تفسیر القرآن الکریم (ملاصدرا) (کتاب)
 | |
| نویسنده | ملاصدرا |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 8 |
| تصحيح | محسن بيدارفر |
|
| |
«تفسیر القرآن الکریم» تألیف صدرالمتألهین شیرازی (م، 1050 ق)، تفسیری فلسفی و عرفانی از برخى سوره‌هاى قرآن کریم است.
مؤلف
محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازى (م، 1050 ق)، معروف به صدرالمتألهین و ملاصدرا، فیلسوف بزرگ جهان اسلام و صاحب مكتب فلسفى «حكمت متعالیه» است. از اساتید ایشان، شیخ بهاءالدین عاملی، میرداماد و میرفندرسکی می باشند و فیض کاشانی و ملا عبدالرزاق لاهیجی از معروف‌ترین شاگردان او هستند. مهمترین کتاب او «الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة» معروف به «اسفار اربعه» است که او نظام فلسفی خود را در آن تبیین کرد.
شیوه تفسیر
این تفسیر با ژرف نگرى عقلانى، ذوق عرفانى و نگرشى شیعى با عباراتى رسا، زیبا، روان و با توجه به آیات هم مضمون و استفاده از روایات تفسیرى نگارش یافته و در میان تفاسیر شیعه جزء تفاسیر جامع به حساب مى آید. این اثر، تفسیرى است كه مؤلف آن به ابعاد گوناگون قرآن پرداخته و به نكات ادبى، لغت شناسى، تاریخ، كلامى و اخلاقى اشاره كرده و هر بحث را در جایگاه خود به خوبى تقریر كرده است.
شیوه مفسر در ارائه مطالب چنین است كه نخست به روش دیگر تفاسیر، معانى لغات، اعراب و اختلاف قرائت‌ها را مى آورد. پس از آن، آراى عالمان فن و مفسران به نام را نقل مى كند و در پایان هر بخش، چنانچه خودِ او نظرى مستقل داشته باشد، با استدلال مى آورد.
استاد سید جلال الدین آشتیانى درباره این تفسیر چنین نوشته اند: «این تفسیر را ملاصدرا بر سوره فاتحه الكتاب و قسمت زیادى از سوره بقره، آیه نور، سوره يس، سوره واقعه، سوره حديد، سوره جمعه، سوره سجده، سوره الطارق، سوره الأعلى، سوره الزلزال، سوره الضحى و سوره طلاق و چند آیه دیگر نوشته است. در این تفسیر متعرض اقوال مفسرین و روایات وارده از طریق اهل بیت عصمت و طهارت گردیده است. این كتاب حاوى عمده مبانى و مسائل راجع به مبدأ و معاد و معارف فقه است و آرا و افكار عرفانى آخوند، بیشتر در این كتاب موجود است. عالى ترین مباحث مربوط به تفسیر كه برخى از این مباحث را در اول تفسیر خود آورده اند، در خلال این كتاب موجود است و به خصوص تفسیر فاتحه الكتاب آخوند اثر بى نظیر است. قسمتى از این تفسیر را در شهر قم تألیف كرده است».
منابع تفسیر
ملاصدرا در تفسير، ابتدا به سراغ تفاسير و عقايد پيروان هريك از فرقه‌ها، حتى آنهايى كه با مذاق او سازگار نبوده‌اند، رفته و به اين ترتيب، به شيوه اغلب مفسران به بحث‌هاى صرفى و نحوى و بلاغى و روايى و اختلاف قرائت و اقوال صحابه و تابعين پرداخته و گاه آنها را نقد كرده است. وى در اين موارد، از تفاسير مشهور، مانند تفسير نيشابورى، بيضاوى، ثعالبى، على بن ابراهیم قمى و خصوصاً كشاف زمخشرى و مجمع البيان بهره گرفته است.
ملاصدرا در موارد بسيار، براى تفسير آيات، از ديگر آيات استفاده كرده؛ مثلاً، در تفسير سوره حمد كه مجموعاً هفت آيه دارد، بيش از صد بار به آيات ديگر استناد كرده است..
در مرحله دوم تفسير قرآن، ملاصدرا مطالبى از خود يا كسانى كه آنها را «أهل الكشف و الإشارة» يا «أهل اللّه» ناميده، آورده است. اين مطالب، مشتمل بر لطايف عرفانى و حكمى‌اند. در اين مرحله، او از سخنان خواجه عبداللّه انصارى، بايزيد بسطامى، جُنَيد بغدادى، سهل تُستَرى و خصوصاً از غزالى، ابن عربى و شارحان آثار ابن عربى، مانند صدرالدين قونوى و قيصرى، استفاده كرده و آراى آنان را با لحنى ستايش‌آميز نقل نموده. و از اشعار عرفانى مولوى و عطار و سنايى، كه آنها را از حكيمان شمرده، نيز بهره گرفته است. ملاصدرا برخى اشعار فارسى خود را نيز در ضمن تفاسيرش آورده است.
او به آرا و آثار فيلسوفان اسلامى و پيش از اسلام نيز توجه كرده و آنان را ستوده است. وى از رساله نيروزيه ابوعلى سينا، كه او را استاد فيلسوفان مسلمان خوانده، مطالب فراوانى در تفسير حروف مقطعه نقل كرده. و از كتاب اثولوجيا، منسوب به ارسطو، مطالبى درباره نشئه‌هاى سه‌گانه انسان نقل نموده و آن را با قرآن تطبيق داده است.
وضعيت كتاب
تفاسير ملاصدرا به ترتيب سوره‌هاى قرآن، تنظيم و در يك جلد، به كوشش شيخ احمد شيرازى به نام «تفسير ملاصدرا» چاپ سنگى شد. سه بار نيز اين رساله‌ها در هفت مجلد به نام «التفسير الكبير» و «تفسير القرآن الكريم» به چاپ رسيده است (چاپ اول: قم 1361 - 1364ش؛ چاپ دوم: قم 1411 / 1366ش).
برخى از سوره‌هاى مجموعه تفاسير ملاصدرا نیز به فارسى ترجمه شده است، از جمله تفسير سوره‌هاى واقعه و جمعه و طارق، اعلى و زلزال و نور، را محمد خواجوى در چهار مجلد چاپ كرده است (تهران 1363ش).
منابع
- محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
- ویکی نور.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
