التفسیر الحدیث (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
***
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ التفسير الحديث (کتاب) را به التفسیر الحدیث (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:التفسیر الحدیث.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:التفسیر الحدیث.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= محمد | + | |نویسنده= محمد عزت دروزه |
|موضوع= تفسیر اهل سنت | |موضوع= تفسیر اهل سنت | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۱۰ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''«التفسیر الحدیث»''' اثر محمد عزّت دَروَزة (م، ۱۴۰۴ ق)، از [[تفسیر اجتهادی|تفاسیر اجتهادى]] با رویکرد اجتماعى و شامل همه آیات و سور [[قرآن|قرآن کریم]] است. تنظیم این [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، بر اساس [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب نزول سوره‌ها]] انجام گرفته، زیرا مفسر معتقد است این روش، با فهم و درک بهتر قرآن سازگارى بیشترى دارد. | |
| − | |||
| − | == | + | ==معرفی تفسیر== |
| − | محمد عزت دروزه به | + | محمد عزت دروزه به قدسیت ترتیب مصحف شریف اذعان دارد و بیان مى‌کند از آن روى که سیره نبوى با این روش آسان‌فهم‌تر است به چنین اقدامى دست زده و از آن روى که [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، مصحفى مستقل براى مطالعه عبادى به شمار نمى‌آید، اشکالى در این کار نمى‌بیند. با این وصف استفتاى دو تن از علماى [[سوریه|سوریه]] مبنى بر عدم منع اینگونه تفسیر را همراه خود مى‌کند. علاوه بر آن، وجود روایاتى مبنى بر تفسیر برخى سور بدون ترتیب مصحف و وجود تفسیرى از [[حضرت على]] (ع) بر اساس [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب نزول]]، او را بر این امر مصمم مى‌دارد، خصوصا که انگیزه خود را خدمت به [[قرآن]] مى‌داند. وى در بیان انگیزه خود مى‌نویسد: «از خداوند خواستم مرا توفیق دهد تفسیرى بنویسم که شامل تمام قرآن گردد (در کنار کتب قبلى ایشان که هر کدام تفسیر بخشى از قرآن محسوب مى‌شوند) و بیان کننده حکمت تنزیل، با بررسى معانى و مبادى قرآن و مطالب عام آن به شیوه جدیدى باشد که نیاز امروز عصر ما را برآورده سازد. |
| − | + | فکر این تفسیر حاصل دوران زندان عزت دروزه است که مقدمات آن را پس از آزادى در سال ۱۹۴۱-۱۹۴۵ م. که در [[ترکیه|ترکیه]] مى‌زیست، پى نهاد. پس از بازگشت به سوریه، نوشته‌هاى خود را بازبینى و تکمیل نموده، اقدام به چاپ آن کرد. | |
| − | + | مفسر از منابع متعدد متنوعى در تفسیر، [[احادیث]]، لغت، مباحث تاریخى و... استفاده نموده است. برخى مصادر تفسیرى وی از این قرارند: [[تفسیر طبری (کتاب)|تفسیر طبرى]]، [[تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر) (کتاب)|تفسیر ابن کثیر]]، [[مجمع البیان]]، [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشاف]]، [[روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم (کتاب)|تفسیر آلوسى]] و [[تفسیر المنار (کتاب)|المنار]]. | |
| − | + | التفسیر الحدیث شیوه‌اى عقلى، [[تفسیر اجتهادی|اجتهادى]] با رویکرد اجتماعى دارد و سعى نموده [[تعصب]] مذهبى را نمایان نکند، از این روى در ردیف تفاسیرى که در صدد تقریب بین المذاهب باشند، قرار مى‌گیرد. | |
| − | + | ==روش تفسیر== | |
| − | + | شیوه کار در «التفسیر الحدیث» را با استفاده از مقدمه آن در موارد زیر مى‌توان بیان کرد: | |
| − | + | * تقسیم دسته آیات به جمله‌هاى تام و گویا که بتوان از جهت معنا و نظم و [[سیاق آیات|سیاق]] به آنها پرداخت. گاهى این جمله تام، یک یا چند [[آیه|آیه]] مى‌باشد. | |
| + | * شرح مختصر کلمات و تعابیر غریب و غیر معروف، بدون تعمّق لغوى و [[نحو|نحوى]] و [[بلاغت|بلاغى]]، مگر در موارد ضرورى. | ||
| + | * شرح اجمالى جمله با بیانى واضح. و ارزیابى موضوعات مختلف آن و پرداختن به موضوعات مهم. | ||
| + | * اشاره مختصر به نزول آیات یا روایاتى که در صدد این معنا هستند و بیان روایات و اقوال. | ||
| + | * روشن نمودن مبادى، اهداف، توجیهات، [[احکام شرعی|احکام شرعى]]، [[اخلاق|اخلاقى]]، اجتماعى و توجه به مقتضیات پیشرفت تمدنها و مفاهیم بشرى که نکته‌اى اساسى در تفسیر الحدیث محسوب مى‌گردد. | ||
| + | * روشن نمودن بخشهایى از سیره نبوى و تاریخ و جوّ [[نزول قرآن]] که در تبیین مقاصد [[قرآن]] و فهم آن کمک شایانى دارد. | ||
| + | * تنبیه بر [[قصه های قرآن|قصص]]، مشاهد حیات اخروى، [[جنّ]]، [[ملائکه]]، تکوین، مشاهد طبیعى، وعد و وعید و مَثلها و... که در تبیین مبادى قرآنى و محکمات آن نقش دارد. | ||
| + | * اهتمام به بیان [[تناسب آیات و سور|ارتباط آیات و سوره‌ها]] و عطف جمله‌هاى قرآنى بر همدیگر از جهت موضوع و سیاق براى واضح نمودن دلالتها، نشان دادن نظم قرآنى و ارتباط موضوعى آنها در برابر دیدگاهى که قائل به ارتباط و انسجام آیات، سوره‌ها و فصول آنها نمى‌باشد. | ||
| + | * کمک از الفاظ، ترکیبها و جمله های قرآن در جهت [[تفسیر]]، شرح، بیان سیاق، [[تأویل|تأویل]]، بیان دلالتها، بیان اهداف و... زیرا آیات قرآن داراى [[مطلق و مقید]]، [[مجمل و مبین|مجمل و مبین]] و [[عام و خاص]] مى‌باشند. در مرحله بعد براى این منظور از روایات و اقوال مفسرین استفاده مى‌نماید. | ||
| + | * ارجاع برخى مطالب به کتاب «القرآن المجید» از بحثهاى [[علوم قرآن|علوم قرآنى]] مفسر، براى جلوگیرى از تکرار و تطویل. | ||
| + | * بیان مطالب با روشى آسان و روان و اجتناب از بکار بردن الفاظ غریب و دشوار. | ||
| + | * سعى شده، کلمات، مدلولها و موضوعات مهمى که تکرار شده، در اولین محل مطرح شدن، توضیح داده شود و بقیه موارد را به آنجا ارجاع داده شود. | ||
| + | * بیان مقدمه و معرفى مختصر از [[سوره|سوره‌ها]] قبل از آغاز تفسیر، که شامل وصف سوره، محتویات، مهمترین مطالبى که در آن مطرح شده و آن را از بقیه ممتاز مى‌نماید، بیان مطالبى که جایگاه [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب نزولى]] و ترتیب مصحفى (قرآنى) آن را اثبات نماید، مشخص نمودن آیات مکى در [[سوره های مکی و مدنی|سوره‌هاى مدنى]] و آیات مدنى در سوره‌هاى مکى، طبق روایات موجود و عنوان‌بندى موضوعات و مطالب مهم که در تفسیر آمده است. | ||
| + | * تنظیم این تفسیر، بر اساس ترتیب نزول انجام گرفته زیرا مفسر معتقد است با اهداف اولیه که فهم و درک بهتر قرآن است، سازگارى بیشترى دارد و پى‌گیرى سیره [[پیامبر اکرم]] را قدم به قدم ممکن مى‌سازد و نیز کیفیت مراحل تنزیل و تطور اندیشه قرآنى را واضح‌تر بیان مى‌دارد و خواننده را با جوّ نزول قرآن و شرایط مختلف پیرامون آن و مناسبتهاى گوناگون آشنا نموده او را به حکمت تنزیل نزدیکتر مى‌نماید. | ||
| + | * مفسر از آن جهت که بر ترتیب نزول، آیات را مورد بررسى قرار مى‌دهد، بسیار اتفاق مى‌افتد که تفسیر، شکل و رسم موضوعى به خود مى‌گیرد، در نتیجه بیان تاریخ نزول آیات نیز اهمیت ویژه‌اى پیدا مى‌کند. | ||
| + | * ایشان با [[تفسیر علمی - تجربی|تفسیر علمى]] آیات قرآن سخت مخالف است، و معتقد است که شأن و مرتبت و اهداف قرآن بالاتر از این است که بخواهیم آیات آن را با فرضیه‌هاى علمى منطبق گردانیم. | ||
| + | * وى از [[اسرائیلیات|اسرائیلیات]] در تفسیر پرهیز مى‌کند و ضعف آنها را یادآورى نموده و بر مفسرانى که این گونه روایات را نقل مى‌کنند، خرده مى‌گیرد. | ||
| + | * مسائل [[فقه|فقهى]] به تفصیل در تفسیر محمد عزت دروزة آمده و ایشان دلایل فقیهان را همراه با بیان اسرار [[احکام شرعی|احکام]] و شواهدى از روایات فقهى و آراى مذاهب مى‌آورد. | ||
| + | * در ترتیب سوره‌ها، ملاک مفسر ترتیبى است که در مصحف خطاط قدروغلى رعایت شده است. (البته با مقدارى تغییر که با مستندات در محل خود بیان شده است) به جهت اینکه زیر نظر گروهى از متخصصین فن بوده است، در مقدمه آن مصحف آمده است که بر اساس [[قرائت حفص از عاصم|روایت حفص از عاصم]] مى‌باشد و هجاء آن نیز بر اساس [[رسم الخط قرآن|رسم الخط]] مصاحف عثمانى است. مفسر در اختلاف مصاحف به روایت مروى توسط شیخ ابوعمرو دانى و ابوسلیمان بن نجاح تکیه نموده است. ایشان در این باره از کتب «مور الظمان» از استاد محمد بن محمد اموى الشریشی و کتاب «الطرز على ضبط الخراز» تنیسى و کتاب «ناظمة الزهر» شاطبى و شرح آن از ابوعبید رضوان مخللاتى و کتاب ابوالقاسم عمر بن محمد بن عبد الکافى و «تحقیق البیان» شیخ محمد متولى و کتب [[قراءات قرآن|قرائات]] و تفسیر استفاده نموده است. | ||
| − | + | ==منابع== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | * [[دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی (کتاب)|دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى]]، به کوشش بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۶۹۶. | ||
| + | * المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمدعلى ایازى، ص ۴۵. | ||
| + | * تفسیر و مفسران، محمدهادی معرفت، ج ۲ ص ۵۱۹. | ||
| + | * [[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر نور]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
{{تفسیر قرآن}} | {{تفسیر قرآن}} | ||
| − | [[رده: تفاسیر]] | + | [[رده: تفاسیر]][[رده:تفاسیر اجتهادی]][[رده:تفسیرهای اهل سنت]] |
نسخهٔ کنونی تا ۱ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۲۹
 | |
| نویسنده | محمد عزت دروزه |
| موضوع | تفسیر اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۰ |
|
| |
«التفسیر الحدیث» اثر محمد عزّت دَروَزة (م، ۱۴۰۴ ق)، از تفاسیر اجتهادى با رویکرد اجتماعى و شامل همه آیات و سور قرآن کریم است. تنظیم این تفسیر، بر اساس ترتیب نزول سوره‌ها انجام گرفته، زیرا مفسر معتقد است این روش، با فهم و درک بهتر قرآن سازگارى بیشترى دارد.
معرفی تفسیر
محمد عزت دروزه به قدسیت ترتیب مصحف شریف اذعان دارد و بیان مى‌کند از آن روى که سیره نبوى با این روش آسان‌فهم‌تر است به چنین اقدامى دست زده و از آن روى که تفسیر، مصحفى مستقل براى مطالعه عبادى به شمار نمى‌آید، اشکالى در این کار نمى‌بیند. با این وصف استفتاى دو تن از علماى سوریه مبنى بر عدم منع اینگونه تفسیر را همراه خود مى‌کند. علاوه بر آن، وجود روایاتى مبنى بر تفسیر برخى سور بدون ترتیب مصحف و وجود تفسیرى از حضرت على (ع) بر اساس ترتیب نزول، او را بر این امر مصمم مى‌دارد، خصوصا که انگیزه خود را خدمت به قرآن مى‌داند. وى در بیان انگیزه خود مى‌نویسد: «از خداوند خواستم مرا توفیق دهد تفسیرى بنویسم که شامل تمام قرآن گردد (در کنار کتب قبلى ایشان که هر کدام تفسیر بخشى از قرآن محسوب مى‌شوند) و بیان کننده حکمت تنزیل، با بررسى معانى و مبادى قرآن و مطالب عام آن به شیوه جدیدى باشد که نیاز امروز عصر ما را برآورده سازد.
فکر این تفسیر حاصل دوران زندان عزت دروزه است که مقدمات آن را پس از آزادى در سال ۱۹۴۱-۱۹۴۵ م. که در ترکیه مى‌زیست، پى نهاد. پس از بازگشت به سوریه، نوشته‌هاى خود را بازبینى و تکمیل نموده، اقدام به چاپ آن کرد.
مفسر از منابع متعدد متنوعى در تفسیر، احادیث، لغت، مباحث تاریخى و... استفاده نموده است. برخى مصادر تفسیرى وی از این قرارند: تفسیر طبرى، تفسیر ابن کثیر، مجمع البیان، الکشاف، تفسیر آلوسى و المنار.
التفسیر الحدیث شیوه‌اى عقلى، اجتهادى با رویکرد اجتماعى دارد و سعى نموده تعصب مذهبى را نمایان نکند، از این روى در ردیف تفاسیرى که در صدد تقریب بین المذاهب باشند، قرار مى‌گیرد.
روش تفسیر
شیوه کار در «التفسیر الحدیث» را با استفاده از مقدمه آن در موارد زیر مى‌توان بیان کرد:
- تقسیم دسته آیات به جمله‌هاى تام و گویا که بتوان از جهت معنا و نظم و سیاق به آنها پرداخت. گاهى این جمله تام، یک یا چند آیه مى‌باشد.
- شرح مختصر کلمات و تعابیر غریب و غیر معروف، بدون تعمّق لغوى و نحوى و بلاغى، مگر در موارد ضرورى.
- شرح اجمالى جمله با بیانى واضح. و ارزیابى موضوعات مختلف آن و پرداختن به موضوعات مهم.
- اشاره مختصر به نزول آیات یا روایاتى که در صدد این معنا هستند و بیان روایات و اقوال.
- روشن نمودن مبادى، اهداف، توجیهات، احکام شرعى، اخلاقى، اجتماعى و توجه به مقتضیات پیشرفت تمدنها و مفاهیم بشرى که نکته‌اى اساسى در تفسیر الحدیث محسوب مى‌گردد.
- روشن نمودن بخشهایى از سیره نبوى و تاریخ و جوّ نزول قرآن که در تبیین مقاصد قرآن و فهم آن کمک شایانى دارد.
- تنبیه بر قصص، مشاهد حیات اخروى، جنّ، ملائکه، تکوین، مشاهد طبیعى، وعد و وعید و مَثلها و... که در تبیین مبادى قرآنى و محکمات آن نقش دارد.
- اهتمام به بیان ارتباط آیات و سوره‌ها و عطف جمله‌هاى قرآنى بر همدیگر از جهت موضوع و سیاق براى واضح نمودن دلالتها، نشان دادن نظم قرآنى و ارتباط موضوعى آنها در برابر دیدگاهى که قائل به ارتباط و انسجام آیات، سوره‌ها و فصول آنها نمى‌باشد.
- کمک از الفاظ، ترکیبها و جمله های قرآن در جهت تفسیر، شرح، بیان سیاق، تأویل، بیان دلالتها، بیان اهداف و... زیرا آیات قرآن داراى مطلق و مقید، مجمل و مبین و عام و خاص مى‌باشند. در مرحله بعد براى این منظور از روایات و اقوال مفسرین استفاده مى‌نماید.
- ارجاع برخى مطالب به کتاب «القرآن المجید» از بحثهاى علوم قرآنى مفسر، براى جلوگیرى از تکرار و تطویل.
- بیان مطالب با روشى آسان و روان و اجتناب از بکار بردن الفاظ غریب و دشوار.
- سعى شده، کلمات، مدلولها و موضوعات مهمى که تکرار شده، در اولین محل مطرح شدن، توضیح داده شود و بقیه موارد را به آنجا ارجاع داده شود.
- بیان مقدمه و معرفى مختصر از سوره‌ها قبل از آغاز تفسیر، که شامل وصف سوره، محتویات، مهمترین مطالبى که در آن مطرح شده و آن را از بقیه ممتاز مى‌نماید، بیان مطالبى که جایگاه ترتیب نزولى و ترتیب مصحفى (قرآنى) آن را اثبات نماید، مشخص نمودن آیات مکى در سوره‌هاى مدنى و آیات مدنى در سوره‌هاى مکى، طبق روایات موجود و عنوان‌بندى موضوعات و مطالب مهم که در تفسیر آمده است.
- تنظیم این تفسیر، بر اساس ترتیب نزول انجام گرفته زیرا مفسر معتقد است با اهداف اولیه که فهم و درک بهتر قرآن است، سازگارى بیشترى دارد و پى‌گیرى سیره پیامبر اکرم را قدم به قدم ممکن مى‌سازد و نیز کیفیت مراحل تنزیل و تطور اندیشه قرآنى را واضح‌تر بیان مى‌دارد و خواننده را با جوّ نزول قرآن و شرایط مختلف پیرامون آن و مناسبتهاى گوناگون آشنا نموده او را به حکمت تنزیل نزدیکتر مى‌نماید.
- مفسر از آن جهت که بر ترتیب نزول، آیات را مورد بررسى قرار مى‌دهد، بسیار اتفاق مى‌افتد که تفسیر، شکل و رسم موضوعى به خود مى‌گیرد، در نتیجه بیان تاریخ نزول آیات نیز اهمیت ویژه‌اى پیدا مى‌کند.
- ایشان با تفسیر علمى آیات قرآن سخت مخالف است، و معتقد است که شأن و مرتبت و اهداف قرآن بالاتر از این است که بخواهیم آیات آن را با فرضیه‌هاى علمى منطبق گردانیم.
- وى از اسرائیلیات در تفسیر پرهیز مى‌کند و ضعف آنها را یادآورى نموده و بر مفسرانى که این گونه روایات را نقل مى‌کنند، خرده مى‌گیرد.
- مسائل فقهى به تفصیل در تفسیر محمد عزت دروزة آمده و ایشان دلایل فقیهان را همراه با بیان اسرار احکام و شواهدى از روایات فقهى و آراى مذاهب مى‌آورد.
- در ترتیب سوره‌ها، ملاک مفسر ترتیبى است که در مصحف خطاط قدروغلى رعایت شده است. (البته با مقدارى تغییر که با مستندات در محل خود بیان شده است) به جهت اینکه زیر نظر گروهى از متخصصین فن بوده است، در مقدمه آن مصحف آمده است که بر اساس روایت حفص از عاصم مى‌باشد و هجاء آن نیز بر اساس رسم الخط مصاحف عثمانى است. مفسر در اختلاف مصاحف به روایت مروى توسط شیخ ابوعمرو دانى و ابوسلیمان بن نجاح تکیه نموده است. ایشان در این باره از کتب «مور الظمان» از استاد محمد بن محمد اموى الشریشی و کتاب «الطرز على ضبط الخراز» تنیسى و کتاب «ناظمة الزهر» شاطبى و شرح آن از ابوعبید رضوان مخللاتى و کتاب ابوالقاسم عمر بن محمد بن عبد الکافى و «تحقیق البیان» شیخ محمد متولى و کتب قرائات و تفسیر استفاده نموده است.
منابع
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، به کوشش بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۶۹۶.
- المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمدعلى ایازى، ص ۴۵.
- تفسیر و مفسران، محمدهادی معرفت، ج ۲ ص ۵۱۹.
- نرم افزار جامع التفاسیر نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
