منابع و پی نوشتهای متوسط
جامعیت مقاله متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

حدیث سفینه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(افزودن مطلب)
(ویرایش)
 
(۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
از جمله احادیث مشهور میان مسلمانان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، حدیثی از [[پیامبر]] صلی الله علیه و آله است که در آن [[اهل بیت]] خود را به عنوان کشتی نجات (سفینه) امت اسلامی معرفی می نماید.
+
{{خوب}}
 +
از جمله [[حدیث|احادیث]] مشهور میان مسلمانان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، حدیثی از [[پیامبر|پیامبر اکرم]] (صلی الله علیه و آله) است که در آن «[[اهل بیت]]» خود را به عنوان کشتی (سفینه) نجات برای [[امّت|امت]] اسلامی معرفی می نماید؛ از این رو به آن «حدیث سفینه» گفته می شود. مضمون این حدیث این است که هر کس از اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) پیروی کند، رستگار می‌شود و کسانی که از ایشان تبعیت نکنند، هلاک می‌گردند.
  
−
==متن حدیث سفینه==
+
==تواتر و صحت حدیث سفینه==
−
حدیث سفینه از احادیث متفق ‏ًٌعلیه در میان پیراون مکتب خلفاء و پیروان مکتب اهل‏بیت: است. این حدیث دارای نقل‏های فراوانی است. در این نقل‏ها تفاوت‏های اندکی وجود دارد و دلیل این تفاوت‏ها نیز این است که به دلیل اهمیت مسئله، پیامبراکرم  آن را در موارد مختلف و با تعبیرهای متفاوت بیان فرموده است.  
+
حدیث سفینه از معتبرترین احادیث میان [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است. این [[حدیث]] دارای نقل‏های فراوانی است. در این نقل‏ها تفاوت‏های اندکی وجود دارد و دلیل این تفاوت‏ها نیز این است که به دلیل اهمیت مسئله، [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] آن را در موارد مختلف و با تعبیرهای متفاوت بیان فرموده است. از این میان، جمله {{متن حدیث|«مَثلُ أهل‌ِبیتی فیکم کَسفینة نوح، مَن رکِبَها نَجی و من تخلّفَ عنها غَرِقَ»}} مشهورترین نقل حدیث سفینه به شمار می ‏رود.<ref>صالحی الشامی، ۱۴۱۴، ۱۱: ۱۱؛ شیخ صدوق، ۱۴۰۵: ۳۲۹؛ الطبرانی، ۱۴۱۵، ۵: ۳۰۶؛ خطیب بغدادی، ۱۴۱۷، ۱۲: ۹۰</ref>
  
−
از این میان عبارت {{متن حدیث|«مثل اهل‏بیتی فیکم کسفینة نوح من رکبها نجی ومن تخلف عنها غرق»}} مشهورترین نقل حدیث سفینه به شمار می‏رود. <ref>زید بن علی، بی‏تا: 30؛ صالحی الشامی، 1414، 11: 11؛ شیخ صدوق، 1405: 329؛ الطبرانی، 1415، 5: 306؛ خطیب بغدادی، 1417، 12: 90.</ref>
+
برخی پژوهشگران، روایت حدیث را با ۵۰ طریق نشان داده اند<ref>پژوهشی در حدیث سفینه،  غلامرضا رضایی، فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی </ref> و با این کثرت طرق، [[خبر متواتر|تواتر]] حدیث ثابت است، و در صحت حدیث متواتر تردیدی نیست. یازده نفر از [[صحابی|صحابه]] در طبقه اول حدیث قرار دارند. دو نفر از [[ائمه اطهار|امامان]] اهل‏ بیت یعنی [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] و [[امام حسن علیه السلام|امام حسن مجتبی]] (علیهما السلام) و نُه نفر از دیگر صحابه پیامبر.<ref>این افراد عبارتند از: ابوذر غفاری، ابوسعید خدری، عبدالله بن عباس، انس بن مالک، سلمة بن اکوع، عبدالله بن زبیر، مقداد، عمروبن العاص و ابوموسی اشعری. </ref> همچنین سه نفر از امامان اهل ‏بیت یعنی [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]]، [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] و بیست و هفت نفر از [[تابعین]]،<ref>ابوالطفیل عامر بن واثله، حسن بصری، عبدالله بن حارث، مکحول، عباد بن عبدالله اسدی، ابی مخنف، یزیدبن ابی حبیب مصری، حنش بن معتمر، حذیفةبن اسید، زیان ین عمرانه، سعیدبن مسیب، سعیدبن جبیر، رافع غلام ابوذر، مورق عجلی، سلیم بن قیس، عطیةبن ابی سعید، عامربن عبدالله، ابی الجوزاء، ابان بن ابی عیاش، علقمة بن قیس، ابوظبیان جنبی، عبدالرحمن ابی لیلی، عمر بن ابی سلمة، ابوالاسود دوئلی، ایاس بن سلمة، اسلم مکی و زاذان بن عمر.</ref> در طبقه دوم قرار دارند. بنابراین در صدور حدیث از رسول گرامی جای هیچ تردیدی نیست.
  
