سوره مائده
| <<نساء | مائده | انعام>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
سوره مائده پنجمین سوره قرآن کریم است و دارای 120 آیه است.
نزول
بنا بر قول ابن عباس و مجاهد، اين سوره در مدينه نازل شده است. جعفر بن مبشر و شعبى گويند: همه آيات اين سوره در مدينه نازل شده است باستثناى «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...» (آيه 3) كه در سفر حجة الوداع، هنگامى كه بر شتر خود ايستاده بود نازل گرديد.
این سوره در ترتیب مصحف پنجمین سوره و در ترتیب نزول صد و سیزدهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آنسوره فتح و پس از آن سوره توبه نازل شده است.
عدد آيات
بنابر عدد كوفى 120 و بنابر عدد بصرى 123 و بنابر عدد ديگران 122 است. غيركوفيان نخستين آيه سوره را تا «بِالْعُقُودِ» يك آيه مستقل مى‌دانند. همچنين آيه 15 تا «وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ» يك آيه، حساب كرده‌اند. بصريان نيز علاوه بر اين دو مورد، آيه 23 تا «فَإِنَّكُمْ غالِبُونَ» يك آيه دانسته‌اند.
فضيلت سوره
ابى بن كعب، از پيامبر گرامى روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را بخواند، خداوند به عدد هر چه يهودى و مسيحى در روى زمين است به او مزد مى‌دهد و ده حسنه براى او ثبت و ده گناه از او محو مى‌كند و ده درجه براى او بالا مى‌برد.[۱]
همچنین عياشى باسناد خود از على علیه السلام نقل كرده است كه: بعضى از آیات قرآن، بعضى دیگر را نسخ مي كرد و اخذ آن به امر پيامبر بود تا اين كه سوره مائده نازل شده كه احكامى مربوط به سابق را نسخ كرد ولى چيزى از آن نسخ نشد. اين سوره هنگامى نازل شد كه پيامبر سوار بر استرى بود. سنگينى وحى چنان بود كه استر را از حركت بازداشت و طولی نکشید كه او را بر زمين بغلتاند. پيامبر چنان بحال اغما درآمد كه دست خود را بر سر شيبة بن وهب جمحى نهاد. آنگاه بحال عادى بازگشت و سوره مائده را بر ما قرائت كرد و همگى بدان عمل كرديم.
و نيز به اسناد خود از امام باقر علیه السلام روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را در روزهاى پنجشنبه بخواند، ايمان او به ظلم نياميزد و هرگز بخدا شرك نياورد».
و نيز از ابوحمزه ثمالى نقل كرده است كه: «سوره مائده يك جا و به طور كامل نازل گرديد و 70 هزار ملك همراه آن به زمين آمدند.
هدف سوره
تدبر در ابتدا و اختتام این سوره و اکثر آیات آن و دقت در احکام و مواعظ و داستانهايى كه در این سوره آمده است نشان می دهد كه غرض جامع از اين سوره دعوت به وفاى به عهدها، و پايدارى در پيمانها، و تهديد و تحذير شديد از شكستن آن و بى اعتنايى نكردن به امر آن است و اينكه عادت و سنت خداى تعالى جاری است بر رحمت و آسان گیری و تخفيف به كسى كه تقوا پيشه كند و ايمان آورد و سپس تقوا پیشه کند و احسان كند و بر سخت گیری نسبت به كسى كه گردن‌كشى کند و از بند عهد و پيمان طاعت خدا خارج شده ، از حدود ميثاقهايى كه در دين گرفته شده تجاوز نماید.
و به همين جهت است كه مى بينى بسيارى از احكام حدود و قصاص، و داستان مائده زمان عيسى (ع)، كه از خدا خواست مائده‌اى از آسمان براى او و يارانش بيايد، و داستان دو پسران آدم، و اشاره به بسيارى از ظلمهاى بنى اسرائيل و پيمان‌شكنى هاى آنان در اين سوره آمده است، و در آياتى بر مردم منت مى گذارد كه دينشان را كامل و نعمتشان را تمام كرد، و طيبات را بر ايشان حلال، و خبائث را بر ايشان حرام كرد، و احكام و دستوراتى بر ايشان تشريع كرد كه مايه طهارت آنان است، و در عين حال عسر و حرجى هم نمى آورد.
واین مناسب است با زمان نزول این سوره، چرا که اهل حديث و تاريخ اتفاق دارند بر اينكه سوره مائده آخرين سوره از سوره‌هاى مفصل قرآن است، كه در اواخر ايام حيات رسول خدا (ص) بر آن جناب نازل شده، چنانچه در روايات شيعه و سنى آمده: "در مائده ناسخ هست ولى منسوخ نيست" (چون بعد از مائده چيزى نازل نشد تا آن را نسخ كند.)
