امام هادی علیه السلام: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۳۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
{{خوب}}
 +
'''«علی بن محمد علیه‌السلام»''' مشهور به '''امام هادی''' و '''امام علی‌النقی'''، [[امام]] دهم [[شیعه|شیعیان]] است. آن حضرت در سال ۲۱۲ هجری دیده به جهان گشود و در  سال ۲۲۰ هجری پس از [[شهادت در راه خدا|شهادت]] پدر بزرگوارش [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] علیه‌السلام، به مقام [[امامت]] نائل شد. مدت امامت حضرت هادی علیه‌السلام حدود ۳۴ سال است و ایشان در سال ۲۵۴ هجری به دستور [[معتز|معتز عباسی]] مسموم و به شهادت رسیدند. «[[زیارت جامعه کبیره]]» از مشهورترین دعاهای برجای مانده از امام هادی علیه‌السلام است.
 
{{شناسنامه ائمه
 
{{شناسنامه ائمه
−
|عنوان امام=امام هادی علیه السلام|مقام=امام دهم|نام=علی|لقب=هادی، نقی|کنیه=ابوالحسن|پدر=امام جواد علیه السلام
+
|عنوان امام=امام هادی علیه السلام
−
|مادر=سمانه|تاریخ ولادت=15 ذی الحجه سال 212 هجری قمری
+
|تصویر = پرونده:امام-هادی.jpg
 +
|مقام=امام دهم
 +
|نام=علی
 +
|لقب=هادی، نقی
 +
|کنیه=ابوالحسن
 +
|پدر=امام جواد علیه السلام
 +
|مادر=سمانه
 +
|تاریخ ولادت=۱۵ ذی‌الحجه سال ۲۱۲ هجری
 
|محل ولادت=مدینه
 
|محل ولادت=مدینه
−
|مدت امامت=34سال
+
|مدت امامت=۳۴ سال
−
|مدت عمر=42 سال
+
|مدت عمر=۴۲ سال
−
|تاریخ شهادت=3 رجب سال 254 هجری|قاتل=معتمد عباسی لعنه الله
+
|تاریخ شهادت=۳ رجب سال ۲۵۴ هجری
 +
|علت شهادت = مسمویت توسط زهر
 +
|قاتل= معتز یا معتمد عباسی لعنه الله
 
|محل دفن=سامرا}}
 
|محل دفن=سامرا}}
−
[[پرونده:Emam_hadi_va_emam_asgri.jpg|270px|thumb|left|مرقد مطهر امام هادی علیه السلام در سامرا،کنار فرزند بزرگوارشان امام حسن عسگری علیه السلام ]]
+
==ولادت و نسب==
  
 +
حضرت امام هادی علیه السلام در نیمه ماه [[ماه ذی الحجه|ذی الحجه]] سال ۲۱۲ ق (به روایتی دیگر در ۵ [[ماه رجب|رجب]]) در شهر صریا (واقع در [[مدینه]]) دیده به جهان گشود.<ref> طبرسی، إعلام الورى، ج‏۲، ص۱۰۹</ref> پدر ایشان حضرت [[امام جواد علیه السلام|امام محمدتقی]] علیه السلام و مادرشان بانویی فاضله و عفیفه به نام [[سمانه مادر امام هادی|سمانه مغربیه]] است.<ref>بحار الأنوار، ج۵۰، ص۱۱۵</ref>
  
 +
نام مبارک ایشان، علی است و از القابشان هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، موتمن، طیب و متوکل می باشد. [[کنیه]] آن حضرت نیز ابوالحسن بوده و به ایشان «ابوالحسن ثالث» می گفتند.<ref>بحار الأنوار، ج۵۰، ص۱۱۳</ref>
  
−
==زندگی نامه امام هادی علیه السلام==
+
==دوران امامت امام هادی علیه‌السلام==
 +
===اوضاع سیاسی زمان امام هادی===
  
−
پیشوای دهم شیعیان حضرت امام هادی علیه السلام در سال 212 ه.ق در شهر صریا (نزدیک مدینه) دیده به جهان گشود. پدر ایشان حضرت امام محمدتقی جوادالائمه علیه السلام و مادرشان بانویی فاضله و عفیفه به نام سمانه است. نام مبارک ایشان علی از القابشان نقی، هادی و نجیب؛ و کنیه شان ابوالحسن می باشد.
+
امام علی النقی الهادی علیه السلام در سال ۲۲۰ ق. در [[مدینه]] به [[امامت]] رسیدند. آن حضرت ۱۳ سال اول امامت خود را در آن شهر سپری نمود و ضمن بهره رسانی معنوی و علمی به [[شیعه|شیعیان]]، به امور آنان رسیدگی می کردند تا این که [[متوکل]] (خلیفه وقت) که در دشمنی با [[ائمه اطهار]] علیهم السلام مشهور بود، به خاطر هراسی که از نفوذ و محبوبیت امام در جامعه داشت، ایشان را از [[مدینه]] به [[سامرا]] فراخواند، زیرا احساس می کرد که باید امام را از نزدیک تحت نظر بگیرد. پس از آمدن امام به سامرا، اگرچه ایشان ظاهرا آزاد بود، اما متوکل منزلشان را طوری انتخاب کرده بود که همواره تحت نظر باشند. او به طور مرتب دستور تفتیش منزل ایشان را صادر می کرد و تمام دیدارها و رفت و آمدها توسط نیروهای حکومتی کنترل می شد.
  
−
مدت امامت ایشان حدود 34 سال است یعنی از سال 220 ه.ق (سال شهادت امام جواد علیه السلام) تا سال 254 ه.ق که در شهر سامرا به شهادت رسیدند. پس از شهادت، امام حسن عسکری علیه السلام بر پیکر مطهر پدر خویش نماز گزارد و پس از تشییع جنازه، ایشان را در منزل خویش به خاک سپردند.
+
متوکل جوّ بسیار خفقان آمیزی را بر جامعه حکمفرما کرده بود و سختگیری و فشار زیادی را بر شیعیان اعمال می کرد. همچنین [[علویان]] را در محاصره اقتصادی قرار داده بود. به شاعران درباری مال فراوانی می داد تا در اشعار خود به [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام بی احترامی کنند و اکثر [[سادات]] جلیل القدر آن زمان را دستگیر و زندانی کرده بود. از هولناکترین اقدامات او در دوره حکومتش، انهدام و تخریب مرقد [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام بود.  
  
−
در مورد شهادت امام هادی علیه السلام و قاتل آن حضرت اختلاف است: برخی معتمد عباسی را قاتل آن حضرت میدانند (یعنی این واقعه در زمان خلافت معتمد رخ داده است) و به عقیده ی برخی دیگر معتز عباسی، فرمان قتل آن بزرگوار را صادر و معتمد آن را اجرا کرد. (یعنی این واقعه در زمان خلافت معتز روی داده است.)
+
اوضاع معیشتی مردم و خصوصا علویان در زمان خلفای عباسی مخصوصا متوکل و بقیه خلفای هم عصر امام هادی علیه السلام، بسیار دشوار بود زیرا آنان [[بیت المال]] مسلمین را صرف خوشگذرانی هایی می کردند که به گواهی تاریخ، هزینه‌های مربوط به آنها بی سابقه بوده است.
  
−
==اوضاع سیاسی زمان امام هادی علیه السلام==
+
===فعالیت‌های امام هادی===
 +
[[پرونده:Emam_hadi_va_emam_asgri.jpg|thumb|left|مرقد مطهر امام هادی علیه‌السلام در سامرا؛ فرزند بزرگوارشان امام حسن عسکری علیه‌السلام نیز در همین بقعه مدفونند]]
 +
امام هادی علیه السلام با این که شدیدا تحت نظر بود، اما از پای ننشست و فعالیت های خود را به شیوه ای مطابق اوضاع زمان خویش به پیش برد. از مهمترین فعالیت های ایشان این بود که به مردم از راه های گوناگون آگاهی داده و منصب [[امامت]] و مقام علمی خود را در طی سخنان خویش و در مناظرات و پرسش و پاسخ های علمی، آشکار کرده و تثبیت کنند. همچنین عدم مشروعیت [[حکومت بنی عباس]] را تبیین می کردند.
  
−
امام علی النقی الهادی علیه السلام در سال 220 ه.ق به امامت رسیدند. در این زمان ایشان در مدینه بودند و در آنجا به مدت 13 سال وظایف امامت خود را انجام می دادند؛ مردم از این سرچشمه ی حیات معنوی و علمی و فکری سیراب می شدند و ایشان نیز به همه ی امور شیعیان رسیدگی می کردند تا این که [[متوکل]] (خلیفه ی وقت) که در دشمنی با [[ائمه اطهار]] علیه السلام مشهور بود؛ به خاطر هراسی که از نفوذ و محبوبیت امام علیه السلام در جامعه داشت ایشان را از [[مدینه]] به [[سامرا]] فراخواند زیرا احساس می کرد که باید امام را از نزدیک تحت نظر بگیرد. پس از آمدن امام به سامرا، اگرچه ایشان ظاهرا آزاد بود اما «متوکل» منزلشان را طوری انتخاب کرده بود که همواره تحت نظر باشند. او به طور مرتب دستور تفتیش منزل ایشان را صادر می کرد و تمام دیدارها و رفت و آمدها توسط نیروهای حکومتی کنترل می شد.
+
یکی دیگر از محورهای فعالیت امام، آماده کردن مردم و شیعیان نسبت به [[غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)|غیبت]] [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت مهدی]] علیه السلام بود. البته ایشان با نهایت احتیاط و جلوگیری از حساس شدن حکومت، این موضوع را به طور سربسته در ضمن سخنان خویش ذکر می فرمودند.
  
−
او جو بسیار خفقان آمیزی را بر جامعه حکمفرما کرده بود و سختگیری و فشار زیادی را بر شیعیان اعمال می کرد:
+
===برخورد امام با فرقه‌ها و مکاتب===
  
−
او علویان را در محاصره ی اقتصادی قرار داده بود. به شاعران درباری مال فراوانی می داد تا در اشعار خود به ائمه علیه السلام بی احترامی کنند. او اکثر سادات جلیل القدر آن زمان را دستگیر و زندانی کرده بود. از هولناکترین اقدامات او در دوره ی حکومتش، انهدام و تخریب مرقد امام حسین علیه السلام بود. اوضاع معیشتی مردم و خصوصا علویان در زمان خلفای عباسی مخصوصا متوکل و بقیه ی خلفای هم عصر امام هادی علیه السلام، بسیار دشوار بود زیرا آنان بیت المال مسلمین را صرف خوشگذرانی هایی می کردند که به گواهی تاریخ، هزینه های مربوط به آ نها بی سابقه بوده است.
+
در حکومت [[حکومت بنی عباس|بنی عباس]] از طرف خلفا به مسائل علمی و فرهنگی تمایل نشان داده می شد. در این زمان بسیاری از کتب سایر ملل به عربی ترجمه شد و همین امر موجب شد افکار مردم و اوضاع علمی جامعه متحول شود.
  
−
==فعالیت های امام علیه السلام==
+
همچنین مکاتب [[علم کلام|کلامی]] مانند [[اشاعره]] و [[معتزله]] رونق گرفته بود و شبهاتی مانند جسمیت [[الله|خداوند]]، [[جبر|جبرگرایی]] مطلق یا [[اختیار]] مطلق، حادث یا قدیم بودن [[قرآن]] و... مطرح می شد که موضع گیری امام هادی علیه السلام و پاسخ ایشان به چنین شبهاتی، اولا اصالت و حقانیت مواضع [[شیعه]] را نشان می داد و ثانیا مسلمین را از گرفتاری در دام چنین شبهاتی حفظ می کرد.
  
−
امام هادی علیه السلام با این که شدیدا تحت نظر بود، اما از پای ننشست و فعالیت های خود را به شیوه ای مطابق اوضاع زمان خویش به پیش برد. از مهمترین فعالیت های ایشان این بود که به مردم از راه های گوناگون آگاهی داده و منصب امامت و مقام علمی خود را در طی سخنان خویش و در مناظرات و پرسش و پاسخ های علمی، آشکار کرده و تثبیت کنند. همچنین عدم مشروعیت حکومت بنی عباس را تبیین می کردند. یکی دیگر از محورهای فعالیت امام، آماده کردن مردم و شیعیان نسبت به غیبت حضرت مهدی علیه السلام بود. البته ایشان با نهایت احتیاط و جلوگیری از حساس شدن حکومت، این موضوع را به طور سربسته در ضمن سخنان خویش ذکر می فرمودند.
+
==اصحاب امام هادی علیه‌السلام==
  
−
==وضعیت علمی زمان امام علیه السلام==
+
بر اساس نوشته [[شیخ طوسی]]، تعداد دست پروردگان و [[اصحاب امام هادی علیه السلام]] و کسانی که از آن حضرت در زمینه های مختلف [[علوم اسلامی|علوم اسلامی]] روایت نقل کرده اند، بالغ بر ۱۸۵ نفر می شود که در میان آنان چهره‌های برجسته علمی و فقهی فراوانی که دارای تالیفات گوناگونی بودند دیده می شود.<ref> مرکز تحقیقات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت. </ref> برخی از شاگردان مشهور آن حضرت عبارتند از:
  
−
در حکومت بنی عباس از طرف خلفا به مسائل علمی و فرهنگی تمایل نشان داده می شد. در این زمان بسیاری از کتب سلیر ملل به عربی ترجمه شد و همین امر موجب شد افکار مردم و اوضاع علمی جامعه متحول شود.
+
*[[فضل بن شاذان]]: از متکلمان بزرگ [[شیعه]] در قرن سوم هجری است.
 +
*[[حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام|حضرت عبدالعظیم حسنی]]: از [[سادات]] جلیل القدری است که نسب شریفش به [[امام حسن]] علیه السلام می رسد. او از نظر علمی و عقیدتی مورد تایید امام هادی علیه السلام بود.
 +
*[[علی بن مهزیار اهوازی]]: از [[فقها]] و [[محدث|محدثان]] و دانشمندان نامور شیعه و از اصحاب سه امام یعنی [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] و [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] و امام هادی علیهم السلام می باشد.
 +
*علی بن جعفر همانی: وی مردی ثقه و دانشمند بود و وکالت امام هادی و [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری]] علیهم السلام را بر عهده داشت
 +
*[[عثمان بن سعید عمروی]]: او معتمد در نزد امام على‌النقى و امام حسن عسکری علیهماالسلام و وکیل ایشان در زمان حیات ایشان بود و اولین نفر از [[نواب اربعه]] امام زمان (عج) است.
 +
*[[حسین بن سعید اهوازى]]: او یکی از یاران [[امام رضا]] و [[امام جواد]] و [[امام هادی]] علیهم السلام می باشد. وی از [[مشایخ]] جلیل القدر روایتی بشمار می آید و روایات وی از اعتبار و شهرت خاصی در میان فقهای شیعه برخوردار است.
 +
*[[ایوب بن نوح]]: او وکیل امام هادی علیه السلام و امام عسکری علیه السلام بود و روایات زیادی از امام هادی علیه السلام نقل کرده است.  امام هادی علیه السلام در مورد او به عمرو بن سعید مدائنی فرمود: ای عمرو! اگر دوست داری به مردی از اهل [[بهشت]] بنگری به این مرد (ایوب بن نوح) بنگر.<ref>الغیبه، شیخ طوسی ص ۲۱۲</ref>
 +
*[[حسن بن علی ناصر]]
 +
*ابراهیم بن عبده نیشابورى: او از اصحاب امام هادى علیه السلام و پس از آن حضرت وکیل امام حسن عسکری علیه السلام در نیشابور بود.
 +
*ابراهیم بن محمد همدانى
 +
*حسن بن راشد، مکنّی به ابوعلی
 +
*ابراهیم بن داود هاشمى یعقوبی
  
−
همچنین مکاتب کلامی مانند اشاعره و معتزله رونق گرفته بود و شبهاتی مانند جسمیت خداوند، جبرگرایی مطلق یا اختیار مطلق، حادث یا قدیم بودن قرآن و... مطرح می شد که موضع گیری [[امام هادی]] علیه السلام و پاسخ ایشان به چنین شبهاتی، اولا اصالت و حقانیت مواضع شیعه را نشان می داد و ثانیا مسلمین را از گرفتاری در دام چنین شبهاتی حفظ می کرد.
+
==آثار و احادیث امام هادی علیه‌السلام==
 +
از امام هادی علیه السلام علاوه بر روایات متعدد، چندین [[دعا]] و [[زیارتنامه|زیارتنامه]] برجای مانده است که از مشهورترین آنها [[زیارت جامعه کبیره]] است. این زیارت دارای [[سند حدیث|سند]] صحیح بوده و از نظر [[بلاغت]] نیز در بالاترین درجه قرار دارد. شروح متعددی به فارسی و عربی بر این زیارت نوشته شده است. زیارت جامعه کبیره متضمن مفاهیمی بسیار عالی و مطالبی بدیع است.
  
