مباهله پیامبر اسلام با مسیحیان نجران: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | {{خوب}} | ||
{{تقویم|روز= 24 ذی الحجه|سال= سال 9 هجری قمری}} | {{تقویم|روز= 24 ذی الحجه|سال= سال 9 هجری قمری}} | ||
| + | '''«مباهله»''' به عملی گفته می‌شود که دو یا چند نفر که در مسأله مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در یکجا جمع شوند و با تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را که بر [[باطل]] است، رسوا و مجازات کند. مباهله [[پیامبر اسلام]] با نماینده گان [[مسیحیت|مسیحی]] ساکن [[نجران]]، یکی از وقایع مشهور [[تاریخ اسلام]] است که نشان دهنده حقانیت دعوت پیامبر و فضیلت همراهان ایشان یعنی [[امام علی علیه السلام|علی]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه]] و [[امام حسن علیه السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|حسین]] علیهم السلام است. جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران که در [[آیه 61 سوره آل عمران|آیه ۶۱ سوره آل عمران]] ([[آیه مباهله]]) ذکر شده و شرح آن در منابع متعدد [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] آمده است، علاوه بر آنکه نشانه حقانیت و درستی دعوت پیامبر است، مشخص کننده مصادیق تعبیر [[اهل البیت|اهل بیت]] در [[آیه تطهیر]] و همچنین جایگاه رفیع [[امام علی]] علیه السلام - به عنوان مصداق تعبیر انفسنا در این آیه - می باشد. | ||
| + | ==معنای مباهله== | ||
| − | + | «مباهله» از ریشه «بهل» به معنای رهاساختن، ترک گفتن، به خود واگذاشتن<ref>احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۲۰۰۱م، ج۱، ص۱۴۱.</ref> و قید و بند چیزی را برداشتن و نیز لعنت کردن آمده است<ref>زمخشری، ابوالقاسم محمود بن عمر؛ اساس البلاغه، دمشق، دارالشعب، ۱۹۶۰، ص۷۱.</ref> که از زبان‌های عبری و [[زبان سریانی|سریانی]] وارد زبان عربی شده است.<ref>ماسینیون، لویی؛ مباهله در مدینه، تهران، رسالت، ۱۳۷۸، ص۶۷.</ref> و در اصطلاح به عملی گفته می‌شود که دو یا چند نفر که در مسأله مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در یکجا جمع شوند و با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را که بر باطل است، رسوا و مجازات کند. تفاوت میان مباهله و لعنت کردن آن است که مباهله از شدت و تأکید بیشتری برخوردار است.<ref>ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله؛ معجم الفروق اللغویه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۲.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | در [[آیه 61 سوره آل عمران|آیه ۶۱ سوره آل عمران]] معروف به ([[آیه مباهله]])، تعبیر «نَبتَهل» آمده که اشاره به «مباهله» [[پیامبر اسلام]] صلى الله علیه و آله با [[مسیحیت|مسیحیان]] [[نجران]] دارد.<ref> دائرة‌المعارف قرآن کریم، جلد ۱، مدخل "آیه مباهله" از علی خراسانی.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
==جریان مباهله== | ==جریان مباهله== | ||
| − | پس از [[فتح | + | پس از [[فتح مکه]] معظمه و [[طائف]] و مسلمان شدن اهالی [[یمن]] و [[عمان]]، تقریباً تمامی مناطق [[شبه جزیره عربستان|جزیرة العرب]] در پوشش نظام اسلامی و حکومت توحیدی [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله قرار گرفت. اما در این منطقه بزرگ عربی، اقوام، قبایل و طوایفی بودند که هنوز در برابر [[اسلام|اسلام]] تسلیم نشده و یا حتی دشمنی و [[فتنه|فتنه]]<nowiki/>انگیزی می‌کردند. |
| − | منطقه نجران | + | منطقه [[نجران]] که در حد فاصل [[حجاز]] و [[یمن]] قرار دارد، در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله تنها منطقه [[مسیحیت|مسیحی]]<nowiki/>نشین حجاز بود که مسیحیان مقیم آن با پشتیبانی‌های کشورهای مسیحی شمال آفریقا و قیصر روم ادامه حیات می‌دادند. پیامبر صلی الله علیه و آله برای بزرگان این منطقه نامه‌هایی ارسال کرد و آنان را به پذیرش [[دین اسلام]] و یا پرداخت [[جزیه]] (مالیات ویژه [[اهل کتاب]]) فراخواند. |
