قاموس قرآن (کتاب): تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | کتاب '''«قاموس قرآن»''' تألیف [[سید علی اکبر قرشی|سید علیاکبر قرشی]] (متولد ۱۳۰۷ ش)، از جمله فرهنگ واژگان [[قرآن کریم]] و به نوعی یک دایرةالمعارف قرآن است. مؤلف در توضیح برخى کلمات، علاوه بر معناى لغوى، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و توضیحات ادبى، علمى، اجتماعى و تاریخى نیز ذکر نموده است. | |
| − | + | ||
| + | {{مشخصات کتاب | ||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۶: | سطر ۷: | ||
|تصویر=[[پرونده:قاموس قرآن.jpg|240px|وسط]] | |تصویر=[[پرونده:قاموس قرآن.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده=علی اکبر قرشی | + | |نویسنده=سید علی اکبر قرشی |
| − | |موضوع= | + | |موضوع= واژهنامه قرآن |
|زبان=فارسی | |زبان=فارسی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۷ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۶: | ||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | + | ==معرفی کتاب== | |
| + | «قاموس قرآن» راهنماى کلمات [[قرآن|قرآنى]] است که در تبيين و [[تفسير]] واژگان قرآن كريم به لحاظ گزيدهگويى و بيان روان و استوار، اكنون از مراجع و منابع قرآن پژوهى در [[ایران|ايران]] تلقى شده است. تاریخ اتمام تألیف این کتاب، اردیبهشت سال ۱۳۵۴ شمسی بوده است. | ||
| − | + | [[سید علی اکبر قرشی]] در مصاحبه با مجله «بیّنات» انگیزه خود را از نگارش کتاب چنین بیان مىکند: «من در نوشتن «قاموس قرآن» دو فکر اساسى داشتم: یکى این که احساس کردم بر طبق آیه شریفه ۱۲ [[سوره یس|سوره یس]]: {{متن قرآن|«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ»}}؛ اگر یک اثر بعد از خود بگذارم، بهتر خواهد بود. اثر مالى نداشتم، قهرا گفتم: باید یک اثر دینى داشته باشم. آن وقت فکر کردم، دیدم کتابهایى که نوشته مىشود، باید رواج هم داشته باشد. اینها بعد از مدتى، بازنشسته مىشوند و در قفسهها قرار مىگیرند. گفتم: کتابى بنویسم که پیرامون یک کتاب جاویدان باشد، که اینها از برکت آن، همیشه بمانند. به نظرم آمد، همین قاموس قرآن را بنویسم.» | |
| − | مؤلف | + | مؤلف محترم درباره امتیاز «قاموس قرآن» نسبت به واژهنامههاى دیگر، می گوید: «مسأله این است که یک دفعه آن را با [[مفردات قرآن راغب (کتاب)|مفردات راغب]] مقایسه بکنیم، مفردات راغب فقط به قسمت لغات پرداخته است و به قسمتهاى دیگر نپرداخته است و خیلى هم موجز است. در اینجا (قاموس قرآن) اولا دقت شده است که الفاظ و کلمات از لغتهاى معتبر ترجمه و نوشته شود، آن وقت تقریبا مىشود گفت: خودش هم یک [[تفسیر موضوعی|تفسیر موضوعى]] مختصر است، یک دائرة المعارف مختصر براى قرآن که انسان بتواند هر کلمهاى در آن را که احتیاج به مطالعه داشته باشد، پیدا کند. در آنجا (قاموس قرآن) نوعا اقوال مختلف هم نقل شده است. تقریبا امتیازش اینهاست.» |
| − | |||
| − | در | + | مؤلف در مقدمه مختصر خود بر کتاب مىنویسد: «این کتاب تنها درباره لغات قرآن نیست، بلکه گذشته از آن، در نوبه خود یک کتاب [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و اگر اغراق نباشد یک دایرةالمعارف قرآن است». |
| − | == | + | ==محتوای کتاب== |
