مختار ثقفی: تفاوت بین نسخه‌ها
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| + | '''مختار بن ابی عبیده ثقفی،''' رهبر قیام خوانخواهی و انتقام از قاتلین [[امام حسین]] علیه السلام و [[شهدای کربلا]] است. او سرانجام در سال ۶۷ هجرى در درگیرى با سپاه زبیریان به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید. مرقد مختار اکنون در کنار [[مسجد کوفه]] قرار دارد. | ||
| + | [[پرونده:Mokhtar.jpg|بندانگشتی|مرقد مختار ثقفی]] | ||
| + | ==کودکی مختار== | ||
| + | مختار بن ابی عبید، [[کنیه|مکنی]] به ابواسحاق در سال اول هجری به دنیا آمد.<ref name="majlesi">محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۴ ه.ق، ج ۴۵، ص ۳۵۰.</ref> پدرش ابو عبید از مردان صالح قبیله [[ثقیف]] بود که در واقعه قس ناظف در جنگ با ایرانیان به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید<ref> ثقفی کوفی، ابواسحاق(ابراهیم بن محمد)؛ الغارات، ج ۲، ص ۵۱۷. </ref> و مادرش دومه دختر وهب بن عمر بن معتب که ابوعبید به واسطه خوابی که دید و در خواب به او گفته شد که با دومه ازدواج کند او را به همسری خویش برگزید. گفته شده مختار خود در واقعه قس ناظف در حالی که سیزده سال بیشتر نداشت حاضر بود و قصد داشت در قتال شرکت کند که عمویش سعد بن مسعود مانع او شد. | ||
| − | مختار | + | بی باکی، [[شجاعت]]، بلند همتی، زیرکی و حاضر جوابی اوصافی بود که مختار از همان ابتدا با آنها بالید.<ref>محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۴ ه.ق، ج ۴۵، ص ۳۵۰.</ref> از [[اصبغ بن نباته]] نقل شده است که مختار را دیدم که بر زانوی [[امیرالمومنین]] علیه السلام نشسته بود و آن حضرت دست بر سرش می کشید و می گفت: «ای کَیِّس ای کَیِّس»، و گفته شده به همین خاطر «کیسان» نامیده شد، که فرقه [[کیسانیه]] به او منتسب است.<ref>محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۴ ه.ق، ج ۴۵، ص ۳۵۱.</ref> |
| − | |||
| − | |||
==مختار در جریان واقعه کربلا== | ==مختار در جریان واقعه کربلا== | ||
| − | زمانی که [[مسلم بن عقیل]] به [[کوفه]] آمد تا برای حضرت [[امام حسین |ابا عبدالله]] علیه السلام [[بیعت]] بگیرد، او اولین نفری بود که با مسلم پیمان بست، سپس خانه اش را در اختیار مسلم قرار داد تا در آن جا، مسلم از مردم بیعت بگیرد.<ref> | + | زمانی که [[مسلم بن عقیل]] به [[کوفه]] آمد تا برای حضرت [[امام حسین |ابا عبدالله]] علیه السلام [[بیعت]] بگیرد، او اولین نفری بود که با مسلم پیمان بست، سپس خانه اش را در اختیار مسلم قرار داد تا در آن جا، مسلم از مردم بیعت بگیرد.<ref>روضة الصفا، ج ۳، ص ۲۰۸.</ref> |
| − | پس از ورود [[ابن زیاد]] به کوفه و فراری شدن مردم از دور مسلم، مختار به همراه عده‌ای دیگر از بزرگان کوفه به زندان افتادند و به هنگام واقعه کربلا در زندان بسر می برد. | + | پس از ورود [[ابن زیاد]] به [[کوفه]] و فراری شدن مردم از دور مسلم، مختار به همراه عده‌ای دیگر از بزرگان کوفه به زندان افتادند و به هنگام واقعه [[کربلا]] در زندان بسر می برد. |
| − | طبق آنچه [[ | + | طبق آنچه [[ابراهیم بن محمد ثقفی|ابراهیم بن محمّد ثقفی]] در کتاب «[[الغارات]]» نوشته است: «[[عبیدالله بن زیاد|عبیدالله]]، [[میثم تمار]] را حبس نمود و با او مختار را به زندان افکند. میثم تمّار در زندان به مختار نوید می دهد که: تو به زودی آزاد می‌شوی و برای انتقام خون حسین قیام می‌کنی و همین کسی که قصد کشتن تو را دارد را می‌کشی.»<ref> الغارات، ج۲، ص۷۹۷. </ref> |