| − | سران | + | سران مسیحی نجران درباره نامه پیامبر صلی الله علیه و آله به مشورت پرداخته و با افراد زیادی در این باره گفتگو کردند. ولی به خاطر تبلیغات و فضای ویژه مسیحیان در آن منطقه، آنان هیچیک از پیشنهادهای [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله را نپذیرفتند و برای رفع این معضل سه تن از بزرگان نجران، یعنی: ابوحارثة بن علقمه (اسقف اعظم نجران و نماینده رسمی [[کلیسا|کلیسای]] روم در حجاز)، عبدالمسیح بن شرحبیل معروف به عاقب (پیشوای اهالی این منطقه) و اهتم (یا ایهم) بن نعمان معروف به سید (شخصی کهن سال و ریش‌سفید و مورد احترام نجرانیان) به همراه ده تن و به روایتی سی تن و به روایتی دیگر شصت تن از مسیحیان نجران عازم [[مدینه|مدینه]] منوره شده تا با رسول خدا صلی الله علیه و آله به گفتگو بپردازند و راه حلی پیدا نمایند. |
| − | آنان پس از ورود به | + | آنان پس از ورود به مدینه، وارد بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در [[مسجدالنبی]] شدند ولی پیامبر صلی الله علیه و آله اعتنای چندانی به آنان ننمود. مسیحیان علت آن را نمی‌دانستند و به نزد [[عثمان بن عفان]] و [[عبدالرحمن بن عوف]] که پیشینه آشنایی با آنان داشته رفتند و علت آن را جویا شدند. ولی آن دو نیز چیزی در این باره نمی‌دانستند و آنان را به نزد [[امام علی علیه السلام|امام علی بن ابی‌طالب]] علیه‌السلام برده و از آن حضرت، علت آن را پرسیدند. |
| − | امام | + | امام علی علیه‌السلام فرمودند: چون شما با لباس‌های فاخر و تزئین کرده و صلیب به گردن آویخته وارد مسجد شدید، پیامبر صلی الله علیه و آله را از کردارتان ناخوش آمد، باید لباس‌های خود را تغییر داده و با وضع ساده و بدون هیچ‌گونه تزیین به زر و زیوری بر آن حضرت وارد شوید تا مورد استقبال وی قرار گیرید. |
| − | + | مسیحیان نجران بر اساس فرموده حضرت علی علیه‌السلام لباس و ظاهر خود را تغییر داده و با وضع ساده و عادی بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شدند و با آن حضرت به گفتگو پرداختند. پیامبر صلی الله علیه و آله با آنان درباره [[توحید|توحید]] و [[شرک|شرک]]، نحوه آفرینش [[حضرت عیسی]] علیه‌السلام و ارتباط وی با خدای سبحان و باطل دانستن عقاید مسیحیان گفتگو کرد، اما سران نجران گفتار آن حضرت را نپذیرفته و بر عقاید [[باطل]] خویش اصرار ورزیدند. | |
| − | آنان | + | آنان برای فرار از پذیرش [[حق]]، پیشنهاد «مباهله» دادند. بدین معنا که در وقت معین در جایی به [[عبادت]] و راز و نیاز به درگاه خداوند متعال پرداخته و بر طرف مقابل [[لعن]] و نفرین کنند تا خداوند متعال بر دروغگو و باطل‌گرا عذابی نازل کرده و او را نابود سازد. در همین زمان بر پیامبر صلی الله علیه و آله آیه‌ای نازل شد و از مباهله با مسیحیان استقبال کرد: «{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ}}».<ref> [[سوره آل عمران]]، آیه ۶۱.</ref> پس هر کس با تو درباره عیسی در مقام مجادله برآید بعد از آنکه به احوال او آگاهی یافتی، بگو: بیایید ما و شما فرزندان و زنان و کسانی را که به منزله خودمان هستند بخوانیم، سپس به مباهله برخیزیم (در حق یکدیگر نفرین کنیم) تا دروغگویان (و کافران) را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم. |
| − | : | + | بنابراین، طرفین به مباهله رضایت داده و قرار شد در روز دیگر در مکانی در بیرون شهر مدینه گرد هم آمده و اقدام به مباهله نمایند. سران نجران پیش از رسیدن به مکان مباهله به یکدیگر گفتند: اگر [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله با فرماندهان و یاران خود به مباهله آمد، معلوم است که مقاصد دنیوی دارد و از رسالت و [[نبوت]] او خبری نیست و ما باید با وی مباهله کنیم. اما اگر با فرزندان و [[اهل بیت]] خود برای این کار اقدام کرد، دانسته می‌شود که او مقاصد دنیوی ندارد و قصدش هدایت و راهنمایی انسان‌ها از جهالت و [[کفر|کفر]] و [[شرک]] است. در آن صورت مباهله کردن با او خطرناک است و باید به او [[ایمان]] آورد و یا حداقل با وی مصالحه کرد. |
| − | + | موعد مقرر فرارسید و پیامبر صلی الله علیه و آله به همراه دخترش [[حضرت فاطمه]] سلام الله علیها و دامادش [[امام علی]] علیه‌السلام و دو سبطش [[امام حسن]] علیه‌السلام و [[امام حسین|امام الحسین]] علیه‌السلام از مدینه حرکت کرد و به جایگاه مقرر رفت. مسلمانان مدینه نیز آن حضرت را مشایعت کرده و با ذکر [[صلوات]] و [[تکبیر|تکبیر]] آنان را همراهی می‌نمودند. | |
| − | + | مسیحیان نجران، زودتر از پیامبر صلی الله علیه و آله در مکان مقرر اجتماع کردند. آنان همین که دیدند پیامبر صلی الله علیه و آله نزدیکترین اقربا و اهل بیت ویژه خویش را برای مباهله آورد، احساس خطر کرده و از مبارزه و مباهله با آن حضرت منصرف شدند و منظره زیبا و نوربخش حضور پیامبر صلی الله علیه و آله به همراه امام علی و فاطمه زهرا و حسنین علیهم‌السلام آنان را مات و مبهوت کرد؛ به ناچار از مباهله سرباز زده و به آن حضرت پیشنهاد مصالحه دادند. | |
| − | + | بدین ترتیب در برابر عظمت و حقانیت دین مبین [[اسلام]] سر فرود آورده و به یکی از پیشنهاد پیامبر صلی الله علیه و آله یعنی پرداخت [[جزیه]] و کمک به مسلمانان در جنگ با دشمنان اسلام رضایت دادند و صلحنامه‌ای در این باب تحریر کرده و طرفین امضا نمودند. این واقعه علاوه بر این که یکی از [[معجزه|معجزات]] بزرگ پیامبر صلی الله علیه و آله است، دلیل روشنی بر حقانیت و [[عصمت|معصومیت]] خاندان پاک [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله یعنی حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین صلوات الله علیهم اجمعین می‌باشد.<ref> نک: مسارالشیعه، شیخ مفید، ص ۲۲؛ الارشاد شیخ مفید، ص ۱۵۱؛ الاقبال بالاعمال الحسنة، سید بن طاووس، ج ۲، ص ۳۱۰؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۴۵۱؛ زندگانی چهارده معصوم ترجمه اعلام الوری، علامه طبرسی، ص ۱۹۰؛ منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، ج ۱، ص ۹۳.</ref> | |
| − | + | برخی از تاریخ‌نگاران و سیره‌نویسان، مباهله را در روز ۲۴ [[ذی الحجه]] سال دهم هجری برشمرده اند. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==ارتباط آیه مباهله و آیه تطهیر== | ==ارتباط آیه مباهله و آیه تطهیر== | ||
| − | علامه طباطبائی ره در مورد آیه مباهله می گوید: | + | [[علامه طباطبایى|علامه طباطبائی]] (ره) در مورد [[آیه مباهله]] می گوید: |
| − | رسول خدا در مقام امتثال این فرمان از «انفسنا» به غیر از علی و از «نسائنا» بجز فاطمه سلام | + | رسول خدا در مقام امتثال این فرمان از «انفسنا» به غیر از [[امام علی علیه السلام|علی]] و از «نسائنا» بجز [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه]] و از «ابنائنا» بجز [[امام حسن علیه السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|حسین]] علیهم‌السلام را نیاورد، معلوم می‌شود برای کلمه اول به جز علی و برای کلمه دوم به جز فاطمه و از سوم بجز حسنین علیهم‌السلام مصداق نیافت و کانه منظور از «ابناء» و «نساء» و «انفس» همان [[اهل البیت|اهل بیت]] رسول خدا بوده، همچنان که در بعضی روایات به این معنا تصریح شده، بعد از آن که رسول خدا نام‌بردگان را با خود آورد عرضه داشت: «بارالها اینان‌اند اهل بیت من»، چون این عبارت می‌فهماند پروردگارا من به‌جز اینان کسی را نیافتم تا برای مباهله دعوت کنم.<ref>المیزان فى تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷</ref> |
| − | نظر علامه طبابطائی | + | نظر علامه طبابطائی را برخی از نقل های جریان مباهله که به نزول [[آیه تطهیر]] در آن روز نیز اشاره کرده اند، تایید می کند. به عنوان نمونه [[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]] در «[[وقایع الایام (کتاب)|وقایع الایام]]» می گوید: |
| − | :«روز | + | :«روز ۲۴ ذی الحجه بنابر اشهر، روزی است که مباهله کرد [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله با [[نصاری|نصارى]] ([[نجران]]) و پیش از آن که خواست مباهله کند، عبا بر دوش مبارک گرفت و حضرت [[امیرالمومنین]] و [[حضرت فاطمه]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السلام را داخل در زیر عبا نمود و گفت: پروردگارا! هر پیغمبرى را، اهل بیتى بوده است که مخصوصترین خلق خدا بوده اند به او، خداوندا اینها اهل بیت منند. پس از ایشان برطرف کن شک و گناه را و پاک کن ایشان را پاک کردنى. پس [[جبرئیل]] نازل شد و آیه تطهیر در شأن ایشان آورد. پس حضرت رسول صلی الله علیه و آله این چهار بزرگوار را بیرون برد از براى مباهله.»<ref>وقایع الایام شیخ عباس قمی، وقایع ۲۴ ذی الحجه</ref> |
| − | همچنین زمخشری در تفسیر کشاف ذیل آیه مباهله از عایشه نقل می‌کند که: حضرت رسول(ص) در روز مباهله بیرون آمد و عبایی از موی سیاه پوشیده بود چون امام حسن رسید، او را در ذیل عبای خود جای داد، سپس امام حسین رسید، او را نیز در ذیل عبای خود جای داد، و پس از آن، فاطمه و سپس علی؛ آنگاه گفت: | + | همچنین [[جارالله زمخشری|زمخشری]] در [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل|تفسیر کشاف]] ذیل آیه مباهله از [[عایشه]] نقل می‌کند که: حضرت رسول(ص) در روز مباهله بیرون آمد و عبایی از موی سیاه پوشیده بود. چون امام حسن رسید، او را در ذیل عبای خود جای داد، سپس امام حسین رسید، او را نیز در ذیل عبای خود جای داد، و پس از آن، فاطمه و سپس علی؛ آنگاه گفت: {{متن قرآن|«إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً»}} ([[سوره احزاب]]، ۳۳) جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند.<ref>زمخشری، تفسیر الکشاف، ج۱، صص ۳۶۹-۳۷۰</ref> |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | * دائرة‌المعارف قرآن کریم، جلد ۱، مدخل "آیه مباهله"، از علی خراسانی. | ||
| + | * زینب ابراهیمی، "مباهله پیامبر صلی الله علیه و آله با مسیحیان نجران"، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، بازیابی: ۱۷ فروردین ۱۳۹۲. | ||
| + | * مؤسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام. | ||
{{شناختنامه رسول خدا (ص)}} | {{شناختنامه رسول خدا (ص)}} | ||
| سطر ۶۸: | سطر ۵۷: | ||
[[رده:سال ۹ هجری قمری]] | [[رده:سال ۹ هجری قمری]] | ||
[[رده:جایگاه اهل البیت]] | [[رده:جایگاه اهل البیت]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
| + | |||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= خوب | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۲۸
|
تقویم هجری قمری |
| روز واقعه:24 ذی الحجه |
| سال 9 هجری قمری |
«مباهله» به عملی گفته می‌شود که دو یا چند نفر که در مسأله مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در یکجا جمع شوند و با تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را که بر باطل است، رسوا و مجازات کند. مباهله پیامبر اسلام با نماینده گان مسیحی ساکن نجران، یکی از وقایع مشهور تاریخ اسلام است که نشان دهنده حقانیت دعوت پیامبر و فضیلت همراهان ایشان یعنی علی، فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام است. جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران که در آیه ۶۱ سوره آل عمران (آیه مباهله) ذکر شده و شرح آن در منابع متعدد شیعه و سنی آمده است، علاوه بر آنکه نشانه حقانیت و درستی دعوت پیامبر است، مشخص کننده مصادیق تعبیر اهل بیت در آیه تطهیر و همچنین جایگاه رفیع امام علی علیه السلام - به عنوان مصداق تعبیر انفسنا در این آیه - می باشد.
معنای مباهله
«مباهله» از ریشه «بهل» به معنای رهاساختن، ترک گفتن، به خود واگذاشتن[۱] و قید و بند چیزی را برداشتن و نیز لعنت کردن آمده است[۲] که از زبان‌های عبری و سریانی وارد زبان عربی شده است.[۳] و در اصطلاح به عملی گفته می‌شود که دو یا چند نفر که در مسأله مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در یکجا جمع شوند و با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را که بر باطل است، رسوا و مجازات کند. تفاوت میان مباهله و لعنت کردن آن است که مباهله از شدت و تأکید بیشتری برخوردار است.[۴]
در آیه ۶۱ سوره آل عمران معروف به (آیه مباهله)، تعبیر «نَبتَهل» آمده که اشاره به «مباهله» پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله با مسیحیان نجران دارد.[۵]
جریان مباهله
پس از فتح مکه معظمه و طائف و مسلمان شدن اهالی یمن و عمان، تقریباً تمامی مناطق جزیرة العرب در پوشش نظام اسلامی و حکومت توحیدی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله قرار گرفت. اما در این منطقه بزرگ عربی، اقوام، قبایل و طوایفی بودند که هنوز در برابر اسلام تسلیم نشده و یا حتی دشمنی و فتنه‌انگیزی می‌کردند.
منطقه نجران که در حد فاصل حجاز و یمن قرار دارد، در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله تنها منطقه مسیحی‌نشین حجاز بود که مسیحیان مقیم آن با پشتیبانی‌های کشورهای مسیحی شمال آفریقا و قیصر روم ادامه حیات می‌دادند. پیامبر صلی الله علیه و آله برای بزرگان این منطقه نامه‌هایی ارسال کرد و آنان را به پذیرش دین اسلام و یا پرداخت جزیه (مالیات ویژه اهل کتاب) فراخواند.
سران مسیحی نجران درباره نامه پیامبر صلی الله علیه و آله به مشورت پرداخته و با افراد زیادی در این باره گفتگو کردند. ولی به خاطر تبلیغات و فضای ویژه مسیحیان در آن منطقه، آنان هیچیک از پیشنهادهای رسول خدا صلی الله علیه و آله را نپذیرفتند و برای رفع این معضل سه تن از بزرگان نجران، یعنی: ابوحارثة بن علقمه (اسقف اعظم نجران و نماینده رسمی کلیسای روم در حجاز)، عبدالمسیح بن شرحبیل معروف به عاقب (پیشوای اهالی این منطقه) و اهتم (یا ایهم) بن نعمان معروف به سید (شخصی کهن سال و ریش‌سفید و مورد احترام نجرانیان) به همراه ده تن و به روایتی سی تن و به روایتی دیگر شصت تن از مسیحیان نجران عازم مدینه منوره شده تا با رسول خدا صلی الله علیه و آله به گفتگو بپردازند و راه حلی پیدا نمایند.
آنان پس از ورود به مدینه، وارد بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در مسجدالنبی شدند ولی پیامبر صلی الله علیه و آله اعتنای چندانی به آنان ننمود. مسیحیان علت آن را نمی‌دانستند و به نزد عثمان بن عفان و عبدالرحمن بن عوف که پیشینه آشنایی با آنان داشته رفتند و علت آن را جویا شدند. ولی آن دو نیز چیزی در این باره نمی‌دانستند و آنان را به نزد امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام برده و از آن حضرت، علت آن را پرسیدند.
امام علی علیه‌السلام فرمودند: چون شما با لباس‌های فاخر و تزئین کرده و صلیب به گردن آویخته وارد مسجد شدید، پیامبر صلی الله علیه و آله را از کردارتان ناخوش آمد، باید لباس‌های خود را تغییر داده و با وضع ساده و بدون هیچ‌گونه تزیین به زر و زیوری بر آن حضرت وارد شوید تا مورد استقبال وی قرار گیرید.
مسیحیان نجران بر اساس فرموده حضرت علی علیه‌السلام لباس و ظاهر خود را تغییر داده و با وضع ساده و عادی بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شدند و با آن حضرت به گفتگو پرداختند. پیامبر صلی الله علیه و آله با آنان درباره توحید و شرک، نحوه آفرینش حضرت عیسی علیه‌السلام و ارتباط وی با خدای سبحان و باطل دانستن عقاید مسیحیان گفتگو کرد، اما سران نجران گفتار آن حضرت را نپذیرفته و بر عقاید باطل خویش اصرار ورزیدند.
آنان برای فرار از پذیرش حق، پیشنهاد «مباهله» دادند. بدین معنا که در وقت معین در جایی به عبادت و راز و نیاز به درگاه خداوند متعال پرداخته و بر طرف مقابل لعن و نفرین کنند تا خداوند متعال بر دروغگو و باطل‌گرا عذابی نازل کرده و او را نابود سازد. در همین زمان بر پیامبر صلی الله علیه و آله آیه‌ای نازل شد و از مباهله با مسیحیان استقبال کرد: «فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ».[۶] پس هر کس با تو درباره عیسی در مقام مجادله برآید بعد از آنکه به احوال او آگاهی یافتی، بگو: بیایید ما و شما فرزندان و زنان و کسانی را که به منزله خودمان هستند بخوانیم، سپس به مباهله برخیزیم (در حق یکدیگر نفرین کنیم) تا دروغگویان (و کافران) را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.
بنابراین، طرفین به مباهله رضایت داده و قرار شد در روز دیگر در مکانی در بیرون شهر مدینه گرد هم آمده و اقدام به مباهله نمایند. سران نجران پیش از رسیدن به مکان مباهله به یکدیگر گفتند: اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله با فرماندهان و یاران خود به مباهله آمد، معلوم است که مقاصد دنیوی دارد و از رسالت و نبوت او خبری نیست و ما باید با وی مباهله کنیم. اما اگر با فرزندان و اهل بیت خود برای این کار اقدام کرد، دانسته می‌شود که او مقاصد دنیوی ندارد و قصدش هدایت و راهنمایی انسان‌ها از جهالت و کفر و شرک است. در آن صورت مباهله کردن با او خطرناک است و باید به او ایمان آورد و یا حداقل با وی مصالحه کرد.
موعد مقرر فرارسید و پیامبر صلی الله علیه و آله به همراه دخترش حضرت فاطمه سلام الله علیها و دامادش امام علی علیه‌السلام و دو سبطش امام حسن علیه‌السلام و امام الحسین علیه‌السلام از مدینه حرکت کرد و به جایگاه مقرر رفت. مسلمانان مدینه نیز آن حضرت را مشایعت کرده و با ذکر صلوات و تکبیر آنان را همراهی می‌نمودند.
مسیحیان نجران، زودتر از پیامبر صلی الله علیه و آله در مکان مقرر اجتماع کردند. آنان همین که دیدند پیامبر صلی الله علیه و آله نزدیکترین اقربا و اهل بیت ویژه خویش را برای مباهله آورد، احساس خطر کرده و از مبارزه و مباهله با آن حضرت منصرف شدند و منظره زیبا و نوربخش حضور پیامبر صلی الله علیه و آله به همراه امام علی و فاطمه زهرا و حسنین علیهم‌السلام آنان را مات و مبهوت کرد؛ به ناچار از مباهله سرباز زده و به آن حضرت پیشنهاد مصالحه دادند.
بدین ترتیب در برابر عظمت و حقانیت دین مبین اسلام سر فرود آورده و به یکی از پیشنهاد پیامبر صلی الله علیه و آله یعنی پرداخت جزیه و کمک به مسلمانان در جنگ با دشمنان اسلام رضایت دادند و صلحنامه‌ای در این باب تحریر کرده و طرفین امضا نمودند. این واقعه علاوه بر این که یکی از معجزات بزرگ پیامبر صلی الله علیه و آله است، دلیل روشنی بر حقانیت و معصومیت خاندان پاک رسول خدا صلی الله علیه و آله یعنی حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین صلوات الله علیهم اجمعین می‌باشد.[۷]
برخی از تاریخ‌نگاران و سیره‌نویسان، مباهله را در روز ۲۴ ذی الحجه سال دهم هجری برشمرده اند.
ارتباط آیه مباهله و آیه تطهیر
علامه طباطبائی (ره) در مورد آیه مباهله می گوید: رسول خدا در مقام امتثال این فرمان از «انفسنا» به غیر از علی و از «نسائنا» بجز فاطمه و از «ابنائنا» بجز حسن و حسین علیهم‌السلام را نیاورد، معلوم می‌شود برای کلمه اول به جز علی و برای کلمه دوم به جز فاطمه و از سوم بجز حسنین علیهم‌السلام مصداق نیافت و کانه منظور از «ابناء» و «نساء» و «انفس» همان اهل بیت رسول خدا بوده، همچنان که در بعضی روایات به این معنا تصریح شده، بعد از آن که رسول خدا نام‌بردگان را با خود آورد عرضه داشت: «بارالها اینان‌اند اهل بیت من»، چون این عبارت می‌فهماند پروردگارا من به‌جز اینان کسی را نیافتم تا برای مباهله دعوت کنم.[۸]
نظر علامه طبابطائی را برخی از نقل های جریان مباهله که به نزول آیه تطهیر در آن روز نیز اشاره کرده اند، تایید می کند. به عنوان نمونه شیخ عباس قمی در «وقایع الایام» می گوید:
- «روز ۲۴ ذی الحجه بنابر اشهر، روزی است که مباهله کرد رسول خدا صلی الله علیه و آله با نصارى (نجران) و پیش از آن که خواست مباهله کند، عبا بر دوش مبارک گرفت و حضرت امیرالمومنین و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم السلام را داخل در زیر عبا نمود و گفت: پروردگارا! هر پیغمبرى را، اهل بیتى بوده است که مخصوصترین خلق خدا بوده اند به او، خداوندا اینها اهل بیت منند. پس از ایشان برطرف کن شک و گناه را و پاک کن ایشان را پاک کردنى. پس جبرئیل نازل شد و آیه تطهیر در شأن ایشان آورد. پس حضرت رسول صلی الله علیه و آله این چهار بزرگوار را بیرون برد از براى مباهله.»[۹]
همچنین زمخشری در تفسیر کشاف ذیل آیه مباهله از عایشه نقل می‌کند که: حضرت رسول(ص) در روز مباهله بیرون آمد و عبایی از موی سیاه پوشیده بود. چون امام حسن رسید، او را در ذیل عبای خود جای داد، سپس امام حسین رسید، او را نیز در ذیل عبای خود جای داد، و پس از آن، فاطمه و سپس علی؛ آنگاه گفت: «إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً» (سوره احزاب، ۳۳) جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند.[۱۰]
پانویس
- ↑ احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۲۰۰۱م، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ زمخشری، ابوالقاسم محمود بن عمر؛ اساس البلاغه، دمشق، دارالشعب، ۱۹۶۰، ص۷۱.
- ↑ ماسینیون، لویی؛ مباهله در مدینه، تهران، رسالت، ۱۳۷۸، ص۶۷.
- ↑ ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله؛ معجم الفروق اللغویه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۲.
- ↑ دائرة‌المعارف قرآن کریم، جلد ۱، مدخل "آیه مباهله" از علی خراسانی.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۶۱.
- ↑ نک: مسارالشیعه، شیخ مفید، ص ۲۲؛ الارشاد شیخ مفید، ص ۱۵۱؛ الاقبال بالاعمال الحسنة، سید بن طاووس، ج ۲، ص ۳۱۰؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۴۵۱؛ زندگانی چهارده معصوم ترجمه اعلام الوری، علامه طبرسی، ص ۱۹۰؛ منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، ج ۱، ص ۹۳.
- ↑ المیزان فى تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷
- ↑ وقایع الایام شیخ عباس قمی، وقایع ۲۴ ذی الحجه
- ↑ زمخشری، تفسیر الکشاف، ج۱، صص ۳۶۹-۳۷۰
منابع
- دائرة‌المعارف قرآن کریم، جلد ۱، مدخل "آیه مباهله"، از علی خراسانی.
- زینب ابراهیمی، "مباهله پیامبر صلی الله علیه و آله با مسیحیان نجران"، دانشنامه پژوهه، بازیابی: ۱۷ فروردین ۱۳۹۲.
- مؤسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.
