ماه محرم

محرم ۱۴۴۶ در تقویم ایران
شنبه		۷	۱۴	۲۱	۲۸
یک‌شنبه	۱	۸	۱۵	۲۲	۲۹
دوشنبه	۲	۹	۱۶	۲۳	۳۰
سه‌شنبه	۳	۱۰	۱۷	۲۴
چهارشنبه	۴	۱۱	۱۸	۲۵
پنج‌شنبه	۵	۱۲	۱۹	۲۶
جمعه	۶	۱۳	۲۰	۲۷
دانشنامه تقویم

«ماه مُحرّم» نخستین ماه از ماه‌‌های قمری و یکی از ماه‌‌های حرام است و عرب جاهلی نیز جنگ در این ماه را حرام می‌‌دانست و ترک مخاصمه می‌‌کرد؛ لذا از آن زمان ماه محرم بدین اسم نامگذاری شد؛ و روز اول محرم را اول سال قمری قرار دادند.

محرم در مکتب شیعه

محرّم، ماه حزن و اندوه و عزاداری شیعیان در شهادت حضرت امام حسین علیه‌السلام است. این ماه یادآور دلاورمردی‌‌های یاران باوفای ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام، و ماه پیروزی حق بر باطل است.

امام رضا علیه‌السلام در خصوص این ماه فرمود: در جاهلیت، حرمت این ماه نگاه داشته می‌‌شد و در آن نمی‌‌جنگیدند، ولی در این ماه، خون‌‌های ما را ریختند و حرمت ما را شکستند و فرزندان و زنان ما را اسیر کردند و خیمه‌‌ها را آتش زدند و غارت کردند و حرمت پیامبر را درباره ذریه‌اش رعایت نکردند. همچنین از آن امام همام نقل شده است: «وقتی محرم فرامی‌‌رسید، پدرم خندان دیده نمی‌‌شد، حزن و اندوه تا پایان دهه‌ اول بر او غالب بود و روز عاشورا، روز حزن و مصیبت و گریه ایشان بود».

آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در «المراقبات» نوشته است: «کودکانم را می‌‌دیدم که در دهه نخست ماه محرم غذا نمی‌‌خوردند و به نان خالی اکتفا می‌‌کردند کسی هم به آنان نگفته بود ماه محرم شروع شده است گمان می‌‌کنم عشقی درونی آنان را برمی‌‌انگیخت».

به همین دلیل ماه محرم با حادثه عاشورا عجین شده است و فرا رسیدن آن دل‌ها را پر از غم می‌‌سازد و پیروان و شیفتگان امام حسین علیه‌السلام از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش کرده به یاد آن امام شهید به عزاداری می‌‌پردازند.