و مناسب با اين وضع همين بود كه در اين سوره به حفظ پيمانهايى كه خداى تعالى از بندگانش گرفته، و خويشتن دارى در حفظ آنها سفارش كند.[۲]
پانویس
منابع
- ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، فضل بن حسن طبرسی، ترجمه گروه مترجمان، انتشارات فراهانى، تهران: 1360 ش، ج6، ص179.
- المیزان فی تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبایی، انتشارات اسلامى جامعه‌ى مدرسين حوزه علميه قم، 1417 ق
- ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه
پیوست
| سوره قبلی:
۴.النساء |
۵.المائدة | سوره بعدی:
۶.الأنعام |
۱.سوره فاتحه ۲.سوره بقره ۳.سوره آل عمران ۴.سوره نساء ۵.سوره مائده ۶.سوره انعام ۷.سوره اعراف ۸.سوره انفال ۹.سوره توبه ۱۰.سوره یونس ۱۱.سوره هود ۱۲.سوره یوسف ۱۳.سوره رعد ۱۴.سوره ابراهیم ۱۵.سوره حجر ۱۶.سوره نحل ۱۷.سوره اسراء ۱۸.سوره کهف ۱۹.سوره مریم ۲۰.سوره طه ۲۱.سوره انبیاء ۲۲.سوره حج ۲۳.سوره مومنون ۲۴.سوره نور ۲۵.سوره فرقان ۲۶.سوره شعراء ۲۷.سوره نمل ۲۸.سوره قصص ۲۹.سوره عنکبوت ۳۰.سوره روم ۳۱.سوره لقمان ۳۲.سوره سجده ۳۳.سوره احزاب ۳۴.سوره سبأ ۳۵.سوره فاطر ۳۶.سوره یس ۳۷.سوره صافات ۳۸.سوره ص ۳۹.سوره زمر ۴۰.سوره غافر ۴۱.سوره فصلت ۴۲.سوره شوری ۴۳.سوره زخرف ۴۴.سوره دخان ۴۵.سوره جاثیه ۴۶.سوره احقاف ۴۷.سوره محمد ۴۸.سوره فتح ۴۹.سوره حجرات ۵۰.سوره ق ۵۱.سوره ذاریات ۵۲.سوره طور ۵۳.سوره نجم ۵۴.سوره قمر ۵۵.سوره الرحمن ۵۶.سوره واقعه ۵۷.سوره حدید ۵۸.سوره مجادله ۵۹.سوره حشر ۶۰.سوره ممتحنه ۶۱.سوره صف ۶۲.سوره جمعه ۶۳.سوره منافقون ۶۴.سوره تغابن ۶۵.سوره طلاق ۶۶.سوره تحریم ۶۷.سوره ملک ۶۸.سوره قلم ۶۹.سوره الحاقه ۷۰.سوره معارج ۷۱.سوره نوح ۷۲.سوره جن ۷۳.سوره مزمل ۷۴.سوره مدثر ۷۵.سوره قیامه ۷۶.سوره انسان ۷۷.سوره مرسلات ۷۸.سوره نبأ ۷۹.سوره نازعات ۸۰.سوره عبس ۸۱.سوره تکویر ۸۲.سوره انفطار ۸۳.سوره مطففین ۸۴.سوره انشقاق ۸۵.سوره بروج ۸۶.سوره طارق ۸۷.سوره اعلی ۸۸.سوره غاشیه ۸۹.سوره فجر ۹۰.سوره بلد ۹۱.سوره شمس ۹۲.سوره لیل ۹۳.سوره ضحی ۹۴.سوره انشراح ۹۵.سوره تین ۹۶.سوره علق ۹۷.سوره قدر ۹۸.سوره بینه ۹۹.سوره زلزال ۱۰۰.سوره عادیات ۱۰۱.سوره قارعه ۱۰۲.سوره تکاثر ۱۰۳.سوره عصر ۱۰۴.سوره همزه ۱۰۵.سوره فیل ۱۰۶.سوره قریش ۱۰۷.سوره ماعون ۱۰۸.سوره کوثر ۱۰۹.سوره کافرون ۱۱۰.سوره نصر ۱۱۱.سوره مسد ۱۱۲.سوره اخلاص ۱۱۳.سوره فلق ۱۱۴.سوره ناس
