ماه محرم: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۸ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{محرم}}
+
{{محرم}}'''«ماه مُحرّم»''' نخستین ماه از [[ماه های قمری|ماه‌‌های قمری]] و یکی از [[ماه های حرام|ماه‌‌های حرام]] است و عرب [[جاهلیت|جاهلی]] نیز جنگ در این ماه را حرام می‌‌دانست و ترک مخاصمه می‌‌کرد؛ لذا از آن زمان ماه محرم بدین اسم نامگذاری شد؛<ref>مصباح کفعمی، ص ۵۰۹. </ref> و روز اول محرم را اول [[سال قمری|سال قمری]] قرار دادند.<ref>فرهنگ عاشورا، ص ۴۰۵، جواد محدثی. </ref>
  
 +
==محرم در مکتب شیعه==
  
 +
محرّم، ماه حزن و اندوه و عزاداری [[شیعه|شیعیان]] در [[شهادت در راه خدا|شهادت]] حضرت [[امام حسین]] علیه‌السلام است. این ماه یادآور دلاورمردی‌‌های یاران باوفای ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام، و ماه پیروزی حق بر باطل است.
  
 +
[[امام رضا]] علیه‌السلام در خصوص این ماه فرمود: در [[جاهلیت]]، حرمت این ماه نگاه داشته می‌‌شد و در آن نمی‌‌جنگیدند، ولی در این ماه، خون‌‌های ما را ریختند و حرمت ما را شکستند و فرزندان و زنان ما را اسیر کردند و خیمه‌‌ها را آتش زدند و غارت کردند و حرمت [[پیامبر اسلام|پیامبر]] را درباره ذریه‌اش رعایت نکردند. همچنین از آن امام همام نقل شده است: «وقتی محرم فرامی‌‌رسید، پدرم خندان دیده نمی‌‌شد، حزن و اندوه تا پایان دهه‌ اول بر او غالب بود و [[روز عاشورا]]، روز حزن و مصیبت و گریه ایشان بود».<ref> وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۳۹۴، حدیث ۸. </ref>
  
محرم نخستین ماه از ماه‌‌های دوازده‌گانه قمری و یکی از [[ماه‌‌های حرام]] است عرب پيش از اسلام نیز جنگ در اين ماه را حرام مي‌‌دانست و ترك مخاصمه مي‌‌كرد؛ لذا از آن زمان اين ماه بدين اسم نامگذاري شد<ref>مصباح كفعمي، ص 509. </ref> و روز اول محرم را اول سال قمري قرار دادند.<ref>فرهنگ عاشورا، ص 405، جواد محدثي. </ref> در توضيح اين كه چرا ماه‌‌هاي ديگر كه جنگ در آن‌ها [[حرام]] است، محرم ناميده نمي‌‌شود مي‌‌توان گفت: چون ترك جنگ از اين ماه شروع مي‌‌شد به آن محرم گفتند.
+
آیت الله [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی|میرزا جواد ملکی تبریزی]] در «[[المراقبات (کتاب)|المراقبات]]» نوشته است: «کودکانم را می‌‌دیدم که در دهه نخست ماه محرم غذا نمی‌‌خوردند و به نان خالی اکتفا می‌‌کردند کسی هم به آنان نگفته بود ماه محرم شروع شده است گمان می‌‌کنم عشقی درونی آنان را برمی‌‌انگیخت».<ref> پیام‌آور عاشورا، مهاجرانی، ص ۱۱. </ref>
  
 +
به همین دلیل ماه محرم با حادثه عاشورا عجین شده است و فرا رسیدن آن دل‌ها را پر از غم می‌‌سازد و پیروان و شیفتگان [[امام حسین]] علیه‌السلام از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش کرده به یاد آن امام شهید به عزاداری می‌‌پردازند.<ref>  بااندکی دخل و تصرف، فرهنگ عاشورا جواد محدثی، ص ۴۰۶. </ref>
  
== محرم در مکتب شیعه ==
+
==وقایع ماه محرم==
  
محرم، ماه حزن و اندوه و عزاداری شیعیان در [[شهادت]] حضرت [[امام حسین]] علیه‌السلام است. اين ماه يادآور دلاورمردي‌‌هاي ياران باوفاي ابا عبدالله الحسين عليه‌السلام، فداكاري‌‌هاي [[حضرت زینب]] كبري سلام الله عليها، حضرت [[امام سجاد]] عليه‌السلام و همه‌ اسراي كاروان امام حسين عليه‌السلام است. اين ماه يادآور خطبه‌‌ها و شعارهاي آگاهي‌‌بخش سالار شهيدان، نطق آتشين حضرت زينب سلام الله عليها و خطابه‌ غراي [[امام زين العابدين]] عليه‌السلام است.
+
حوادث و وقایع فراوانی در ماه محرم رخ داده است که برخی از آن‌ها چنین است: [[غزوه ذات الرقاع]]، [[غزوه خیبر|فتح خیبر]]، [[ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه علیهماالسلام]] به روایتی، حادثه خونین [[کربلا]] و شهادت [[امام حسین]] علیه‌السلام و اسارت خاندان امام به [[کوفه]] و [[شام]].
  
اين ماه يادآور استقامت [[حبيب بن مظاهر]] و شهادت عون و جعفر است. آري اين ماه، ماه پيروزي حق بر باطل است. امام هشتم شیعیان [[امام رضا]] علیه‌السلام در خصوص این ماه فرمود: در جاهلیت، حرمت این ماه نگاه داشته می‌‌شد و در آن نمی‌‌جنگیدند ولی در این ماه، خون‌‌های ما را ریختند و حرمت ما را شكستند و فرزندان و زنان ما را اسیر كردند و خیمه‌‌ها را آتش زدند و غارت كردند و حرمت پیامبر را درباره ذریه‌اش رعایت نكردند.
+
عروج [[حضرت ادریس]] به آسمان، استجابت دعای [[حضرت زکریا]] علیه‌السلام، عبور [[حضرت موسی]] علیه‌السلام از دریا و غرق شدن [[فرعون|فرعونیان]] در نیل و عذاب [[اصحاب فیل]] نیز در ماه محرم رخ داده است.
  
همچنین از آن امام همام نقل شده است: «وقتي محرم فرامي‌‌رسيد، پدرم خندان ديده نمي‌‌شد، حزن و اندوه تا پايان دهه‌ اول بر او غالب بود و [[روز عاشورا]]، روز حزن و مصيبت و گريه ايشان بود».<ref> [[وسائل الشيعه]]، ج 5، ص 394، حديث 8. </ref>
+
همچنین نقل است که به خلافت رسیدن [[عثمان]]، قتل [[امین (خلیفه عباسی)|امین]] برادر [[مأمون|مأمون عباسی]]، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک، واقعه قتل [[مستعصم (خلیفه عباسی)|مستعصم]] توسط هولاکوی مغول و انقراض دولت [[حکومت بنی عباس|بنی عباس]] در این ماه بوده است.  
  
آیت الله میرزا جواد ملكی تبریزی در «مراقبات» نوشته است: «كودكانم را می‌‌دیدم كه در دهه نخست ماه محرم غذا نمی‌‌خوردند و به نان خالی اكتفا می‌‌كردند كسی هم به آنان نگفته بود ماه محرم شروع شده است گمان می‌‌كنم عشقی درونی آنان را برمی‌‌انگیخت».<ref> پیام‌آور عاشورا، مهاجرانی، ص 11. </ref>
+
==اعمال ماه محرم==
  
به همین دلیل ماه محرم با حادثه عاشورا عجین شده است و فرا رسیدن آن دل‌ها را پر از غم می‌‌سازد و پیروان و شیفتگان [[امام حسین]] علیه‌السلام از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش كرده به یاد آن امام شهید به عزاداری می‌‌پردازند.<ref>  بااندكی دخل و تصرف، فرهنگ عاشورا جواد محدثی، ص 406. </ref>
+
شب و روز اول محرم به عنوان اول [[سال قمری]] دارای [[نماز]] و آداب خاصی است که در کتاب شریف [[مفاتیح الجنان]] بیان شده است.  
  
 +
شب اول ماه محرم: اول: [[نماز]]؛ این شب، چند نماز دارد که یکی از آن‌ها به شرح ذیل است: دو [[رکعت]]، که در هر رکعت بعد از [[سوره حمد]] یازده مرتبه [[سوره توحید]] خوانده شود. در فضیلت این نماز چنین آمده است: «خواندن این نماز و [[روزه]] داشتن روزش موجب امنیت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است».<ref>بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۳۳؛ وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۲۹۴، حدیث ۱؛ مفاتیح الجنان، ص ۲۸۶. </ref> دوم: احیای این شب.<ref>مصباح المتهجد، ص ۷۸۳.</ref> سوم: نیایش و دعا.<ref>  بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۴. </ref>
  
== وقایع ماه محرم ==
+
روز اول محرم: اول محرم هر سال، اولین روز سال قمری است و از [[امام باقر|امام محمدباقر]] علیه‌السلام روایت شده است: «آن کس که این روز را روزه بدارد، خداوند دعایش را اجابت می‌‌کند، همان گونه که دعای [[حضرت زکریا علیه السلام|حضرت زکریا]] علیه‌السلام را اجابت کرد».<ref> عروة الوثقی، ج ۲، ص ۲۴۳؛ وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۴۷، حدیث ۳. </ref> در این روز، دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد: «اللّهم انت الإله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلک فیها العصمة من الشیطان والقوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء»<ref> بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۳۴. </ref>
  
 +
روز سوم محرم: از [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله نقل شده است: «هر کس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت کند».<ref> عروة الوثقی، ج ۲، ص ۲۴۲؛ وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۴۸. </ref> روز هفتم محرم نیز روزه گرفتن [[مستحب]] است.
  
حوادث و وقایع فراوانی در ماه محرم رخ داده است که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌‌کنیم: غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، ازدواج [[حضرت فاطمه]] زهرا سلام الله علیها، ورود [[امیرالمومنین]] علی علیه‌السلام، حادثه خونین [[کربلا]] - [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] و شهادت [[امام حسین]] علیه‌السلام و اسارت خاندان امام به [[کوفه]] و [[شام]].
+
[[شب عاشورا]]: اول: چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آن‌ها چنین است: چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از [[سوره‌ حمد]]، ۵۰ بار [[سوره اخلاص|سوره‌ توحید]] خوانده می‌‌شود. پس از پایان نماز ۷۰ بار «سبحان الله و الحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر و لاحول و لاقوة الاّ بالله العلی العظیم» خوانده شود.<ref> همان، ص ۲۹۵، حدیث ۴ و ۵. </ref> دوم: احیای این شب کنار [[حرم امام حسین علیه السلام|قبر امام حسین]] علیه‌السلام.<ref> بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۴۰. </ref> سوم: دعا و نیایش.<ref> همان، ص ۳۳۸. </ref>
  
همچنین نقل است که به خلافت رسیدن عثمان، قتل محمد امین برادر مأمون عباسی، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک و دولت برامکه، واقعه هولاکو و مستعصم و انقراض دولت بنی عباس در این ماه بوده است. عروج [[حضرت ادریس]] به آسمان، استجابت دعای [[حضرت زکریا]] علیه‌السلام، عبور [[حضرت موسی]] علیه‌السلام از دریا و غرق شدن فرعونیان در نیل و عذاب [[اصحاب فیل]] نیز در ماه محرم رخ داده است.
+
[[روز عاشورا]]: اول: عزاداری بر [[امام حسین]] علیه‌السلام و [[شهدای کربلا|شهدای کربلا]]؛ در این مورد از [[امام رضا]] علیه‌السلام نقل شده است: هر کس کار و کوشش را در این روز رها کند، خداوند خواسته‌‌هایش را برآورد و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد.<ref>  بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۴۳، حدیث ۵. </ref> دوم: [[زیارت امام حسین|زیارت امام حسین]] علیه‌السلام.<ref> کامل الزیارات، ص ۱۷۴، حدیث ۵ و ۶. </ref> سوم: روزه‌گرفتن در این روز [[مکروه|کراهت]] دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه تا بعد از [[نماز عصر]] از خوردن و آشامیدن خودداری شود.<ref> وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۳۸، حدیث ۷. </ref> چهارم: آب دادن به زائران امام حسین علیه‌السلام.<ref> کامل الزیارات، ص ۱۷۴، حدیث ۵. </ref> خواندن [[سوره اخلاص|سوره توحید]] هزار مرتبه.<ref> وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۳۹، حدیث ۸. </ref> پنجم: خواندن [[زیارت عاشورا]].<ref> کامل الزیارات، ص ۱۷۴. </ref> ششم: گفتن هزار بار ذکر «اللّهم العن قتلة الحسین علیه‌السلام».<ref> مفاتیح الجنان، ص ۲۹۸. </ref>
 
 
== اعمال ماه محرم ==
 
 
 
 
 
شب و روز اول محرم به عنوان اول سال قمری دارای نماز و آداب خاصی است که در کتاب شریف [[مفاتیح الجنان]] بیان شده است.
 
 
 
'''اعمال شب اول ماه محرم'''
 
 
 
* 1. [[نماز]]: اين شب چند نماز دارد كه يكي از آن‌ها به شرح ذيل است:
 
 
 
دو ركعت، كه در هر ركعت بعد از حمد يازده مرتبه [[سوره‌ توحيد]] خوانده شود. در فضيلت اين نماز چنين آمده است: «خواندن اين نماز و [[روزه]] داشتن روزش موجب امنيت است و كسي كه اين عمل را انجام دهد، گويا تمام سال بر كار نيك مداومت داشته است».<ref>بحارالانوار، ج 98، ص 333؛ وسائل الشيعه، ج 5، ص 294، حديث 1؛ مفاتيح الجنان، ص 286. </ref>
 
 
 
* 2. احياي اين شب.<ref>مصباح المتهجد، ص 783.</ref>
 
 
 
* 3. نيايش و دعا.<ref>  بحارالانوار، ج 98، ص 324. </ref>
 
 
 
'''روز اول محرم<'''
 
 
 
اول محرم هر سال اولين روز سال قمري است. از [[امام باقر|امام محمدباقر]] عليه‌السلام روايت شده است: «آن كس كه اين روز را روزه بدارد، خداوند دعايش را اجابت مي‌‌كند، همان گونه كه دعاي زكريا عليه‌السلام را اجابت كرد».<ref> عروة الوثقي، ج 2، ص 243؛ وسائل الشيعه، ج 7، ص 347، حديث 3. </ref>
 
 
 
دو ركعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعاي زير قرائت گردد: «اللّهم انت الاله القديم و هذه سنةٌ جديدةٌ فاسئلك فيها العصمة من الشيطان والقوَّة علي هذه النّفس الامّارة بالسُّوء؛<ref> بحارالانوار، ج 98، ص 334. </ref> بارالها! تو خداي قديم و جاوداني و اين سال، سال نو است. از تو مي‌‌خواهم كه مرا در اين سال از [[شيطان]] حفظ كني و بر [[نفس اماره]] (راهنمايي كننده) به بدي پيروز سازي».
 
 
 
'''روز دوم محرم'''
 
 
 
در چنين روزي كاروان [[امام حسين]] عليه‌السلام در سال 61 ه‍ـ.ق وارد سرزمين [[كربلا]] شد و با ممانعت لشكر حر مجبور به توقف در آن جا گرديد.<ref> فرهنگ عاشورا، ص 406. </ref>
 
 
 
'''روز سوم محرم'''
 
 
 
از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نقل شده است: «هر كس در اين روز روزه بگيرد، خداوند دعايش را اجابت كند».<ref> عروة الوثقي، ج 2، ص 242؛ وسائل الشيعه، ج 7، ص 348. </ref> در آن روز سپاه [[عمر بن سعد]] وارد كربلا شد.
 
 
 
'''روز چهارم محرم'''
 
 
 
بي‌‌نتيجه بودن مذاكره حضرت سيدالشهداء عليه‌السلام با عمر بن سعد براي واداركردن لشكر وي به ترك جنگ و دعوت او و لشكرش جهت ملحق شدن به سپاه اسلام.
 
 
 
'''روز هفتم محرم'''
 
 
 
روزه گرفتن مستحب است.
 
 
 
'''روز نهم محرم'''
 
 
 
[[تاسوعای حسینی]]، روز محاصره‌ امام حسين عليه‌السلام و اصحابش در سرزمين كربلا توسط سپاه شمر.<ref> وسائل الشيعه، ج 7، ص 339، حديث 1. </ref>
 
 
 
'''اعمال شب عاشورا'''
 
 
 
# چند نماز براي اين شب در روايات آمده است كه يكي از آن‌ها چنين است: چهار ركعت نماز كه در هر ركعت بعد از [[سوره‌ حمد]]، 50 بار [[سوره اخلاص|سوره‌ توحيد]] خوانده مي‌‌شود. پس از پايان نماز 70 بار «سبحان الله و الحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اكبر و لاحول و لاقوة الاّ بالله العلي العظيم» خوانده شود.<ref> همان، ص 295، حديث 4 و 5. </ref>
 
# احياي اين شب كنار [[قبر امام حسين]] عليه‌السلام.<ref> بحارالانوار، ج 98، ص 340. </ref>
 
# دعا و نيايش.<ref> همان، ص 338. </ref>
 
 
 
'''روز عاشورا'''
 
 
 
# [[عزاداری بر امام حسین]] عليه‌السلام و شهداي كربلا، در اين مورد از امام رضا عليه‌السلام نقل شده است: هر کس كار و كوشش را در اين روز رها كند، خداوند خواسته‌‌هايش را برآورد و هر كس اين روز را با حزن و اندوه سپري كند، خداوند قيامت را روز خوشحالي او قرار دهد.<ref>  بحارالانوار، ج 98، ص 43، حديث 5. </ref>
 
# زيارت امام حسين عليه‌السلام.<ref> كامل الزيارات، ص 174، حديث 5 و 6. </ref>
 
# روزه‌گرفتن در اين روز كراهت دارد؛ ولي بهتر است بدون قصد روزه تا بعد از [[نماز عصر]] از خوردن و آشاميدن خودداري شود.<ref> وسائل الشيعه، ج ص 338، حديث 7. </ref>
 
# آب دادن به زائران امام حسين عليه‌السلام.<ref> كامل الزيارات، ص 174، حديث 5. </ref>
 
# خواندن [[سوره اخلاص|سوره توحيد]] هزار مرتبه.<ref> وسائل الشيعه، ج ص 339، حديث 8. </ref>
 
# خواندن [[زيارت عاشورا]].<ref> كامل الزيارات، ص 174. </ref>
 
# گفتن هزار بار ذكر «اللّهم العن قتلة الحسين عليه‌السلام».<ref> مفاتيح الجنان، ص 298. </ref>
 
 
 
'''روز دوازدهم محرم'''
 
 
 
ورود كاروان اسيران [[كربلا]] به كوفه و شهادت حضرت [[امام سجاد]] عليه‌السلام در سال 94 ه‍ـ.ق.
 
 
 
'''روز بيست و يكم محرم'''
 
 
 
روزه‌ اين روز مطلوب است.<ref>  بحارالانوار، ج 98، ص 345، حديث 1. </ref>
 
  
 +
روز بیست و یکم محرم: روزه‌ این روز مطلوب است.<ref>  بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۴۵، حدیث ۱. </ref>
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
 
<references />
 
<references />
 
 
==منابع برای مطالعه بیشتر==
 
==منابع برای مطالعه بیشتر==
 
+
* [http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/31855/%D9%81%D9%8A%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%88-%D9%88%D9%82%D8%A7%D9%8A%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D9%85/preview/31084/%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%8A-%D8%AF%D9%8A%D8%AC%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%8A/&sa=false&#!page=59 وقایع الایام، شیخ عباس قمی، ماه محرم].
[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/31855/%D9%81%D9%8A%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%88-%D9%88%D9%82%D8%A7%D9%8A%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D9%85/preview/31084/%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%8A-%D8%AF%D9%8A%D8%AC%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%8A/&sa=false&#!page=59 وقایع الایام شیخ عباس قمی، ماه محرم].
+
* [[فهرست وقایع ماه محرم]]
 
+
* [[اعمال ماه محرم]]
 +
{{مناسبت های شیعه}}
 
[[رده:ماه های قمری]]
 
[[رده:ماه های قمری]]
 +
[[رده:ماه محرم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۴۶

محرم ۱۴۴۶ در تقویم ایران
شنبه ۷ ۱۴ ۲۱ ۲۸
یک‌شنبه ۱ ۸ ۱۵ ۲۲ ۲۹
دوشنبه ۲ ۹ ۱۶ ۲۳ ۳۰
سه‌شنبه ۳ ۱۰ ۱۷ ۲۴
چهارشنبه ۴ ۱۱ ۱۸ ۲۵
پنج‌شنبه ۵ ۱۲ ۱۹ ۲۶
جمعه ۶ ۱۳ ۲۰ ۲۷
دانشنامه تقویم

«ماه مُحرّم» نخستین ماه از ماه‌‌های قمری و یکی از ماه‌‌های حرام است و عرب جاهلی نیز جنگ در این ماه را حرام می‌‌دانست و ترک مخاصمه می‌‌کرد؛ لذا از آن زمان ماه محرم بدین اسم نامگذاری شد؛[۱] و روز اول محرم را اول سال قمری قرار دادند.[۲]

محرم در مکتب شیعه

محرّم، ماه حزن و اندوه و عزاداری شیعیان در شهادت حضرت امام حسین علیه‌السلام است. این ماه یادآور دلاورمردی‌‌های یاران باوفای ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام، و ماه پیروزی حق بر باطل است.

امام رضا علیه‌السلام در خصوص این ماه فرمود: در جاهلیت، حرمت این ماه نگاه داشته می‌‌شد و در آن نمی‌‌جنگیدند، ولی در این ماه، خون‌‌های ما را ریختند و حرمت ما را شکستند و فرزندان و زنان ما را اسیر کردند و خیمه‌‌ها را آتش زدند و غارت کردند و حرمت پیامبر را درباره ذریه‌اش رعایت نکردند. همچنین از آن امام همام نقل شده است: «وقتی محرم فرامی‌‌رسید، پدرم خندان دیده نمی‌‌شد، حزن و اندوه تا پایان دهه‌ اول بر او غالب بود و روز عاشورا، روز حزن و مصیبت و گریه ایشان بود».[۳]

آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در «المراقبات» نوشته است: «کودکانم را می‌‌دیدم که در دهه نخست ماه محرم غذا نمی‌‌خوردند و به نان خالی اکتفا می‌‌کردند کسی هم به آنان نگفته بود ماه محرم شروع شده است گمان می‌‌کنم عشقی درونی آنان را برمی‌‌انگیخت».[۴]

به همین دلیل ماه محرم با حادثه عاشورا عجین شده است و فرا رسیدن آن دل‌ها را پر از غم می‌‌سازد و پیروان و شیفتگان امام حسین علیه‌السلام از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش کرده به یاد آن امام شهید به عزاداری می‌‌پردازند.[۵]

وقایع ماه محرم

حوادث و وقایع فراوانی در ماه محرم رخ داده است که برخی از آن‌ها چنین است: غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه علیهماالسلام به روایتی، حادثه خونین کربلا و شهادت امام حسین علیه‌السلام و اسارت خاندان امام به کوفه و شام.

عروج حضرت ادریس به آسمان، استجابت دعای حضرت زکریا علیه‌السلام، عبور حضرت موسی علیه‌السلام از دریا و غرق شدن فرعونیان در نیل و عذاب اصحاب فیل نیز در ماه محرم رخ داده است.

همچنین نقل است که به خلافت رسیدن عثمان، قتل امین برادر مأمون عباسی، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک، واقعه قتل مستعصم توسط هولاکوی مغول و انقراض دولت بنی عباس در این ماه بوده است.

اعمال ماه محرم

شب و روز اول محرم به عنوان اول سال قمری دارای نماز و آداب خاصی است که در کتاب شریف مفاتیح الجنان بیان شده است.

شب اول ماه محرم: اول: نماز؛ این شب، چند نماز دارد که یکی از آن‌ها به شرح ذیل است: دو رکعت، که در هر رکعت بعد از سوره حمد یازده مرتبه سوره توحید خوانده شود. در فضیلت این نماز چنین آمده است: «خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است».[۶] دوم: احیای این شب.[۷] سوم: نیایش و دعا.[۸]

روز اول محرم: اول محرم هر سال، اولین روز سال قمری است و از امام محمدباقر علیه‌السلام روایت شده است: «آن کس که این روز را روزه بدارد، خداوند دعایش را اجابت می‌‌کند، همان گونه که دعای حضرت زکریا علیه‌السلام را اجابت کرد».[۹] در این روز، دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد: «اللّهم انت الإله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلک فیها العصمة من الشیطان والقوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء»[۱۰]

روز سوم محرم: از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است: «هر کس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت کند».[۱۱] روز هفتم محرم نیز روزه گرفتن مستحب است.

شب عاشورا: اول: چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آن‌ها چنین است: چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره‌ حمد، ۵۰ بار سوره‌ توحید خوانده می‌‌شود. پس از پایان نماز ۷۰ بار «سبحان الله و الحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر و لاحول و لاقوة الاّ بالله العلی العظیم» خوانده شود.[۱۲] دوم: احیای این شب کنار قبر امام حسین علیه‌السلام.[۱۳] سوم: دعا و نیایش.[۱۴]

روز عاشورا: اول: عزاداری بر امام حسین علیه‌السلام و شهدای کربلا؛ در این مورد از امام رضا علیه‌السلام نقل شده است: هر کس کار و کوشش را در این روز رها کند، خداوند خواسته‌‌هایش را برآورد و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد.[۱۵] دوم: زیارت امام حسین علیه‌السلام.[۱۶] سوم: روزه‌گرفتن در این روز کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود.[۱۷] چهارم: آب دادن به زائران امام حسین علیه‌السلام.[۱۸] خواندن سوره توحید هزار مرتبه.[۱۹] پنجم: خواندن زیارت عاشورا.[۲۰] ششم: گفتن هزار بار ذکر «اللّهم العن قتلة الحسین علیه‌السلام».[۲۱]

روز بیست و یکم محرم: روزه‌ این روز مطلوب است.[۲۲]

پانویس

  1. مصباح کفعمی، ص ۵۰۹.
  2. فرهنگ عاشورا، ص ۴۰۵، جواد محدثی.
  3. وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۳۹۴، حدیث ۸.
  4. پیام‌آور عاشورا، مهاجرانی، ص ۱۱.
  5. بااندکی دخل و تصرف، فرهنگ عاشورا جواد محدثی، ص ۴۰۶.
  6. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۳۳؛ وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۲۹۴، حدیث ۱؛ مفاتیح الجنان، ص ۲۸۶.
  7. مصباح المتهجد، ص ۷۸۳.
  8. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۴.
  9. عروة الوثقی، ج ۲، ص ۲۴۳؛ وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۴۷، حدیث ۳.
  10. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۳۴.
  11. عروة الوثقی، ج ۲، ص ۲۴۲؛ وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۴۸.
  12. همان، ص ۲۹۵، حدیث ۴ و ۵.
  13. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۴۰.
  14. همان، ص ۳۳۸.
  15. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۴۳، حدیث ۵.
  16. کامل الزیارات، ص ۱۷۴، حدیث ۵ و ۶.
  17. وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۳۸، حدیث ۷.
  18. کامل الزیارات، ص ۱۷۴، حدیث ۵.
  19. وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۳۹، حدیث ۸.
  20. کامل الزیارات، ص ۱۷۴.
  21. مفاتیح الجنان، ص ۲۹۸.
  22. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۴۵، حدیث ۱.

منابع برای مطالعه بیشتر