−
== تواتر وصحت حدیث سفینه ==
+
'''شبهه سندی حدیث و پاسخ آن:'''
−
حدیث سفینه از معتبرترین احادیث میان شیعه و اهل سنت است. برخی پژوهشگران روایت حدیث را با 50 طریق نشان داده اند <ref>پژوهشی در حدیث سفینه،  غلامرضا رضایی، فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی </ref>و با این کثرت طرق، تواتر حدیث  ثابت است، و در صحت حدیث متواتر تردیدی نیست. یازده نفراز صحابه در طبقه اول حدیث قرار دارند. دو نفر از امامان اهل‏بیت یعنی امیرالمؤمنین و امام حسن مجتبی و نُه نفر از دیگر صحابه پیامبر.  <ref>ابوذر غفاری، ابوسعیدخدری، عبدالله بن عباس، انس بن مالک، سلمةبن اکوع، عبدالله بن زبیر، مقداد، عمروبن العاص و ابوموسی اشعری. </ref> سه نفر از امامان اهل‏بیت یعنی امام سجاد، امام صادق و امام رضا و بیست و هفت نفر از تابعین<ref>ابوالطفیل عامر بن واثله، حسن بن ابی الحسن بصری، عبدالله بن حارث، مکحول، عباد بن عبدالله اسدی، ابی مخنف، یزیدبن ابی حبیب مصری، حنش بن معتمر، حذیفةبن اسید، زیان ین عمرانه، سعیدبن مسیب، سعیدبن جبیر، رافع غلام ابوذر، مورق عجلی، سلیم بن قیس، عطیةبن ابی سعید، عامربن عبدالله، ابی الجوزاء، ابان بن ابی عیاش، علقمة بن قیس، ابوظبیان جنبی، عبدالرحمن ابی لیلی، عمر بن ابی سلمة، ابوالاسود دوئلی، ایاس بن سلمة، اسلم مکی وزاذان بن عمر</ref>، در طبقه دوم قرار دارند. بنابراین در صدور حدیث از رسول گرامی جای هیچ تردیدی نیست.
 
  
−
'''شبهه سندی حدیث و پاسخ آن'''
+
با وجود درجه بالای اعتبار حدیث، حتی نزد [[اهل سنت|عامه]]، ایجاد شبهه [[ابن‏ تیمیه]] در صدور حدیث سفینه جای تعجب است! وی بدون هیچ دلیل و مدرکی، مدعی شده حدیث سفینه [[سند حدیث|سند]] صحیح ندارد، در منبع معتبری نیامده، و نقل‏ کنندگان آن مانند هیزم‏ کشان شب، راوی [[حدیث جعلی|احادیث مجعول]] ‏اند.<ref>ابن ‏تیمیه، ۱۰۴۶، ۷: ۳۹۵</ref>
  
−
با وجود درجة بالای اعتبار حدیث، حتی نزد عامه، ایجاد شبهه ابن‏ تیمیه در صدور حدیث سفینه جای تعجب است! ابن‏ تیمیه بدون هیچ دلیل و مدرکی، مدعی شده حدیث سفینه سند صحیح ندارد، در منبع معتبری نیامده، و نقل‏ کنندگان آن مانند هیزم‏ کشان شب، راوی احادث مجعول ‏اند <ref>ابن‏تیمیه، 1046، 7: 395</ref>
+
در پاسخ او، سخن [[میر حامد حسین هندی|علامه میرحامد حسین]] کافی است. وی پس از ذکر نام بسیاری از علمای بزرگ اهل‏ سنت و کتب معتبر آنان که حدیث سفینه را نقل کرده ‏اند، می‏ پرسد: «اگر این بزرگان، هیزم‏ کشان شب و راوی احادیث مجعول ‏اند، پس دیگر به ‏کدام [[محدث|محدّث]] می توان اعتماد کرد؟».<ref>میرحامد حسین، ۱۳۶۶، ۲۳: ۹۱۴</ref>
  
−
در پاسخ او، سخن علامه میرحامد حسین کافی است. وی پس از ذکر نام بسیاری از علمای بزرگ اهل‏ سنت و کتب معتبرآنان که حدیث سفینه را نقل کرده ‏اند، می‏ پرسد: اگر این بزرگان هیزم‏ کشان شب و راوی احادیث مجعول ‏اند، پس به ‏کدام محدّث باید اعتماد کرد؟ <ref>میرحامد حسین، 1366، 23: 914</ref>
+
==مفاد و نکات حدیث سفینه==
 +
همان‏گونه که حدیث سفینه به لحاظ سندی از جایگاه ویژه ‏ای برخوردار است، به لحاظ محتوایی و دلالی نیز دارای جایگاهی رفیع است. [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] در این حدیث، با تشبیه [[اهل البیت|اهل‏ بیت]] خویش به کشتی نوح، در صدد بیان امور مهمی بودند که علمای بزرگ اسلام به برخی از آنها اشاراتی داشته‏ اند از جمله:
  
−
==مفاد و مدلول حدیث سفینه==
+
'''۱. وجوب محبت اهل ‏بیت:'''
−
همان‏گونه که حدیث سفینه به لحاظ سندی از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است، به لحاظ محتوایی و دلالی نیز دارای جایگاهی رفیع است.پیامبر اکرم در حدیث سفینه، با تشبیه اهل‏بیت خویش به کشتی نوح، در صدد بیان امور مهمی بودند که علمای بزرگ اسلام به برخی از آنها اشاراتی داشته‏ اند از جمله:
 
  
−
===وجوب محبت اهل‏بیت===
+
جمع کثیری از علمای [[شیعه]] و [[سنی]]، وجوب تعظیم و [[محبت اهل بیت علیهم السلام|محبت اهل‏ بیت]] (علیهم السلام) را از حدیث سفینه استنباط کرده‏ اند. آنان نجات امت اسلامی را بدون تحصیل محبت و تعظیم اهل ‏بیت ناممکن دانسته، و محروم از این محبت را مستحق عذاب الیم الهی شمرده‏ اند. شماری از عالمان اهل‏ سنت که بر دلالت حدیث سفینه بر وجوب محبت اهل‏ بیت پیامبر اکرم تصریح کرده ‏اند عبارتند از: [[فخر رازى|فخر رازی]]،<ref>مفاتیح الغیب،۲: ۵۹۶</ref> نظام الدین نیشابوری،<ref>غرائب القرآن، ۶: ۷۴</ref> بقاعی،<ref>نظم الدرر، ۶: ۶۲۴</ref> ابن هجر هیتمی،<ref>الصواعق المحرقه، ۲: ۴۵۵-۴۵۶</ref> مناوی،<ref>فیض الغدیر، ۲: ۵۱ و۵ : ۵۱۷</ref> ملاعلی هروی قاری،<ref>مرقاة المفاتیح، ۹: ۳۹۸۸</ref> [[شافعی]]<ref>رشفة الصادی، ۲: ۵۷</ref> و... .
−
جمع کثیری از علمای شیعه و سنی وجوب محبت و تعظیم اهل‏بیت: را از حدیث سفینه استنباط کرده‏ اند. آنان نجات امت اسلامی را بدون تحصیل محبت و تعظیم  اهل‏بیت: ناممکن دانسته، و محروم از این محبت را مستحق عذاب الیم الهی شمرده‏ اند. شماری از عالمان اهل‏ سنت که بر دلالت حدیث سفینه بر وجوب محبت اهل‏بیت  پیامبر اکرم  تصریح کرده ‏اند عبارتند از: فخررازی <ref>مفاتیح الغیب،2: 596</ref>، نظام الدین نیشابوری <ref>غرائب القرآن، 6: 74</ref> ، بقاعی <ref>نظم الدرر،6: 624</ref>، ابن هجر هیتمی<ref>الصواعق المحرقه، 2: 455-456</ref>، مناوی <ref>فیض الغدیر، 2: 51 و5 : 517</ref>، ملاعلی هروی قاری <ref>مرقاة المفاتیح، 9: 3988</ref>،  شافعی <ref>رشفة الصادی، 2: 57</ref> و...
 
  
−
===وجوب اطاعت و پیروی===
+
'''۲. وجوب اطاعت و پیروی اهل ‏بیت:'''
−
بسیاری از علماء علاوه بر وجوب محبت و تعظیم، وجوب اطاعت و پیروی را نیز از حدیث سفینه فهمیده ‏اند. زیرا اطاعت از آنان که یگانه سبب نجات ‏اند، موجب نجات است، و هر چه سبب نجات گردد، واجب است، پس اطاعت واجب است.  ملا علی هروی قاری، <ref>مرقاةالمفاتیح، 9: 3988</ref> محب الدین طبری <ref>نفحة الریحانة،4: 330</ref>، سمهودی، <ref>جواهر العقدین،2: 120 و 123و126</ref> عاصمی، <ref>زین الفتی، 1: 434-454</ref> و...
 