−
==اصحاب امام هادی علیه السلام==
+
از دیگر زیارات بر جای مانده از امام هادی علیه السلام، زیارت غدیر است که در آن هم خصوصیات و ویژگی های [[امام علی علیه السلام|حضرت علی]] علیه السلام و هم حادثه [[واقعه غدیر|غدیر]] ذکر شده است.
  
−
* فضل بن شاذان: از متکلمان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری است که از اصحاب امام هادی علیه السلام به شمار می رود.
+
برخی از [[احادیث]] منقول از آن حضرت چنین است:
−
* حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام: از سادات جلیل القدری است که نسب شریفش به [[امام حسن]] مجتبی علیه السلام می رسد. او از نظر علمی و عقیدتی مورد تایید [[امام هادی]] علیه السلام بود.
 
  
−
==زیارت جامعه ی کبیره==
+
*«{{متن حدیث|الدُّنْیا سُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ}}؛ دنیا همانند بازارى است که عدّه اى در آن سود مى برند و عدّه اى دیگر ضرر و خسارت متحمّل مى شوند».<ref>اعیان الشیعه، ج۲، ص ۳۹.</ref>
 +
*«{{متن حدیث|النّاسُ فِى الدُّنْیا بِالاْمْوالِ وَ فِى الآخِرَةِ بِالاْعْمالِ}}؛ مردم در دنیا به وسیله ثروت و تجملات شهرت مى یابند، ولى در [[آخرت]] به وسیله اعمال محاسبه و پاداش داده خواهند شد».<ref> همان.</ref>
 +
*«{{متن حدیث|مَنْ رَضِىَ عَنْ نَفْسِهِ کثُرَ السّاخِطُونَ عَلَیهِ}}؛ هر که از خود راضى باشد بدگویان او زیاد خواهند شد».<ref> بحارالا نوار، ج ۶۹، ص ۳۱۶،ح ۲۴.</ref>
 +
*«{{متن حدیث|اِنّ اللّهَ جَعَلَ الدّنیا دارَ بَلْوى وَالآخِرَةَ دارَ عُقْبى، وَ جَعَلَ بَلْوى الدّنیا لِثوابِ الاْخِرَةِ سَبَباً وَ ثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلْوَى الدّنیا عِوَضا}}؛ همانا خداوند، دنیا را جایگاه بلاها و امتحانات و مشکلات قرار داد و آخرت را جایگاه نتیجه گیرى زحمات؛ پس بلاها و زحمات و سختى هاى دنیا را وسیله رسیدن به مقامات آخرت قرار داد و اجر و پاداش زحمات دنیا را در آخرت عطا مى فرماید».<ref> تحف العقول، ص ۳۵۸.</ref>
 +
*«{{متن حدیث|الْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طلب الْعِلْمِ، داعٍ إلىَ الْغَمْطِ وَالْجَهْلِ}}؛ خودبینى و [[غرور]]، انسان را از تحصیل علوم باز مى دارد و به سمت حقارت و نادانى مى کشاند».<ref> بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۶۹، ح ۴.</ref>
  
−
از امام هادی علیه السلام چندین دعا و زیارت نامه برجای مانده است که از مشهورترین آنها زیارت جامعه ی کبیره است. این زیارت دارای سند صحیح بوده و از نظر بلاغت نیز در بالاترین درجه قرار دارد. شروح متعددی به فارسی و عربی بر این زیارت نوشته شده است. زیارت جامعه ی کبیره متضمن مفاهیمی بسیار عالی و مطالبی بدیع است.
+
==شهادت امام هادی علیه‌السلام==
−
 
+
امام هادی علیه السلام در شهر [[سامرا]] در سال ۲۵۴ ه.ق به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسیدند. در مورد روز شهادت ایشان [[شیخ کلینی]] در کتاب [[اصول کافی]] به دو روایت اشاره می کند که در یکی، چهار روز مانده به آخر ماه [[ماه جمادی الثانی|جمادی الآخر]] و در دیگری ماه [[رجب]] (بدون ذکر روز آن) به عنوان تاریخ شهادت آن حضرت بیان شده است.<ref>الکافی، چاپ اسلامیه، ج۱، ص ۴۹۷</ref> [[علامه مجلسی]] نیز در [[بحارالانوار]] دو روایت در مورد شهادت آن حضرت نقل می کند که در یکی، سه روز مانده به آخر رجب (یعنی روز ۲۶ یا ۲۷ رجب) و در دیگری، روز سوم ماه رجب به عنوان تاریخ شهادت آن حضرت ذکر شده است. <ref>بحارالانوار، ج۵۰، ص۱۹۲</ref> در تقویم [[ایران]] روز سوم رجب به عنوان تاریخ شهادت آن حضرت مشخص شده است.<ref>تقویم سال ۱۴۰۲ شمسی، موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران</ref>
−
از دیگر زیارات بر جای مانده از امام هادی علیه السلام، زیارت غدیر است که در آن هم خصوصیات و ویژگی های حضرت علی علیه السلام و هم حادثه ی غدیر ذکر شده است.
 
−
 
 
−
==برخی از سخنان امام هادی علیه السلام==
 
−
 
 
−
«الدُّنْيا سُوقٌ رَبِحَ فيها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ؛ دنيا همانند بازارى است كه عدّه اى در آن سود مى برند و عدّه اى ديگر ضرر و خسارت متحمّل مى شوند».<ref>اعیان الشیعه، ج2، ص 39.</ref>
 
−
 
 
−
«النّاسُ فِى الدُّنْيا بِالاْمْوالِ وَ فِى الاَّْخِرَةِ بِالاْعْمالِ؛ مردم در دنيا به وسيله ثروت و تجملات شهرت مى يابند ولى در آخرت به وسيله اعمال محاسبه و پاداش داده خواهند شد». <ref> همان.</ref>
 
−
 
 
−
«مَنْ رَضِىَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السّاخِطُونَ عَلَيْهِ؛ هر كه از خود راضى باشد بدگويان او زياد خواهند شد». <ref> بحارالا نوار، ج 69، ص 316،ح 24.</ref>
 
−
 
 
−
«اِنّ اللّهَ جَعَلَ الدّنيا دارَ بَلْوى وَالاْخِرَةَ دارَ عُقْبى، وَ جَعَلَ بَلْوى الدّنيا لِثوابِ الاْخِرَةِ سَبَباً وَ ثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلْوَى الدّنيا عِوَضا؛ همانا خداوند، دنيا را جايگاه بلاها و امتحانات و مشكلات قرار داد؛ و آخرت را جايگاه نتيجه گيرى زحمات، پس بلاها و زحمات و سختى هاى دنيا را وسيله رسيدن به مقامات آخرت قرار داد و اجر و پاداش زحمات دنيا را در آخرت عطا مى فرمايد».<ref> تحف العقول، ص 358.</ref>
 
−
 
 
−
«الْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طلب الْعِلْمِ، داعٍ إلىَ الْغَمْطِ وَالْجَهْلِ؛ خودبينى و غرور، انسان را از تحصيل علوم باز مى دارد و به سمت حقارت و نادانى مى كشاند».<ref> بحارالانوار، ج 75، ص 369، ح 4.</ref>
 
  
 +
علامه مجلسی در کتاب [[جلاءالعیون (کتاب)|جلاءالعیون]] در مورد نحوه شهادت آن حضرت می گوید: «بنا بر قول ابن بابویه و جماعتى دیگر، [[معتمد عباسی|معتمد]] (به دستور [[معتز عباسى]] خلیفه وقت) آن حضرت را با زهر شهید کرد، و در وقت شهادت آن امام غریب، به غیر از [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکرى]] علیه السّلام کسى نزد آن جناب نبود.»<ref>مجلسی، جلاء العیون، ص۹۷۸</ref> پس از شهادت، امام حسن عسکری علیه السلام بر پیکر پدر خویش [[نماز میت|نماز]] گزارد و پس از [[تشییع جنازه]]، ایشان را در منزل خویش به خاک سپردند.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>  
+
<references />  
 +
==منابع==
 +
*تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت امام هادی علیه‌السلام، علی رفیعی، مرکز انتشارات حوزه علمیه قم، ۱۳۷۰.
 +
*چهل داستان و چهل حدیث از امام هادی علیه‌السلام، عبدالله صالحی، نشر مهدی یار، قم، ۱۳۸۶.
 +
*دایرة المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی، نشرشهید سعید محبی، ۱۳۸۳.
 +
*زندگانی امام هادی علیه‌السلام، محمدباقر شریف القرشی، ترجمه غلامحسین انصاری، شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، ۱۳۸۸.
 +
*زندگانی تحلیلی پیشوایان ما؛ ائمه دوازده گانه علیهم‌السلام، عادل ادیب، ترجمه اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۶.
 +
*سیره پیشوایان؛ ن‍گ‍رش‍ی‌ ب‍ر زن‍دگ‍ان‍ی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌، س‍ی‍اس‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ام‍ام‍ان‌ م‍ع‍ص‍وم‌ ع‍ل‍ی‍ه‍م‌ال‍س‍لام‌، مهدی پیشوایی، با مقدمه جعفر سبحانی، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، قم، ۱۳۷۲.
  
−
==منابع==
+
==مطالب مرتبط==
−
* تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت امام هادی علیه السلام، علی رفیعی، مرکز انتشارات حوزه علمیه قم دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1370.
 
−
* چهل داستان و چهل حدیث از امام هادی علیه السلام، عبدالله صالحی، نشر مهدی یار، قم، 1386.
 
−
* دایرة المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی، نشرشهید سعید محبی، 1383.
 
−
* زندگانی امام هادی علیه السلام، محمدباقر شریف القرشی، ترجمه غلامحسین انصاری، شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، 1388.
 
−
* زندگانی تحلیلی پیشوایان ما؛ ائمه دوازده گانه علیهم السلام، عادل ادیب، ترجمه اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1386.
 
−
* سیره ی پیشوایان؛ ن‍گ‍رش‍ی‌ ب‍ر زن‍دگ‍ان‍ی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌، س‍ی‍اس‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ام‍ام‍ان‌ م‍ع‍ص‍وم‌ ع‍ل‍ی‍ه‍م‌ال‍س‍لام‌، مهدی پیشوایی، با مقدمه جعفر سبحانی، موسسه امام صادق علیه السلام، قم، 1372.
 
  
 +
*[[ولادت امام هادی علیه السلام|ولادت امام هادی علیه‌السلام]]
 +
*[[شهادت امام هادی علیه السلام]]
 +
*[[حرم عسکریین]]
 +
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:سامراا (3).jpg|حرم امام هادی علیه السلام
 +
پرونده:سامراا (6).jpg|روضه منوره حرم امام هادی علیه السلام
 +
پرونده:سامراا (2).jpg|تصویر هوایی از حرم امام هادی علیه السلام
 +
پرونده:سامرا (1).jpg|چشم انداز حرم امام هادی علیه السلام از آنسوی دجله
 +
</gallery>
 +
{{شناختنامه امام هادی (ع)}}
 
{{چهارده معصوم علیهم السلام}}
 
{{چهارده معصوم علیهم السلام}}
−
 
 
[[Category:امام هادی علیه السلام]]
 
[[Category:امام هادی علیه السلام]]
 
[[رده:ائمه اطهار]]
 
[[رده:ائمه اطهار]]
 
[[رده:اهل البیت]]
 
[[رده:اهل البیت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۵۲

Confirm3.jpg

«علی بن محمد علیه‌السلام» مشهور به امام هادی و امام علی‌النقی، امام دهم شیعیان است. آن حضرت در سال ۲۱۲ هجری دیده به جهان گشود و در سال ۲۲۰ هجری پس از شهادت پدر بزرگوارش امام جواد علیه‌السلام، به مقام امامت نائل شد. مدت امامت حضرت هادی علیه‌السلام حدود ۳۴ سال است و ایشان در سال ۲۵۴ هجری به دستور معتز عباسی مسموم و به شهادت رسیدند. «زیارت جامعه کبیره» از مشهورترین دعاهای برجای مانده از امام هادی علیه‌السلام است.

امام-هادی.jpg
مقام امام دهم
نام علی
القاب هادی، نقی
کنیه ابوالحسن
پدر امام جواد علیه السلام
مادر سمانه
زادروز ۱۵ ذی‌الحجه سال ۲۱۲ هجری
زادگاه مدینه
مدت امامت ۳۴ سال
مدت عمر ۴۲ سال
تاریخ شهادت ۳ رجب سال ۲۵۴ هجری
علت شهادت مسمویت توسط زهر
قاتل معتز یا معتمد عباسی لعنه الله
مدفن سامرا


ولادت و نسب

حضرت امام هادی علیه السلام در نیمه ماه ذی الحجه سال ۲۱۲ ق (به روایتی دیگر در ۵ رجب) در شهر صریا (واقع در مدینه) دیده به جهان گشود.[۱] پدر ایشان حضرت امام محمدتقی علیه السلام و مادرشان بانویی فاضله و عفیفه به نام سمانه مغربیه است.[۲]

نام مبارک ایشان، علی است و از القابشان هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، موتمن، طیب و متوکل می باشد. کنیه آن حضرت نیز ابوالحسن بوده و به ایشان «ابوالحسن ثالث» می گفتند.[۳]

دوران امامت امام هادی علیه‌السلام

اوضاع سیاسی زمان امام هادی

امام علی النقی الهادی علیه السلام در سال ۲۲۰ ق. در مدینه به امامت رسیدند. آن حضرت ۱۳ سال اول امامت خود را در آن شهر سپری نمود و ضمن بهره رسانی معنوی و علمی به شیعیان، به امور آنان رسیدگی می کردند تا این که متوکل (خلیفه وقت) که در دشمنی با ائمه اطهار علیهم السلام مشهور بود، به خاطر هراسی که از نفوذ و محبوبیت امام در جامعه داشت، ایشان را از مدینه به سامرا فراخواند، زیرا احساس می کرد که باید امام را از نزدیک تحت نظر بگیرد. پس از آمدن امام به سامرا، اگرچه ایشان ظاهرا آزاد بود، اما متوکل منزلشان را طوری انتخاب کرده بود که همواره تحت نظر باشند. او به طور مرتب دستور تفتیش منزل ایشان را صادر می کرد و تمام دیدارها و رفت و آمدها توسط نیروهای حکومتی کنترل می شد.

متوکل جوّ بسیار خفقان آمیزی را بر جامعه حکمفرما کرده بود و سختگیری و فشار زیادی را بر شیعیان اعمال می کرد. همچنین علویان را در محاصره اقتصادی قرار داده بود. به شاعران درباری مال فراوانی می داد تا در اشعار خود به ائمه علیهم السلام بی احترامی کنند و اکثر سادات جلیل القدر آن زمان را دستگیر و زندانی کرده بود. از هولناکترین اقدامات او در دوره حکومتش، انهدام و تخریب مرقد امام حسین علیه السلام بود.

اوضاع معیشتی مردم و خصوصا علویان در زمان خلفای عباسی مخصوصا متوکل و بقیه خلفای هم عصر امام هادی علیه السلام، بسیار دشوار بود زیرا آنان بیت المال مسلمین را صرف خوشگذرانی هایی می کردند که به گواهی تاریخ، هزینه‌های مربوط به آنها بی سابقه بوده است.

فعالیت‌های امام هادی

مرقد مطهر امام هادی علیه‌السلام در سامرا؛ فرزند بزرگوارشان امام حسن عسکری علیه‌السلام نیز در همین بقعه مدفونند

امام هادی علیه السلام با این که شدیدا تحت نظر بود، اما از پای ننشست و فعالیت های خود را به شیوه ای مطابق اوضاع زمان خویش به پیش برد. از مهمترین فعالیت های ایشان این بود که به مردم از راه های گوناگون آگاهی داده و منصب امامت و مقام علمی خود را در طی سخنان خویش و در مناظرات و پرسش و پاسخ های علمی، آشکار کرده و تثبیت کنند. همچنین عدم مشروعیت حکومت بنی عباس را تبیین می کردند.