| − | کتاب | + | کتاب «قاموس قرآن» در ۷ جلد به چاپ رسیده است. مؤلف معتقد است کلمات [[قرآن]] با حذف مکررات و مشتقات حدود ۱۸۶۰ کلمه است، که در این کتاب همه کلمات فوق یکى یکى بر اساس حروف الفبا تنظیم و بررسى شده است. کتاب از «[[قاموس قرآن: أبّ|أبّ]]» شروع و به «یوم» (یومئذ) ختم مىگردد. کلمات قرآنى زیر ماده یا ریشه هر کلمه وارد شده است، و بخشى از [[آیه|آیه]] قرآنى که در بردارنده آن کلمه است، در زیر کلمه درج گردیده است. در برابر هر یک از لغات قرآنى، معناى فارسى آن را آورده به [[ترجمه قرآن|ترجمه]] آیات نیز پرداخته است. |
| − | و | + | در هر ماده که تشخیص داده شده، آیاتى چند نقل و [[تفسیر]] شده است. نقل [[حدیث|روایات]]، [[شأن نزول]] و اشاره به بعضى از قضایا و نقل اقوال بزرگان از آن جمله است. به احوال و قضایاى [[انبیاء]] از دیدگاه قرآن، نظر شده و نسبت به اقتضاى حال در اکثر موارد به تفصیل سخن گفته شده است. ذیل بعضى از کلمات امثال: [[حضرت آدم علیه السلام|آدم]]، [[اجل]]، ارض، بحر، [[جن]]، [[عرش]] و... بطور مفصل بحث شده است. |
| − | + | در توضیح برخى کلمات به معنى لغوى اکتفا ننموده و براى بسیارى از کلمات، تفاسیر و توضیحات لغوى، ادبى، علمى، اجتماعى و تاریخى ذکر نموده است. این توضیحات تقریبا براى تمام [[اعلام قرآن]] آورده شده است، و به ترتیب به پارهاى از موضوعات قرآن پژوهى نیز پرداخته است. | |
| + | شیوه نقد را در معانى لغوى، مباحث علمى و دیگر قسمتها نیز پیش گرفته و با استدلال، مطالب خود را مطرح مىنماید، مانند ماده «[[قاموس قرآن: أبّ|أبّ]]» و «أبد» و یا بحث علمى ماده «بحر». | ||
| − | + | و با توجه به تخصصى شدن تألیفات و اینکه مطالب لغوى، [[شأن نزول]]، تاریخى، تفسیرى و علمى در این کتاب کنار هم آورده شده، به نظر مىرسد تفکیک آنها با عنوانهاى مشخص و گویا، کمک شایانى به پژوهشگران خواهد نمود. | |
| − | + | مؤلف براى هر لغت، ریشه و ماده آن را ذکر کرده، آیات را بیان داشته و ترجمه مىکند، امّا در بقیه مشتقات، فقط برخى آیات آنها را آورده، معنا نموده و توضیح داده است و خود کلمات مشتق شده از آن ماده را قبل از آیه، ثبت نکرده است. بدیهى است که ثبت مشتقات دیگر، پژوهشگران را در دستیابى به آیات و معانى و توضیحات آن، یارى مىنماید. | |
| − | + | در این معجم علاوه بر شماره [[سوره]] و [[آیه|آیه]]، حروف مکمّل هر کلمه و دفعات تکرار آن نیز ذکر شده است. درباره اینکه کلمه مورد بحث چند بار در [[قرآن]] آمده و مواردى که راجع به آنها بحثى انجام نمىگیرد، کدامند، روش ثابتى در پیش گرفته نشده است. به نظر مىآید اشاره به تعداد استعمال کلمه در قرآن و ذکر آدرس مواردى که بحثى از آنها نمىشود، پژوهشگر را از مراجعه به معجمهاى لغوى قرآنى دیگر بىنیاز مىکند. | |
| − | == | + | ==منابع== |
| − | + | *[[نرم افزار جامع تفاسیر نور]] [لوح فشرده]: بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{منابع مرجع}} | {{منابع مرجع}} | ||
| − | + | {{قرآن}} | |
| − | + | [[رده:فرهنگ نامه ها]][[رده:منابع واژه شناسی قرآن]][[رده:کتابهای واژه شناسی]][[رده:تفاسیر]] | |
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | [[رده:منابع واژه شناسی قرآن]] | ||
| − | [[رده: | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۰۰
کتاب «قاموس قرآن» تألیف سید علیاکبر قرشی (متولد ۱۳۰۷ ش)، از جمله فرهنگ واژگان قرآن کریم و به نوعی یک دایرةالمعارف قرآن است. مؤلف در توضیح برخى کلمات، علاوه بر معناى لغوى، تفسیر و توضیحات ادبى، علمى، اجتماعى و تاریخى نیز ذکر نموده است.