  
−
===عصمت اهل‏بیت===
+
بسیاری از علماء علاوه بر وجوب محبت و تعظیم، وجوب اطاعت و پیروی از اهل ‏بیت (علیهم السلام) را نیز از حدیث سفینه فهمیده ‏اند. زیرا اطاعت از آنان که یگانه سبب نجات ‏اند، موجب نجات و سعادت است، و هر چه سبب نجات گردد، پس اطاعتش [[واجب]] است. ملاعلی هروی قاری،<ref>مرقاةالمفاتیح، ۹: ۳۹۸۸</ref> محب الدین طبری،<ref>نفحة الریحانة،۴: ۳۳۰</ref> سمهودی،<ref>جواهر العقدین،۲: ۱۲۰ و ۱۲۳و۱۲۶</ref> عاصمی،<ref>زین الفتی، ۱: ۴۳۴-۴۵۴</ref> و... این مطلب را بیان کرده اند.
−
اگر کشتی اهل‏بیت: راکبین خود را ازخطر غرق شدن حفظ می ‏نماید، پس به طریق اولی، خود از غرق شدن مصون است. <ref>میرحامد حسین، همان، 23: 956</ref>. اگر آن که پیرویش واجب است، محتمل‏ الخطاء باشد، برای نجات پیرو ضمانتی نیست، و حال آن‏که در حدیث، نجات پیروان اهل‏بیت: تضمین شده است. <ref>شریف مرتضی، 1410، 3: 120</ref>
 
  
−
استدلال دیگر این است که  سرپیچی از آن‏که در مسیر خطا است، موجب هلاکت نیست، و حال آن‏که پیامبر  فرمود: هر کس از اهل‏بیت تخلف کند، اهل هلاکت است.<ref>شیخ حسن عبدالله، بی‏تا: 62؛ نیز ر.ک. میرحامد حسین، همان، 23: 976؛ تنکابنی، بی‏تا، 2: 368.</ref>
+
'''۳. عصمت اهل ‏بیت:'''
  
−
===مطابق سنت بودن معارف اهل‏بیت===
+
اگر کشتی اهل‏ بیت (علیهم السلام) راکبین خود را از خطر غرق شدن حفظ می ‏نماید، پس به طریق اولی، خود از غرق شدن مصون است.<ref>میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۵۶</ref> اگر آن که پیروی اش واجب است، محتمل‏ الخطاء باشد، برای نجات پیروانش ضمانتی نیست، و حال آن‏که در این حدیث، نجات پیروان اهل‏ بیت تضمین شده است.<ref>شریف مرتضی، ۱۴۱۰، ۳: ۱۲۰</ref>
−
پیامبر اکرم 9 به نشستن برکشتی اهل‏بیت فرمان داده است، یعنی به پیروی و فراگیری دانش از آنان فرمان داده است و حاشا که حضرت  به پیروی از اهل بدعت و فراگیری دانش از مخالف سنت دعوت کرده باشد!  <ref>میرحامد حسین، همان، 23: 956.</ref>
 
  
−
===خلافت امیرالمؤمنین===
+
استدلال دیگر بر [[عصمت]] اهل ‏بیت این است که: تخلف و سرپیچی از آن‏که در مسیر خطا است (معصوم نیست)، موجب هلاکت نیست؛ حال آن‏که پیامبر  فرمود: هر کس از اهل ‏بیت تخلف کند، اهل هلاکت است.<ref>شیخ حسن عبدالله، بی‏تا: ۶۲؛ نیز ر.ک. میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۷۶؛ تنکابنی، بی‏تا، ۲: ۳۶۸.</ref>
−
امیرالمؤمنین از اهل‏بیت:، بلکه کامل‏ترین مصداق ایشان است، پس اطاعت ایشان واجب است، و این مقتضی قبول خلافت آن حضرت است  <ref>شریف مرتضی، همان، 3: 120؛ ابن‏جبر، بی‏تا: 594؛ علامه حلی، 1379، 155.</ref>
 
  
−
===توسل و التجاء به اهل‏بیت===
+
'''۴. مطابق سنت بودن معارف اهل‏ بیت:'''
−
سوارر شدن بر کشتی اهل‏بیت:، یعنی به هنگام شدائد و مشکلات به آنان متوسل شدن <ref>قزوینی، 1397: 24</ref>، و به ‏وسیله آنان به خدای متعال تقرب جستن است، <ref>کراجکی، 1421: 151</ref> به‏ خصوص که بعضی توسل و التجاء به اهل‏بیت: را تنها راه پاک شدن از آثار طبیعی گناهان دانسته و معتقدند این همان طریقت است، مانند عبدالعزیز دهلوی در فتح العزیز و عبدالحق دهلوی در مناقب اهل‏ البیت <ref>میرحامد حسین، همان، 23: 1082 و 948.</ref>
 
  
−
===وجود اهل‏بیت معصوم در تمامی اعصار===
+
این که پیامبر اکرم به نشستن بر کشتی اهل ‏بیت فرمان داده است، یعنی به پیروی و فراگیری دانش از آنان فرمان داده است و حاشا که [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] به پیروی از اهل [[بدعت]] و گمراهی و فراگیری دانش از مخالف [[سنت]] دعوت کرده باشد!<ref>میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۵۶.</ref>
−
وجود فردی معصوم از اهل‏بیت: در تمامی اعصار، لازم است، تا اینکه همیشه مصداق کشتی نجات موجود و حجت الهی تمام باشد <ref>ابوالصلاح حلبی، 1404: 210؛ میرحامد حسین، همان، 23: 987.</ref>
 
  
−
===افضلیت اهل‏بیت===
+
'''۵. خلافت امیرالمؤمنین:'''
−
اگر دیگران افضل بودند، آنان به عنوان کشتی نجات معرفی می‏شدند نه اهل‏بیت <ref>میرحامد حسین، همان، 23: 977</ref> چون پیامبر  معصوم است، و از روی هوای نفس سخن نمی‏ گوید.
 
  
−
===فرقة ناجیه===
+
[[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] (علیه السلام) از اهل ‏بیت، بلکه کامل‏ترین مصداق ایشان است؛ پس اطاعت از ایشان واجب است، و این مقتضی قبول [[خلافت]] آن حضرت نیز هست.<ref>شریف مرتضی، همان، ۳: ۱۲۰؛ ابن‏ جبر، بی‏تا: ۵۹۴؛ علامه حلی، ۱۳۷۹، ۱۵۵.</ref>
−
اگر حدیث سفینه در کنار حدیث «افتراق»<ref>ابن‏ حنبل، ‏1421، 19: 462؛ سجستانی، بی‏تا، 4: 198؛ دارمی، بی‏تا، 3: 1636؛ بیهقی، 1424، 10: 208؛ خزاز قمی، 1401: 155</ref> گذاشته شود، معلوم می گردد که فرقه ناجیه از بین 73 فرقه، تنها پیروان واقعی اهل‏بیت: می‏ باشند <ref>حلی، 1379: 49؛ میلانی، 1414: 124</ref>   
+
 
−
<br />
+
'''۶. توسل و التجاء به اهل‏ بیت:'''
 +
 
 +
سوار شدن بر کشتی اهل ‏بیت، یعنی به هنگام شدائد و مشکلات به آنان [[توسل به اهل بیت علیهم السلام|متوسل]] شدن<ref>قزوینی، ۱۳۹۷: ۲۴</ref> و به ‏وسیله آنان به خدای متعال تقرب جستن است،<ref>کراجکی، ۱۴۲۱: ۱۵۱</ref> به‏ خصوص که بعضی توسل و التجاء به اهل‏ بیت (علیهم السلام) را تنها راه پاک شدن از آثار طبیعی گناهان دانسته و معتقدند این همان طریقت است، مانند عبدالعزیز دهلوی در «فتح العزیز» و عبدالحق دهلوی در «مناقب اهل‏ البیت».<ref>میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۱۰۸۲ و ۹۴۸.</ref>
 +
 
 +
'''۷. وجود اهل ‏بیت معصوم در تمامی اعصار:'''
 +
 
 +
در تمامی اعصار، لازم است تا اینکه همیشه مصداق کشتی نجات وجود داشته و [[حجت]] الهی تمام باشد.<ref>ابوالصلاح حلبی، ۱۴۰۴: ۲۱۰؛ میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۸۷.</ref>
 +
 
 +
'''۸. افضلیت اهل ‏بیت:'''
 +
 
 +
اگر دیگران افضل بودند، آنان به عنوان کشتی نجات معرفی می‏ شدند، نه اهل‏ بیت؛<ref>میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۷۷</ref> چون [[پیامبر اسلام|پیامبر]] معصوم است و از روی هوای نفس سخن نمی‏ گوید.
 +
 
 +
'''۹. فرقه ناجیه:'''
 +
 
 +
اگر «حدیث سفینه» در کنار «[[حدیث افتراق]]»<ref>ابن‏ حنبل، ‏۱۴۲۱، ۱۹: ۴۶۲؛ سجستانی، ۴: ۱۹۸؛ دارمی، ۳: ۱۶۳۶؛ بیهقی، ۱۴۲۴، ۱۰: ۲۰۸؛ خزاز قمی، ۱۴۰۱: ۱۵۵</ref> گذاشته شود، معلوم می گردد که فرقه ناجیه (نجات یافته) از بین ۷۳ فرقه، تنها پیروان واقعی اهل‏ بیت (علیهم السلام) می‏ باشند.<ref>حلی، ۱۳۷۹: ۴۹؛ میلانی، ۱۴۱۴: ۱۲۴</ref>   
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
 
 
<references />
 
<references />
−
 
+
==منابع==
 +
*غلامرضا رضایی، "پژوهشی در حدیث سفینه"، فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی، دوره ۲۱، شماره ۸۴.
 +
==مطالب مرتبط==
 +
*[[حدیث افتراق]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
 
[[رده:احادیث با عناوین خاص]]
 
[[رده:احادیث با عناوین خاص]]
 
[[رده:جایگاه اهل البیت]]
 
[[رده:جایگاه اهل البیت]]
 
[[رده:مقاله های مهم]]
 
[[رده:مقاله های مهم]]
 
{{حدیث}}
 
{{حدیث}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۲۶

Confirm3.jpg

از جمله احادیث مشهور میان مسلمانان شیعه و سنی، حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که در آن «اهل بیت» خود را به عنوان کشتی (سفینه) نجات برای امت اسلامی معرفی می نماید؛ از این رو به آن «حدیث سفینه» گفته می شود. مضمون این حدیث این است که هر کس از اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) پیروی کند، رستگار می‌شود و کسانی که از ایشان تبعیت نکنند، هلاک می‌گردند.

تواتر و صحت حدیث سفینه

حدیث سفینه از معتبرترین احادیث میان شیعه و اهل سنت است. این حدیث دارای نقل‏های فراوانی است. در این نقل‏ها تفاوت‏های اندکی وجود دارد و دلیل این تفاوت‏ها نیز این است که به دلیل اهمیت مسئله، پیامبر اکرم آن را در موارد مختلف و با تعبیرهای متفاوت بیان فرموده است. از این میان، جمله «مَثلُ أهل‌ِبیتی فیکم کَسفینة نوح، مَن رکِبَها نَجی و من تخلّفَ عنها غَرِقَ» مشهورترین نقل حدیث سفینه به شمار می ‏رود.[۱]

برخی پژوهشگران، روایت حدیث را با ۵۰ طریق نشان داده اند[۲] و با این کثرت طرق، تواتر حدیث ثابت است، و در صحت حدیث متواتر تردیدی نیست. یازده نفر از صحابه در طبقه اول حدیث قرار دارند. دو نفر از امامان اهل‏ بیت یعنی امیرالمؤمنین و امام حسن مجتبی (علیهما السلام) و نُه نفر از دیگر صحابه پیامبر.[۳] همچنین سه نفر از امامان اهل ‏بیت یعنی امام سجاد، امام صادق و امام رضا و بیست و هفت نفر از تابعین،[۴] در طبقه دوم قرار دارند. بنابراین در صدور حدیث از رسول گرامی جای هیچ تردیدی نیست.

شبهه سندی حدیث و پاسخ آن:

با وجود درجه بالای اعتبار حدیث، حتی نزد عامه، ایجاد شبهه ابن‏ تیمیه در صدور حدیث سفینه جای تعجب است! وی بدون هیچ دلیل و مدرکی، مدعی شده حدیث سفینه سند صحیح ندارد، در منبع معتبری نیامده، و نقل‏ کنندگان آن مانند هیزم‏ کشان شب، راوی احادیث مجعول ‏اند.[۵]

در پاسخ او، سخن علامه میرحامد حسین کافی است. وی پس از ذکر نام بسیاری از علمای بزرگ اهل‏ سنت و کتب معتبر آنان که حدیث سفینه را نقل کرده ‏اند، می‏ پرسد: «اگر این بزرگان، هیزم‏ کشان شب و راوی احادیث مجعول ‏اند، پس دیگر به ‏کدام محدّث می توان اعتماد کرد؟».[۶]

مفاد و نکات حدیث سفینه

همان‏گونه که حدیث سفینه به لحاظ سندی از جایگاه ویژه ‏ای برخوردار است، به لحاظ محتوایی و دلالی نیز دارای جایگاهی رفیع است. پیامبر اکرم در این حدیث، با تشبیه اهل‏ بیت خویش به کشتی نوح، در صدد بیان امور مهمی بودند که علمای بزرگ اسلام به برخی از آنها اشاراتی داشته‏ اند از جمله:

۱. وجوب محبت اهل ‏بیت:

جمع کثیری از علمای شیعه و سنی، وجوب تعظیم و محبت اهل‏ بیت (علیهم السلام) را از حدیث سفینه استنباط کرده‏ اند. آنان نجات امت اسلامی را بدون تحصیل محبت و تعظیم اهل ‏بیت ناممکن دانسته، و محروم از این محبت را مستحق عذاب الیم الهی شمرده‏ اند. شماری از عالمان اهل‏ سنت که بر دلالت حدیث سفینه بر وجوب محبت اهل‏ بیت پیامبر اکرم تصریح کرده ‏اند عبارتند از: فخر رازی،[۷] نظام الدین نیشابوری،[۸] بقاعی،[۹] ابن هجر هیتمی،[۱۰] مناوی،[۱۱] ملاعلی هروی قاری،[۱۲] شافعی[۱۳] و... .

۲. وجوب اطاعت و پیروی اهل ‏بیت:

بسیاری از علماء علاوه بر وجوب محبت و تعظیم، وجوب اطاعت و پیروی از اهل ‏بیت (علیهم السلام) را نیز از حدیث سفینه فهمیده ‏اند. زیرا اطاعت از آنان که یگانه سبب نجات ‏اند، موجب نجات و سعادت است، و هر چه سبب نجات گردد، پس اطاعتش واجب است. ملاعلی هروی قاری،[۱۴] محب الدین طبری،[۱۵] سمهودی،[۱۶] عاصمی،[۱۷] و... این مطلب را بیان کرده اند.

۳. عصمت اهل ‏بیت:

اگر کشتی اهل‏ بیت (علیهم السلام) راکبین خود را از خطر غرق شدن حفظ می ‏نماید، پس به طریق اولی، خود از غرق شدن مصون است.[۱۸] اگر آن که پیروی اش واجب است، محتمل‏ الخطاء باشد، برای نجات پیروانش ضمانتی نیست، و حال آن‏که در این حدیث، نجات پیروان اهل‏ بیت تضمین شده است.[۱۹]

استدلال دیگر بر عصمت اهل ‏بیت این است که: تخلف و سرپیچی از آن‏که در مسیر خطا است (معصوم نیست)، موجب هلاکت نیست؛ حال آن‏که پیامبر فرمود: هر کس از اهل ‏بیت تخلف کند، اهل هلاکت است.[۲۰]

۴. مطابق سنت بودن معارف اهل‏ بیت:

این که پیامبر اکرم به نشستن بر کشتی اهل ‏بیت فرمان داده است، یعنی به پیروی و فراگیری دانش از آنان فرمان داده است و حاشا که رسول خدا به پیروی از اهل بدعت و گمراهی و فراگیری دانش از مخالف سنت دعوت کرده باشد![۲۱]

۵. خلافت امیرالمؤمنین:

امیرالمؤمنین (علیه السلام) از اهل ‏بیت، بلکه کامل‏ترین مصداق ایشان است؛ پس اطاعت از ایشان واجب است، و این مقتضی قبول خلافت آن حضرت نیز هست.[۲۲]

۶. توسل و التجاء به اهل‏ بیت:

سوار شدن بر کشتی اهل ‏بیت، یعنی به هنگام شدائد و مشکلات به آنان متوسل شدن[۲۳] و به ‏وسیله آنان به خدای متعال تقرب جستن است،[۲۴] به‏ خصوص که بعضی توسل و التجاء به اهل‏ بیت (علیهم السلام) را تنها راه پاک شدن از آثار طبیعی گناهان دانسته و معتقدند این همان طریقت است، مانند عبدالعزیز دهلوی در «فتح العزیز» و عبدالحق دهلوی در «مناقب اهل‏ البیت».[۲۵]

۷. وجود اهل ‏بیت معصوم در تمامی اعصار:

در تمامی اعصار، لازم است تا اینکه همیشه مصداق کشتی نجات وجود داشته و حجت الهی تمام باشد.[۲۶]

۸. افضلیت اهل ‏بیت:

اگر دیگران افضل بودند، آنان به عنوان کشتی نجات معرفی می‏ شدند، نه اهل‏ بیت؛[۲۷] چون پیامبر معصوم است و از روی هوای نفس سخن نمی‏ گوید.

۹. فرقه ناجیه:

اگر «حدیث سفینه» در کنار «حدیث افتراق»[۲۸] گذاشته شود، معلوم می گردد که فرقه ناجیه (نجات یافته) از بین ۷۳ فرقه، تنها پیروان واقعی اهل‏ بیت (علیهم السلام) می‏ باشند.[۲۹]

پانویس

  1. ↑ صالحی الشامی، ۱۴۱۴، ۱۱: ۱۱؛ شیخ صدوق، ۱۴۰۵: ۳۲۹؛ الطبرانی، ۱۴۱۵، ۵: ۳۰۶؛ خطیب بغدادی، ۱۴۱۷، ۱۲: ۹۰
  2. ↑ پژوهشی در حدیث سفینه، غلامرضا رضایی، فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی
  3. ↑ این افراد عبارتند از: ابوذر غفاری، ابوسعید خدری، عبدالله بن عباس، انس بن مالک، سلمة بن اکوع، عبدالله بن زبیر، مقداد، عمروبن العاص و ابوموسی اشعری.
  4. ↑ ابوالطفیل عامر بن واثله، حسن بصری، عبدالله بن حارث، مکحول، عباد بن عبدالله اسدی، ابی مخنف، یزیدبن ابی حبیب مصری، حنش بن معتمر، حذیفةبن اسید، زیان ین عمرانه، سعیدبن مسیب، سعیدبن جبیر، رافع غلام ابوذر، مورق عجلی، سلیم بن قیس، عطیةبن ابی سعید، عامربن عبدالله، ابی الجوزاء، ابان بن ابی عیاش، علقمة بن قیس، ابوظبیان جنبی، عبدالرحمن ابی لیلی، عمر بن ابی سلمة، ابوالاسود دوئلی، ایاس بن سلمة، اسلم مکی و زاذان بن عمر.
  5. ↑ ابن ‏تیمیه، ۱۰۴۶، ۷: ۳۹۵
  6. ↑ میرحامد حسین، ۱۳۶۶، ۲۳: ۹۱۴
  7. ↑ مفاتیح الغیب،۲: ۵۹۶
  8. ↑ غرائب القرآن، ۶: ۷۴
  9. ↑ نظم الدرر، ۶: ۶۲۴
  10. ↑ الصواعق المحرقه، ۲: ۴۵۵-۴۵۶
  11. ↑ فیض الغدیر، ۲: ۵۱ و۵ : ۵۱۷
  12. ↑ مرقاة المفاتیح، ۹: ۳۹۸۸
  13. ↑ رشفة الصادی، ۲: ۵۷
  14. ↑ مرقاةالمفاتیح، ۹: ۳۹۸۸
  15. ↑ نفحة الریحانة،۴: ۳۳۰
  16. ↑ جواهر العقدین،۲: ۱۲۰ و ۱۲۳و۱۲۶
  17. ↑ زین الفتی، ۱: ۴۳۴-۴۵۴
  18. ↑ میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۵۶
  19. ↑ شریف مرتضی، ۱۴۱۰، ۳: ۱۲۰
  20. ↑ شیخ حسن عبدالله، بی‏تا: ۶۲؛ نیز ر.ک. میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۷۶؛ تنکابنی، بی‏تا، ۲: ۳۶۸.
  21. ↑ میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۵۶.
  22. ↑ شریف مرتضی، همان، ۳: ۱۲۰؛ ابن‏ جبر، بی‏تا: ۵۹۴؛ علامه حلی، ۱۳۷۹، ۱۵۵.
  23. ↑ قزوینی، ۱۳۹۷: ۲۴
  24. ↑ کراجکی، ۱۴۲۱: ۱۵۱
  25. ↑ میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۱۰۸۲ و ۹۴۸.
  26. ↑ ابوالصلاح حلبی، ۱۴۰۴: ۲۱۰؛ میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۸۷.
  27. ↑ میرحامد حسین، همان، ۲۳: ۹۷۷
  28. ↑ ابن‏ حنبل، ‏۱۴۲۱، ۱۹: ۴۶۲؛ سجستانی، ۴: ۱۹۸؛ دارمی، ۳: ۱۶۳۶؛ بیهقی، ۱۴۲۴، ۱۰: ۲۰۸؛ خزاز قمی، ۱۴۰۱: ۱۵۵
  29. ↑ حلی، ۱۳۷۹: ۴۹؛ میلانی، ۱۴۱۴: ۱۲۴

منابع

  • غلامرضا رضایی، "پژوهشی در حدیث سفینه"، فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی، دوره ۲۱، شماره ۸۴.

مطالب مرتبط


برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=حدیث_سفینه&oldid=137092»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا