مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آمنه بنت وهب: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
آمنه نام مادر گرامی پیامبر اکرم است.
+
{{خوب}}
{{شناختنامه رسول خدا (ص)}}
+
'''«آمنه بنت وهب»''' همسر [[عبدالله بن عبدالمطلب]] و مادر [[پیامبر اسلام|حضرت محمد]] (صلی الله علیه وآله) است. او از نظر نسب، [[حیا]] و [[ادب]] و پاکی، از زنان بافضیلت [[قریش]] بود. آمنه در سال هفتم پس از [[عام الفیل]]، در محلی به نام «[[ابواء]]» در نزدیکی [[مدینه]] درگذشت و همانجا مدفون شد. [[شیعه]] براساس روایات متعدد معتقد است که «آمنه»، [[ایمان]] به [[توحید]] داشت و نمی‌توان به [[شرک]] و ناپاکی او قائل شد.  
==تبار آمنه==
+
==زندگی‌نامه==
 
+
===ولادت و نسب===
آمنه دختر وهب بن  [[عبدمناف]] است و مادر بزرگوارش «بِرِّه» دختر عبدالعزي<ref> رياحين الشريعه، ذبيح الله محلاتي، ج 2، ص 386.</ref> بشمار مي آمد. اين دو بزرگوار در نسب شريف به كلاب بن  مره بن  كعب بن  لوي مي رسند و در واقع پدر و مادر آمنه دخترعمو و پسرعمو بوده، از خصلت‌هاي مشابه بهره مي بردند. خاندان «بنوزهره» همواره در افتخارهاي بزرگ قريش و حوادث پرشكوه [[مكه]] شريك بوده و برگ‌هاي زريني از تاريخ مكه به نام افتخارآفرين آن‌ها مزين شده است.
+
آمنه دختر «وهب بن عبدمناف بن زهرة بن کلاب» و مادرش «بَرَّه بنت عبدالعزی بن عثمان بن عبدالدار بن قصی بن کلاب» است.<ref> ریاحین الشریعه، ذبیح الله محلاتی، ج ۲، ص ۳۸۶.</ref> او را از نظر نسب و جای‌گاه از برترین زنان قریش دانسته‌اند. پدرش وهب، بزرگ بنی‌زهره و شریف‌ترین آنان بود. گفته‌اند که سرپرستی آمنه را عمویش «وهیب بن عبدمناف» به عهده داشته است.
 
 
عبدمناف، نياي سوم [[پيامبر اسلام]]، مغيره نام داشت و «قمر البطحاء»<ref> فرازهايي از تاريخ [[پيامبر اسلام]]، جعفر سبحاني، ص 38.</ref> خوانده مي شد. او در قلب مردم موقعيتي ويژه داشت. تاريخ نگاران درباره اش چنين مي نويسند: «شعار او پرهيزگاري، دعوت به [[تقوا]]، خوش رفتاري با مردم و [[صله رحم]] بود. سقايت و ميهمانداري حجاج بيت اللّه الحرام با فرزندان عبدمناف بود، و اين منصب باشكوه تا زمان پيامبر به قوت خود باقي بود».
 
  
آمنه دختر «قمر البطحاء» (ماه مكه) نه تنها زيبايي چهره بلكه ويژگي‌هايي چون پرهيزكاري، مردم داري و... را نيز از پدر به ارث برده بود. «برّه»، مادر آمنه، نيز از خاندان شريف و بزرگوار «بني كلاب» بوده. در نسب با وهب بن عبدمناف اشتراك دارد. مادر برّه، ام حبيبه نيز از همين نسب است. و از زيباترين جلوه «ارحام مطهره» بشمار مي آيد.
+
لازم به ذکر است که نسب "[[عبدالله بن عبدالمطلب]]"<ref>عبدالله بن عبدالمطلب بن‌ هاشم بن عبدمناف بن قصی بن کلاب.</ref> و "آمنه" در "کلاب بن مرّه" جمع می‌شوند و بهم می‌رسد. طبق آن‌چه درباره سنّ آمنه هنگام وفات (۴۸ سال پیش از هجرت) گفته‌اند، بایستی هم سنّ عبدالله، و‌ ۲۴ سال پیش از [[عام الفیل|عام‌الفیل]] (۵۴۶ م) زاده شده باشد.
  
==ويژگي‌های والاي آمنه==
+
از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. هر آن‌چه در تاریخ آمده، به زمان [[ازدواج]] او و پس از آن مربوط می‌شود.
 +
===ازدواج آمنه با عبدالله===
 +
بر پایه روایتی، آمنه ده سال یا اندکی کم‌تر، بعد از حفر [[چاه زمزم]] و یک سال پس از فدیه دادن [[عبدالمطلب]] برای [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]]، به همسری عبدالله درآمد ([[ازدواج عبدالله با آمنه]]). پس از آن که عبدالمطلب با دادن صد شتر فرزندش عبدالله را از قربانی شدن نجات داد، دست او را گرفته به خانه "وهب‌ بن عبدمناف" رفت و دختر او آمنه را برای عبدالله خواستگاری کرد. پدر آمنه با این [[ازدواج]] موافقت نمود و بدین وسیله آمنه یک سال قبل از [[عام الفیل|عام‌الفیل]] به همسری عبدالله درآمد.
  
آن چه بيش از هر چيز آدمي را جاودانه مي سازد، صفات نيك و اخلاق شايسته اوست. ويژگي‌هاي اخلاقي افراد نشان دهنده عظمت شخصيت آنان است. برجسته ترين اين صفات از زبان [[عبدالمطلب]]، پير بطحاء بيان مي شود.
+
عبدالمطلب در همان مجلس از "هاله" دختر عموی آمنه برای خودش خواستگاری نمود و بدین ترتیب ازدواج عبدالله و عبدالمطلب همزمان و در یک مجلس صورت گرفت. از‌ هاله، "[[حضرت حمزه علیه السلام|حمزه]]" و از آمنه [[حضرت محمد]] متولد شدند.
  
عبدالمطلب، قبل از خواستگاري آمنه، نزد عبدالله ، جوان برومند و زيباي بني هاشم، آمد و چنين گفت: «پسرم آمنه دختري است از خويشان تو و در [[مكه]] مانند او دختري نيست» و سپس فرمود: «فواللّه  ما في بنات اهل مكّة مثلها لانّها محتشمةٌ في نفسها طاهرةٌ مطهرةٌ عاقلةٌ دَيّنَةٌ؛<ref> [[بحارالانوار]]، [[علامه مجلسی]]، ج 15، ص 99.</ref> [[سوگند]] به عزت و جلال خداوند، كه در مكه دختري مثل او (آمنه) نيست. زيرا او با حيا و ادب است و نفسي پاكيزه دارد و عاقل و فهيم و دين باور است».
+
آمنه در ۵۴ یا ۵۳ سال قبل از هجرت همسر عبدالله بن عبدالمطلب شد و ۵۲ سال قبل از هجرت، حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌) را به دنیا آورد. روایت شده است که در دوران بارداری در خواب دید که نوری از وی ساطع گشت، و نیز روایت کرده‌اند که در عالم رؤیا به وی خبر داده شد که فرزند وی پیامبر امت خواهد شد.
  
بينش عميق و عفت و پاكي اين بانو چنان بود كه تاريخ چنين مي نويسد: «او (آمنه) در آن روز، از نظر نسب و ازدواج، بافضيلت ترين دختران قريش بود».<ref> مادر پيامبر، دكتر بنت الشاطي، ترجمه دكتر احمد بهشتي، ص 99.</ref>
+
عبدالله و آمنه یک سال قبل از عام‌الفیل با هم ازدواج کردند و حدود یک سال با هم زندگی مشترک داشتند. بعد از مدت کوتاهی از آغاز زندگی مشترک، عبدالله به همراه کاروان تجاری به [[شام]] و غزه رفت. او در راه بازگشت به سمت [[مکه]] در حالی که بیمار بوده در شهر [[مدینه]] نزد دایی‌های خود از قبیله «بنی‌النجار» ماند. همچنین گفته شده عبدالمطلب او را برای خرماچینی و خرید خرما یا برای دیدار دایی‌های خود به مدینه فرستاد.<span class="tooltiptext"></span>به هر حال اهل کاروان خبر بیماری عبدالله را به پدرش رساندند. عبدالمطلب نیز پسر بزرگ خود "حارث" را جهت کسب اطلاع از حال عبدالله به مدینه فرستاد. حارث چون به مدینه رسید، متوجه شد که عبدالله از دنیا رفته و در خانه مردی از بنی‌النجار به نام "نابغه" دفن شده است.<ref>زرقانی، شرح المواهب اللدنیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۶.</ref> او هنگام مرگ ۳۰ ساله بود. بعضی سن او را هنگام مرگ ۲۵ یا ۲۸ سال نیز گفته‌اند.<span class="tooltiptext"></span>
  
از صفات برجسته ديگر اين بانو ساده زيستي و دوري از جلوه هاي مادي است. به گونه اي كه پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله مي فرمايد: «انّما انا ابن امرأة من قريش تأكل القديد<ref> همان، ص 18.</ref>؛ همانا من فرزند زني از قريشم كه گوشت خشكيده مي خورد».
+
===ولادت پیامبر===
  
بخشي از صفات برجسته اين جاودانه مادر چنين است:
+
آمنه، [[حضرت محمد]] (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌) را در ماه «[[ربیع الاول]]» در سالی که آن را «[[عام الفیل]]» خواندند به دنیا آورد.<ref>أعیان الشیعة، محسن الأمین ،ج‏۱، ص۲۱۸</ref>
  
===دين باوری(دَيَّنة)===
+
[[عبدالله بن عبدالمطلب]] بنابر گفتۀ مشهور، پیش از ولادت حضرت محمد درگذشته بود، اما بنابر اقوال دیگر، وفات او اندکی پس از ولادت پیامبر اکرم رخ داده است. از عبدالله کنیزی به نام "[[ام ایمن|ام ایمن]]" و ۵ شتر نر و تعدادی گوسفند به پیامبر اکرم به [[ارث]] رسید.‌ ام ایمن، پرستاری رسول اکرم  را بر عهده داشت.
پيامبر گرامي اسلام را «سيد الناس و ديان العرب» مي خواندند. علي ابن  ابي طالب علیه السلام را نيز با اين وصف ستوده اند: «كان عليٌ علیه السلام ديّان هذه الامّة»<ref> مجمع البحرين، شيخ فخرالدين طريحي، ترجمه محمود عادل، ص 79 و 78.</ref> برخي دين را به معناي طاعت و گروهي به معناي هر آنچه با آن بندگي خدا مي شود<ref> منجد الطلاب، ص 231.</ref>، مي دانند. برخي از كوتاه نظران كه با نگرش مادي به مسايل پيرامون خود مي نگرند، معتقدند كه: «چون آمنه قبل از ظهور اسلام مي زيسته نمي تواند مؤمن باشد و از زنان مشرك بشمار مي آيد».
 
  
اما مورخان و پژوهشگران [[شيعه]] بر اين باورند كه پدران و مادران پيامبر [[ايمان]] داشتند. آن‌ها براي اثبات اين مطلب به سخن پيامبر صلی الله علیه و آله استناد كرده اند كه مي فرمايد: «لم يزل ينقلني اللّه  من اصلاب الشامخه الي الارحام المطّهرات حتي اخرجني الي عالمكم هذا ولم يدسنني دنس الجاهلية؛<ref> رياحين الشريعه، ج 2، ص 388.</ref> خداوند همواره مرا از پشت‌هاي پاك به رحم‌هاي پاك منتقل مي ساخت تا اين كه به اين دنياي شما آمدم و هرگز به افكار و ناپاكي‌هاي جاهليت آلوده نشدم».
+
آمنه پس از تولد محمد، او را به زنی از قبیله بنی سعد به نام [[حلیمه|حلیمه سعدیه]] سپرد و او آن حضرت را با خود به قبیله خویش برد و تا دو سال به آن حضرت شیر داده از او نگهداری نمود. پس از دو سال حلیمه حضرت محمد را نزد آمنه آورد، اما آمنه بار دیگر بخاطر شیوع بیماری وبا او را به حلیمه سپرد و حضرت محمد تا سن پنج سالگی در نزد حلیمه بود.<ref>زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام (ترجمه سیره ابن هشام)، ج۱، ص۱۰۶-۱۱۰.</ref> پس از مدتی حلیمه سعدیه محمد را به نزد مادرش آمنه آورد و به او سپرد. از آن پس محمد در کنار مادر و جد خود عبدالمطلب زندگی می‌کرد.
  
از اين [[حديث]] شريف، كه با عبارات مختلف بيان شده است، پاكي وجود آمنه و طهارت فكري او ثابت مي شود. بسياري از دانشمندان [[اهل سنت]] [[ايمان]] آمنه را بيان كرده، براي اثبات اين امر از روايت زير استفاده كرده اند: «كعب الاحبار به معاويه گفت: من در هفتاد و دو كتاب خوانده ام كه [[فرشتگان]]، جز براي مريم و آمنه بنت وهب براي ولادت هيچ پيامبري به زمين نيامدند و جز براي مريم و آمنه، براي هيچ زني حجاب‌هاي بهشتي را برپا نساختند».(9)
+
===وفات آمنه===
 +
آمنه بنت وهب، در سال هفتم پس از [[عام الفیل]]، فرزندش محمد را برای زیارت قبر [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] و نیز دیدار با دایی‌های عبدالله که از بنی‌نجار بودند، به [[مدینه]] برد و بنا بر قول مشهور، در راه بازگشت از مدینه در [[ابواء]] در سی سالگی از دنیا رفت و در همان‌جا مدفون شد.<ref>نگاه کنید به: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰.</ref>
  
«واقدي» و گروهي از دانشمندان [[اهل سنت]]، پس از ذكر [[حديث]] فوق، مي گويند: خداوند متعال هرگز زن كافره را در برابر زن باايماني مانند مريم علیهاالسلام قرار نمي دهد. اگر آمنه ايمان نداشت، هرگز مقامات مريم علیهاالسلام براي او به وجود نمي آمد. زيرا بين ايمان و كفر فاصله بسيار است و هرگز اين دو جمع نمي شوند.(10)
+
==ویژگی‌های آمنه==
 +
شواهد تاریخی نشان می دهد که آمنه در زمان خود، از نظر نسب و ازدواج، بافضیلت ترین دختران [[قریش]] بود.<ref> مادر پیامبر، دکتر بنت الشاطی، ترجمه دکتر احمد بهشتی، ص ۹۹.</ref> [[عبدالمطلب]]، قبل از خواستگاری از آمنه، نزد پسرش [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]]، آمد و چنین گفت: «آمنه دختری است از خویشان تو و در [[مکه]] مانند او دختری نیست» و سپس فرمود: «فَوَاللّه  ما فی بنات اهل مکة مثلها لانّها محتشمةٌ فی نفسها طاهرةٌ مطهرةٌ عاقلةٌ دَینَةٌ»؛<ref> بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۵، ص ۹۹.</ref> [[سوگند]] به عزت و جلال خداوند، که در مکه دختری مثل او (آمنه) نیست. زیرا او با حیا و ادب است و نفسی پاکیزه دارد و عاقل و فهیم و دین باور است.
  
[[شيخ صدوق]] نيز در «اعتقادات» خود مي فرمايد: «اعتقادنا في آباء النّبي انّهم مسلمون من آدم الي ابيه و اباطالب و كذا آمنة بنت وهب امّ رسول اللّه  صلی الله علیه و آله(11)؛ اعتقاد ما اين است كه پدران پيامبر صلی الله علیه و آله از آدم تا عبداللّه  و ابوطالب و همچنين آمنه، مادر پيامبر، مسلم بوده اند».
+
'''دین باوری (دَینة):'''
  
[[امام صادق]] علیه السلام نيز مي فرمايد: [[جبرئيل]] بر پيامبر نازل شد و گفت: اعتقاد ما اين است كه پدران پيامبر صلی الله علیه و آله از آدم تا عبدالله  و [[ابوطالب]] و همچنين آمنه، مادر پيامبر، مسلم بوده اند.
+
مورخان و پژوهشگران [[شیعه]] بر این باورند که پدران و مادران پیامبر [[ایمان]] داشتند. آن‌ها برای اثبات این مطلب به سخن [[پیامبر]] صلی الله علیه وآله استناد کرده اند که می فرماید: «لم یزل ینقلنی اللّه  من اصلاب الشامخه الی الارحام المطّهرات حتی اخرجنی الی عالمکم هذا ولم یدسننی دنس الجاهلیة؛<ref> ریاحین الشریعه، ج ۲، ص ۳۸۸.</ref> خداوند همواره مرا از پشت‌های پاک به رحم‌های پاک منتقل می ساخت تا این که به این دنیای شما آمدم و هرگز به افکار و ناپاکی‌های جاهلیت آلوده نشدم».
  
«يا محمد ان الله  جل جلاله يقرئك السلام و يقول اني قد حرمت النار علي صلب انزلك و بطنٍ حملك و حجرٌ كفلك...(12)؛ اي محمد صلی الله علیه و آله، خداوند تعالي بر تو سلام فرستاد و گفت: من آتش را بر صلب و پشتي كه تو را فرود آورد و بطني كه حامل تو بود و دامني كه تو را تربيت كرد، حرام كردم».
+
از این [[حدیث]] شریف، که با عبارات مختلف بیان شده است، پاکی وجود آمنه و طهارت فکری او ثابت می شود. بسیاری از دانشمندان [[اهل سنت]] ایمان آمنه را بیان کرده، برای اثبات این امر از روایت زیر استفاده کرده اند: «کعب الاحبار به معاویه گفت: من در هفتاد و دو کتاب خوانده ام که [[فرشتگان]]، جز برای [[مریم]] و آمنه بنت وهب برای ولادت هیچ پیامبری به زمین نیامدند و جز برای مریم و آمنه، برای هیچ زنی حجاب‌های بهشتی را برپا نساختند». <ref> بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷ </ref>
  
مرحوم مجلسي مي نويسد: اين خبر دلالت بر ايمان عبدالله  و آمنه و ابوطالب دارد؛ زيرا خداوند آتش را بر جميع مشركان و كفار واجب كرده است و اگر اينان مؤمن نبودند، آتش بر آنان [[حرام]] نمي شد.
+
[[محمد بن عمر واقدی|واقدی]] و گروهی از دانشمندان [[اهل سنت]]، پس از ذکر [[حدیث]] فوق، می گویند: خداوند متعال هرگز زن کافره را در برابر زن باایمانی مانند مریم علیهاالسلام قرار نمی دهد. اگر آمنه ایمان نداشت، هرگز مقامات مریم علیهاالسلام برای او به وجود نمی آمد. زیرا بین ایمان و کفر فاصله بسیار است و هرگز این دو جمع نمی شوند.<ref> بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷ </ref>
  
===محجوب و باحيا (محتشمه)===
+
[[شیعه]] نیز براساس روایات بسیاری‌ -که در آن‌ها تأکید شده خداوند حملِ [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ را در بهترین رحم قرار داده و آن را از آتش [[جهنم]] دور داشته-، بر آن است که آمنه از نیک‌زنان عالم [[اسلام]] و از مسلمانان به شمار می‌رود؛ همچنین طبق آیه ۲۱۹ [[سوره شعراء]] {{متن قرآن|«و تَقَلُّبَک فِی السّاجِدینَ»}} معتقد است که پیامبر در اصلاب موحّدان و مؤمنان بوده است؛ بنابراین نمی‌توان به [[شرک]] و ناپاکی آمنه عقیده داشت.
ويژگي ديگر اين بانوي بزرگوار [[حيا]] و ادب اوست كه با واژه «محتشمه» در ميان عرب شناخته شده بود. در كتب لغت اين واژه را اين گونه تعريف كرده اند: «احتشام و هو افتعالٌ من الحِشمة بمعني الانقباض والاستحياء والحشمة الحياءُ والادب(13)؛ احتشام از حشمت گرفته شده است و به معناي گرفته بودن و حياداشتن است. حشمت به معناي ادب و حيا است و زيباترين صفتي است كه بانوان كريمه مي توانند داشته باشند و در سايه آن آسودگي جسمي و رواني يابند».
 
  
جريان خواستگاري «فاطمه»، همسر [[عبدالمطلب]]، از آمنه و آن‌چه در اين مجلس به وقوع پيوست حيا و ادب اين دختر برگزيده عرب را نشان مي دهد: زماني كه همسر عبدالمطلب به منزل وهب بن [[ عبدمناف]] آمد، آمنه در مقابل او ايستاد. خوش آمد گفت و مقدمش را گرامي داشت. وقتي فاطمه نيكي‌هاي آمنه را ديد، به مادرش گفت: «من پيشتر آمنه را ديده بودم، فكر نمي كردم چنين با حسن و كمال باشد».<ref> همان، ص 100 و 99.</ref>
+
[[شیخ مفید]] در [[اوائل المقالات (کتاب)|أوائل المقالات]]، نقل کرده است: «پیامبر فرمود: خداوند پیوسته مرا در رحم مادران پاکیزه قرار داد تا از مادرم آمنه به دنیا آمدم». او در ادامه می‌گوید: «بین اصحاب ما، [[اجماع]] است بر این که آمنه دختر وهب، [[ایمان]] به [[توحید]] داشت و در زمره مؤمنین محشور می‌شود».<ref>اوائل المقالات، مفید، ص۴۶.</ref>
  
سپس با آمنه گفتگو كرد و او را فصيح ترين زن [[مكه]] يافت. آنگاه از جاي برخاست، نزد عبدالله شتافت و گفت: فرزندم، در ميان دختران عرب مانند او نديدم. من او را مي پسندم...
+
[[شیخ صدوق]] می‌گوید: «اعتقادنا فی آباء النبی (ص) انهم مسلمون من آدم إلى أبیه عبدالله و ان اباطالب کان مسلما و آمنة بنت وهب بن عبد مناف ام رسول الله (ص) کانت مسلمة»؛<ref>اعتقادات صدوق، ص۱۱۰.</ref> بنابر عقیده امامیه، همه پدران پیامبر، از [[حضرت آدم]] تا [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] و [[ابوطالب]] (عموی پیامبر) و آمنه (مادر حضرت محمد (ص)) خداپرست بودند.
  
===فرزانگی و فرهيختگي (عاقله)===
+
[[علامه مجلسی]] پس از نقل حدیث «یا محمد إن الله جلّ جلاله یقرئک السلام و یقول انی قد حرمت النار علی صلب انزلک و بطنٍ حملک و حجرٌ کفلک»؛ (ای محمد، خداوند تعالی بر تو سلام فرستاد و گفت: من آتش را بر صلب و پشتی که تو را فرود آورد و بطنی که حامل تو بود و دامنی که تو را تربیت کرد، حرام کردم) می نویسد: این خبر دلالت بر ایمان عبدالله و آمنه و ابوطالب دارد؛ زیرا خداوند آتش را بر جمیع مشرکان و کفار واجب کرده است و اگر اینان مؤمن نبودند، آتش بر آنان حرام نمی شد.<ref> بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷ </ref>
فهيم بودن از صفات و ويژگي‌هاي اولياي الهي است. عبدالمطلب آمنه را با كلمه عاقله ستوده است. آمنه عقيله عرب، در فهم و كمال بي نظير بود. سخن اين بانوي بزرگ در هنگام [[مرگ]]، نشان دهنده ميزان خرد و درك اوست. او به فرزندش [[حضرت محمد]] صلی الله علیه و آله مي گويد: هر زنده اي مي ميرد، هر تازه اي كهنه مي شود، هر گروهي فاني مي شود و من مي ميرم؛ اما ياد من هميشه هست. من خير به جاي گذاشتم و مولود مطهري (چون تو) زادم.<ref> رياحين الشريعه، ج ص 387.</ref>
 
  
=== فصاحت و بلاغت (اديبه)===
+
وی همچنین در جایی دیگر می‌گوید: [[اجماع]] علمای [[امامیه]] بر این است که پدر و مادر حضرت رسول الله (ص) و همه اجداد آن حضرت تا حضرت آدم (ع)، همه مسلمان بودند و نور آن حضرت در صلب و رحم مشرکی قرار نگرفته و شبهه‌ای در نسب آن حضرت و پدران و مادران او نبوده است.<ref>حیوة القلوب، مجلسی، ج۳، ص۵۱.</ref>
  
از ديگر صفات دختر شايسته مكه شيريني بيان و گويايي كلام اوست. اشعار زيبايي كه از او به جاي مانده، گواه درستي اين سخن است. او خطاب به فرزندش حضرت محمد صلی الله علیه و آله چنين سرود:
+
'''محجوب و باحیا (محتشمه):'''
  
 +
ویژگی دیگر این بانوی بزرگوار [[حیا]] و [[ادب]] اوست که با واژه «محتشمه» در میان عرب شناخته شده بود. در کتب لغت این واژه را این گونه تعریف کرده اند: «احتشام و هو افتعالٌ من الحِشمة بمعنی الانقباض والاستحیاء والحشمة الحیاءُ والادب»؛<ref> بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷ </ref> احتشام از حشمت گرفته شده است و به معنای گرفته بودن و حیاداشتن است. حشمت به معنای ادب و حیا است و زیباترین صفتی است که بانوان کریمه می توانند داشته باشند و در سایه آن آسودگی جسمی و روانی یابند.
 +
جریان خواستگاری فاطمه، همسر [[عبدالمطلب]]، از آمنه و آن‌چه در این مجلس به وقوع پیوست حیا و ادب این دختر برگزیده عرب را نشان می دهد: زمانی که همسر عبدالمطلب به منزل وهب بن  عبدمناف آمد، آمنه در مقابل او ایستاد. خوش آمد گفت و مقدمش را گرامی داشت. وقتی فاطمه نیکی‌های آمنه را دید، به مادرش گفت: «من پیشتر آمنه را دیده بودم، فکر نمی کردم چنین با حسن و کمال باشد».<ref> همان، ص ۱۰۰-۹۹.</ref>
  
ان صَحَّ ما ابصرتُ في المنام فانْتَ مبعوثٌ علي الانام × من عند ذي الجلال والاكرام تبعث في الحِّل و في الحرام
+
'''فرزانگی و فرهیختگی (عاقله):'''
  
تُبَعثُ بالتحقيق والاسلام دين ابيك البّر ابراهام × فاللّه  انهاك عن الاصنام ان لاتو اليها مع الاقوامَ.<ref> همان.</ref>
+
عبدالمطلب آمنه را با کلمه عاقله ستوده است. آمنه عقیله عرب، در فهم و کمال کم نظیر بود. سخن این بانوی بزرگ در هنگام [[مرگ]]، نشان دهنده میزان خرد و درک اوست. او به فرزندش [[حضرت محمد]] صلی الله علیه و آله می گوید: هر زنده ای می میرد، هر تازه ای کهنه می شود، هر گروهی فانی می شود و من می میرم؛ اما یاد من همیشه هست. من خیر به جای گذاشتم و مولود مطهری (چون تو) زادم.<ref> ریاحین الشریعه، ج ۲، ص ۳۸۷.</ref>
  
 +
'''فصاحت و بلاغت (ادیبه):'''
  
معناي شعر به اختصار چنين است: اگر خوابي كه ديدم درست باشد، تو بر مردم مبعوث خواهي شد. از طرف خداوندي كه داراي جلال و اكرام است. براي بيان [[حلال]] و [[حرام]] مبعوث مي شوي. براي حق گويي و [[اسلام]] كه دين پدرت ابراهيم است، برانگيخته مي شوي. پس خداوند تو را از پرستش بت‌ها و پيروي خويشان بازداشت.
+
از دیگر صفات دختر شایسته مکه شیرینی بیان و گویایی کلام اوست. اشعار زیبایی که از او به جای مانده، گواه درستی این سخن است. او خطاب به فرزندش حضرت محمد صلی الله علیه و آله چنین سرود:
  
===پاك و طهارت (طاهره، مطهره، عفيفه)===
+
ان صَحَّ ما ابصرتُ فی المنام * فانْتَ مبعوثٌ علی الانام
  
پاكي و طهارت آمنه بر اهل [[مكه]] پوشيد نبود. اين طهارت به مناسبت‌هاي مختلف در سخنان و اشعار عرب مطرح شده است. در توصيف اين بانوي كريمه [[عبدالمطلب]] آمنه را با كلمه عاقله ستوده است.
+
من عند ذی الجلال والاکرام * تبعث فی الحِّل و فی الحرام
  
چنين نوشته اند: «انّها كان وجُهها كفلقة القمر المضيئة و كانت من احسن النساء جمالاً و كمالاً و افضلهّن حسبا و نسبا<ref> خصايص فاطميه، ملاباقر واعظ كجوري، ص 292.</ref>؛ به درستي كه چهره اش (آمنه) مثل ماه نوراني بود، در زيبايي و كمال از بهترين زنان بشمار مي آمد و از نظر صفات و دودمان نيز از بهترين ها بود. او هم پاكيزگي ظاهري داشت و هم پاكي معنوي».(عفت)
+
تُبَعثُ بالتحقیق والاسلام * دین ابیک البّر ابراها
  
==ازدواج آمنه==
+
فاللّه انهاک عن الاصنام * ان لاتو الیها مع الاقوام.<ref> همان.</ref>
  
در اين ازدواج آسماني چند مسأله مهم بايد مورد توجه قرار گيرد:
+
معنای شعر به اختصار چنین است: اگر خوابی که دیدم درست باشد، تو بر مردم مبعوث خواهی شد. از طرف خداوندی که دارای جلال و اکرام است. برای بیان [[حلال]] و [[حرام]] مبعوث می شوی. برای حق گویی و [[اسلام]] که دین پدرت ابراهیم است، برانگیخته می شوی. پس خداوند تو را از پرستش بت‌ها و پیروی خویشان بازداشت.
  
===انتخاب و معيارهاي انتخاب از سوي خانواده «عبدالله »===
+
'''پاکی و طهارت (طاهره، مطهره، عفیفه):'''
  
به نظر مي رسد معيارهاي عبدالمطلب و همسرش در انتخاب همسري شايسته براي «ماه» مكه ـ عبدالله  ـ در دو بعد خلاصه مي شد: اصالت خاندان و ويژگي‌هاي فردي. معيارهاي خانواده آمنه نيز بر اساس ماديات نبود، بلكه به كمال و عظمت روحي و معنوي خانواده عبدالله  توجه داشتند.
+
پاکی و طهارت آمنه بر اهل [[مکه]] پوشید نبود. این طهارت به مناسبت‌های مختلف در سخنان و اشعار عرب مطرح شده است. در توصیف این بانوی کریمه چنین نوشته اند: «انّها کان وجُهها کفلقة القمر المضیئة و کانت من احسن النساء جمالاً و کمالاً و افضلهّن حسبا و نسبا<ref> خصایص فاطمیه، ملاباقر واعظ کجوری، ص ۲۹۲.</ref>؛ به درستی که چهره اش (آمنه) مثل ماه نورانی بود، در زیبایی و کمال از بهترین زنان بشمار می آمد و از نظر صفات و دودمان نیز از بهترین ها بود. او هم پاکیزگی ظاهری داشت و هم پاکی معنوی».
  
===ميزان مهريه===
+
از صفات برجسته دیگر این بانو ساده زیستی و دوری از جلوه های مادی است. به گونه ای که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «انّما انا ابن امرأة من قریش تأکل القدید<ref> همان، ص ۱۸.</ref>؛ همانا من فرزند زنی از قریشم که گوشت خشکیده می خورد».
  
به گواهي تاريخ پدر آمنه، پس از مراسم خواستگاري، به [[عبدالمطلب]] گفت: «دخترم هديه اي است به فرزند شما؛ هيچ مهري نمي خواهيم». عبدالمطلب گفت: خداوند تو را جزاي خير دهد، دختر بايد مهر داشته باشد و كساني از بستگان ما نيز بايد ميان ما گواه باشند».<ref> زنان نامدار، دكتر احمد بهشتي، ص 19.</ref>
+
==پانویس==
 
 
«مهريه» يك ارزش معنوي نيست و بسياريِ آن نمي تواند نشان دهنده جايگاه معنوي و اجتماعي فرد باشد. در فرهنگ [[اهل بيت]] علیهم‌السلام كمي مهريه نشان دهنده برتري دختر است. به هر حال اين ازدواج، بي آن كه با مشكلاتي چون مهريه و جهيزيه روبرو شود، تحقق يافت. و مقدمات ميلاد محمد صلی الله علیه و آله فراهم شد.
 
 
 
==آمنه در آينه مادري==
 
 
 
هنوز نخستين فرزند آمنه پاي به گيتي ننهاده بود كه خبر فوت همسر مهربانش او را در اندوه فروبرد. لطف الهي، بردباري، اشعاري كه در سوگ همسر مي سرايد و رؤياهاي دوران بارداري و فرزندي كه پيش از تولد با او سخن مي گويد، تنها سرمايه هاي اين زن پاكدامن بشمار مي آيد؛ سرمايه هايي كه در سايه آن فرزندش را به دنيا مي آورد. شايد از اين جهت است كه پيامبر صلی الله علیه و آله را نيز مانند [[حضرت عیسی]] علیه السلام به نام مادر بزرگوارش مي خواندند.
 
 
 
«جارود» هنگامي كه از نزد [[رسول خدا]] برمي گردد، خطاب به قبيله اش چنين مي سرايد: «اَتَيتُكَ يابن آمنة الرّسولا لِكيَ بكَ اهتدي النهج السبيلا<ref> [[بحارالانوار]]، ج 15، ص 247.</ref>؛ اي پسر آمنه، اي رسول، آمدم سوي تو تا به وسيله تو به راه راست هدايت شوم».
 
 
 
و اينك پس از گذشت قرن‌ها، مسلمانان با نام اين بشر آسماني در كره زمين بپا خاسته، [[نماز]] عشق مي خوانند. بر مأذنه هاي جاودانه تاريخ بانگ «اشهد انّ محمدا رسول اللّه » گوش زمان را نوازش مي دهد و ياد و خاطره جاودانه مادرِ خورشيد را در سيناي دل‌ها زنده مي سازد. آري، تا پايان آفرينش، هر مسلماني در هر كجاي تاريخ و هر سرزميني بشكفد، رويش او وامدار بارشِ لطف الهي از دامان اين مادر مهربان است.
 
 
 
==پانویس ==
 
 
<references />
 
<references />
(9)، (10)، (11)، (12(13). بحارالانوار، ج 15، ص 117.
+
==منابع==
 
+
*"آمنه سلام الله علیها مادر خورشید"، ن.طیبی، فرهنگ کوثر، شماره ۱۶، تیر ۱۳۷۷ش.
 
+
*اثبات الوصیة، مسعودى، ترجمه محمدجواد نجفى‏، تهران، اسلامیة، ۱۳۶۲ش‏.
===منابع===
+
*زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام (ترجمه سیره ابن هشامسید هاشم رسولى، تهران، انتشارات کتابچى، ۱۳۷۵ش.
 
+
*"آمنه بنت وهب"، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]، ج۲، ص۵۱۲.     
ن ـ طيبي, فرهنگ كوثر، شماره 16، تير 1377
+
*"آمنه بنت وهب بن عبدمناف"، [[دائرة المعارف قرآن کریم (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.     
[[رده:خاندان اهل البیت علیهم السلام]]
+
*"آمنه بنت وهب"، سایت پژوهه.  
 +
*مادران چهارده معصوم، حیدر مظفری ورسی.
 +
{{شناختنامه رسول خدا (ص)}}
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
 +
[[رده:خاندان اهل البیت علیهم السلام]][[رده:وابستگان پیامبر]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۳

«آمنه بنت وهب» همسر عبدالله بن عبدالمطلب و مادر حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) است. او از نظر نسب، حیا و ادب و پاکی، از زنان بافضیلت قریش بود. آمنه در سال هفتم پس از عام الفیل، در محلی به نام «ابواء» در نزدیکی مدینه درگذشت و همانجا مدفون شد. شیعه براساس روایات متعدد معتقد است که «آمنه»، ایمان به توحید داشت و نمی‌توان به شرک و ناپاکی او قائل شد.

زندگی‌نامه

ولادت و نسب

آمنه دختر «وهب بن عبدمناف بن زهرة بن کلاب» و مادرش «بَرَّه بنت عبدالعزی بن عثمان بن عبدالدار بن قصی بن کلاب» است.[۱] او را از نظر نسب و جای‌گاه از برترین زنان قریش دانسته‌اند. پدرش وهب، بزرگ بنی‌زهره و شریف‌ترین آنان بود. گفته‌اند که سرپرستی آمنه را عمویش «وهیب بن عبدمناف» به عهده داشته است.

لازم به ذکر است که نسب "عبدالله بن عبدالمطلب"[۲] و "آمنه" در "کلاب بن مرّه" جمع می‌شوند و بهم می‌رسد. طبق آن‌چه درباره سنّ آمنه هنگام وفات (۴۸ سال پیش از هجرت) گفته‌اند، بایستی هم سنّ عبدالله، و‌ ۲۴ سال پیش از عام‌الفیل (۵۴۶ م) زاده شده باشد.

از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. هر آن‌چه در تاریخ آمده، به زمان ازدواج او و پس از آن مربوط می‌شود.

ازدواج آمنه با عبدالله

بر پایه روایتی، آمنه ده سال یا اندکی کم‌تر، بعد از حفر چاه زمزم و یک سال پس از فدیه دادن عبدالمطلب برای عبدالله، به همسری عبدالله درآمد (ازدواج عبدالله با آمنه). پس از آن که عبدالمطلب با دادن صد شتر فرزندش عبدالله را از قربانی شدن نجات داد، دست او را گرفته به خانه "وهب‌ بن عبدمناف" رفت و دختر او آمنه را برای عبدالله خواستگاری کرد. پدر آمنه با این ازدواج موافقت نمود و بدین وسیله آمنه یک سال قبل از عام‌الفیل به همسری عبدالله درآمد.

عبدالمطلب در همان مجلس از "هاله" دختر عموی آمنه برای خودش خواستگاری نمود و بدین ترتیب ازدواج عبدالله و عبدالمطلب همزمان و در یک مجلس صورت گرفت. از‌ هاله، "حمزه" و از آمنه حضرت محمد متولد شدند.

آمنه در ۵۴ یا ۵۳ سال قبل از هجرت همسر عبدالله بن عبدالمطلب شد و ۵۲ سال قبل از هجرت، حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌) را به دنیا آورد. روایت شده است که در دوران بارداری در خواب دید که نوری از وی ساطع گشت، و نیز روایت کرده‌اند که در عالم رؤیا به وی خبر داده شد که فرزند وی پیامبر امت خواهد شد.

عبدالله و آمنه یک سال قبل از عام‌الفیل با هم ازدواج کردند و حدود یک سال با هم زندگی مشترک داشتند. بعد از مدت کوتاهی از آغاز زندگی مشترک، عبدالله به همراه کاروان تجاری به شام و غزه رفت. او در راه بازگشت به سمت مکه در حالی که بیمار بوده در شهر مدینه نزد دایی‌های خود از قبیله «بنی‌النجار» ماند. همچنین گفته شده عبدالمطلب او را برای خرماچینی و خرید خرما یا برای دیدار دایی‌های خود به مدینه فرستاد.به هر حال اهل کاروان خبر بیماری عبدالله را به پدرش رساندند. عبدالمطلب نیز پسر بزرگ خود "حارث" را جهت کسب اطلاع از حال عبدالله به مدینه فرستاد. حارث چون به مدینه رسید، متوجه شد که عبدالله از دنیا رفته و در خانه مردی از بنی‌النجار به نام "نابغه" دفن شده است.[۳] او هنگام مرگ ۳۰ ساله بود. بعضی سن او را هنگام مرگ ۲۵ یا ۲۸ سال نیز گفته‌اند.

ولادت پیامبر

آمنه، حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌) را در ماه «ربیع الاول» در سالی که آن را «عام الفیل» خواندند به دنیا آورد.[۴]

عبدالله بن عبدالمطلب بنابر گفتۀ مشهور، پیش از ولادت حضرت محمد درگذشته بود، اما بنابر اقوال دیگر، وفات او اندکی پس از ولادت پیامبر اکرم رخ داده است. از عبدالله کنیزی به نام "ام ایمن" و ۵ شتر نر و تعدادی گوسفند به پیامبر اکرم به ارث رسید.‌ ام ایمن، پرستاری رسول اکرم را بر عهده داشت.

آمنه پس از تولد محمد، او را به زنی از قبیله بنی سعد به نام حلیمه سعدیه سپرد و او آن حضرت را با خود به قبیله خویش برد و تا دو سال به آن حضرت شیر داده از او نگهداری نمود. پس از دو سال حلیمه حضرت محمد را نزد آمنه آورد، اما آمنه بار دیگر بخاطر شیوع بیماری وبا او را به حلیمه سپرد و حضرت محمد تا سن پنج سالگی در نزد حلیمه بود.[۵] پس از مدتی حلیمه سعدیه محمد را به نزد مادرش آمنه آورد و به او سپرد. از آن پس محمد در کنار مادر و جد خود عبدالمطلب زندگی می‌کرد.

وفات آمنه

آمنه بنت وهب، در سال هفتم پس از عام الفیل، فرزندش محمد را برای زیارت قبر عبدالله و نیز دیدار با دایی‌های عبدالله که از بنی‌نجار بودند، به مدینه برد و بنا بر قول مشهور، در راه بازگشت از مدینه در ابواء در سی سالگی از دنیا رفت و در همان‌جا مدفون شد.[۶]

ویژگی‌های آمنه

شواهد تاریخی نشان می دهد که آمنه در زمان خود، از نظر نسب و ازدواج، بافضیلت ترین دختران قریش بود.[۷] عبدالمطلب، قبل از خواستگاری از آمنه، نزد پسرش عبدالله، آمد و چنین گفت: «آمنه دختری است از خویشان تو و در مکه مانند او دختری نیست» و سپس فرمود: «فَوَاللّه ما فی بنات اهل مکة مثلها لانّها محتشمةٌ فی نفسها طاهرةٌ مطهرةٌ عاقلةٌ دَینَةٌ»؛[۸] سوگند به عزت و جلال خداوند، که در مکه دختری مثل او (آمنه) نیست. زیرا او با حیا و ادب است و نفسی پاکیزه دارد و عاقل و فهیم و دین باور است.

دین باوری (دَینة):

مورخان و پژوهشگران شیعه بر این باورند که پدران و مادران پیامبر ایمان داشتند. آن‌ها برای اثبات این مطلب به سخن پیامبر صلی الله علیه وآله استناد کرده اند که می فرماید: «لم یزل ینقلنی اللّه من اصلاب الشامخه الی الارحام المطّهرات حتی اخرجنی الی عالمکم هذا ولم یدسننی دنس الجاهلیة؛[۹] خداوند همواره مرا از پشت‌های پاک به رحم‌های پاک منتقل می ساخت تا این که به این دنیای شما آمدم و هرگز به افکار و ناپاکی‌های جاهلیت آلوده نشدم».

از این حدیث شریف، که با عبارات مختلف بیان شده است، پاکی وجود آمنه و طهارت فکری او ثابت می شود. بسیاری از دانشمندان اهل سنت ایمان آمنه را بیان کرده، برای اثبات این امر از روایت زیر استفاده کرده اند: «کعب الاحبار به معاویه گفت: من در هفتاد و دو کتاب خوانده ام که فرشتگان، جز برای مریم و آمنه بنت وهب برای ولادت هیچ پیامبری به زمین نیامدند و جز برای مریم و آمنه، برای هیچ زنی حجاب‌های بهشتی را برپا نساختند». [۱۰]

واقدی و گروهی از دانشمندان اهل سنت، پس از ذکر حدیث فوق، می گویند: خداوند متعال هرگز زن کافره را در برابر زن باایمانی مانند مریم علیهاالسلام قرار نمی دهد. اگر آمنه ایمان نداشت، هرگز مقامات مریم علیهاالسلام برای او به وجود نمی آمد. زیرا بین ایمان و کفر فاصله بسیار است و هرگز این دو جمع نمی شوند.[۱۱]

شیعه نیز براساس روایات بسیاری‌ -که در آن‌ها تأکید شده خداوند حملِ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ را در بهترین رحم قرار داده و آن را از آتش جهنم دور داشته-، بر آن است که آمنه از نیک‌زنان عالم اسلام و از مسلمانان به شمار می‌رود؛ همچنین طبق آیه ۲۱۹ سوره شعراء «و تَقَلُّبَک فِی السّاجِدینَ» معتقد است که پیامبر در اصلاب موحّدان و مؤمنان بوده است؛ بنابراین نمی‌توان به شرک و ناپاکی آمنه عقیده داشت.

شیخ مفید در أوائل المقالات، نقل کرده است: «پیامبر فرمود: خداوند پیوسته مرا در رحم مادران پاکیزه قرار داد تا از مادرم آمنه به دنیا آمدم». او در ادامه می‌گوید: «بین اصحاب ما، اجماع است بر این که آمنه دختر وهب، ایمان به توحید داشت و در زمره مؤمنین محشور می‌شود».[۱۲]

شیخ صدوق می‌گوید: «اعتقادنا فی آباء النبی (ص) انهم مسلمون من آدم إلى أبیه عبدالله و ان اباطالب کان مسلما و آمنة بنت وهب بن عبد مناف ام رسول الله (ص) کانت مسلمة»؛[۱۳] بنابر عقیده امامیه، همه پدران پیامبر، از حضرت آدم تا عبدالله و ابوطالب (عموی پیامبر) و آمنه (مادر حضرت محمد (ص)) خداپرست بودند.

علامه مجلسی پس از نقل حدیث «یا محمد إن الله جلّ جلاله یقرئک السلام و یقول انی قد حرمت النار علی صلب انزلک و بطنٍ حملک و حجرٌ کفلک»؛ (ای محمد، خداوند تعالی بر تو سلام فرستاد و گفت: من آتش را بر صلب و پشتی که تو را فرود آورد و بطنی که حامل تو بود و دامنی که تو را تربیت کرد، حرام کردم) می نویسد: این خبر دلالت بر ایمان عبدالله و آمنه و ابوطالب دارد؛ زیرا خداوند آتش را بر جمیع مشرکان و کفار واجب کرده است و اگر اینان مؤمن نبودند، آتش بر آنان حرام نمی شد.[۱۴]

وی همچنین در جایی دیگر می‌گوید: اجماع علمای امامیه بر این است که پدر و مادر حضرت رسول الله (ص) و همه اجداد آن حضرت تا حضرت آدم (ع)، همه مسلمان بودند و نور آن حضرت در صلب و رحم مشرکی قرار نگرفته و شبهه‌ای در نسب آن حضرت و پدران و مادران او نبوده است.[۱۵]

محجوب و باحیا (محتشمه):

ویژگی دیگر این بانوی بزرگوار حیا و ادب اوست که با واژه «محتشمه» در میان عرب شناخته شده بود. در کتب لغت این واژه را این گونه تعریف کرده اند: «احتشام و هو افتعالٌ من الحِشمة بمعنی الانقباض والاستحیاء والحشمة الحیاءُ والادب»؛[۱۶] احتشام از حشمت گرفته شده است و به معنای گرفته بودن و حیاداشتن است. حشمت به معنای ادب و حیا است و زیباترین صفتی است که بانوان کریمه می توانند داشته باشند و در سایه آن آسودگی جسمی و روانی یابند. جریان خواستگاری فاطمه، همسر عبدالمطلب، از آمنه و آن‌چه در این مجلس به وقوع پیوست حیا و ادب این دختر برگزیده عرب را نشان می دهد: زمانی که همسر عبدالمطلب به منزل وهب بن عبدمناف آمد، آمنه در مقابل او ایستاد. خوش آمد گفت و مقدمش را گرامی داشت. وقتی فاطمه نیکی‌های آمنه را دید، به مادرش گفت: «من پیشتر آمنه را دیده بودم، فکر نمی کردم چنین با حسن و کمال باشد».[۱۷]

فرزانگی و فرهیختگی (عاقله):

عبدالمطلب آمنه را با کلمه عاقله ستوده است. آمنه عقیله عرب، در فهم و کمال کم نظیر بود. سخن این بانوی بزرگ در هنگام مرگ، نشان دهنده میزان خرد و درک اوست. او به فرزندش حضرت محمد صلی الله علیه و آله می گوید: هر زنده ای می میرد، هر تازه ای کهنه می شود، هر گروهی فانی می شود و من می میرم؛ اما یاد من همیشه هست. من خیر به جای گذاشتم و مولود مطهری (چون تو) زادم.[۱۸]

فصاحت و بلاغت (ادیبه):

از دیگر صفات دختر شایسته مکه شیرینی بیان و گویایی کلام اوست. اشعار زیبایی که از او به جای مانده، گواه درستی این سخن است. او خطاب به فرزندش حضرت محمد صلی الله علیه و آله چنین سرود:

ان صَحَّ ما ابصرتُ فی المنام * فانْتَ مبعوثٌ علی الانام

من عند ذی الجلال والاکرام * تبعث فی الحِّل و فی الحرام

تُبَعثُ بالتحقیق والاسلام * دین ابیک البّر ابراها

فاللّه انهاک عن الاصنام * ان لاتو الیها مع الاقوام.[۱۹]

معنای شعر به اختصار چنین است: اگر خوابی که دیدم درست باشد، تو بر مردم مبعوث خواهی شد. از طرف خداوندی که دارای جلال و اکرام است. برای بیان حلال و حرام مبعوث می شوی. برای حق گویی و اسلام که دین پدرت ابراهیم است، برانگیخته می شوی. پس خداوند تو را از پرستش بت‌ها و پیروی خویشان بازداشت.

پاکی و طهارت (طاهره، مطهره، عفیفه):

پاکی و طهارت آمنه بر اهل مکه پوشید نبود. این طهارت به مناسبت‌های مختلف در سخنان و اشعار عرب مطرح شده است. در توصیف این بانوی کریمه چنین نوشته اند: «انّها کان وجُهها کفلقة القمر المضیئة و کانت من احسن النساء جمالاً و کمالاً و افضلهّن حسبا و نسبا[۲۰]؛ به درستی که چهره اش (آمنه) مثل ماه نورانی بود، در زیبایی و کمال از بهترین زنان بشمار می آمد و از نظر صفات و دودمان نیز از بهترین ها بود. او هم پاکیزگی ظاهری داشت و هم پاکی معنوی».

از صفات برجسته دیگر این بانو ساده زیستی و دوری از جلوه های مادی است. به گونه ای که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «انّما انا ابن امرأة من قریش تأکل القدید[۲۱]؛ همانا من فرزند زنی از قریشم که گوشت خشکیده می خورد».

پانویس

  1. ریاحین الشریعه، ذبیح الله محلاتی، ج ۲، ص ۳۸۶.
  2. عبدالله بن عبدالمطلب بن‌ هاشم بن عبدمناف بن قصی بن کلاب.
  3. زرقانی، شرح المواهب اللدنیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۶.
  4. أعیان الشیعة، محسن الأمین ،ج‏۱، ص۲۱۸
  5. زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام (ترجمه سیره ابن هشام)، ج۱، ص۱۰۶-۱۱۰.
  6. نگاه کنید به: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰.
  7. مادر پیامبر، دکتر بنت الشاطی، ترجمه دکتر احمد بهشتی، ص ۹۹.
  8. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۵، ص ۹۹.
  9. ریاحین الشریعه، ج ۲، ص ۳۸۸.
  10. بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷
  11. بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷
  12. اوائل المقالات، مفید، ص۴۶.
  13. اعتقادات صدوق، ص۱۱۰.
  14. بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷
  15. حیوة القلوب، مجلسی، ج۳، ص۵۱.
  16. بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۱۱۷
  17. همان، ص ۱۰۰-۹۹.
  18. ریاحین الشریعه، ج ۲، ص ۳۸۷.
  19. همان.
  20. خصایص فاطمیه، ملاباقر واعظ کجوری، ص ۲۹۲.
  21. همان، ص ۱۸.

منابع

  • "آمنه سلام الله علیها مادر خورشید"، ن.طیبی، فرهنگ کوثر، شماره ۱۶، تیر ۱۳۷۷ش.
  • اثبات الوصیة، مسعودى، ترجمه محمدجواد نجفى‏، تهران، اسلامیة، ۱۳۶۲ش‏.
  • زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام (ترجمه سیره ابن هشام)، سید هاشم رسولى، تهران، انتشارات کتابچى، ۱۳۷۵ش.
  • "آمنه بنت وهب"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ص۵۱۲.
  • "آمنه بنت وهب بن عبدمناف"، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
  • "آمنه بنت وهب"، سایت پژوهه.
  • مادران چهارده معصوم، حیدر مظفری ورسی.
حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)
رحمة للعالمین.jpg
رویدادهای مهم زندگی
حمله اصحاب فیل به مکهسفر پیامبر اکرم به شامازدواج با حضرت خدیجه کبری (س) • گذاشتن سنگ حجرالاسود در جای خویش • مبعثمعراجولادت حضرت فاطمه سلام الله علیهارفتن به شعب ابی طالبعام الحزنسفر به طائفهجرت به مدینهازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)غزوه بدرغزوه احدغزوه احزابصلح حدیبیهغزوه خیبرسریه ذات السلاسل فتح مکهغزوه حنینغزوه تبوکغدیر خم
بستگان
امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) •عبدالله بن عبدالمطلب(س) • عبدالمطلبابوطالب(ع) • حمزه بن عبدالمطلب(ع) • عباس بن عبدالمطلبابولهبجعفر طیارآمنه(س) • فاطمه بنت اسد(س) • خدیجه کبری(س) • حضرت زهرا(س) • امام حسن(ع) • امام حسین(ع) • حضرت زینب(س)
اصحاب
سلمان فارسیعمار بن یاسرابوذرمقدادابوسلمه مخزومیزيد بن حارثهعثمان بن مظعونمصعب بن عمیرابوبکرطلحهزبیرعثمان بن عفانعمر بن خطابسعد بن ابی وقاصعبدالله بن مسعوداسعد بن زرارهسعد بن معاذسعد بن عبادهعثمان بن حنیفسهل بن حنیفابو ایوب انصاری حذیفة بن یمانخالد بن سعيدخزیمة بن ثابتعبدالله بن رواحهاویس قرنیعبدالله بن مسعود بلال حبشی
مکان های مرتبط
مکهمدینهغار حراکعبهشعب ابوطالبغدیر خمفدکبقیعغار ثورمسجد قبامسجد النبیمسجد الحرام