه السلام
- احیاء (شب زنده‌داری)
- به جا آوردن صد رکعت نماز که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره حمد، ده مرتبه سوره توحید بخواند.
- خواندن دعای «اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیتُ لَک عَبْداً دَاخِراً...».
- خواندن دعای جوشن کبیر.
پانویس
- ↑ سوره بقره/۱۸۵.
- ↑ سوره دخان/۳.
- ↑ سوره قدر/۱.
- ↑ المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، ص۳۹۵.
- ↑ سوره دخان/۴.
- ↑ ر.ک: تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۶۳۱؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۴۸۶؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۴۱-۱۸.
- ↑ عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۱۱۶.
- ↑ وسائل الشیعه، حر عاملی، داراحیاء التراث، ج۷، ص۲۵۹؛ تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۶۲۷؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۴۸۷.
- ↑ سوره قدر/۴.
- ↑ اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ج۱، ص۳۶۳-۳۶۴.
- ↑ اثباة الهداة، شیخ حر عاملی، قم مطبعة العلمیة، ج۲، ص۲۵۶؛ بحارالانوار (همان)، ج۹۴، ص۱۵، ح۲۶.
- ↑ همان، ص۱۸.
- ↑ اصول کافی(همان)، ج۱، ص۳۵۳-۳۶۲-۳۶۴، روایت۶.
- ↑ مبلغان عزیز توجه داشته باشند که یکی از شبهای قدر را حتما به صحبت و سخنرانی در مورد امام زمان علیه السلام اختصاص دهند که هم تناسب دارد و هم لازم است و هم عنایاتی را به دنبال دارد.
- ↑ تفسیر فرات کوفی، مؤسسه نشر، ص۵۸۱.
- ↑ بحارالانوار (همان)، ج۹۴، ص۸۰، ح۴۷.
- ↑ کنزالعمال، علی متقی هندی، بیروت، مؤسسه الرساله، ج۸، ص۵۳۴، ح۲۸-۲۴.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۵۸، ح۱۳۶۰۱.
- ↑ بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۶۶، ح۴۲.
منابع
- جایگاه و اهمیت شب قدر، جواد خرمی، مبلغان آبان و آذر ۱۳۸۲، شماره ۴۷، صفحه ۸۱.
- مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.
