فهرست تفاسیر ادبی

«تفسیر ادبی»، تفسیری مشتمل‌ بر مباحث‌ زبانی و ادبی قرآن‌، مانند لغت‌، اِعراب‌ و بلاغت‌ می‌باشد. تفاسیر لغوی، تفاسیر نحوی و تفاسیر بلاغی، از انواع تفسیر ادبی هستند. در تفسیر ادبی مفسر بیش از هر چیزی به صرف و نحو و قواعد دستوری مربوط به کلمه و کلام زبان عربی در فهم آیه توجه می کند. در ادامه برخی از مشهورترین تفاسیر ادبی شیعه و سنی ذکر می شود.

تفاسیر ادبی شیعه

نام کتاب	نام مولف	قرن	زبان	توضیحات
تلخيص البيان عن مجازات القرآن	سيد رضى محمد بن حسين	پنجم	عربى	این کتاب آیاتی از کلام الهی که در آن صنعت مجاز به کار رفته را به ترتیب مصحف مشخص نموده است.
تفسير جوامع الجامع	فضل بن حسن طبرسى	ششم	عربى	طبرسی این تفسیر را بعد از تفسیر مجمع البیان و با اشراف بر آن نگاشته است. از تفسیر کشاف در آن استفاده زیادی شده است.
جلاء الأذهان و جلاء الأحزان	حسين بن حسن جرجانى	هشتم	فارسى	تفسير ابوالفتوح رازی را اساس و اصل و مأخذ براى خود قرار داده است‌. در مواردی اسرائيليات و رواياتى است كه ريشه در انديشه يهود دارد به این تفسیر راه یافته است. نام دیگر آن تفسیر گازر است.
مواهب علیه (تفسیر حسینی)	ملا حسین واعظ کاشفی	نهم	فارسى	تفسیر حسینی، نام دیگر این کتاب. از ویژگی برجسته این تفسیر علاوه بر ادبی بودن آن، گرایش عرفانی نویسنده کتاب است.
تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين	ملا فتح الله كاشانى	دهم	فارسى	به زبان فارسى روان و سليس (به تناسب قرن دهم هجرى) نگاشته شده‌ است. به نقد برخی روایات غیر معتبر ـ به ویژه در محور قصص و حکایات اسرائیلی ـ پرداخته و تعارض آنها را با قرآن و سایر روایات معتبر نشان می‌دهد.
خلاصة المنهج	ملا فتح الله كاشانى	دهم	فارسى
زبدة التفاسير	ملا فتح الله كاشانى	دهم	عربى
الوجيز فى تفسير القرآن العزيز	علی بن حسین عاملی	يازدهم	عربى	در روش ادبی، علمی و بلاغی با الکشاف زمخشری شباهت فراونی دارد. جامع بين منقول و معقول است. به بسیاری از مباحث علوم قرآنی پرداخته است.
تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب	میرزا محمد مشهدى قمى	دوازدهم	عربى	از مهمترین تفاسیر روایی شیعه است و از آن به عنوان ما حصل تفاسير مهم اماميه یاد می شود. روایات را همراه اسانيد آنها می آورد و به بيان ارتباط آيات و اعراب‌ آنها نیز می پردازد.
ترجمه تفسير جوامع الجامع	جمعی از مترجمان	پانزدهم	فارسى

تفاسیر ادبی اهل سنت

نام کتاب	نام مولف	قرن	زبان	توضیحات
تاج التراجم فى تفسير القرآن للاعاجم	ابوالمظفر شاهفور بن طاهر اسفراينى	پنجم	فارسى كهن	موضوع آن ادبى و كلامى‌ است. نخستین تالیف در حوزه تفسیر قرآن به زبان فارسی است. از نظر اهميت، همپايه تفسير منسوب به طبرى (فارسى) و سور آبادى و بصاير يميتى است‌.
الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل	محمود بن عمر زمخشرى	ششم	عربى	از آن به عنوان محکمترین و متقن ترین تفاسیر اهل سنت یاد می شود. وجوه اعجاز در بلاغت قرآن را به بهترین شکل بيان كرده‌ است. روایت های نقل شده از اهل بیت (ع) تا حدودی نشانگر محبت نویسنده تفسیر، به اهل بیت (ع) است.
المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز	ابن عطيه اندلسى	ششم	عربى	از منابع اساسى تفاسيرى چون البحر المحيط ابو حيان و الجامع لاحكام القرآن قرطبى بوده است. المحرر الوجيز جامع بين منقول و معقول است. در برخی موارد روایت هایی را که بیانگر جایگاه اهل بیت (ع) هست را بیان می کند.
أنوار التنزيل و أسرار التأويل	عبدالله بن عمر بيضاوى	هشتم	عربى	معروف به تفسیر بیضاوی است. در عین اینکه پرمحتوا است ولی کم حجم می باشد. از این رو آنرا «سید المختصرات» گویند. اين تفسير در واقع خلاصه تفسير كشاف زمخشرى است. عدم بیان اسرائلیات جز اندکی از موارد از امیتازهای برجسته تفسیر بیضاوی است.
البحر المحيط فى التفسير	ابوحيان غرناطی اندلسى	هشتم	عربى	از جامع‌ترين تفاسير مشتمل بر نكات ادبى است. پرداختن عميق به مباحث نحوى از ویژگی برجسته این تفسیر است.
تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان	نظام الدين حسن نيشابورى	هشتم	عربى	موضوع آن ادبى و عرفانى‌ است. خلاصه ای از تفسیر فخر رازی و کشاف زمخشری است. محبت وی به اهل بیت در مواردی مشاهده شده است.
التبیان فی تفسیر غریب القرآن	شهاب الدين احمد ابن هائم	نهم	عربى	تفسيرى بر مفردات و كلمات غريب قرآن مى‌باشد. التبيان را مى‌توان حاشيه‌اى بر كتاب «غریب القرآن» سجستانی دانست.
تفسير الجلالين	جلال الدين محلى/ جلال الدين سيوطى	نهم/دهم	عربى	از سوره کهف تا آخر سوره ناس نوشته جلال الدین محلی است و جلال الدين سيوطى بخش ناتمام تفسير (از ابتداى سوره بقره تا انتهاى سوره اسراء) را نوشته است.

***

تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن:	تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات:	اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:	تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)
روشهای تفسیری قرآن:	ازجهت منابع: عقلی ، روایی، قرآن به قرآن از جهت شکل: ترتیبی، موضوعی
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف:	تفاسیر: همه تفاسیر (بدون تفکیک مذهب) - تفاسیر شیعه - تفاسیر اهل سنت مفسرین: همه مفسرین - مفسرین شیعه - مفسرین سنی