==قیام مختار== | ==قیام مختار== | ||
| − | پس از جریان [[کربلا]]، | + | پس از جریان [[کربلا]]، [[عبدالله بن عمر]] شوهر خواهر مختار - که فرزند [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و در میان مردم به عنوان [[صحابی]] [[پیامبر اسلام|رسول الله]] صلی الله علیه و آله، مشهور بود - در نزد [[یزید]] برای مختار وساطت نمود و مختار به دستور یزید از زندان آزاد شد. |
| − | + | مختار پس از آزادی از زندان ابتدا با [[عبدالله بن زبیر]] که در [[حجاز]] به مبارزه با یزید بر خاسته بود، همراه شد اما هنگامی که دید عبدالله با او به حیله و مکر رفتار می‌کند از او کناره گرفت و راهی [[کوفه]] شد.<ref>أنساب الأشراف، ج۵، ص۳۳۳.</ref> او در سال ۶۴ هجری از [[مکه]] وارد کوفه شد. در این زمان [[قیام توابین]] با شکست روبرو شده بود.<ref>اخطب خوارزمی، مقتل الحسین علیه‌السلام، منشورات المفید، قم، بی تا، ج ۲، ص ۲۰۲.</ref> | |
| − | مختار، در | + | مختار، در ۱۶ [[ربیع الاول]] سال ۶۶ در کوفه قیام کرد و عبدالله بن مطیع را که کارگزار [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] بود بیرون نمود. آغاز قیام مختار با شعار «[[یا منصور امت|یا منصور امت]]» و «[[یا لثارات الحسین علیه السلام|یا لثارات الحسین]]» بود. درگیرهاى سختى در محله ها و میدانهاى کوفه پیش آمد. گروه هایى کشته و گروه هایى تسلیم شدند و مختار وارد قصر شد و فردایش براى مردم سخنرانى کرد. اشراف کوفه با او بیعت کردند. مختار پس از استیلا بر اوضاع، یکایک قاتلان [[امام حسین]] علیه السلام را دستگیر مى‌‌کرد و مى‌‌کشت. نیروهایى هم به اطراف مى فرستاد تا هم بر آن مناطق استیلا یابد و هم جنایتکاران را گرفته و به کیفر رساند. |
| − | + | مدت ها این تحرکات و دستگیری ها و نبرد با مقاومت کنندگان از طرفداران [[بنی امیه|بنى امیه]] ادامه داشت. مختار موفق شد کسانى چون [[عمر سعد]]، [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]]، [[ابن زیاد]]، [[خولى]]، [[سنان بن انس|سنان]]، [[حرمله]]، [[عمرو بن حجاج زبیدی|عمرو بن حجاج]]، [[حکیم بن طفیل|حکیم بن طفیل]]، [[منقذ بن مره]]، [[زید بن رقاد]]، [[زیاد بن مالک]]، [[مالک بن بشر]]، [[عبدالله بن اسید]] و بسیارى از کسانی را که در واقعه [[عاشورا]] دستشان به خون [[شهدای کربلا]] آلوده بود، از دم تیغ بگذراند و پیکرشان را بسوزاند و یا در مقابل سگ ها بیندازد.<ref>برگرفته و تلخیص شده از: در کربلا چه گذشت (ترجمه نفس المهموم)، ص ۷۷۶ به بعد.</ref> | |
| − | مختار | + | مختار سر «[[ابن زیاد]]» را به [[مدینه]] نزد [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] فرستاد، او هم آن سر را پیش [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] علیه السلام آورد. آن حضرت با دیدن این صحنه، [[سجده]] شکر به جاى آورد و فرمود: «الحمدلله الذى ادرک لى ثارى من عدوى و جزى الله المختار خیرا...؛ ستایش خدایی را که انتقام ما را از دشمنانم گرفت و خداوند به مختار، پاداش و جزایی خیر عطا فرماید.<ref>معالى السبطین، ج ۲، ص ۲۶۰.</ref> |
| − | + | ==شهادت و مدفن مختار== | |
| + | فرارایان کوفه از چنگ مختار، به استاندار [[بصره]] «[[مصعب بن زبیر]]» پناهنده شدند و او را به نبرد با مختار تحریک کردند. مُصعَب نیز آماده نبرد شد و دو سپاه در برابر هم قرار گرفتند؛ اما این بار، مختار شکست خورد و در دارالحکومه، تحت محاصره دشمن درآمد و در ادامه نبرد، کشته شد و باقیمانده یارانش نیز تسلیم شدند. مختار، هجده ماه حکومت کرد و [[شهادت در راه خدا|شهادت]] او در ۱۴ [[ماه رمضان]] سال ۶۷ هجری و در سن ۶۷ سالگى رخ داد. | ||
| − | + | پس از کشتن مختار، پیکر او در دیوار [[دارالاماره کوفه|دارالاماره]] مدفون شد. این قبر مخفی ماند تا اینکه آیت‌الله العظمی [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]] حدود ۲۳۰ سال پیش، در جست‌وجو برای یافتن بقایا و محراب [[مسجد کوفه]] برآمد. با توجه به اینکه مسجد کوفه در آن زمان پایین‌تر از زمین‌های اطراف بود و امکان جاری‌شدن آب‌های سطحی در آن وجود داشت، ایشان تشخیص داد مسجد کوفه با خاک پاک پر و همسطح زمین‌های مجاور شود. | |
| − | + | پیرو دستور آیت‌الله بحرالعلوم و هنگام عملیات همسطح‌سازی، قبری پنهان شده در انتهای راهرو در زیرزمین و به طرف خارج مسجد به سمت دارالاماره پیدا شد که سنگ قبر آن به نام «مختار بن ابی عبید ثقفی» منقوش بود. | |
| + | پس از یافتن قبر، «محسن الحاج عبود شلاش» ساختن حرم جدید و بزرگی برای مختار را بر عهده گرفت و آن را به رواق حرم [[مسلم بن عقیل]] از سمت جنوب ملحق کرد. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | |
| − | *ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات | + | *محمد باقر مجلسی، [[بحار الانوار]]. |
| − | * جواد محدثی، فرهنگ | + | *ابراهیم بن محمد ثقفی، [[الغارات]]. |
| − | * [http://www.pajoohe.com/fa/ | + | *جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف. |
| + | *حسن رضایی، قیام مختار و اهل بیت علیهم السلام، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: ۲۷ شهریور ۱۳۹۱. | ||
| + | *پایگاه قدس آنلاین. | ||
| + | ==پیوندها== | ||
| + | |||
| + | * [http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=question&id=31879 پاسخ به سه پرسش درباره مختار] | ||
[[رده:خونخواهی امام حسین علیه السلام]] | [[رده:خونخواهی امام حسین علیه السلام]] | ||
[[رده:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | [[رده:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام علی علیه السلام]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام حسن علیه السلام]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام حسین علیه السلام]] | ||
| + | [[رده:مدفونین در کوفه]] | ||
| + | [[رده:مقاله های مهم]] | ||
{{الگو:واقعه عاشورا}} | {{الگو:واقعه عاشورا}} | ||
| + | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
| + | |||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
| + | {{قیام مختار}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۸
مختار بن ابی عبیده ثقفی، رهبر قیام خوانخواهی و انتقام از قاتلین امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا است. او سرانجام در سال ۶۷ هجرى در درگیرى با سپاه زبیریان به شهادت رسید. مرقد مختار اکنون در کنار مسجد کوفه قرار دارد.
محتویات
کودکی مختار
مختار بن ابی عبید، مکنی به ابواسحاق در سال اول هجری به دنیا آمد.[۱] پدرش ابو عبید از مردان صالح قبیله ثقیف بود که در واقعه قس ناظف در جنگ با ایرانیان به شهادت رسید[۲] و مادرش دومه دختر وهب بن عمر بن معتب که ابوعبید به واسطه خوابی که دید و در خواب به او گفته شد که با دومه ازدواج کند او را به همسری خویش برگزید. گفته شده مختار خود در واقعه قس ناظف در حالی که سیزده سال بیشتر نداشت حاضر بود و قصد داشت در قتال شرکت کند که عمویش سعد بن مسعود مانع او شد.
بی باکی، شجاعت، بلند همتی، زیرکی و حاضر جوابی اوصافی بود که مختار از همان ابتدا با آنها بالید.[۳] از اصبغ بن نباته نقل شده است که مختار را دیدم که بر زانوی امیرالمومنین علیه السلام نشسته بود و آن حضرت دست بر سرش می کشید و می گفت: «ای کَیِّس ای کَیِّس»، و گفته شده به همین خاطر «کیسان» نامیده شد، که فرقه کیسانیه به او منتسب است.[۴]
مختار در جریان واقعه کربلا
زمانی که مسلم بن عقیل به کوفه آمد تا برای حضرت ابا عبدالله علیه السلام بیعت بگیرد، او اولین نفری بود که با مسلم پیمان بست، سپس خانه اش را در اختیار مسلم قرار داد تا در آن جا، مسلم از مردم بیعت بگیرد.[۵]
پس از ورود ابن زیاد به کوفه و فراری شدن مردم از دور مسلم، مختار به همراه عده‌ای دیگر از بزرگان کوفه به زندان افتادند و به هنگام واقعه کربلا در زندان بسر می برد.
طبق آنچه ابراهیم بن محمّد ثقفی در کتاب «الغارات» نوشته است: «عبیدالله، میثم تمار را حبس نمود و با او مختار را به زندان افکند. میثم تمّار در زندان به مختار نوید می دهد که: تو به زودی آزاد می‌شوی و برای انتقام خون حسین قیام می‌کنی و همین کسی که قصد کشتن تو را دارد را می‌کشی.»[۶]
قیام مختار
پس از جریان کربلا، عبدالله بن عمر شوهر خواهر مختار - که فرزند خلیفه دوم و در میان مردم به عنوان صحابی رسول الله صلی الله علیه و آله، مشهور بود - در نزد یزید برای مختار وساطت نمود و مختار به دستور یزید از زندان آزاد شد.
مختار پس از آزادی از زندان ابتدا با عبدالله بن زبیر که در حجاز به مبارزه با یزید بر خاسته بود، همراه شد اما هنگامی که دید عبدالله با او به حیله و مکر رفتار می‌کند از او کناره گرفت و راهی کوفه شد.[۷] او در سال ۶۴ هجری از مکه وارد کوفه شد. در این زمان قیام توابین با شکست روبرو شده بود.[۸]
مختار، در ۱۶ ربیع الاول سال ۶۶ در کوفه قیام کرد و عبدالله بن مطیع را که کارگزار ابن زبیر بود بیرون نمود. آغاز قیام مختار با شعار «یا منصور امت» و «یا لثارات الحسین» بود. درگیرهاى سختى در محله ها و میدانهاى کوفه پیش آمد. گروه هایى کشته و گروه هایى تسلیم شدند و مختار وارد قصر شد و فردایش براى مردم سخنرانى کرد. اشراف کوفه با او بیعت کردند. مختار پس از استیلا بر اوضاع، یکایک قاتلان امام حسین علیه السلام را دستگیر مى‌‌کرد و مى‌‌کشت. نیروهایى هم به اطراف مى فرستاد تا هم بر آن مناطق استیلا یابد و هم جنایتکاران را گرفته و به کیفر رساند.
مدت ها این تحرکات و دستگیری ها و نبرد با مقاومت کنندگان از طرفداران بنى امیه ادامه داشت. مختار موفق شد کسانى چون عمر سعد، شمر، ابن زیاد، خولى، سنان، حرمله، عمرو بن حجاج، حکیم بن طفیل، منقذ بن مره، زید بن رقاد، زیاد بن مالک، مالک بن بشر، عبدالله بن اسید و بسیارى از کسانی را که در واقعه عاشورا دستشان به خون شهدای کربلا آلوده بود، از دم تیغ بگذراند و پیکرشان را بسوزاند و یا در مقابل سگ ها بیندازد.[۹]
مختار سر «ابن زیاد» را به مدینه نزد محمد حنفیه فرستاد، او هم آن سر را پیش امام سجاد علیه السلام آورد. آن حضرت با دیدن این صحنه، سجده شکر به جاى آورد و فرمود: «الحمدلله الذى ادرک لى ثارى من عدوى و جزى الله المختار خیرا...؛ ستایش خدایی را که انتقام ما را از دشمنانم گرفت و خداوند به مختار، پاداش و جزایی خیر عطا فرماید.[۱۰]
شهادت و مدفن مختار
فرارایان کوفه از چنگ مختار، به استاندار بصره «مصعب بن زبیر» پناهنده شدند و او را به نبرد با مختار تحریک کردند. مُصعَب نیز آماده نبرد شد و دو سپاه در برابر هم قرار گرفتند؛ اما این بار، مختار شکست خورد و در دارالحکومه، تحت محاصره دشمن درآمد و در ادامه نبرد، کشته شد و باقیمانده یارانش نیز تسلیم شدند. مختار، هجده ماه حکومت کرد و شهادت او در ۱۴ ماه رمضان سال ۶۷ هجری و در سن ۶۷ سالگى رخ داد.
پس از کشتن مختار، پیکر او در دیوار دارالاماره مدفون شد. این قبر مخفی ماند تا اینکه آیت‌الله العظمی سید محمدمهدی بحرالعلوم حدود ۲۳۰ سال پیش، در جست‌وجو برای یافتن بقایا و محراب مسجد کوفه برآمد. با توجه به اینکه مسجد کوفه در آن زمان پایین‌تر از زمین‌های اطراف بود و امکان جاری‌شدن آب‌های سطحی در آن وجود داشت، ایشان تشخیص داد مسجد کوفه با خاک پاک پر و همسطح زمین‌های مجاور شود.
پیرو دستور آیت‌الله بحرالعلوم و هنگام عملیات همسطح‌سازی، قبری پنهان شده در انتهای راهرو در زیرزمین و به طرف خارج مسجد به سمت دارالاماره پیدا شد که سنگ قبر آن به نام «مختار بن ابی عبید ثقفی» منقوش بود. پس از یافتن قبر، «محسن الحاج عبود شلاش» ساختن حرم جدید و بزرگی برای مختار را بر عهده گرفت و آن را به رواق حرم مسلم بن عقیل از سمت جنوب ملحق کرد.
پانویس
- ↑ محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۴ ه.ق، ج ۴۵، ص ۳۵۰.
- ↑ ثقفی کوفی، ابواسحاق(ابراهیم بن محمد)؛ الغارات، ج ۲، ص ۵۱۷.
- ↑ محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۴ ه.ق، ج ۴۵، ص ۳۵۰.
- ↑ محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۴ ه.ق، ج ۴۵، ص ۳۵۱.
- ↑ روضة الصفا، ج ۳، ص ۲۰۸.
- ↑ الغارات، ج۲، ص۷۹۷.
- ↑ أنساب الأشراف، ج۵، ص۳۳۳.
- ↑ اخطب خوارزمی، مقتل الحسین علیه‌السلام، منشورات المفید، قم، بی تا، ج ۲، ص ۲۰۲.
- ↑ برگرفته و تلخیص شده از: در کربلا چه گذشت (ترجمه نفس المهموم)، ص ۷۷۶ به بعد.
- ↑ معالى السبطین، ج ۲، ص ۲۶۰.
منابع
- محمد باقر مجلسی، بحار الانوار.
- ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات.
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
- حسن رضایی، قیام مختار و اهل بیت علیهم السلام، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: ۲۷ شهریور ۱۳۹۱.
- پایگاه قدس آنلاین.
پیوندها
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