 | |
| نویسنده | سید علی اکبر قرشی |
| موضوع | واژهنامه قرآن |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۷ |
|
| |
معرفی کتاب
«قاموس قرآن» راهنماى کلمات قرآنى است که در تبيين و تفسير واژگان قرآن كريم به لحاظ گزيدهگويى و بيان روان و استوار، اكنون از مراجع و منابع قرآن پژوهى در ايران تلقى شده است. تاریخ اتمام تألیف این کتاب، اردیبهشت سال ۱۳۵۴ شمسی بوده است.
سید علی اکبر قرشی در مصاحبه با مجله «بیّنات» انگیزه خود را از نگارش کتاب چنین بیان مىکند: «من در نوشتن «قاموس قرآن» دو فکر اساسى داشتم: یکى این که احساس کردم بر طبق آیه شریفه ۱۲ سوره یس: «إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ»؛ اگر یک اثر بعد از خود بگذارم، بهتر خواهد بود. اثر مالى نداشتم، قهرا گفتم: باید یک اثر دینى داشته باشم. آن وقت فکر کردم، دیدم کتابهایى که نوشته مىشود، باید رواج هم داشته باشد. اینها بعد از مدتى، بازنشسته مىشوند و در قفسهها قرار مىگیرند. گفتم: کتابى بنویسم که پیرامون یک کتاب جاویدان باشد، که اینها از برکت آن، همیشه بمانند. به نظرم آمد، همین قاموس قرآن را بنویسم.»
مؤلف محترم درباره امتیاز «قاموس قرآن» نسبت به واژهنامههاى دیگر، می گوید: «مسأله این است که یک دفعه آن را با مفردات راغب مقایسه بکنیم، مفردات راغب فقط به قسمت لغات پرداخته است و به قسمتهاى دیگر نپرداخته است و خیلى هم موجز است. در اینجا (قاموس قرآن) اولا دقت شده است که الفاظ و کلمات از لغتهاى معتبر ترجمه و نوشته شود، آن وقت تقریبا مىشود گفت: خودش هم یک تفسیر موضوعى مختصر است، یک دائرة المعارف مختصر براى قرآن که انسان بتواند هر کلمهاى در آن را که احتیاج به مطالعه داشته باشد، پیدا کند. در آنجا (قاموس قرآن) نوعا اقوال مختلف هم نقل شده است. تقریبا امتیازش اینهاست.»
مؤلف در مقدمه مختصر خود بر کتاب مىنویسد: «این کتاب تنها درباره لغات قرآن نیست، بلکه گذشته از آن، در نوبه خود یک کتاب تفسیر و اگر اغراق نباشد یک دایرةالمعارف قرآن است».
محتوای کتاب
کتاب «قاموس قرآن» در ۷ جلد به چاپ رسیده است. مؤلف معتقد است کلمات قرآن با حذف مکررات و مشتقات حدود ۱۸۶۰ کلمه است، که در این کتاب همه کلمات فوق یکى یکى بر اساس حروف الفبا تنظیم و بررسى شده است. کتاب از «أبّ» شروع و به «یوم» (یومئذ) ختم مىگردد. کلمات قرآنى زیر ماده یا ریشه هر کلمه وارد شده است، و بخشى از آیه قرآنى که در بردارنده آن کلمه است، در زیر کلمه درج گردیده است. در برابر هر یک از لغات قرآنى، معناى فارسى آن را آورده به ترجمه آیات نیز پرداخته است.
در هر ماده که تشخیص داده شده، آیاتى چند نقل و تفسیر شده است. نقل روایات، شأن نزول و اشاره به بعضى از قضایا و نقل اقوال بزرگان از آن جمله است. به احوال و قضایاى انبیاء از دیدگاه قرآن، نظر شده و نسبت به اقتضاى حال در اکثر موارد به تفصیل سخن گفته شده است. ذیل بعضى از کلمات امثال: آدم، اجل، ارض، بحر، جن، عرش و... بطور مفصل بحث شده است.
در توضیح برخى کلمات به معنى لغوى اکتفا ننموده و براى بسیارى از کلمات، تفاسیر و توضیحات لغوى، ادبى، علمى، اجتماعى و تاریخى ذکر نموده است. این توضیحات تقریبا براى تمام اعلام قرآن آورده شده است، و به ترتیب به پارهاى از موضوعات قرآن پژوهى نیز پرداخته است. شیوه نقد را در معانى لغوى، مباحث علمى و دیگر قسمتها نیز پیش گرفته و با استدلال، مطالب خود را مطرح مىنماید، مانند ماده «أبّ» و «أبد» و یا بحث علمى ماده «بحر».
و با توجه به تخصصى شدن تألیفات و اینکه مطالب لغوى، شأن نزول، تاریخى، تفسیرى و علمى در این کتاب کنار هم آورده شده، به نظر مىرسد تفکیک آنها با عنوانهاى مشخص و گویا، کمک شایانى به پژوهشگران خواهد نمود.
مؤلف براى هر لغت، ریشه و ماده آن را ذکر کرده، آیات را بیان داشته و ترجمه مىکند، امّا در بقیه مشتقات، فقط برخى آیات آنها را آورده، معنا نموده و توضیح داده است و خود کلمات مشتق شده از آن ماده را قبل از آیه، ثبت نکرده است. بدیهى است که ثبت مشتقات دیگر، پژوهشگران را در دستیابى به آیات و معانى و توضیحات آن، یارى مىنماید.
در این معجم علاوه بر شماره سوره و آیه، حروف مکمّل هر کلمه و دفعات تکرار آن نیز ذکر شده است. درباره اینکه کلمه مورد بحث چند بار در قرآن آمده و مواردى که راجع به آنها بحثى انجام نمىگیرد، کدامند، روش ثابتى در پیش گرفته نشده است. به نظر مىآید اشاره به تعداد استعمال کلمه در قرآن و ذکر آدرس مواردى که بحثى از آنها نمىشود، پژوهشگر را از مراجعه به معجمهاى لغوى قرآنى دیگر بىنیاز مىکند.
منابع
- نرم افزار جامع تفاسیر نور [لوح فشرده]: بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| دائره المعارف ها | * دانشنامه جهان اسلام * دائرة المعارف بزرگ اسلامی * دائرة المعارف قرآن کریم * دانشنامه فرهنگ فاطمی * دانشنامه امام حسین علیه السلام * دانشنامه امیرالمومنین علیه السلام * دانشنامه قرآن و حدیث * دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی * دایرة المعارف فارسی |
| فرهنگ های تخصصی | *فرهنگ قرآن * فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهمالسلام * فرهنگ عاشورا * قاموس قرآن * نثر طوبی * سفینه البحار |
| واژه نامه ها | * المنجد * تاج العروس * جمهرة اللغة * قاموس المحیط * لسان العرب * مجمع البحرین * مفردات قرآن راغب * معجم مقاییس اللغة |
| سرگذشت نامه ها | *ريحانة الادب * روضات الجنات * طبقات اعلام الشیعه * اعیان الشیعه * مجالس المؤمنین * گلشن ابرار * ستارگان حرم * اثر آفرینان |
| کتابشناسی ها | * الذریعه الی تصانیف الشیعه * کشف الظنون * الفهرست ابن ندیم * فهرست کتاب های چاپی فارسی |
| منابع مرجع الکترونیکی | * ویکی شیعه * دانشنامه اسلامی |
