منابع رجالی اهل سنت
بیان حال راویان از جهت وثاقت و ضعف و مسائل دیگر چون مشایخ و شاگردان آنها، مسافرتها و وطنهایشان، در آغاز به شکل شفاهى بوده است. آغاز تدوین کتابهاى رجالى به شکل جدى، نیمه اول قرن سوم هجرى است و در ابتدا به خاطر مناسبت علم رجال با علم تاریخ اغلب با عنوان کتاب تاریخى تألیف شده‌اند. پیش از آن تنها عده معدودى در این علم کتاب تألیف کرده اند که اکنون هیچ نسخه‌اى از آن کتابها موجود نیست، مانند «التأریخ» تألیف لیث بن سعد (م، ۱۷۵ ق).
محتویات
معرفی کتب رجالی سنی
در آغاز تدوین کتابهاى رجالى، بیشترین توجه مؤلفان این کتابها به ضبط نام راویان و بیان حال آنها از جهت وثاقت و ضعف، معطوف مى شد و کتاب هاى رجالى اغلب به شکل عام به تمام رجال و راویان مى پرداختند. سپس با شروع قرن چهارم هجرى، کتابهاى رجالى بیشتر به شکلى تخصصى تألیف شدند و با هدفى خاص و در موضوع معینى از مسائل رجالى نگارش یافتند. در ذیل به معرفى کتاب هاى رجالى اهل سنت مى پردازیم:
کتابهاى درباره شناخت صحابه
- الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تألیف ابوعمر یوسف بن عبدالبرّ نمرى اندلسى معروف به ابن عبدالبرّ (م، ۴۶۳ ق).
- أُسد الغابة فى معرفة الصحابة، تألیف عزّالدین ابوالحسن على بن محمّد بن اثیر جزرى معروف به ابن اثیر (م، ۶۳۰ ق).
- الإصابة فى تمییز الصحابة، تألیف شهاب الدین ابوالفضل احمد بن على عسقلانى، معروف به ابن حَجَر (م، ۸۵۲ ق).
کتابهاى طبقات
- الطبقات الکبرى، تألیف ابوعبداللّه محمّد بن سعد بن منیع بصرى معروف به کاتب واقدى (م، ۲۳۰ ق).
- الطبقات، تألیف خلیفة بن خیاط (م، ۲۴۰ ق).
کتابهاى جامع راویان ثقه و ضعیف
- معرفة الرجال والتأریخ والعلل از یحیى بن معین (م، ۲۳۳ ق).
- التاریخ الکبیر، تألیف ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخارى (م، ۲۵۶ ق).
- الجرح والتعدیل، تألیف عبدالرحمان بن محمد بن ادریس حنظلى رازى معروف به ابن ابى حاتم رازى (م، ۳۲۷ ق).
کتابهاى خاص ضعفا
- المجروحین من المحدثین تألیف ابوحاتم محمّد بن احمد بن حِبّان بُستى (م، ۳۵۴ ق).
- الضعفاء الکبیر تألیف ابوجعفر محمّد بن عمرو عُقیلى (م، ۳۲۲ ق).
- الکامل فى ضعفاء الرجال تألیف ابواحمد عبداللّه بن عدى جرجانى (م، ۳۶۵ ق).
- میزان الاعتدال فى نقد الرجال، تألیف شمس الدین محمّد ذهبى (م، ۷۴۸ ق).
- لسان المیزان، تألیف شیخ الاسلام شهاب الدین ابوالفضل احمد بن على عسقلانى معروف به ابن حَجَر (م، ۸۵۲ ق).
کتابهاى خاص ثقات
- الثقات تألیف ابوالحسن أحمد بن عبداللّه بن صالح عجلى (م، ۲۶۱ ق) با ترتیب نورالدین على بن ابى‌بکر هیثمى (م، ۸۰۷ ق).
- الثقات تألیف ابوحاتم محمّد بن احمد بن حبان بُستى (م، ۳۵۴ ق).
- تاریخ أسماء الثقات ممن نقل عنهم العلم، تألیف عمر بن احمد بن شاهین (م، ۳۸۵ ق).
- تذکرة الحفّاظ، تألیف شمس الدین ذهبى (م، ۷۴۸ ق).
رجال جوامع روایى
- الکمال فى أسماء الرجال تألیف عبدالغنى بن عبدالواحد جماعیلى (م، ۶۰۰ ق).
- تهذیب الکمال فى أسماء الرجال، تألیف ابوالحجاج یوسف بن عبدالرحمان مِزِّى (م، ۷۴۲ ق).
- تهذیب التهذیب تألیف شیخ الاسلام شهاب الدین ابوالفضل احمد بن على عسقلانى معروف به ابن حَجَر (م، ۸۵۲ ق).
- تقریب التهذیب تألیف ابن حَجَر.
رجال شهرها
- تاریخ بغداد تألیف ابوبکر احمد بن على بن ثابت معروف به خطیب بغدادى (م، ۴۶۳ ق).
- تاریخ مدینة دمشق تألیف ابوالقاسم على بن حسن بن هبة اللّه دمشقى معروف به ابن عساکر (م، ۵۷۱ ق).
- تاریخ جرجان تألیف ابوالقاسم حمزة بن یوسف سهمى (م، ۴۲۷ ق).
