آل ابراهیم

ترکیب «آل ابراهیم» از دو کلمه تشکیل شده است؛ ۱. «آل» که مقلوب لفظی کلمه «اهل» است. و اهل کسانی را گویند که نسبی یا دینی یا چیزی همانند آن، آنها را با یکدیگر جمع و مربوط کند و «آل» به شریف­تر و با فضیلت‌تر‌ها اضافه می‌شود، مثل آل الله و آل النبی، اما «اهل» اضافه شدنش کلی و عمومی است. ۲. «ابراهیم»، اسمی غیر عربی است که به صورت «آب رام» به معنی پدر عالی و بعد از آن به صورت «پابراهام» به معنی پدر جماعت بسیار آمده و اصطلاحاً نام یکی از پیامبران اولواالعزم یعنی حضرت ابراهیم علیه السلام می‌باشد.

آل ابراهیم در قرآن

«آل ابراهیم» تنها دوبار در قرآن تکرار شده و در اینکه آنها از چه کسانی هستند -با توجه به گوناگونی معانی آل-، در بین مفسران اختلاف وجود دارد؛ «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ»؛ خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد.

مراد از اصطفی (یعنی گزینش و برتری دادن آنها)، یا برگزیدن دین آنهاست، یا ارزانی داشتن فضیلت و برتری به خود آن شایستگان، که در مورد حضرت ابراهیم علیه السلام مقام ولا و دوستی خدا و سرد گردانیدن آتش بر آن حضرت و نابود ساختن رجال زمان او یعنی نمرود، از مصادیق برتری دادن وی محسوب می‌شود. و برگزیده شدن، مختص کسانی است که معصوم باشند و از این آیه معصوم بودن انبیاء و امامان استدلال شده است.

مصادیق آل ابراهیم

۱. فرزندان برگزیدۀ ابراهیم؛

یعنی اسماعیل، اسحاق، یعقوب، اسباط، داود، سلیمان و...؛ و پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) نیز در شمار آل ابراهیم قرار می‌گیرد، چون نسبش به اسماعیل علیه السلام می‌رسد. قرآن به پیوند معنوی و عمیق رسول اکرم صلی الله علیه و آله و دین اسلام با حضرت ابراهیم علیه السلام اشاره دارد.

۲. پیروان دین ابراهیم؛

آیه «إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَٰذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا ۗ وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ»؛ و آیه: «رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ ۖ فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي ۖ وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»؛ مؤید این مطلب است. فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله نیز از آل ابراهیم خواهند بود، چرا که اینان نوادگان ابراهیم علیه السلام هستند.

۳. پیامبر اکرم و اهل البیت علیهم‌السلام؛

«أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَىٰ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۖ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا»؛ یا اینکه نسبت به مردم (پیامبر و خاندانش) بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده، حسد می‌ورزند؛ ما به آل ابراهیم (که یهود نیز از خاندان او هستند) کتاب و حکمت دادیم و حکومت عظیمی در اختیار آنها (پیامبران بنی اسرائیل) قرار دادیم.

در این آیه به حسادت یهود نسبت به پیامبر و خاندانش، اشاره شده است، زیرا آنها بر اثر ظلم و کفران نعمت، مقام نبوت و حکومت را از دست دادند و به همین جهت مایل نبودند این موقعیت الهی به دست هیچ کس سپرده شود، لذا به پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او علیهم السلام که مشمول این موهبت الهی شده‌اند، حسد می‌ورزند.

عیاشى از حضرت باقر علیه السلام روایت نموده که این آیه را تلاوت نمود و فرمود: ما از آنها هستیم و ما بقیه این عترتیم.

و در «مجالس» از حضرت صادق علیه السلام روایت نموده که محمد بن اشعث بن قیس کندى (لعنه اللّه) به حضرت سید الشهداء علیه السلام عرض کرد چه حرمتى از براى شما است از طرف پیغمبر که سایرین ندارند؟ حضرت در جواب، این آیه و آیه بعد را تلاوت کرد و بعد از آن فرمود: واللّه همانا محمد صلی الله علیه و آله از آل ابراهیم است و عترت هادیه از آل محمدند.

و در «عیون» در حدیث فرق بین عترت و امت نقل نموده است که مأمون به حضرت رضا علیه السلام عرض کرد آیا خداوند تعالى فضیلت داده است عترت طاهره را بر سایر مردم؟ حضرت فرمود: خداوند تعالى ظاهر ساخت فضل عترت را بر سایر مردم در محکم کتاب خود؛ مأمون عرض کرد در کجاى قرآن؟ حضرت فرمود در این آیه.

منابع

• "آل ابراهیم"، دانشنامه پژوهه، علی محمودی، بازیابی: ۲۵ اسفند ۱۳۹۲.
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفى تهرانى، انتشارات برهان‌، تهران‌، ۱۳۹۸ق‌.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن