منابع رجالی اهل سنت

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

بیان حال راویان از جهت وثاقت و ضعف و مسائل دیگر چون: مشایخ و شاگردان آنها، مسافرتهایشان و وطنهایشان در آغاز به شکل شفاهى بوده است. آغاز تدوین کتابهاى رجالى به شکل جدى، نیمه اول قرن سوم هجرى است و در ابتدا به خاطر مناسبت علم رجال با علم تاریخ اغلب با عنوان کتاب تاریخى تألیف شده اند. پیش از آن تنها عده معدودى در این علم کتاب تألیف کرده اند که اکنون هیچ نسخه اى از آن کتابها موجود نیست، مانند: التأریخ، تألیف لیث بن سعد (م، ۱۷۵ ق) و التأریخ تألیف عبداللّه بن مبارک (م، ۱۸۱ ق).

معرفی کتب رجالی سنی

در آغاز تدوین کتابهاى رجالى بیشترین توجه مؤلفان این کتابها به ضبط نام راویان و بیان حال آنها از جهت وثاقت و ضعف، معطوف مى شد و کتاب هاى رجالى اغلب به شکل عام به تمام رجال و راویان مى پرداختند. سپس با شروع قرن چهارم هجرى، کتابهاى رجالى بیشتر به شکلى تخصصى تألیف شدند و با هدفى خاص و در موضوع معینى از مسائل رجالى نگارش یافتند. در ذیل به معرفى کتاب هاى رجالى مى پردازیم:

کتاب هاى درباره شناخت صحابیان

کتاب هاى طبقات

  • الطبقات الکبرى، تألیف ابوعبداللّه محمّد بن سعد بن منیع بصرى معروف به کاتب واقدى (م، ۲۳۰ ق).
  • الطبقات، تألیف خلیفة بن خیاط (م، ۲۴۰ ق).

کتاب هاى جامع راویان ثقه و ضعیف

  • معرفة الرجال والتأریخ والعلل از یحیى بن معین (م، ۲۳۳ ق).
  • التاریخ الکبیر، تألیف ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخارى (م، ۲۵۶ ق).
  • الجرح والتعدیل، تألیف عبدالرحمان بن محمد بن ادریس حنظلى رازى معروف به ابن ابى حاتم رازى (م، ۳۲۷ ق).

کتاب هاى خاص ضعفا

  • المجروحین من المحدثین تألیف ابوحاتم محمّد بن احمد بن حِبّان بُستى (م، ۳۵۴ ق).
  • الضعفاء الکبیر تألیف ابوجعفر محمّد بن عمرو عُقیلى (م، ۳۲۲ ق).
  • الکامل فى ضعفاء الرجال تألیف ابواحمد عبداللّه بن عدى جرجانى (م، ۳۶۵ ق).
  • میزان الاعتدال فى نقد الرجال، تألیف شمس الدین محمّد ذهبى (م، ۷۴۸ ق).
  • لسان المیزان، تألیف شیخ الاسلام شهاب الدین ابوالفضل احمد بن على عسقلانى معروف به ابن حَجَر (م، ۸۵۲ ق).

کتابهاى خاص ثقات

  • الثقات تألیف ابوالحسن أحمد بن عبداللّه بن صالح عجلى (م، ۲۶۱ ق) با ترتیب نورالدین ابوالحسن على بن ابى بکر هیثمى (م، ۸۰۷ ق).
  • الثقات تألیف ابوحاتم محمّد بن احمد بن حبان بُستى (م، ۳۵۴ ق).
  • تاریخ أسماء الثقات ممن نقل عنهم العلم، تألیف عمر بن احمد بن شاهین (م، ۳۸۵ ق).
  • تذکرة الحفّاظ، تألیف شمس الدین ذهبى (م، ۷۴۸ ق).

رجال جوامع روایى

  • الکمال فى أسماء الرجال تألیف عبدالغنى بن عبدالواحد جماعیلى (م، ۶۰۰ ق).
  • تهذیب الکمال فى أسماء الرجال، تألیف ابوالحجاج یوسف بن عبدالرحمان مِزِّى (م، ۷۴۲ ق).
  • تهذیب التهذیب تألیف شیخ الاسلام شهاب الدین ابوالفضل احمد بن على عسقلانى معروف به ابن حَجَر (م، ۸۵۲ ق).
  • تقریب التهذیب تألیف ابن حجر.

رجال شهرها

  • تاریخ بغداد تألیف ابوبکر احمد بن على بن ثابت معروف به خطیب بغدادى (م، ۴۶۳ ق).
  • تاریخ مدینة دمشق تألیف ابوالقاسم على بن حسن بن هبة اللّه دمشقى معروف به ابن عساکر (م، ۵۷۱ ق).
  • تاریخ جرجان تألیف ابوالقاسم حمزة بن یوسف سهمى (م، ۴۲۷ ق).