وقایع ماه محرم

• ۶۱ ق. واقعه جانگداز روز عاشورا و شهادت "امام حسین علیه السلام" و یارانش در کربلا: 10 محرم
• ۶۱ ق. روز تاسوعا، امتناع "حضرت عباس" و برادرانش از پذیرش امان نامه دشمن، فرمان حمله به خیام امام حسین از سوی عمر بن سعد، خطابه "امام حسین علیه السلام" براى اصحابش در شب عاشورا و سخنان حضرت زینب با امام حسین در شب عاشورا: 9 محرم
• ۹۵ ق. شهادت "امام سجاد علیه‌السلام" به دستور "ولید بن عبدالملک": 12 محرم، 18 محرم یا 25 محرم
• ۵۰ ق. مسموم شدن "امام حسن علیه السلام": 19 محرم
• ۶۱ ق. ملاقات "امام حسین علیه السلام" با "عمر بن سعد": 8 محرم
• ۶۱ ق. بستن آب بر سپاه "امام حسین علیه‌السلام" در کربلا: 7 محرم
• ۶۱ ق. تکمیل لشکر "عمر بن سعد" برای جنگ با "امام حسین علیه السلام"، اولین محاصره رود فرات در کربلا و دعوت "حبیب بن مظاهر" از بنی اسد برای یاری "امام حسین علیه السلام": 6 محرم
• ۶۱ ق. رسیدن سپاه "شبث بن ربعى" به کربلا و ممانعت سپاه "ابن زیاد" از حرکت مردم کوفه برای یاری "امام حسین علیه‌السلام": 5 محرم
• ۶۱ ق. شهادت "قیس بن مسهر صیداوی" فرستاده "امام حسین علیه السلام" به کوفه و تحریک مردم کوفه براى جنگ با "امام حسین علیه‌السلام" توسط "ابن زیاد": 4 محرم
• ۶۱ ق. خریداری قسمتی از زمین کربلا توسط "امام حسین علیه السلام" و ورود "عمر بن سعد" به کربلا جهت جنگ با "امام حسین علیه السلام": 3 محرم
• ۶۱ ق. ورود "امام حسین علیه السلام" به كربلا: 2 محرم
• ۶۱ ق. حرکت کاروان اسرای اهل بیت علیهم السلام از کربلا به کوفه: 11 محرم
• ۶۱ ق. ورود کاروان اسرای کربلا به کوفه و به خاک سپاری شهدای کربلا (بنا به نقلی): 12 محرم
• ۶۱ ق. آوردن اسیران کربلا در مجلس "عبیدالله بن زیاد": 13 محرم
• ۶۱ ق. نامه ابن زیاد به یزید در مورد اسرای کربلا: 14 محرم
• ۶۱ ق. فرستادن سرهای شهدای کربلا به سوی شام: 15 محرم
• ۶۱ ق. حرکت کاروان اسرای کربلا از کوفه به شام: 19 محرم
• ۶۱ ق. ورود اسیران کربلا به بعلبک از شهرهای لبنان: 28 محرم
• ۶۱ ق. رسیدن کاروان اسرای کربلا به حوالى شام: 29 محرم
• ۷ بعثت. محاصره "پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله" و بنی‌هاشم در شعب ابی‌طالب: 1 محرم
• ۴ ق. آغاز سریه ابوسلمة بن عبدالأسد: 1 محرم
• ۷ ق. غزوه ذات الرقاع با هدف خنثی‌ٰسازی توطئه‌ جنگ از سوی دو تیره بنی‌محارب و بنی‌ثعلبه، از قبیله غطفان علیه اسلام: 1 محرم
• ۹ ق. فرمان "پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله" برای دریافت زکات: 1 محرم
• ۷ ق. دعوت جهانی "پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله": 3 محرم
• ۶ ق. سریه "عبدالله بن انیس": 3 محرم
• ۵ ق. آغاز غزوه ذات الرقاع، به روایتی: 10 محرم
• ۶ ق. آغاز سریه قرطاء: 10 محرم
• ۳ ق. وقوع غزوه قرارة الکُدر: 15 محرم
• ۷ ق. وقوع غزوه خیبر: 15 محرم
• ۱۱ ق. ورود نمایندگان طایفه نخع به مدینه و پذیرش دین اسلام: 15 محرم
• ۳۷ ق. متارکه جنگ در صفین بین "امام علی علیه السلام" و "معاویه" جهت صلح و شروع مجدد آن در ماه صفر: 1 محرم
• ۳۷ ق. ورود "امام علی علیه‌السلام" به صفین جهت نبرد با سپاه "معاویه": 22 محرم
• ۶۰ ق. نامه "امام حسین علیه السلام" براى اهل کوفه: 3 محرم
• ۲۲۰ ق. احضار "امام جواد علیه السلام" به بغداد توسط "معتصم عباسی": 1 محرم
• ۲۰۰ ق. آغاز حرکت "امام رضا علیه السلام" از مدینه به مرو: 15 محرم
• ۲۲۰ ق. ورود "امام جواد علیه‌السلام" به بغداد به درخواست "معتصم عباسی": 28 محرم
• ۶۱ ق. دفن پیکر "جون بن حوی" در کربلا: 20 محرم
• ۳۶ ق. درگذشت "حذیفة بن یمان" صحابی و صاحب سرّ "پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله": 28 محرم
• ۶۷ ق. هلاکت "عبیدالله بن زیاد" توسط "ابراهیم بن مالک اشتر": 10 محرم
• ۱۴ ق. واقعه "مرج صفر" در شام: 1 محرم
• ۲۰ ق. فتح مصر به دست "عمرو بن عاص" در زمان "خلیفه دوم": 1 محرم
• ۲۴ ق. آغاز خلافت "عثمان بن عفان" خلیفه سوم: 1 محرم
• ۸۱ ق. وفات "محمد بن حنفیه" فرزند "امام علی علیه‎ السلام": 1 محرم
• ۲۳ ق. آغاز خلافت "عثمان بن عفان" سومین خلیفه مسلمین با رای شورای شش‌نفره: 3 محرم
• ۲۳۷ ق. قیام "یعقوب لیث صفاری" علیه عباسیان در سیستان: 5 محرم
• ۴۰۶ ق. وفات "سید رضی" ادیب و محدث بزرگ شیعه و گردآورندۀ‏ "نهج‌‏البلاغه": 6 محرم
• ۱۳۲ ق. جنگ هواداران بنی‌عباس با سپاهیان اموی: 7 محرم
• ۶۲ ق. وفات "ام سلمه" همسر بزرگوار "پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله": 10 محرم
• ۶۱ ق. شهادت "عبدالله بن عفیف ازدی" به دستور "عبیدالله بن زیاد": 13 محرم
• ۱۴ ق. هجوم مسلمانان به دمشق در عصر خلیفه اول: 16 محرم
• ۱۶ ق. تعیین مبدأ تقویم اسلامی در عصر خلیفه دوم: 16 محرم
• ۱۲۶۸ ق. عزل "امیر کبیر" از صدارت "ناصرالدین شاه": 20 محرم
• ۲۴۷ ق. به امارت رسیدن "یعقوب بن لیث صفاری" در سیستان: 22 محرم
• ۱۹۸ ق. کشته شدن "امین عباسی" به دست سپاهیان برادرش "مأمون": 25 محرم
• ۶۴ ق. محاصره مکه و سنگ باران کعبه توسط سپاهیان "یزید بن معاویه": 26 محرم
• ۱۴۶ ق. شهادت "علی بن حسن مثلث" در زندان "منصور دوانقی": 26 محرم
• ۶۴ ق. وارد شدن لشکر شام به مکه: 27 محرم
• ۶۱ ق. ورود اسیران کربلا به بعلبک از شهرهای لبنان: 28 محرم
• ۲۲۰ ق. ورود "امام جواد علیه‌السلام" به بغداد به درخواست "معتصم عباسی": 28 محرم
• ۶۵۶ ق. کشته شدن "مستعصم عباسی" و تصرف شهر بغداد توسط سپاه مغول به فرمان "هلاكوخان" و انقراض بنی عباس: 28 محرم

حوادث و وقایع فراوانی در ماه محرم رخ داده است که برخی از آن‌ها چنین است: غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه علیهماالسلام به روایتی، حادثه خونین کربلا و شهادت امام حسین علیه‌السلام و اسارت خاندان امام به کوفه و شام.

عروج حضرت ادریس به آسمان، استجابت دعای حضرت زکریا علیه‌السلام، عبور حضرت موسی علیه‌السلام از دریا و غرق شدن فرعونیان در نیل و عذاب اصحاب فیل نیز در ماه محرم رخ داده است.

همچنین نقل است که به خلافت رسیدن عثمان، قتل امین برادر مأمون عباسی، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک، واقعه قتل مستعصم توسط هولاکوی مغول و انقراض دولت بنی عباس در این ماه بوده است.

اعمال ماه محرم

شب و روز اول محرم به عنوان اول سال قمری دارای نماز و آداب خاصی است که در کتاب شریف مفاتیح الجنان بیان شده است.

شب اول ماه محرم: اول: نماز؛ این شب، چند نماز دارد که یکی از آن‌ها به شرح ذیل است: دو رکعت، که در هر رکعت بعد از سوره حمد یازده مرتبه سوره توحید خوانده شود. در فضیلت این نماز چنین آمده است: «خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است». دوم: احیای این شب. سوم: نیایش و دعا.

روز اول محرم: اول محرم هر سال، اولین روز سال قمری است و از امام محمدباقر علیه‌السلام روایت شده است: «آن کس که این روز را روزه بدارد، خداوند دعایش را اجابت می‌‌کند، همان گونه که دعای حضرت زکریا علیه‌السلام را اجابت کرد». در این روز، دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد: «اللّهم انت الإله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلک فیها العصمة من الشیطان والقوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء»

روز سوم محرم: از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است: «هر کس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت کند». روز هفتم محرم نیز روزه گرفتن مستحب است.

شب عاشورا: اول: چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آن‌ها چنین است: چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره‌ حمد، ۵۰ بار سوره‌ توحید خوانده می‌‌شود. پس از پایان نماز ۷۰ بار «سبحان الله و الحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر و لاحول و لاقوة الاّ بالله العلی العظیم» خوانده شود. دوم: احیای این شب کنار قبر امام حسین علیه‌السلام. سوم: دعا و نیایش.

روز عاشورا: اول: عزاداری بر امام حسین علیه‌السلام و شهدای کربلا؛ در این مورد از امام رضا علیه‌السلام نقل شده است: هر کس کار و کوشش را در این روز رها کند، خداوند خواسته‌‌هایش را برآورد و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد. دوم: زیارت امام حسین علیه‌السلام. سوم: روزه‌گرفتن در این روز کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود. چهارم: آب دادن به زائران امام حسین علیه‌السلام. خواندن سوره توحید هزار مرتبه. پنجم: خواندن زیارت عاشورا. ششم: گفتن هزار بار ذکر «اللّهم العن قتلة الحسین علیه‌السلام».

روز بیست و یکم محرم: روزه‌ این روز مطلوب است.

منابع برای مطالعه بیشتر

• وقایع الایام، شیخ عباس قمی، ماه محرم.
• فهرست وقایع ماه محرم
• اعمال ماه محرم