یکی دیگر از محورهای فعالیت امام، آماده کردن مردم و شیعیان نسبت به غیبت حضرت مهدی علیه السلام بود. البته ایشان با نهایت احتیاط و جلوگیری از حساس شدن حکومت، این موضوع را به طور سربسته در ضمن سخنان خویش ذکر می فرمودند.

برخورد امام با فرقه‌ها و مکاتب

در حکومت بنی عباس از طرف خلفا به مسائل علمی و فرهنگی تمایل نشان داده می شد. در این زمان بسیاری از کتب سایر ملل به عربی ترجمه شد و همین امر موجب شد افکار مردم و اوضاع علمی جامعه متحول شود.

همچنین مکاتب کلامی مانند اشاعره و معتزله رونق گرفته بود و شبهاتی مانند جسمیت خداوند، جبرگرایی مطلق یا اختیار مطلق، حادث یا قدیم بودن قرآن و... مطرح می شد که موضع گیری امام هادی علیه السلام و پاسخ ایشان به چنین شبهاتی، اولا اصالت و حقانیت مواضع شیعه را نشان می داد و ثانیا مسلمین را از گرفتاری در دام چنین شبهاتی حفظ می کرد.

اصحاب امام هادی علیه‌السلام

بر اساس نوشته شیخ طوسی، تعداد دست پروردگان و اصحاب امام هادی علیه السلام و کسانی که از آن حضرت در زمینه های مختلف علوم اسلامی روایت نقل کرده اند، بالغ بر ۱۸۵ نفر می شود که در میان آنان چهره‌های برجسته علمی و فقهی فراوانی که دارای تالیفات گوناگونی بودند دیده می شود.[۴] برخی از شاگردان مشهور آن حضرت عبارتند از:

  • فضل بن شاذان: از متکلمان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری است.
  • حضرت عبدالعظیم حسنی: از سادات جلیل القدری است که نسب شریفش به امام حسن علیه السلام می رسد. او از نظر علمی و عقیدتی مورد تایید امام هادی علیه السلام بود.
  • علی بن مهزیار اهوازی: از فقها و محدثان و دانشمندان نامور شیعه و از اصحاب سه امام یعنی امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم السلام می باشد.
  • علی بن جعفر همانی: وی مردی ثقه و دانشمند بود و وکالت امام هادی و امام حسن عسکری علیهم السلام را بر عهده داشت
  • عثمان بن سعید عمروی: او معتمد در نزد امام على‌النقى و امام حسن عسکری علیهماالسلام و وکیل ایشان در زمان حیات ایشان بود و اولین نفر از نواب اربعه امام زمان (عج) است.
  • حسین بن سعید اهوازى: او یکی از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم السلام می باشد. وی از مشایخ جلیل القدر روایتی بشمار می آید و روایات وی از اعتبار و شهرت خاصی در میان فقهای شیعه برخوردار است.
  • ایوب بن نوح: او وکیل امام هادی علیه السلام و امام عسکری علیه السلام بود و روایات زیادی از امام هادی علیه السلام نقل کرده است. امام هادی علیه السلام در مورد او به عمرو بن سعید مدائنی فرمود: ای عمرو! اگر دوست داری به مردی از اهل بهشت بنگری به این مرد (ایوب بن نوح) بنگر.[۵]
  • حسن بن علی ناصر
  • ابراهیم بن عبده نیشابورى: او از اصحاب امام هادى علیه السلام و پس از آن حضرت وکیل امام حسن عسکری علیه السلام در نیشابور بود.
  • ابراهیم بن محمد همدانى
  • حسن بن راشد، مکنّی به ابوعلی
  • ابراهیم بن داود هاشمى یعقوبی

آثار و احادیث امام هادی علیه‌السلام

از امام هادی علیه السلام علاوه بر روایات متعدد، چندین دعا و زیارتنامه برجای مانده است که از مشهورترین آنها زیارت جامعه کبیره است. این زیارت دارای سند صحیح بوده و از نظر بلاغت نیز در بالاترین درجه قرار دارد. شروح متعددی به فارسی و عربی بر این زیارت نوشته شده است. زیارت جامعه کبیره متضمن مفاهیمی بسیار عالی و مطالبی بدیع است.

از دیگر زیارات بر جای مانده از امام هادی علیه السلام، زیارت غدیر است که در آن هم خصوصیات و ویژگی های حضرت علی علیه السلام و هم حادثه غدیر ذکر شده است.

برخی از احادیث منقول از آن حضرت چنین است:

  • «الدُّنْیا سُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ؛ دنیا همانند بازارى است که عدّه اى در آن سود مى برند و عدّه اى دیگر ضرر و خسارت متحمّل مى شوند».[۶]
  • «النّاسُ فِى الدُّنْیا بِالاْمْوالِ وَ فِى الآخِرَةِ بِالاْعْمالِ؛ مردم در دنیا به وسیله ثروت و تجملات شهرت مى یابند، ولى در آخرت به وسیله اعمال محاسبه و پاداش داده خواهند شد».[۷]
  • «مَنْ رَضِىَ عَنْ نَفْسِهِ کثُرَ السّاخِطُونَ عَلَیهِ؛ هر که از خود راضى باشد بدگویان او زیاد خواهند شد».[۸]
  • «اِنّ اللّهَ جَعَلَ الدّنیا دارَ بَلْوى وَالآخِرَةَ دارَ عُقْبى، وَ جَعَلَ بَلْوى الدّنیا لِثوابِ الاْخِرَةِ سَبَباً وَ ثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلْوَى الدّنیا عِوَضا؛ همانا خداوند، دنیا را جایگاه بلاها و امتحانات و مشکلات قرار داد و آخرت را جایگاه نتیجه گیرى زحمات؛ پس بلاها و زحمات و سختى هاى دنیا را وسیله رسیدن به مقامات آخرت قرار داد و اجر و پاداش زحمات دنیا را در آخرت عطا مى فرماید».[۹]
  • «الْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طلب الْعِلْمِ، داعٍ إلىَ الْغَمْطِ وَالْجَهْلِ؛ خودبینى و غرور، انسان را از تحصیل علوم باز مى دارد و به سمت حقارت و نادانى مى کشاند».[۱۰]

شهادت امام هادی علیه‌السلام

امام هادی علیه السلام در شهر سامرا در سال ۲۵۴ ه.ق به شهادت رسیدند. در مورد روز شهادت ایشان شیخ کلینی در کتاب اصول کافی به دو روایت اشاره می کند که در یکی، چهار روز مانده به آخر ماه جمادی الآخر و در دیگری ماه رجب (بدون ذکر روز آن) به عنوان تاریخ شهادت آن حضرت بیان شده است.[۱۱] علامه مجلسی نیز در بحارالانوار دو روایت در مورد شهادت آن حضرت نقل می کند که در یکی، سه روز مانده به آخر رجب (یعنی روز ۲۶ یا ۲۷ رجب) و در دیگری، روز سوم ماه رجب به عنوان تاریخ شهادت آن حضرت ذکر شده است. [۱۲] در تقویم ایران روز سوم رجب به عنوان تاریخ شهادت آن حضرت مشخص شده است.[۱۳]

علامه مجلسی در کتاب جلاءالعیون در مورد نحوه شهادت آن حضرت می گوید: «بنا بر قول ابن بابویه و جماعتى دیگر، معتمد (به دستور معتز عباسى خلیفه وقت) آن حضرت را با زهر شهید کرد، و در وقت شهادت آن امام غریب، به غیر از امام حسن عسکرى علیه السّلام کسى نزد آن جناب نبود.»[۱۴] پس از شهادت، امام حسن عسکری علیه السلام بر پیکر پدر خویش نماز گزارد و پس از تشییع جنازه، ایشان را در منزل خویش به خاک سپردند.

پانویس

  1. ↑ طبرسی، إعلام الورى، ج‏۲، ص۱۰۹
  2. ↑ بحار الأنوار، ج۵۰، ص۱۱۵
  3. ↑ بحار الأنوار، ج۵۰، ص۱۱۳
  4. ↑ مرکز تحقیقات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت.
  5. ↑ الغیبه، شیخ طوسی ص ۲۱۲
  6. ↑ اعیان الشیعه، ج۲، ص ۳۹.
  7. ↑ همان.
  8. ↑ بحارالا نوار، ج ۶۹، ص ۳۱۶،ح ۲۴.
  9. ↑ تحف العقول، ص ۳۵۸.
  10. ↑ بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۶۹، ح ۴.
  11. ↑ الکافی، چاپ اسلامیه، ج۱، ص ۴۹۷
  12. ↑ بحارالانوار، ج۵۰، ص۱۹۲
  13. ↑ تقویم سال ۱۴۰۲ شمسی، موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران
  14. ↑ مجلسی، جلاء العیون، ص۹۷۸

منابع

  • تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت امام هادی علیه‌السلام، علی رفیعی، مرکز انتشارات حوزه علمیه قم، ۱۳۷۰.
  • چهل داستان و چهل حدیث از امام هادی علیه‌السلام، عبدالله صالحی، نشر مهدی یار، قم، ۱۳۸۶.
  • دایرة المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی، نشرشهید سعید محبی، ۱۳۸۳.
  • زندگانی امام هادی علیه‌السلام، محمدباقر شریف القرشی، ترجمه غلامحسین انصاری، شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، ۱۳۸۸.
  • زندگانی تحلیلی پیشوایان ما؛ ائمه دوازده گانه علیهم‌السلام، عادل ادیب، ترجمه اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۶.
  • سیره پیشوایان؛ ن‍گ‍رش‍ی‌ ب‍ر زن‍دگ‍ان‍ی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌، س‍ی‍اس‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ام‍ام‍ان‌ م‍ع‍ص‍وم‌ ع‍ل‍ی‍ه‍م‌ال‍س‍لام‌، مهدی پیشوایی، با مقدمه جعفر سبحانی، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، قم، ۱۳۷۲.

مطالب مرتبط

آرشیو عکس و تصویر

  • حرم امام هادی علیه السلام

  • روضه منوره حرم امام هادی علیه السلام

  • تصویر هوایی از حرم امام هادی علیه السلام

  • چشم انداز حرم امام هادی علیه السلام از آنسوی دجله


چهارده معصوم علیهم السلام
↓ اسامی ↓

حضرت محمد صلی الله علیه و آله • حضرت فاطمه سلام الله علیها

امام علی علیه السلام • امام حسن علیه السلام • امام حسین علیه السلام • امام سجاد علیه السلام • امام باقر علیه السلام • امام صادق علیه السلام • امام کاظم علیه السلام • امام رضا علیه السلام • امام جواد علیه السلام • امام هادی علیه السلام • امام حسن عسکری علیه السلام • امام زمان عجل الله تعالی فرجه

↓ مفاهیم وابسته ↓
اهل البیت علیهم السلام • عصمت • پنج تن • عترت • سادات • اهل الذکر • اکمال دین • اولی الأمر
↓ آیات و احادیث مرتبط ↓
آیه تطهیر • آیه امامت • آیه اکمال • حدیث ثقلین • حدیث سفینه • حدیث یوم الدار • حدیث طیر مشوی
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=امام_هادی_علیه_السلام&oldid=149966»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا