خدمات حکومتی امام علی علیه السلام
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
انديشه هاى كلى در مسائل اجتماعى
مسأله حكومت و اداره جامعه، در اسلام (از ديدگاه تشيع)، امروز، بيش از هميشه، مورد توجه است و گاه به علت بى اطلاعى، بعضى بر آن به چشم ترديد نگريسته اند.
آن چه در زير ملاحظه مى كنيد، فهرستى است از خدمات يك حكومت اسلامى (يعنى از امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام) در ابعاد مختلفى كه مردم عصر ما براى جامعه قائل هستند (ولى ما آن ابعاد را هرگز جداى از يكديگر، و بدون يك شخصيت اجتماعى متكى بر ايمان و معنويت، و علم مكتبى و وحدت نفسانى، قائل نيستيم). پس از خواندن اين فهرست، از خود بپرسيد: اگر تاريخ شيعه را، حكام زمان، اجازه مى دادند كه درست و جامع نوشته شود، و اگر على بن ابى طالب عليه السلام، به جاى پنج سال حكومت، پنجاه سال زمامدار امت مى بود، و اگر در آن پنج سال، اختلافات مردم، و درگيري ها و نبرد ها، اجازه مى داد كه همه وقت در كار خدماتى جامعه صرف شود، و اگر علاوه بر على بن ابى طالب عليه السلام، ساير امامان نيز، همين قدر مجال خدمت به خلق خدا را مى داشتند، اين چنين فهرستى، به چه مقدار تفصيل مى يافت؟ و آيا امروز، ديگر براى ارائه نحوه حكومت و اداره جامعه، به بهترين صورتى كه اسلام مى پسندد، ديگر مانعى يا ابهام و ترديدى، وجود داشت؟ نه! نه!
اينك آن فهرست (به نقل از يك نويسنده خارجى):
خدمات امام عليه السلام در زمينه فرهنگى
- اولين مدرسه اسلامى را، در «صفه» ساخت و خود تدريس كرد. به دانشگاه «جندى شاپور» (در خوزستان) براى تدريس ادبيات و طب و علوم ديگر دعوت شد اما به علت روى دادن جنگ، انجام آن صورت نگرفت.
- معالجات پزشكى (جذام ـ ضد عفونى ـ امراض داخلى)
- تدوين قرآن (اساسنامه مكتب الهى و فرهنگ اصيل انسانى)
- تجويد قرآن (نيكو خواندن كتاب، براى نيكو فهميدن، و نيكو فهماندن)
- علم نحو (براى درست خواندن قرآن و اسناد دينى، در ميان غير عرب زبان)
- ستاره شناسى و جهت يابى در شب (اولين مرحله، در راه ) جلولا و نهاوند براى لشكر، مورد بهره بردارى قرار گرفت)
- استفاده از روشنائى جيوه، براى كار كردن در شب (اولين بار، براى ساخت كشتى ها در شب، بهره گيرى شد)
- دريس زبان خارجى (زبان پارسى ساسانى ـ زبان سريانى ـ خط پهلوى)
فلز شناسى
درس تعليم مديريت (هر كس را كه براى اداره قسمتى از كار هاى حكومتى و دولتى مى فرستادند، بايد قبلا «كلاس مديريت» را گذارنده باشد. اين مدرسه، در مدينه برقرار شد.)
بنياد اين اصل كه: «هر كس مى تواند شاگرد باشد، كافر يا مسلمان. علم براى عموم است».
طرح روش تدريس
ترجمه كتب علمى («قراباذين» اثر دانشمندان دانشگاه جندى شاپور را امام، از زبان پارسى، به عربى برگرداند، و راه را براى ديگران گشود.)
شناخت تاريخ ملل ديگر (ايران و تاريخ آن)
خدمات امام عليه السلام در زمينه امور اجتماعى
- تشكيل بانك اسلام بدون ربه
- حسابدارى دقيق مالى ـ منظم ترين وزارت دارايى (در «بيت المال مسلمين» هر روز بيلان حاضر بود، و همه مستمرى بگير ها، پرونده مخصوص داشتند)
- شهر سازى (در حومه شهر «يثرب»، شهرى تازه ساخت)
- تأسيس آسياى آبى (بعضى از مردم، تا آن وقت، نان نخورده بودند)
- ساخت حمام
- احداث جاده شوسه (بين جده و مکه)
- تهيه سايبان (براى استراحت فقرا)
- تأسيس چاپار خانه (بين مدينه و مركز نبرد عرب و ايران، از چهار صد شتر براى انجام اين كار، استفاده شد)
طرح براى رفع اختلاف طبقاتى جامعه
ترتيب انجام امور افراد (به ترتيب مراجعه، اگر چه نمايندگان خارجى با شخصيت هاى بزرگ كشورى هم بودند)
وارسى زندگى غير مسلمين (در حوزه حكومتى)
ساخت «سيل بر» (هر چند سال يك بار، تجديد مى شد.)
ترتيب دستگاه قضائى محاسبه شده:
- خود، بر قاضى القضات نظارت مى كرد، و قاضى القضات، حاكم بر ساير قضات بود.
- تشكيل حوزه قضائى ـ مركز بررسى كار قضات ـ برقرارى مستمرى قضات ـ کلاس تعليم قضاوت ـ سركشى به قضات.
- اصول محاكمات حقوقى و جزائى را استوار كرد.
- مشخصات «شاهد» را طرح نمود.
- به حل مشكلات قضائى پرداخت. (على عليه السلام و داوري هاى عجيب او)
برقرارى مستمرى فرزندان شهدا.
خدمات امام عليه السلام در زمينه اقتصادى
- ساخت بندر (در عربستان، بندر جده و اسكله آن را بنياد كرد.)
- تغيير بذر (بذر گندم را از ايران آورد، و در مدينه و طائف كاشت و توسعه داد.)
- حفر قنات (قنات على عليه السلام معروف است.)
- كارهاى عمرانى
- نظارت ساختمانى
- تهيه نخلستان بى شمار
- تأسيس بانك كشاورزى و تعاونى
- مالامال ساختن خزانه (كه اگر در آن روز تقسيم مى شد، به هر نفر پنجاه هزار دينار زر سرخ نصيب مى رسيد.)
خدمات امام عليه السلام در زمينه امنيتى، دفاعى و سياسى
- رسم كشيك برقرار كرد.
- اولين كارخانه كشتى سازى را در آن منطقه تأسيس نمود.
- امام را براى حكومت ايران دعوت كردند، امكان آن نبود.
- ارائه فن رهبرى ميدان هاى نبرد، از دور (از مركز مدينه يا كوفه، رهبرى مى كرد.)
- او قاعده حكومت را به تفصيل، مطرح كرد. (نامه به مالك اشتر، و غير آن)
طرح اصول ادارى مملكت
- صحرا شناسى (براى امور سوق الجيشى)
- تهيه پايگاه حكومتى (انتقال از مدينه به كوفه، براى آن بود كه مركزيت اسلامى داشته باشد) امام، شرط صحيح پايگاه حكومتى را بيان داشت.
- قاعده نظام و سپاهيگرى را نهاد.
- تهيه پاسگاه جنگى ـ تشكيل شوراى جنگى ـ طرح جنگ اردوئى ـ ساخت خندق ـ ساخت منجنيق سه طبقه (اين ساختي ها با نظارت و طرح امام صورت مى گرفت.)
- ساخت دژ جنگى (براى مقاومت)
- طرح خراب كردن سد دشمن (بوسيله كشتى جنگى)
- فن قلعه گيرى
- اجراى فرم دايره اى يا مربع شكل براى دفاع (ابتدا رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم آن را تعليم داد.)
- تأسيس نيروى دريائى و توسعه آن
- گزارش نويسى جنگى (فتح عرب بر ايران را تعليل نمود و بيان فرمود كه: «اختلافات طبقاتى ايران، مايه شكست بود».
- پل سازى، براى عبور لشكر از رودخانه
- سنگين چين سازى، براى پيش گيرى از تير هاى دشمن ( تهيه سنگر)
(از كتاب «خداوند علم و شمشير ـ رودلف ژايگر آلمانى»)
در خاتمه خوبست امام را در رابطه با ايران و ايرانيان (به نقل از يك نويسنده خارجى) بشناسيم، بدين فهرست هم توجه كنيد:
- حسابداران بيت المال همه ايرانى بودند (بعضى غير مسلمان هم بودند.)
- حمام ها را معمار ايرانى ساخت (و عرب را با حمام آشنا كرد.)
- بذر گندم را از ايران آورد و در مدينه و طائف، كشت آن را عملى ساخت.
- عده زيادى از ايرانيان، براى كمك هاى جنگى و سپاهيگرى، دعوت امام را پذيرفتند و به «مدائن» آمدند.
- امام به پارسى پهلوى سخن مى گفت (امام با سربازان ايرانى، به فارسى حرف مى زد.)
- نوشته هايى فراوان در خانه امام، به خط ايرانى بود. (نه عربى)
- (امام به خط پهلوى، نامه اى به «فيروزان» نوشت.)
(از كتاب «خداوند علم و شمشير ـ رودلف ژايگر)
حال تصور كنيد: اگر ساير آثارى كه به گونه اى تفصيلى، زندگى اميرالمؤمنين على عليه السلام را نگاشته اند، بررسى شود، چقدر نكات دقيق تر، از خدمات حكومتى آن امام بزرگ، به نظر خواهد رسيد.
و اى كاش مى توانستيم متون درسى مدرسه مديريت، و ادبيات و طب و ساير علوم را كه زير نظر آن وجود كريم، تعليم مى شد، مى يافتيم، كه بهترين طرح دروس مجامع دانشگاهى بدست مى آمد.
منابع
رجبعلى مظلومى، على معيار كمال، ص193.
