مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

علامه مجلسى: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
−
[[پرونده:Capture.JPG|بندانگشتی|علامه محمدباقر مجلسی]]
+
«'''محمدباقر مجلسى'''» مشهور به «علامه مجلسی» (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند [[محمدتقی مجلسی|محمدتقى مجلسی]]، از علمای نامدار [[شیعه]] و صاحب‌نظر در علوم مختلف اسلامى مانند [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث|حدیث]]، [[علم کلام|کلام]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[تاریخ|تاریخ]]، [[علم رجال|رجال]] و [[درایة الحدیث|درایه]] است. او پس از وفات [[محقق سبزواری|محقق سبزواری]] در سال ۱۰۹۰ هجری، منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به [[ایران]] و [[شیعه|تشیع]] نمود. علامه مجلسی به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام «[[بحار الانوار|بحار الأنوار]]» را تألیف کرد.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = علامه محمدباقر مجلسى
 +
||تصویر=[[پرونده:Capture.JPG|۲۷۰px|center]]
 +
|زادروز =  ۱۰۳۷ قمری
 +
|زادگاه =  اصفهان
 +
|وفات =  ۱۱۱۰ قمری
 +
|مدفن =  اصفهان
 +
|اساتید =  [[محمدتقی مجلسی]]، [[میرزا رفیعا نائینی]]، [[فیض کاشانی|ملامحسن فیض کاشانی]]، قاضی ابواشرف اصفهانی، سید محمد حسینی جزائری،...
 +
|شاگردان = [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائرى]]، [[شیخ سلیمان بحرانی]]، [[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندى اصفهانى]]، [[سید علی خان مدنی|سید علیخان مدنى]]، [[فاضل هندی|فاضل هندى]]،...
 +
|آثار = [[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالانوار]]، [[جلاء العیون]]، [[حق اليقين (کتاب)|حق الیقین]]، [[حلیة المتقین (کتاب)|حلیة المتقین]]، [[مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (کتاب)|مرآت العقول]]، [[ملاذ الاخیار|ملاذ الأخیار]]، [[حیوة القلوب]]، [[الوجيزة فى علم الرجال (کتاب)|الوجیزة فى الرجال]]، [[الأربعون حدیثا علامه مجلسی|الأربعون حدیثا]]،...
 +
}}
  
−
علامه مجلسى فرزند [[محمدتقی مجلسی|مولى محمدتقى]] معروف به مجلسي اول است. او در علوم مختلف اسلامى مانند [[تفسیر قرآن|تفسير]]، [[حدیث|حديث]]، [[علم کلام|كلام]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[تاریخ|تاريخ]]، [[علم رجال|رجال]] و [[درایة الحدیث|درايه]] مسلط و در بسیاری از آنها صاحب نظر بوده است. علامه پس از فوت مرحوم [[محقق سبزواری|ملا محمد باقر سبزواری]] در سال 1090 هجری به منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] دست یافت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به [[ایران]] و [[شیعه|تشیع]] نمود.<ref> گلشن ابرار، زندگی نامه علامه مجلسی از حسن ابراهيم زاده(ج 1، ص 249)در دسترس در [http://www.andisheqom.com/Files/olamabio.php?level=4&scid=30990 اندیشه قم]، بازیابی:25 آبان 1392 </ref>
+
==ولادت و خاندان==
−
==ولادت و خاندان ==
 
  
−
تولد محمدباقر مجلسي در روزهاي آخر سال 1037 هجری و احتمالاً در روز آخر ماه [[ذی الحجه]] يا روز اول [[ماه محرم|محرم]] 1038 بوده است. نام پدرش مولي محمدتقي و معروف به مجلسي اول (1003 - 1070 هجرى)، [[محدث]] و [[فقیه|فقيهى]] بزرگ و شاگرد [[شیخ بهایی]] است. و مادر محمدباقر، دختر سيد صدرالدين محمد حسيني عاشوري قمي است.
+
تولد محمدباقر مجلسی در روزهای آخر سال ۱۰۳۷ هجری و احتمالاً در روز آخر ماه [[ذی الحجه]] یا روز اول [[ماه محرم|محرم]] ۱۰۳۸ هجری بوده است. نام پدرش مولی محمدتقی و معروف به مجلسی اول (۱۰۰۳-۱۰۷۰ ق)، [[محدث]] و [[فقیه|فقیهى]] بزرگ و شاگرد [[شیخ بهایی]] است.
  
−
خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترين خاندان هاى [[شيعه]] در قرون اخير است. پدر و اجدادش تا آن جا كه مي شناسيم از دانشمندان زمان و همگان عابد و زاهد و پرهيزگار بودند و آن هايي را كه از اجداد او به اسم و رسم نمي شناسيم بنابر نقل آقا احمد كرمانشاهي در مرآت الاحوال، عالم و عابد بودند. در اين خانواده نزديك به يكصد عالم وارسته و بزرگوار ديده مى شود و از نزديكان علامه پس از بررسى تنها علم و فضل مشاهده مى كنيم:  
+
خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترین خاندان هاى [[شیعه]] در قرون اخیر است. پدر و اجدادش از دانشمندان زمان و همگان عابد و زاهد و پرهیزگار بودند. در این خانواده نزدیک به یکصد عالم وارسته و بزرگوار دیده مى شود:  
  
−
*جد بزرگ علامه، عالم بزرگوار، [[ابو نعیم اصفهانی|ابونعيم اصفهانى]] صاحب كتاب هايى چون «[[تاریخ اصفهان|تاريخ اصفهان]]» و «[[حلیة الاولیاء|حلية الأولياء]]» است.
+
*جد بزرگ علامه، [[ابو نعیم اصفهانی|ابونعیم اصفهانى]] صاحب کتاب هایى چون «تاریخ اصفهان» و «[[حلیة الاولیاء (کتاب)|حلیة الأولیاء]]» است.
  
−
*علامه دو برادر داشت كه آن ها نيز مردانى متقى و زاهد بودند به نام هاى ملا عزيزالله و ملا عبدالله، كه براى تبليغ و نشر علوم [[اهل بيت]] عليهم السلام به هندوستان رفت و ساكن آن جا گرديد.
+
*علامه دو برادر داشت که آن ها نیز مردانى متقى و زاهد بودند به نام هاى ملا عزیزالله و ملا عبدالله، که براى تبلیغ و نشر علوم [[اهل بیت]] علیهم السلام به هندوستان رفت و ساکن آن جا گردید.
  
−
*زنان اين خاندان نيز پا به پاى مردان خويش قدم برداشته اند. علامه مجلسى چهار خواهر داشت كه آنان نيز هر يك داراى تأليفات و تحقيقات ارزنده اى در [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] مى باشند. از جمله تأليفات آنان مى توان به: شرح [[الکافی (کتاب)|كافى]]، المشتركات فى الرجال، شرح [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرايع الإسلام]]، شرح مطالع و شرح قصيده [[دعبل خزاعی|دعبل خزاعى]] اشاره نمود. همسران اين زنان عالم و بزرگوار نيز از علماى بزرگ بودند. كسانى همچون [[ملا صالح مازندرانی|ملا صالح مازندرانى]]، ملا ميرزاى شيروانى، ملا على استرآبادى و ميرزا محمد فسايى.
+
*زنان این خاندان نیز پا به پاى مردان خویش قدم برداشته اند. علامه مجلسى چهار خواهر داشت که آنان نیز هر یک داراى تألیفات و تحقیقات ارزنده اى در [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] مى باشند. از جمله تألیفات آنان مى توان به: شرح [[الکافی (کتاب)|کافى]]، المشترکات فى الرجال، شرح [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الإسلام]]، شرح مطالع و شرح قصیده [[دعبل خزاعی|دعبل خزاعى]] اشاره نمود. همسران این زنان عالم و بزرگوار نیز از علماى بزرگ بودند. کسانى همچون [[ملا صالح مازندرانی|ملا صالح مازندرانى]]، ملا میرزاى شیروانى، ملا على استرآبادى و میرزا محمد فسایى.
  
−
*علامه مجلسى داراى 5 پسر بود كه همگى از محضر علم و معارف پدر بهره مند شدند و به مدارجى بالا دست يافتند.
+
*علامه مجلسى داراى ۵ پسر بود که همگى از محضر علم و معارف پدر بهره مند شدند و به مدارجى بالا دست یافتند.
  
−
*دامادهاى علامه هم كه 5 نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنايتى خاص نسبت به دامادها، دختران خويش را به [[ازدواج]] آنان درمى آورد. علاوه بر اين ها خاندان هاى بزرگى از علماى آن عصر مرتبط با علامه مجلسى بودند، مانند [[وحيد بهبهانى]]، [[بحرالعلوم]]، طباطبايى بروجردى، [[میرزا عبدالله افندی|ميرزا عبدالله افندى]]، شهرستانى و... .
+
*دامادهاى علامه هم که ۵ نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنایتى خاص نسبت به دامادها، دختران خویش را به [[ازدواج]] آنان درمى آورد.  
  
−
==شخصيت علمی و معنوى ==
+
==تحصیل و استادان==
  
−
مقام علمى علامه مجلسى آن چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد كه محتاج هيچ بيان و توضيحى نيست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان [[فقه|فقاهت]] و [[اجتهاد]] مى درخشد. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است كه از جامعيت خاصى برخوردار بود. او در [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] مانند [[تفسير]]، [[حديث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[تاریخ]]، [[علم رجال|رجال]] و [[درایة الحدیث|درايه]] سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظيم [[بحارالأنوار]] اين نكته را بخوبى آشكار مى سازد. اين علوم در كنار علوم عقلى همچون [[فلسفه]]، [[منطق]]، [[ریاضی|رياضيات]]، ادبيات، لغت، جغرافيا، [[طب]]، [[نجوم]] و علوم غريبه از او شخصيتى ممتاز و بى نظير ساخته است.  
+
تحصیلات علامه مجلسی از همان کودکی، یعنی خیلی زودتر از همسالانش  شاید در سنین سه و چهار سالگی  در نزد پدرش [[محمدتقی مجلسی|مولی محمدتقی مجلسی]] شروع گردید که خود در شرح فقیه در باب [[نماز میت]] فرموده است: الحمدلله رب العالمین که بنده در چهار سالگی همه این ها را می دانستم، یعنی [[الله|خدا]] و [[نماز]] و [[بهشت]] و [[دوزخ]] و [[نماز شب]] می  کردم و در [[مسجد]] صفا و [[نماز صبح]] را به جماعت می کردم و اطفال را نصیحت می کردم و به [[آیه|آیت]] و [[حدیث]] به تعلیم پدرم رحمه الله.<ref> زندگینامه علامه مجلسی، مصلح الدین مهدوی.</ref>
  
−
برخى علامه مجلسى را در طول تاريخ اسلامى از حيث جامعيت در علوم و فنون گوناگون بى نظير دانسته اند. علامه ريزبينى و نكته سنجى هاى بسيار زيبايى پيرامون روايات مشكل دارد. بيان هاى علامه در ذيل [[روایت|روايات]] و آيات [[قرآن]] بسيار دقيق و زيبا است و كمتر مى توان در آن ها خطا و اشتباهى يافت. علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روايات [[اهل بيت]] عليهم السلام در فقه نيز تبحرى بالا داشته، گرچه اكثر مجلدات فقهى بحار مجال پاكنويس شدن نيافته است.<ref name="پایگاه علامه">[http://www.majlesi.net/ پایگاه اطلاع رسانی علامه محمد باقر مجلسی]</ref>
+
وی تحت تربیت و تعلیم پدر دانشمند و در سایه توجه خاص آن بزرگوار، پرورش پیدا نمود و با هوش سرشار و استعداد خدادادى و پشتکار مخصوص به تحصیل علوم متداوله عصر در حوزه علمى [[اصفهان]] پرداخت.
 +
و با توجه به توانایى ذاتى در مدت کوتاهى مراحل مختلف علمى و تحصیلى را طى کرده و سپس به گرد آورى [[حدیث|حدیث]] و آثار [[اهل البیت|اهل بیت]] عصمت و طهارت دل بست و تحقیق و پژوهش عمیقانه در آن فن شریف مبذول داشت و تلاش خود را در این مورد متمرکز نموده تمام اوقاتش را صرف آن کرد تا اینکه منشأ تحولى بزرگ در روزگار خود گردید.<ref name="پایگاه علامه">[http://www.majlesi.net/ پایگاه اطلاع‌رسانی علامه محمدباقر مجلسی]</ref>
  
−
علامه، محمدباقر مجلسى اين لقب پرافتخار را از بزرگانى همچون [[وحيد بهبهانى]]، [[بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[شیخ مرتضی انصاری|شيخ اعظم انصارى]] اخذ كرده است. اين بزرگان كه هر يك دريايى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با ديدن مقام و منزلت علامه مجلسى اين لقب را در مورد او بكار بردند و به حق، او علامه عصر خويش بود.<ref name="پایگاه علامه" />
+
در ادامه نام برخی از اساتید و [[مشایخ|مشایخ]] ایشان ذکر می شود:
  
−
علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى، سريعتر از آن مدارج معنوى و كمالات روحى را پيمود تا آن جا كه مصداق واقعى «عالم ربانى» گشت. اين ادعا با مرورى بر سجاياى اخلاقى ايشان كاملا روشن مى شود. از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى توان به اين موارد اشاره نمود:
+
*قاضی ابواشرف اصفهانی.
 +
*[[میرزا رفیعا نائینی]].
 +
*شیخ علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی معروف به شیخ علی کبیر و سبط شهید.
 +
*ملا محمدمحسن، معروف به [[فیض کاشانی|فیض کاشانی]]، عالم زاهد حکیم [[محدث]] مفسر، از بزرگان علما و مفاخر [[شیعه|شیعه]].
 +
*مولی محمدمحسن بن محمد مؤمن استرآبادی.
 +
*صدرالدین محمد شیرازی، معروف به [[ملاصدرا]]، فیلسوف [[عارف]] مفسر، از شاگردان [[میرداماد]] و [[شیخ بهایی]].
 +
*سید محمد بن شرف الدین علی حسینی جزائری، معروف به سید میرزا.
 +
*امیر سید محمد مؤمن حسینی استرآبادی، [[شهید]] به سال ۱۰۸۸ در [[مکه]] معظمه، داماد [[محمدامین استرآبادی|محمد امین استرآبادی]].
  
−
'''<I>1- ياد خداوند:</I>'''
+
==شاگردان==
  
−
شاگرد گرانقدر او «[[سيد نعمت الله جزائری|سيد نعمت الله جزائرى]]» در مورد استاد خود گفته است: علامه هيچ گاه از [[ذکر|ياد خدا]] غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد [[قرب الهی|قربت]] انجام مى داد.
+
بیش از یک هزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پرفیض علامه مجلسى استفاده نموده اند. علامه [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه هاى]] فراوانى نیز به شاگردان خویش داده است. از جمله شاگردان عبارتند از:
  
−
'''<I>2- زيارت:</I>'''
+
*[[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائرى]].
 +
*جعفر بن عبدالله کمره اى اصفهانى.
 +
*زین العابدین بن [[شیخ حر عاملى]].
 +
*[[شیخ سلیمان بحرانی|سلیمان بن عبدالله ماحوزى بحرانى]].
 +
*شیخ عبدالرزاق گیلانى.
 +
*عبدالرضا کاشانى.
 +
*محمدباقر بیابانکى.
 +
*[[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندى اصفهانى]] مؤلف [[ریاض العلماء]].
 +
*[[سید علی خان مدنی|سید علیخان مدنى]] مؤلف [[رياض السالكين (کتاب)|ریاض السالکین]] (شرح [[صحیفه سجادیه]]).
 +
*ملا سیما، محمد بن اسماعیل فسایى شیرازى.
 +
*[[فاضل هندی|فاضل هندى]] و ... .
  
−
علامه به «[[زيارت]]» [[ائمه اطهار|ائمه]] هدى عليهم السلام اهميت فراوان مى داد و با وجود مشكلات آن زمان و امكانات بسيار ابتدايى براى مسافرت، چندين بار به زيارت ائمه [[عراق]]، [[بقیع|بقيع]] و [[مشهد]] مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سكنى گزيد. او چند بار نيز به [[حج]] خانه خدا مشرف شد.
+
==آثار و تألیفات==
  
−
'''<I>3- توسل:</I>'''
+
#[[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار]]: این کتاب که باید آن را دائرة المعارف [[شیعه]] نامید، مشتمل است بر مجموعه اخبار و [[احادیث]] و قصص و تواریخ که از [[پیامبر اسلام]] و [[ائمه اطهار]] علیهم السلام به وسیله بزرگان محدثان نقل شده و علمای گذشته در کتب خود آن ها را نقل کرده اند، به غیر از [[کتب اربعه]] که از غایت شهرت، احتیاج به نقل مجدد نداشته است. صاحب بحار تمام اخبار شیعه را از کتب نایاب خطی که در معرض نابودی بودند، جمع آوری کرده و معروف است که او دویست اصل از [[اصول اربعمائه‌‌‌|اصول چهارصدگانه]] روات را پیدا کرده و اخبار معتبر آن‌ها را وارد نموده است و بیانات و توضیحات ارزشمندی نیز در بسیاری از موارد افزوده است و بعلاوه در اکثر مواضع، اخبار [[عامه]] را نیز وارد کرده و تفسیر نموده است. مذاهب حکما را در هر باب به مقتضای مقام، نقل و در همه جا [[جرح و تعدیل|جرح و تعدیل]] نموده، این است که می‌توان گفت: نسبت به اخبار و آثار [[اهل بیت]] علیهم السلام کتابی بدین احاطه و جامعیت تألیف نیافته و کسی از سلف و خلف موفق به همچو خدمتی نشده است.<ref> درس هایی از مکتب اسلام، شماره ۳۹۵، بهمن ۱۳۷۲.</ref>
−
 
+
#آداب تجهیز الاموات، شامل پنج فصل: آداب [[احتضار]]، [[غسل]]، [[کفن]]، [[نماز]]، [[دفن]] (به فارسی).
−
توجه خاص به [[توسّل‌‌‌‌‌|توسل]] به معصومين عليهم السلام باعث گرديد علامه مجلسى پيرامون [[دعا|ادعيه]] و زيارات مطالب فراوانى در [[بحارالانوار]] بياورد و به جز آن، چند كتاب مستقل نيز در موضوع ادعيه و زيارت تأليف نمايد از جمله: «[[زاد المعاد]]» كه مرجعى مهم در كتب ادعيه متأخر است و «[[تحفة الزائر]]» و ترجمه هايى از [[زيارت جامعه كبيره]] و [[دعای سمات|دعاى سمات]] و...
+
#رساله آداب الحج، (به فارسی).
 +
#آداب الصلاة، رساله عملیه، در [[طهارت]] و نماز (به فارسی).
 +
#آداب صلاة اللیل.
 +
#اعتقادات، از تألیفات بسیار معروف علامه مجلسی که آن را رساله در سیر و سلوک نیز گویند (به عربی).
 +
#بداء (رساله ای در [[بداء]]).
 +
#ترجمه [[توحید مفضل (کتاب)|توحید مفضّل]]، حدیثی از [[امام صادق]] علیه السلام خطاب به [[مفضل بن عمر جعفی|مفضل بن عمر]] در [[توحید]] و نظام خلقت است. این [[حدیث]] را علامه مجلسی ترجمه نموده و در برخی از مواضع که محتاج به شرح و بیان بوده، به شرح آن پرداخته است.
 +
#ترجمه قصه یوذاسف و بلوهر: علامه مجلسی این داستان را در مجلد هفدهم [[بحارالانوار]] نقل فرموده و سپس ترجمه آن را در [[عین الحیاة (کتاب)|عین الحیاة]] بیان داشته است.
 +
#[[جلاء العیون]]: در تاریخ حضرات معصومین چهارده گانه علیهم السلام و مصائب آنان در بیست و دو هزار بیت (به فارسی)، که در تاریخ ۶ محرم ۱۰۸۹، تألیف شده است.
 +
#حاشیه بر [[اصول کافی]]: کتاب شریف [[الکافی (کتاب)|کافی]] از اصول معتمده نزد [[شیعه]] و از [[کتب اربعه]] حدیث است که در سه قسمت تالیف شده: ۱. اصول ۲. فروع ۳. روضه.
 +
#[[حق اليقين (کتاب)|حق الیقین]]: در [[اصول دین]] شامل یک هزار بیت، تاریخ تالیف آن آخر [[شعبان]] ۱۱۰۹ به نام شاه سلطان حسین صفوی و این آخرین تالیف معروف علامه مجلسی است که کلیه مباحث [[اصول دین]] به ویژه بحث [[امامت]] را دربر می گیرد (به فارسی).
 +
#[[حلیة المتقین (کتاب)|حلیة المتقین]]: در آداب و سنن در ۱۴ باب و خاتمه (به فارسی).
 +
#حواشی بر کتب اربعه: ([[الکافی (کتاب)|کافی]]، [[من لایحضره الفقیه]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب]] و [[الاستبصار (کتاب)|استبصار]]).
 +
#[[عین الحیاة (کتاب)|عین الحیاة]]: در شرح وصیت رسول اکرم صلی الله علیه و آله به [[ابوذر غفاری]] رضی الله عنه (به فارسی).
 +
#فقه المجلسی: رساله فتوایی است در تمام ابواب فقه از طهارت تا دیات، منسوب به علامه مجلسی (به فارسی).
 +
#[[مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (کتاب)|مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول علیهم السلام]]: که عبارت است از شرح اصول و فروع [[الکافی (کتاب)|کافی]] و از این کتاب مقام علمی و احاطه و تتبع علامه مجلسی معلوم می  شود. مؤلف [[الذریعه]] درباره این کتاب می  نویسد: «شرح لطیف مفیدی است، بلکه بهترین شروح کافی است».
 +
#[[مشکات الانوار مجلسی (کتاب)|مشکات الانوار]]: در فضیلت و آداب قرائت [[قرآن]]، به نام شاه سلیمان تالیف شده است.
 +
#[[ملاذ الاخیار|ملاذ الأخیار]]: در شرح [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]] به عربی در سه مجلد در پنجاه هزار بیت و از بهترین و مهمترین شروح کتاب تهذیب است که تا آخر کتاب نکاح شرح گردیده است.<ref> زندگینامه علامه مجلسی، مصلح الدین مهدوی.</ref>
 +
#[[حیوة القلوب]]: کتابی در قصص و احوالات [[پیامبران|پیغمبران]] عظام و اوصیاء ایشان می باشد و جز کتب اخبار محسوب می گردد.
 +
#[[الوجيزة فى علم الرجال (کتاب)|الوجیزة فى علم الرجال]]، در [[علم رجال]].
 +
#[[الأربعون حدیثا علامه مجلسی|الأربعون حدیثا]]: که موضوعات [[اصول دین]]، [[فروع دین]]، خطب و مواعظ با شرح و بیانی کافی به عربی آن را به نگارش در آورده است. وی همچنین اربعین دیگری در [[امامت]] به فارسی دارد که هر دوکتاب، بارها به چاپ رسیده است.
  
−
'''<I>4- زهد و پارسايى:</I>'''
+
==شخصیت علمی و معنوى==
  
−
يك ويژگى بسيار مهم در زندگى اين بزرگمرد، [[زهد]] و پارسايى و ساده زيستى اوست. علامه در عهد [[صفویه|صفوى]] مى زيست و [[شیخ الاسلام|شيخ الاسلام]] حكومت صفوى بود و در يك كلام، تمام امكانات دولت در اختيار او بود، اما با همه اين ها زندگى شخصى علامه در نهايت زهد و سادگى سپرى مى شد.
+
مقام علمى علامه مجلسى آن چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد که محتاج هیچ بیان و توضیحى نیست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان [[فقه|فقاهت]] و [[اجتهاد]] مى درخشد. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است که از جامعیت خاصى برخوردار بود. او در [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] مانند [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[تاریخ]]، [[علم رجال|رجال]] و [[درایة الحدیث|درایه]] سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظیم [[بحارالأنوار]] این نکته را بخوبى آشکار مى سازد. این علوم در کنار علوم عقلى همچون [[فلسفه]]، [[منطق]]، [[ریاضی|ریاضیات]]، [[ادبیات عرب|ادبیات]]، لغت، جغرافیا، [[طب]]، [[هیئت|نجوم]] و علوم غریبه از او شخصیتى ممتاز و بى نظیر ساخته است.  
  
−
'''<I>5- تواضع:</I>'''
+
برخى علامه مجلسى را در طول تاریخ اسلامى از حیث جامعیت در علوم و فنون گوناگون بى نظیر دانسته اند. علامه نکته سنجى هاى بسیار زیبایى پیرامون روایات مشکل دارد. بیان هاى علامه در ذیل [[حدیث|روایات]] و آیات [[قرآن]] بسیار دقیق و زیبا است و کمتر مى توان در آن ها خطا و اشتباهى یافت. علامه مجلسى، در فقه نیز تبحرى بالا داشته، گرچه اکثر مجلدات فقهى بحار مجال پاکنویس شدن نیافته است.<ref name="پایگاه علامه" />
  
−
[[تواضع]] علامه مجلسى از ديگر خصائص اوست. علامه هيچ گاه به مقام اجتماعى و بالا و پايين بودن موقعيت يا سن افراد نگاه نمى كرد. او از [[سید علیخان مدنی|سيد على خان مدنى]]، شارح گرانقدر [[صحيفه سجاديه (کتاب)|صحيفه سجاديه]] مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى دانيم كه سيد على خان 15 سال كوچكتر از علامه بوده و از حيث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى رسيد.
+
محمدباقر مجلسى لقب پرافتخار «علامه» را از بزرگانى همچون [[وحید بهبهانی|وحید بهبهانى]]، [[بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصارى]] اخذ کرده است. این بزرگان که هر یک دریایى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با دیدن مقام و منزلت علامه مجلسى این لقب را در مورد او بکار بردند و به حق، او علامه عصر خویش بود.<ref name="پایگاه علامه" />
  
−
خلاصه اين كه جمع شدن همه اين خصائص روحى و كمالات معنوى با [[علم]] و دانش گسترده علامه، از او شخصيتى ممتاز ساخته بود كه در تاريخ مثل و مانندى براى او دشوار پيدا مى شود.<ref name="پایگاه علامه" />
+
علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى، سریعتر از آن مدارج معنوى و کمالات روحى را پیمود تا آن جا که مصداق واقعى «عالم ربانى» گشت. از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى توان به این موارد اشاره نمود:
  
−
==تحصيلات و استادان==
+
'''<I>۱- یاد خداوند:</I>'''
  
−
تحصيلات علامه مجلسي از همان كودكي، يعني خيلي زودتر از همسالانش ـ شايد در سنين سه و چهار سالگي ـ در نزد پدرش [[محمدتقی مجلسی|مولي محمدتقي مجلسي]] شروع گرديد كه خود در شرح فقيه در باب [[نماز ميت]] فرموده است: الحمدلله رب العالمين كه بنده در چهار سالگي همه اين ها را مي دانستم، يعني [[الله|خدا]] و [[نماز]] و [[بهشت]] و [[دوزخ]] و [[نماز شب]] مي  كردم و در [[مسجد]] صفا و [[نماز صبح]] را به جماعت مي كردم و اطفال را نصيحت مي كردم و به [[آیه|آيت]] و [[حديث]] به تعليم پدرم رحمه الله.<ref> زندگينامه علامه مجلسي مهدوي، مصلح الدين.</ref>
+
شاگرد گرانقدر او «[[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائرى]]» در مورد استاد خود گفته است: علامه هیچ گاه از [[ذکر|یاد خدا]] غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد [[قرب الهی|قربت]] انجام مى داد.
  
−
وی تحت تربيت و تعليم پـدر دانشمند و در سايه تـوجه خـاص آن بزرگـوار، پرورش پيدا نمود و بـا هـوش سـرشار و استعداد خـدادادى و پشتکار مخصـوص به تحصيل علـوم متـداوله عصـر در حـوزه علمـى [[اصفهان]] پرداخت.
+
'''<I>۲- زیارت:</I>'''
−
و با توجه به تـوانايـى ذاتـى در مـدت کوتاهى مراحل مختلف علمـى و تحصيلى را طى کرده و سپـس به گـرد آورى [[حدیث|حـديث]] و آثار [[اهل البیت|اهل بيت]] عصمت و طهارت دل بست و تحقيق و پژوهش عميقانه در آن فـن شريف مبذول داشت و تلاش خود را در ايـن مـورد متمـرکز نمـوده تمام اوقـاتـش را صـرف آن کـرد تـا اينکه منشـأ تحـولـى بزرگ در روزگـار خـود گـرديد.<ref name="پایگاه علامه" />
 
  
−
در ادامه نام برخی از اساتيد و [[مشایخ|مشايخ]] ایشان ذکر می شود:
+
علامه به «[[زیارت]]» [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام اهمیت فراوان مى داد و با وجود مشکلات آن زمان و امکانات بسیار ابتدایى براى مسافرت، چندین بار به زیارت ائمه [[عراق]]، [[بقیع|بقیع]] و [[مشهد]] مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سکنى گزید. او چند بار نیز به [[حج]] خانه خدا مشرف شد.
  
−
#قاضي ابواشرف اصفهاني.
+
'''<I>۳- توسل:</I>'''
−
#[[حسن بن زین الدین شهید ثانی|شیخ حسن بن شهید ثانی]].
 
−
#[[میرزا رفیعا نائینی|ميرزا رفيعا نائيني]].
 
−
#شيخ علي بن محمد بن حسن بن شهيد ثاني معروف به شيخ علي كبير و سبط شهيد.
 
−
#مولي محمد محسن بن شاه مرتضي بن شاه محمود كاشاني، معروف به [[فیض کاشانی|ملامحسن فيض]]، عالم زاهد حكيم فيلسوف [[محدث]] مفسر، از بزرگان علما و مفاخر [[شیعه|شيعه]].
 
−
#مولي محمدمحسن بن محمد مؤمن استرآبادي.
 
−
#صدرالدين محمد بن ابراهيم قوامي شيرازي، معروف به [[ملاصدرا]]، حكيم [[فيلسوف]] [[عارف]] مفسر، از شاگردان [[ميرداماد]] و [[شیخ بهایی]].
 
−
#سيد محمد بن شرف الدين علي بن نعمت الله بن حبيب الله بن نصرالله حسيني موسوي جزائري معروف به سيد ميرزا.
 
−
#امير سيد محمد مؤمن بن دوست محمد حسيني استرآبادي، [[شهيد]] به سال 1088 در [[مكه]] معظمه، داماد ملامحمد امين استرآبادي.
 
  
−
==آثار و تألیفات==
+
توجه خاص به [[توسّل‌‌‌‌‌|توسل]] به معصومین علیهم السلام باعث گردید علامه مجلسى پیرامون [[دعا|ادعیه]] و زیارات مطالب فراوانى در [[بحارالانوار]] بیاورد و به جز آن، چند کتاب مستقل نیز در موضوع ادعیه و زیارت تألیف نماید از جمله: «[[زاد المعاد]]» که مرجعى مهم در کتب ادعیه متأخر است و «[[تحفة الزائر]]» و ترجمه هایى از [[زیارت جامعه کبیره]] و [[دعای سمات|دعاى سمات]] و...
  
−
#[[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار]]: اين كتاب که بايد آن را [[دائرة المعارف]] [[شيعه]] ناميد، مشتمل است بر مجموعه اخبار و [[احاديث]] و قصص و تواريخ كه از [[پیامبر اسلام]] و [[ائمه اطهار]] عليهم  السلام به وسيله بزرگان محدثان نقل شده و علماي گذشته در كتب خود آن ها را نقل كرده اند، به غير از [[كتب اربعه]] كه از غايت شهرت، احتياج به نقل مجدد نداشته است. صاحب بحار تمام اخبار شيعه را از کتب ناياب خطي که در معرض نابودي بودند، جمع آوري کرده و معروف است که او دويست اصل از [[اصول اربعمائه‌‌‌|اصول چهارصدگانه]] روات را پيدا کرده و اخبار معتبر آن‌ها را وارد نموده است و بيانات و توضيحات ارزشمندي نيز در بسياري از موارد افزوده است و بعلاوه در اکثر مواضع اخبار [[عامه]] را نيز وارد کرده و تفسير نموده است. مذاهب حکما را در هر باب به مقتضاي مقام نقل و در همه جا [[جرح و تعدیل|جرح و تعديل]] نموده، اين است که مي‌توان گفت: نسبت به اخبار و آثار [[اهل بيت]] علیهم السلام کتابي بدين احاطه و جامعيت تأليف نيافته و کسي از سلف و خلف موفق به همچو خدمتي نشده است.<ref> درس هايي از مکتب اسلام، شماره 395، بهمن 1372.</ref>
+
'''<I>۴- زهد و پارسایى:</I>'''
−
#آداب تجهيز الاموات، فارسي، شامل پنج فصل: آداب [[احتضار]]، [[غسل]]، [[كفن]]، [[نماز]]، [[دفن]].
 
−
#آداب الحج، رساله فارسي.
 
−
#آداب الصلاة، رساله عمليه، فارسي در [[طهارت]] و نماز است.
 
−
#آداب صلاة الليل.
 
−
#اعتقادات، كه آن را رساله در [[سیر و سلوک|سير و سلوك]] نيز گويند، به عربي. اين كتاب از تاليفات بسيار معروف علامه مجلسي است.
 
−
#بداء (رساله ای در [[بداء]]).
 
−
#ترجمه [[توحید مفضل (کتاب)|توحيد مفضل]]، حديثي از آن حضرت در [[توحيد]] حضرت حق جل و علا نقل مي كند كه در آن [[امام صادق علیه السلام|امام ششم]] از خلقت آسمان و زمين و ستارگان و عناصر و انسان و حيوان و جمادات، يگانگي خداوند متعال را ثابت فرموده و نظام عالم كبير و صغير را دليل بر وحدانيت و قدرت او شمرده است و به دلايل واضح، بطلان عقايد باطله فرموده است. اين [[حديث]] را علامه مجلسي ترجمه نموده و در برخي از مواضع كه محتاج به شرح و بيان بوده، في الجمله به شرح آن پرداخته است. بيش از پانزده مرتبه (و شايد بيشتر) در [[ایران|ايران]] و هند و [[عراق]] به چاپ رسيده و به زبان انگليسي نيز ترجمه شده است.
 
−
#ترجمه قصه يوذاسف و بلوهر: علامه مجلسي اين داستان را در مجلد هفدهم [[بحارالانوار]] نقل فرموده و سپس ترجمه آن را در [[عین الحیاة|عين الحيوة]] بيان داشته است.
 
−
#[[جلاء العيون]]: فارسي، در تاريخ حضرات معصومين چهارده گانه عليهم السلام و مصائب آنان در بيست و دو هزار بيت، در يك مقدمه و چهارده باب، تاريخ ختم تاليف 6 محرم 1089، كتاب در ايران و عراق و هند مكرر به چاپ رسيده و متداول است. اولين چاپ آن در 1240 قمري در تهران به صورت سربي منتشر شده  است.
 
−
#حاشيه بر [[اصول كافی]]: كتاب شريف [[الکافی (کتاب)|كافي]] از اصول معتمده نزد [[شيعه]] و از [[كتب اربعه]] حديث است كه در سه قسمت تاليف شده: 1. اصول 2. فروع 3. روضه.
 
−
#[[حق اليقين (کتاب)|حق اليقين]]: در اصول دين به فارسي درسي و يك هزار بيت، تاريخ تاليف آخر [[شعبان]] 1109 به نام شاه سلطان حسين صفوي و اين آخرين تاليف معروف علامه مجلسي است كه كليه مباحث اصول دين را دربر مي گيرد و به ويژه در بحث امامت، در نهايت بسط و توضيح در دو جلد.
 
−
#[[حلیة المتقین (کتاب)|حلية  المتقين]]: در آداب و سنن به فارسي در 14 باب و خاتمه.
 
−
#حواشي بر كتب اربعه: ([[الکافی (کتاب)|كافي]]، [[من لایحضره الفقیه]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذيب]] و [[الاستبصار (کتاب)|استبصار]]).
 
−
#[[عین الحیاة|عين الحياة]]: در شرح وصيت رسول اكرم صلی الله علیه و آله به ابي ذرغفاري رضي  الله عنه، به فارسي.
 
−
#فقه المجلسي: رساله فتوايي است به زبان فارسي در تمام ابواب فقه از طهارت تا ديات، منسوب به علامه مولي محمدباقر مجلسي.
 
−
#[[مرآت العقول في شرح اخبار آل الرسول عليهم  السلام]]: كه عبارت است از شرح اصول و فروع [[الکافی (کتاب)|كافي]] و از اين كتاب مقام علمي و احاطه و تتبع علامه مجلسي معلوم مي  شود. مؤلف [[الذريعه]] درباره اين كتاب مي  نويسد: «شرح لطيف مفيدي است، بلكه بهترين شروح كافي است»، در يكصد هزار بيت در دوازده مجلد تاليف شده و در سال 1321 قمري ميرزا احمد خان مشيرالسلطنه آن را در چهار مجلد به چاپ رسانيد.
 
−
##جلد اول: شرح كتاب [[عقل]] و جهل و [[توحيد]].
 
−
##جلد دوم: شرح جزء اول از كتاب حجت.
 
−
##جلد سوم: شرح از باب كراهيت توقيت تا آخر.
 
−
##جلد چهارم: [[ايمان]] و [[كفر]] و [[دعا]] و [[قرآن]] و عشره.
 
−
##جلد پنجم تا يازدهم: فروع كافي از طهارت تا كفارات.
 
−
##جلد دوازدهم: شرح روضه كافي كه در چاپ، اصول را در دو مجلد و فروع را در دو مجلد قرار دادند. علامه مجلسي اين شرح را از سال 1076 شروع نمود و تا پايان عمر به اين كار مشغول بود و با وجود اين، شرح ناتمام ماند.
 
−
#[[مشكات الانوار]]: در فضيلت و آداب قرائت [[قرآن]]، به نام شاه سليمان تاليف شده است.
 
−
#مشكات الانوار، مختصر [[عين الحيوة]].
 
−
#[[ملاذ الاخيار]]: در شرح [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذيب الاحکام]] به عربي در سه مجلد در پنجاه هزار بيت و از بهترين و مهمترين شروح كتاب تهذيب است كه تا آخر كتاب نكاح شرح گرديده است.<ref> زندگينامه علامه مجلسي مهدوي، مصلح الدين.</ref>
 
−
#[[حیوة القلوب]]: کتابی در قصص و احوالات [[پيامبران|پیغمبران]] عظام و اوصیاء ایشان می باشد و جز کتب اخبار محسوب می گردد.
 
−
#[[الوجيزة فى علم الرجال]]
 
−
#[[الأربعون حدیثا علامه مجلسی]]: که موضوعات [[اصول دین]]، [[فروع دین]]، خطب و مواعظ با شرح و بیانی کافی به عربی آن را به نگارش در آورده است. وی همچنین اربعین دیگری در [[امامت]] به فارسی دارد که هر دوکتاب، بارها به چاپ رسیده است.
 
  
−
==شاگردان ==
+
یک ویژگى بسیار مهم در زندگى این بزرگمرد، [[زهد]] و پارسایى و ساده زیستى اوست. علامه در عهد [[صفویه|صفوى]] مى زیست و [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلام]] حکومت صفوى بود و در یک کلام، تمام امکانات دولت در اختیار او بود، اما با همه این ها زندگى شخصى علامه در نهایت زهد و سادگى سپرى مى شد.
  
−
بيش از يك هزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پرفيض علامه مجلسى استفاده نموده اند. علامه [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه هاى]] فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است. از جمله شاگردان علامه این افرادند:
+
'''<I>۵- تواضع:</I>'''
  
−
#[[سيد نعمت الله جزائری|سيد نعمت الله جزائرى]].
+
[[تواضع]] علامه مجلسى از دیگر خصائص اوست. علامه هیچ گاه به مقام اجتماعى و بالا و پایین بودن موقعیت یا سن افراد نگاه نمى کرد. او از [[سید علی خان مدنی|سید علیخان مدنى]]، شارح گرانقدر [[صحيفه سجاديه (کتاب)|صحیفه سجادیه]] مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى دانیم که سید على خان ۱۵ سال کوچکتر از علامه بوده و از حیث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى رسید.
−
#جعفر بن عبدالله كمره اى اصفهانى.
 
−
#زين العابدين بن [[شيخ حر عاملى]].
 
−
#سليمان بن عبدالله ماحوزى بحرانى.
 
−
#شيخ عبدالرزاق گيلانى.
 
−
#عبدالرضا كاشانى.
 
−
#محمدباقر بيابانكى.
 
−
#[[میرزا عبدالله افندی|ميرزا عبدالله افندى اصفهانى]] مؤلف محترم [[رياض العلماء]].
 
−
#[[سید علیخان مدنی|سيد على خان مدنى]] مؤلف گرانقدر [[رياض السالكين]] (شرح [[صحيفه سجاديه]] [[امام سجاد]] عليه السلام).
 
−
#[[شيخ حر عاملى]].
 
−
#ملا سيما، محمد بن اسماعيل فسايى شيرازى.
 
−
#محمد بن حسن، فاضل هندى و...
 
  
−
==وفات ==
+
خلاصه اینکه جمع شدن همه این خصائص روحى و کمالات معنوى با [[علم]] و دانش گسترده علامه، از او شخصیتى ممتاز ساخته بود که در تاریخ مثل و مانندى براى او دشوار پیدا مى شود.<ref name="پایگاه علامه" />
 +
==وفات==
  
−
علامه محمد باقر مجلسـى آن محقق پـرکار و عالـم نامـدار، پـس از عمرى پر برکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علـم و [[دین|ديـن]] و دانـش و فرهنگ در جهان اسلام گرديد، عاقبت در سـن 73 سالگـى و در آخـريـن روزهاى [[ماه رمضان|ماه مبـارک رمضان]] سـال 1111 هـ.ق در شهر دانـش پـرور [[اصفهان]]، چشـم از جهان فرو بست و به سراى باقـى شتافت. هر چند بعضي وفات او را در 27 ماه رمضان سال 1110 مي نويسند. قبر شريفش در [[مسجد جامع اصفهان]] کنار پدر بزرگوارش زيارتگاه مردم است.<ref name="پایگاه علامه" />  
+
علامه محمدباقر مجلسى آن محقق پرکار و عالم نامدار، پس از عمرى پر برکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علم و [[دین|دین]] و دانش و فرهنگ در جهان اسلام گردید، عاقبت در سن ۷۳ سالگى و در آخرین روزهاى [[ماه رمضان|ماه مبارک رمضان]] سال ۱۱۱۱ ق (یا ۱۱۱۰ ق) در شهر دانش پرور [[اصفهان]]، چشم از جهان فرو بست و [[آقا جمال خوانساری]] بر وی [[نماز میت|نماز]] گذارد. قبر شریفش در [[مسجد جامع اصفهان]] کنار پدر بزرگوارش [[محمدتقی مجلسی|محمدتقى مجلسی]]، زیارتگاه مردم است.<ref name="پایگاه علامه" />  
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۱۲۷: سطر ۱۲۷:
 
==منابع برای مطالعه بیشتر==
 
==منابع برای مطالعه بیشتر==
  
−
[http://majlesi.ahlolbait.com/ سایت بنیاد علمی پژوهشی علامه مجلسی].
+
*[http://majlesi.ahlolbait.com/ سایت بنیاد علمی پژوهشی علامه مجلسی].
−
 
+
*[http://majlesi.net/ پایگاه اطلاع رسانی علامه محمدباقر مجلسی].
−
 
 
−
'''پیوندها'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35989&scope=GGExsrZOLQyoepcnZqNnm4jyLpBenykM&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه (عربی)]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=49043&scope=GGExsrZOLQxwhCfqlpld65acRnfvGzp6&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36231&scope=GGExsrZOLQz1ef-gvWytak3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
 
  
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=42447&scope=GGExsrZOLQzPBsUnuQn6IVc_wH8-sUC4&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب زندگاني حضرت زهرا  سلام الله عليها]'''
+
[[رده:علمای قرن دوازدهم]][[رده:علماء شیعه]]
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=67650&scope=GGExsrZOLQx7ioaBSeenUPHv43nuRs99&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب ت‍رج‍م‍ه‌ ج‍ل‍د ي‍ازده‍م‌ ب‍ح‍ارالان‍وار]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=39357&scope=GGExsrZOLQwajKS5RCw5g1c_wH8-sUC4&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حدود و قصاص و ديات]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34935&scope=GGExsrZOLQzFoB30Zd3MVgp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حيوة القلوب]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=76476&scope=GGExsrZOLQxQWvzAZa3dgm2z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب ملاذ الاخيار في فهم تهذيب الاخبار]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=41391&scope=GGExsrZOLQzPZurmifnuGE3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب پس از شهادت...]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38634&scope=GGExsrZOLQxs1OgZHtP9SrM0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب بحارالأنوار في تفسير المأثور للقرآن]'''
 
−
 
 
−
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=74966&scope=GGExsrZOLQwMyqeMu8w4822z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مرآة العقول]'''
 
−
 
 
−
[http://majlesi.net/ پایگاه اطلاع رسانی علامه مجمدباقر مجلسی رحمه الله]
 
−
 
 
−
[http://rasekhoon.net/article/show/112692/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%DB%8C%20(%D8%B1%D9%87)/ داستانهایی از علامه مجلسی (ره)]
 
−
----
 
−
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 
 
[[رده:محدثان]]
 
[[رده:محدثان]]
 +
[[رده:راویان حدیث]]
 +
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:متکلمان]]
 
[[رده:متکلمان]]
−
[[رده:فقیهان]]
 
−
[[رده:تاریخ نویسان]]
 
−
[[رده:راویان حدیث]]
 
 
[[رده: مقاله های مهم]]
 
[[رده: مقاله های مهم]]
 
{{سنجش کیفی
 
{{سنجش کیفی
 
|سنجش=شده
 
|سنجش=شده
−
|شناسه= متوسط
+
|شناسه= خوب
 
|عنوان بندی مناسب= خوب
 
|عنوان بندی مناسب= خوب
 
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۰

Confirm3.jpg

«محمدباقر مجلسى» مشهور به «علامه مجلسی» (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند محمدتقى مجلسی، از علمای نامدار شیعه و صاحب‌نظر در علوم مختلف اسلامى مانند تفسیر، حدیث، کلام، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه است. او پس از وفات محقق سبزواری در سال ۱۰۹۰ هجری، منصب شیخ الاسلامی را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به ایران و تشیع نمود. علامه مجلسی به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام «بحار الأنوار» را تألیف کرد.

۲۷۰px
نام کامل علامه محمدباقر مجلسى
زادروز ۱۰۳۷ قمری
زادگاه اصفهان
وفات ۱۱۱۰ قمری
مدفن اصفهان

Line.png

اساتید

محمدتقی مجلسی، میرزا رفیعا نائینی، ملامحسن فیض کاشانی، قاضی ابواشرف اصفهانی، سید محمد حسینی جزائری،...

شاگردان

سید نعمت الله جزائرى، شیخ سلیمان بحرانی، میرزا عبدالله افندى اصفهانى، سید علیخان مدنى، فاضل هندى،...

آثار

بحارالانوار، جلاء العیون، حق الیقین، حلیة المتقین، مرآت العقول، ملاذ الأخیار، حیوة القلوب، الوجیزة فى الرجال، الأربعون حدیثا،...


ولادت و خاندان

تولد محمدباقر مجلسی در روزهای آخر سال ۱۰۳۷ هجری و احتمالاً در روز آخر ماه ذی الحجه یا روز اول محرم ۱۰۳۸ هجری بوده است. نام پدرش مولی محمدتقی و معروف به مجلسی اول (۱۰۰۳-۱۰۷۰ ق)، محدث و فقیهى بزرگ و شاگرد شیخ بهایی است.

خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترین خاندان هاى شیعه در قرون اخیر است. پدر و اجدادش از دانشمندان زمان و همگان عابد و زاهد و پرهیزگار بودند. در این خانواده نزدیک به یکصد عالم وارسته و بزرگوار دیده مى شود:

  • علامه دو برادر داشت که آن ها نیز مردانى متقى و زاهد بودند به نام هاى ملا عزیزالله و ملا عبدالله، که براى تبلیغ و نشر علوم اهل بیت علیهم السلام به هندوستان رفت و ساکن آن جا گردید.
  • زنان این خاندان نیز پا به پاى مردان خویش قدم برداشته اند. علامه مجلسى چهار خواهر داشت که آنان نیز هر یک داراى تألیفات و تحقیقات ارزنده اى در علوم اسلامى مى باشند. از جمله تألیفات آنان مى توان به: شرح کافى، المشترکات فى الرجال، شرح شرایع الإسلام، شرح مطالع و شرح قصیده دعبل خزاعى اشاره نمود. همسران این زنان عالم و بزرگوار نیز از علماى بزرگ بودند. کسانى همچون ملا صالح مازندرانى، ملا میرزاى شیروانى، ملا على استرآبادى و میرزا محمد فسایى.
  • علامه مجلسى داراى ۵ پسر بود که همگى از محضر علم و معارف پدر بهره مند شدند و به مدارجى بالا دست یافتند.
  • دامادهاى علامه هم که ۵ نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنایتى خاص نسبت به دامادها، دختران خویش را به ازدواج آنان درمى آورد.

تحصیل و استادان

تحصیلات علامه مجلسی از همان کودکی، یعنی خیلی زودتر از همسالانش شاید در سنین سه و چهار سالگی در نزد پدرش مولی محمدتقی مجلسی شروع گردید که خود در شرح فقیه در باب نماز میت فرموده است: الحمدلله رب العالمین که بنده در چهار سالگی همه این ها را می دانستم، یعنی خدا و نماز و بهشت و دوزخ و نماز شب می کردم و در مسجد صفا و نماز صبح را به جماعت می کردم و اطفال را نصیحت می کردم و به آیت و حدیث به تعلیم پدرم رحمه الله.[۱]

وی تحت تربیت و تعلیم پدر دانشمند و در سایه توجه خاص آن بزرگوار، پرورش پیدا نمود و با هوش سرشار و استعداد خدادادى و پشتکار مخصوص به تحصیل علوم متداوله عصر در حوزه علمى اصفهان پرداخت. و با توجه به توانایى ذاتى در مدت کوتاهى مراحل مختلف علمى و تحصیلى را طى کرده و سپس به گرد آورى حدیث و آثار اهل بیت عصمت و طهارت دل بست و تحقیق و پژوهش عمیقانه در آن فن شریف مبذول داشت و تلاش خود را در این مورد متمرکز نموده تمام اوقاتش را صرف آن کرد تا اینکه منشأ تحولى بزرگ در روزگار خود گردید.[۲]

در ادامه نام برخی از اساتید و مشایخ ایشان ذکر می شود:

  • قاضی ابواشرف اصفهانی.
  • میرزا رفیعا نائینی.
  • شیخ علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی معروف به شیخ علی کبیر و سبط شهید.
  • ملا محمدمحسن، معروف به فیض کاشانی، عالم زاهد حکیم محدث مفسر، از بزرگان علما و مفاخر شیعه.
  • مولی محمدمحسن بن محمد مؤمن استرآبادی.
  • صدرالدین محمد شیرازی، معروف به ملاصدرا، فیلسوف عارف مفسر، از شاگردان میرداماد و شیخ بهایی.
  • سید محمد بن شرف الدین علی حسینی جزائری، معروف به سید میرزا.
  • امیر سید محمد مؤمن حسینی استرآبادی، شهید به سال ۱۰۸۸ در مکه معظمه، داماد محمد امین استرآبادی.

شاگردان

بیش از یک هزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پرفیض علامه مجلسى استفاده نموده اند. علامه اجازه هاى فراوانى نیز به شاگردان خویش داده است. از جمله شاگردان عبارتند از:

آثار و تألیفات

  1. بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: این کتاب که باید آن را دائرة المعارف شیعه نامید، مشتمل است بر مجموعه اخبار و احادیث و قصص و تواریخ که از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام به وسیله بزرگان محدثان نقل شده و علمای گذشته در کتب خود آن ها را نقل کرده اند، به غیر از کتب اربعه که از غایت شهرت، احتیاج به نقل مجدد نداشته است. صاحب بحار تمام اخبار شیعه را از کتب نایاب خطی که در معرض نابودی بودند، جمع آوری کرده و معروف است که او دویست اصل از اصول چهارصدگانه روات را پیدا کرده و اخبار معتبر آن‌ها را وارد نموده است و بیانات و توضیحات ارزشمندی نیز در بسیاری از موارد افزوده است و بعلاوه در اکثر مواضع، اخبار عامه را نیز وارد کرده و تفسیر نموده است. مذاهب حکما را در هر باب به مقتضای مقام، نقل و در همه جا جرح و تعدیل نموده، این است که می‌توان گفت: نسبت به اخبار و آثار اهل بیت علیهم السلام کتابی بدین احاطه و جامعیت تألیف نیافته و کسی از سلف و خلف موفق به همچو خدمتی نشده است.[۳]
  2. آداب تجهیز الاموات، شامل پنج فصل: آداب احتضار، غسل، کفن، نماز، دفن (به فارسی).
  3. رساله آداب الحج، (به فارسی).
  4. آداب الصلاة، رساله عملیه، در طهارت و نماز (به فارسی).
  5. آداب صلاة اللیل.
  6. اعتقادات، از تألیفات بسیار معروف علامه مجلسی که آن را رساله در سیر و سلوک نیز گویند (به عربی).
  7. بداء (رساله ای در بداء).
  8. ترجمه توحید مفضّل، حدیثی از امام صادق علیه السلام خطاب به مفضل بن عمر در توحید و نظام خلقت است. این حدیث را علامه مجلسی ترجمه نموده و در برخی از مواضع که محتاج به شرح و بیان بوده، به شرح آن پرداخته است.
  9. ترجمه قصه یوذاسف و بلوهر: علامه مجلسی این داستان را در مجلد هفدهم بحارالانوار نقل فرموده و سپس ترجمه آن را در عین الحیاة بیان داشته است.
  10. جلاء العیون: در تاریخ حضرات معصومین چهارده گانه علیهم السلام و مصائب آنان در بیست و دو هزار بیت (به فارسی)، که در تاریخ ۶ محرم ۱۰۸۹، تألیف شده است.
  11. حاشیه بر اصول کافی: کتاب شریف کافی از اصول معتمده نزد شیعه و از کتب اربعه حدیث است که در سه قسمت تالیف شده: ۱. اصول ۲. فروع ۳. روضه.
  12. حق الیقین: در اصول دین شامل یک هزار بیت، تاریخ تالیف آن آخر شعبان ۱۱۰۹ به نام شاه سلطان حسین صفوی و این آخرین تالیف معروف علامه مجلسی است که کلیه مباحث اصول دین به ویژه بحث امامت را دربر می گیرد (به فارسی).
  13. حلیة المتقین: در آداب و سنن در ۱۴ باب و خاتمه (به فارسی).
  14. حواشی بر کتب اربعه: (کافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب و استبصار).
  15. عین الحیاة: در شرح وصیت رسول اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر غفاری رضی الله عنه (به فارسی).
  16. فقه المجلسی: رساله فتوایی است در تمام ابواب فقه از طهارت تا دیات، منسوب به علامه مجلسی (به فارسی).
  17. مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول علیهم السلام: که عبارت است از شرح اصول و فروع کافی و از این کتاب مقام علمی و احاطه و تتبع علامه مجلسی معلوم می شود. مؤلف الذریعه درباره این کتاب می نویسد: «شرح لطیف مفیدی است، بلکه بهترین شروح کافی است».
  18. مشکات الانوار: در فضیلت و آداب قرائت قرآن، به نام شاه سلیمان تالیف شده است.
  19. ملاذ الأخیار: در شرح تهذیب الاحکام به عربی در سه مجلد در پنجاه هزار بیت و از بهترین و مهمترین شروح کتاب تهذیب است که تا آخر کتاب نکاح شرح گردیده است.[۴]
  20. حیوة القلوب: کتابی در قصص و احوالات پیغمبران عظام و اوصیاء ایشان می باشد و جز کتب اخبار محسوب می گردد.
  21. الوجیزة فى علم الرجال، در علم رجال.
  22. الأربعون حدیثا: که موضوعات اصول دین، فروع دین، خطب و مواعظ با شرح و بیانی کافی به عربی آن را به نگارش در آورده است. وی همچنین اربعین دیگری در امامت به فارسی دارد که هر دوکتاب، بارها به چاپ رسیده است.

شخصیت علمی و معنوى

مقام علمى علامه مجلسى آن چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد که محتاج هیچ بیان و توضیحى نیست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان فقاهت و اجتهاد مى درخشد. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است که از جامعیت خاصى برخوردار بود. او در علوم اسلامى مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظیم بحارالأنوار این نکته را بخوبى آشکار مى سازد. این علوم در کنار علوم عقلى همچون فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب، نجوم و علوم غریبه از او شخصیتى ممتاز و بى نظیر ساخته است.

برخى علامه مجلسى را در طول تاریخ اسلامى از حیث جامعیت در علوم و فنون گوناگون بى نظیر دانسته اند. علامه نکته سنجى هاى بسیار زیبایى پیرامون روایات مشکل دارد. بیان هاى علامه در ذیل روایات و آیات قرآن بسیار دقیق و زیبا است و کمتر مى توان در آن ها خطا و اشتباهى یافت. علامه مجلسى، در فقه نیز تبحرى بالا داشته، گرچه اکثر مجلدات فقهى بحار مجال پاکنویس شدن نیافته است.[۲]

محمدباقر مجلسى لقب پرافتخار «علامه» را از بزرگانى همچون وحید بهبهانى، علامه بحرالعلوم و شیخ انصارى اخذ کرده است. این بزرگان که هر یک دریایى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با دیدن مقام و منزلت علامه مجلسى این لقب را در مورد او بکار بردند و به حق، او علامه عصر خویش بود.[۲]

علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى، سریعتر از آن مدارج معنوى و کمالات روحى را پیمود تا آن جا که مصداق واقعى «عالم ربانى» گشت. از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى توان به این موارد اشاره نمود:

۱- یاد خداوند:

شاگرد گرانقدر او «سید نعمت الله جزائرى» در مورد استاد خود گفته است: علامه هیچ گاه از یاد خدا غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام مى داد.

۲- زیارت:

علامه به «زیارت» ائمه علیهم السلام اهمیت فراوان مى داد و با وجود مشکلات آن زمان و امکانات بسیار ابتدایى براى مسافرت، چندین بار به زیارت ائمه عراق، بقیع و مشهد مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سکنى گزید. او چند بار نیز به حج خانه خدا مشرف شد.

۳- توسل:

توجه خاص به توسل به معصومین علیهم السلام باعث گردید علامه مجلسى پیرامون ادعیه و زیارات مطالب فراوانى در بحارالانوار بیاورد و به جز آن، چند کتاب مستقل نیز در موضوع ادعیه و زیارت تألیف نماید از جمله: «زاد المعاد» که مرجعى مهم در کتب ادعیه متأخر است و «تحفة الزائر» و ترجمه هایى از زیارت جامعه کبیره و دعاى سمات و...

۴- زهد و پارسایى:

یک ویژگى بسیار مهم در زندگى این بزرگمرد، زهد و پارسایى و ساده زیستى اوست. علامه در عهد صفوى مى زیست و شیخ الاسلام حکومت صفوى بود و در یک کلام، تمام امکانات دولت در اختیار او بود، اما با همه این ها زندگى شخصى علامه در نهایت زهد و سادگى سپرى مى شد.

۵- تواضع:

تواضع علامه مجلسى از دیگر خصائص اوست. علامه هیچ گاه به مقام اجتماعى و بالا و پایین بودن موقعیت یا سن افراد نگاه نمى کرد. او از سید علیخان مدنى، شارح گرانقدر صحیفه سجادیه مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى دانیم که سید على خان ۱۵ سال کوچکتر از علامه بوده و از حیث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى رسید.

خلاصه اینکه جمع شدن همه این خصائص روحى و کمالات معنوى با علم و دانش گسترده علامه، از او شخصیتى ممتاز ساخته بود که در تاریخ مثل و مانندى براى او دشوار پیدا مى شود.[۲]

وفات

علامه محمدباقر مجلسى آن محقق پرکار و عالم نامدار، پس از عمرى پر برکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علم و دین و دانش و فرهنگ در جهان اسلام گردید، عاقبت در سن ۷۳ سالگى و در آخرین روزهاى ماه مبارک رمضان سال ۱۱۱۱ ق (یا ۱۱۱۰ ق) در شهر دانش پرور اصفهان، چشم از جهان فرو بست و آقا جمال خوانساری بر وی نماز گذارد. قبر شریفش در مسجد جامع اصفهان کنار پدر بزرگوارش محمدتقى مجلسی، زیارتگاه مردم است.[۲]

پانویس

  1. ↑ زندگینامه علامه مجلسی، مصلح الدین مهدوی.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ پایگاه اطلاع‌رسانی علامه محمدباقر مجلسی
  3. ↑ درس هایی از مکتب اسلام، شماره ۳۹۵، بهمن ۱۳۷۲.
  4. ↑ زندگینامه علامه مجلسی، مصلح الدین مهدوی.

منابع برای مطالعه بیشتر

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=علامه_مجلسى&oldid=149860»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا