منابع و پی نوشتهای متوسط
جامعیت مقاله متوسط
کیفیت پژوهش متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آیة الکرسی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
{{خوب}}
 
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}}
 
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}}
 +
آيه 255 [[سوره بقره]] به «آية‌الكرسى» مشهور است. پیشوایان دین، این [[آیه]] را از پرفضیلت ترین آیات [[قرآن]] دانسته و آثار و برکات بسیاری برای قرائت آن بیان داشته‌اند.
 +
 
 +
==معرفی آیه==
 +
{{قرآن در قاب|«اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ»|سوره=2|آیه=255|ترجمه=خدای یکتا که جز او هیچ معبودی نیست، زنده و قائم به ذات [و مدّبر و برپا دارنده و نگه دارنده همه مخلوقات] است، هیچ گاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمی گیرد، آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است در سیطره مالکیّت و فرمانروایی اوست. کیست آنکه جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه را پیش روی مردم است [که نزد ایشان حاضر و مشهود است] و آنچه را پشت سر آنان است [که نسبت به آنان دور و پنهان است] می داند. و آنان به چیزی از دانش او احاطه ندارند مگر به آنچه او بخواهد. تخت [قدرت و سلطنت] او آسمان ها و زمین را فرا گرفته و نگهداری آنان بر او گران و مشقت آور نیست؛ و او بلند مرتبه و بزرگ است.}}
  
==آية‌الكرسى==
+
به مناسبت وجود كلمه‌ى «كرسى» در این آيه، [[رسول اكرم]] صلى الله عليه وآله آن را «آيةالكرسى» ناميد.
  
آيه 255 [[سوره بقره]]/2 به «آية‌الكرسى» مشهور است كه از واژه «كرسى» مذكور در همين آيه گرفته شده:<ref>البحر المحيط، ج‌ ص‌ 606‌.</ref>
+
وجود رواياتى منقول از [[پیامبر]] صلى الله عليه وآله، [[ائمه]] عليهم‌السلام و [[صحابه]] درباره اين آيه، نشان مى‌دهد كه شهرت آن به «آية‌الكرسى» به صدر [[اسلام]] و عصر پيامبر برمى‌گردد.<ref>الميزان، ج ص 337.</ref>
 
   
 
   
{{قرآن در قاب|«اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاّ هُوالحَىُّ القَيّومُ لاَ‌تَأخُذهُ سِنةٌ و لاَنَومٌ لَهُ مَا فِى‌السّموتِ و‌مَا‌فِى‌الأَرضِ مَن ذَاالَّذِى يَشفَعُ عِندَهُ إِلاّ بِإذنِهِ يَعلَمُ مَا بَينَ أَيدِيهِم و مَا خَلفَهُم ولاَ يُحِيطُونَ بِشىء مِن عِلمهِ إِلاّ بِما شاءَ وَسِعَ كُرسِيُّهُ السَموتِ والأَرضَ وَ لايوُدهُ حِفظُهمَا و هُوالعَلىُّ العَظيمُ»|سوره=2|آیه=255}}
+
==فضیلت آیةالکرسی و قرائت آن==
 +
جامعيت «آية‌الكرسى» در ترسيم رابطه خداوند با آفريدگانش به ويژه [[انسان]]، موجب امتياز اين آيه بر ديگر آيات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ويژه به شرح آن بپردازند، يا در اين باره تأليفات مستقلّى ارائه كنند.<ref>كتابنامه قرآن كريم، ج‌ 1، ص‌ 79-80‌.</ref>
  
وجود رواياتى منقول از پيامبر صلى الله عليه و آله، امامان عليهم‌السلام و صحابه درباره اين آيه نشان مى‌دهد كه شهرت آن به آية‌الكرسى به صدر اسلام و حتى عصر پيامبر برمى‌گردد.<ref>الميزان، ج 2، ص 337.</ref>
+
در اين آيه، شانزده مرتبه نام [[خداوند]] و صفات او مطرح شده است؛ به همين سبب آيةالكرسى را شعار و پيام [[توحيد]] دانسته‌اند. هر چند در قرآن بارها شعار توحيد با بيانات گوناگون مطرح شده است، مانند: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»، ولى در هيچ كدام آنها مثل آيةالكرسى در كنار شعار توحيد، صفات خداوند مطرح نشده است.
  
جامعيت آية‌الكرسى در ترسيم رابطه خداوند با آفريدگانش به ويژه انسان، موجب امتياز اين آيه بر ديگر آيات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ويژه به شرح آن بپردازند يا در اين باره تأليفات مستقلّى ارائه كنند.<ref>كتاب‌نامه [[قرآن كريم]]، ج‌ 1، ص‌ 79 و 80‌.</ref>
+
درباره فضيلت اين آيه و فوايد و آثار و نيز قرائت دائم آن، روايات فراوانى از [[پیامبر]] و [[امامان معصوم]] علیهم السلام نقل شده است؛<ref>الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 8ـ14؛ منهج‌الصادقين، ج 2، ص‌ 94‌ـ‌98؛ ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 312ـ314.</ref> كه البته به صدور همه آن‌ها از معصومان اطمينان نداريم، اما فراوانى آن‌ها و نقل در كتاب‌هاى معتبر حديثى [[شيعه]] و [[اهل سنت]] و نيز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامين بلند آيه به ما اطمينان مى‌بخشد كه دست‌كم، بخشى از اين روايات به طور قطع از [[معصوم]] صادر شده است و همين امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعيف است و به صدور آن اطمينان نداريم با مسامحه عمل كنيم؛ به ويژه با توجه به روايتى صحيح كه اين آيه را مشتمل بر [[اسم اعظم]] خداوند مى‌داند كه هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعايى را مستجاب مى‌كند.<ref>ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 315.</ref>
  
درباره فضيلت اين آيه و فوايد و آثار و نيز قرائت دائم آن، روايات فراوانى از پيامبر و امامان معصوم نقل شده است<ref>الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 8ـ14؛ منهج‌الصادقين، ج 2، ص‌ 94‌ـ‌98؛ ابن كثير، ج‌ ص‌ 312ـ314.</ref> كه به صدور همه آن‌ها از معصوم اطمينان نداريم و حتى برخى از آن‌ها ضعيف شمرده شده‌اند؛ (به طور مثال در روايتى كه ابوموسى اشعرى از پيامبر نقل كرده، آمده است: خداوند به موسى [[وحى]] كرد كه اگر كسى بعد از هر نماز واجب آية‌الكرسى را بخواند، قلب شاكران، لسان ذاكران، ثواب [[پيامبران]] و اعمال صالحان را براى او قرار مى‌دهد و جز پيامبر يا صديق يا بنده مؤمن خدا يا كسى كه مى‌خواهد در راه خدا كشته شود، بر آن مواظبت نمى‌كند)؛<ref>ابن ‌كثير، ج‌ 1، ص‌ 315؛ الموضوعات، ابن جوزى، ج‌ 1، ص 177.</ref> اما فراوانى آن‌ها و نقل در كتاب‌هاى معتبر حديثى [[شيعه]] و اهل سنت و نيز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامين بلند آيه به ما اطمينان مى‌بخشد كه دست‌كم، بخشى از اين روايات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همين امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعيف است و به صدور آن اطمينان نداريم با مسامحه عمل كنيم؛ به ويژه با توجه به روايتى صحيح كه اين آيه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند مى‌داند كه هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعايى را مستجاب مى‌كند.<ref>ابن كثير، ج‌ ص‌ 315.</ref>
+
از پيامبر صلى الله عليه وآله درباره فضيلت و منزلت اين آيه نقل شده كه آية‌الكرسى سيد آيه‌ها و بهترين آيه قرآن است<ref>ابن‌كثير، ج ص‌ 314؛ قرطبى، ج‌ ص‌ 175.</ref> و همه خيرهاى دنيا و [[آخرت]] را در بر دارد<ref>الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 6‌؛ آية‌الكرسى، ص‌ 33.</ref> و از گنجينه رحمت در زير [[عرش]] الهى نازل و به پيامبر اعطا شده است.<ref>الدرّالمنثور، ج‌ 2، ص‌ 8‌؛ آية‌الكرسى، ص‌ 36.</ref> 
  
درباره فضيلت و منزلت اين آيه، از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه آية‌الكرسى سيد آيه‌ها و برترين آيه قرآن است<ref>ابن‌كثير، ج 1، ص‌ 314؛ قرطبى، ج‌ 3، ص‌ 175.</ref> و همه خيرهاى دنيا و آخرت را در بر دارد<ref>الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 6‌؛ آية‌الكرسى، ص‌ 33.</ref> و نزد ساق عرش، خداوند را تقديس مى‌كند<ref>آية‌الكرسى، ص 32.</ref> و از گنجينه رحمت در زير عرش الهى نازل و به پيامبر اعطا شده،<ref>الدرّالمنثور، ج‌ 2، ص‌ 8‌؛ آية‌الكرسى، ص‌ 36.</ref> و از [[امام على]]‌ عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: پس از شنيدن اين سخن از پيامبر هيچ شبى را بدون قرائت آن به سر نياوردم و هر شب سه بار در دو ركعت بعد از عشا و در وتر و هنگام خواب آن را مى‌خواندم.<ref>الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 8‌؛ الامالى، [[شیخ طوسى]]، ص‌ 509‌.</ref>
+
از [[امام على]]‌ عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: پس از شنيدن اين سخن از پيامبر، هيچ شبى را بدون قرائت آن به سر نياوردم و هر شب سه بار در دو [[رکعت]] بعد از [[نماز عشاء]] و در وتر و هنگام خواب آن را مى‌خواندم.<ref>الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 8‌؛ الامالى، شیخ طوسى، ص‌ 509‌.</ref>
  
اين آيه با فاتحة الكتاب و آيه ملك و آيه شهادت به عرش خداوند آويخته بودند و بين آن‌ها و خداوند حجابى نبود. از پيامبر نقل شده است كه هر كس صد بار آية‌الكرسى را بخواند به منزله كسى است كه خداوند را در تمام عمر خود، عبادت كرده<ref>[[بحارالانوار]]، ج ‌89‌، ص ‌263؛ نورالثقلين، ج‌ 1، ص‌ 258.</ref> و قرائت آن با قرائت ربع قرآن برابر است.<ref>ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 313.</ref> از حضرت [[امام صادق]] عليه‌السلام نيز نقل شده كه آية‌الكرسى قلّه رفيع قرآن است.<ref>[[بحارالانوار]]، ج‌ 89‌، ص‌ 267؛ عياشى، ج‌ 1، ص‌ 136.</ref>
+
درباره آثار و بركات اين آيه از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل شده است كه هر كس صد بار آية‌الكرسى را بخواند، به منزله كسى است كه خداوند را در تمام عمر خود، عبادت كرده<ref>بحارالانوار، ج ‌89‌، ص ‌263؛ نورالثقلين، ج‌ 1، ص‌ 258.</ref> و قرائت آن با قرائت ربع قرآن برابر است.<ref>ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 313.</ref> از [[امام صادق]] عليه‌السلام نيز نقل شده كه آية‌الكرسى به منزله‌ى قلّه رفيع [[قرآن]] است و بزرگترين مقام را در ميان آيات دارد.<ref>بحارالانوار، ج‌ 89‌، ص‌ 267؛ عياشى، ج‌ 1، ص‌ 136.</ref>
  
درباره آثار و بركات اين آيه از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه قرائت آن، شخص و فرزندان و خانه او را از برخى حشرات موذى حفظ مى‌كند و قرائت آن پس از نماز واجب، قارى را تا نماز ديگر در ذمّه خداوند قرار مى‌دهد و قرائت آن هنگام خواب، شخص را تحت حفاظت دو فرشته درمى‌آورد و چيزى جز [[مرگ]] مانع ورود او به بهشت نيست و خداوند خود، او را قبض روح خواهد كرد و چونان كسى باشد كه در ركاب [[پيامبران]] به شهادت رسيده است و در هر خانه‌اى خوانده شود، شيطان و جنيان از آن دور مى‌شوند. اين آيه بر پنجاه كلمه مشتمل است و هر كلمه پنجاه بركت دارد. پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام وضع حمل فاطمه فرمود: آن آيه با آيه سُخره ([[سوره اعراف]]/7،54) و معوذتين بر حضرت خوانده شود.
+
از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل شده كه قرائت آن، شخص و فرزندان و خانه او را از برخى حشرات موذى حفظ مى‌كند و قرائت آن پس از [[نماز]] واجب، قارى را تا نماز ديگر در ذمّه خداوند قرار مى‌دهد و قرائت آن هنگام خواب، شخص را تحت حفاظت دو [[فرشته]] درمى‌آورد و چيزى جز [[مرگ]] مانع ورود او به [[بهشت]] نيست و خداوند خود، او را قبض [[روح]] خواهد كرد و چونان كسى باشد كه در ركاب [[پيامبران]] به شهادت رسيده است و در هر خانه‌اى خوانده شود، [[شيطان]] و [[جن|جنيان]] از آن دور مى‌شوند. اين آيه بر پنجاه كلمه مشتمل است و هر كلمه پنجاه بركت دارد... كسى كه آن را با سه آيه نخست [[سوره مؤمن]] در صبح بخواند تا شب و اگر در شب بخواند تا صبح در امان باشد و هر كس آن را با دو آيه آخر [[سوره بقره]] در گرفتارى‌ها بخواند، خداوند به فريادش رسد.<ref>آية‌الكرسى، ص‌ 41‌ـ‌62‌؛ ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 315.</ref>
  
كسى كه آن را با سه آيه نخست [[سوره مؤمن]] در صبح بخواند تا شب و اگر در شب بخواند تا صبح در امان باشد و هر كس آن را با دو آيه آخر [[سوره بقره]] در گرفتارى‌ها بخواند، خداوند به فريادش رسد.<ref>آية‌الكرسى، ص‌ 41‌ـ‌62‌؛ ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 315.</ref>
+
از ابوالحسن عليه‌السلام نقل شده كه هر كس آن را هنگام خوابيدن بخواند ـ إن شاء اللّه ـ از درد فلج در امان باشد و هر كس بعد از نماز واجب بخواند، حيوان نيش‌دار به او آسيب نرساند.<ref>الكافى، ج 2، ص‌ 621‌.</ref>
  
از ابى‌الحسن عليه‌السلام نقل شده كه هر كس آن را هنگام خوابيدن بخواند ـ إنشاء اللّه ـ از درد فلج در امان باشد و هر كس بعد از نماز واجب بخواند، حيوان نيش‌دار به او آسيب نرساند.<ref>الكافى، ج 2، ص‌ 621‌.</ref>
+
حديثى از [[امام ‌صادق]] عليه‌السلام نيز قرائت اين آيه را براى رفع ترس مؤثر مى‌داند. در [[حديث]] ديگرى از آن حضرت آمده است كه هر كس يك بار آية‌الكرسى را بخواند، خداوند هزار امر ناخوشايند را از او در دنيا برمى‌گرداند كه كمترين آن، فقر است و هزار امر ناخوشايند را در [[آخرت]] از او برمى‌گرداند كه كمترين آن، [[عذاب قبر]] است؛ ولى من از اين آيه، براى صعود به درجات بالاتر كمك ‌مى‌گيرم.<ref>عيّاشى، ج‌ 1، ص‌ 136.</ref>
  
حديثى از [[امام ‌صادق]] عليه‌السلام نيز قرائت اين آيه را براى رفع ترس مؤثر مى‌داند. در حديث ديگرى از حضرت آمده است كه هر كس يك بار آية‌الكرسى را بخواند، خداوند هزار امر ناخوشايند را از او در دنيا برمى‌گرداند كه كمترين آن، فقر است و هزار امر ناخوشايند را در آخرت از او برمى‌گرداند كه كمترين آن، عذاب قبر است؛ ولى من از اين آيه، براى صعود به درجات بالاتر كمك ‌مى‌گيرم.<ref>عيّاشى، ج‌ ص‌ 136.</ref>
+
در روايتى كه [[امام سجاد]] عليه السلام از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل كرده (و نيز روايتى به نقل از [[ابن مسعود]])<ref>مجمع‌البيان، ج‌ 2، ص‌ 626‌.</ref> به قرائت دو [[آيه]] بعد از آية‌الكرسى نيز سفارش شده است. بر پايه اين روايت، پيامبر فرمود: هر كس چهار آيه از اول [[سوره بقره]] و آية‌الكرسى با دو آيه بعد از آن و سه آيه آخر بقره را بخواند، در جان و مالش بدى نبيند و شيطانى به او نزديك نشود و قرآن را فراموش نكند.<ref>الكافى، ج‌ ص‌ 621‌.</ref>
  
در روايتى كه امام على ‌بن الحسين عليهماالسلام از پيامبر نقل كرده (و نيز روايتى از ابن مسعود)<ref>[[مجمع‌البيان]]، ج‌ 2، ص‌ 626‌.</ref> به قرائت دو آيه بعد از آية‌الكرسى نيز سفارش شده است. بر پايه اين روايت، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس چهار آيه از اول [[سوره بقره]] و آية‌الكرسى با دو آيه بعد از آن و سه آيه آخر بقره را بخواند، در جان و مالش بدى نبيند و شيطانى به او نزديك نشود و قرآن را فراموش نكند.<ref>[[الكافى]]، ج‌ 2، ص‌ 621‌.</ref>
+
گويا همين حديث سبب شد تا بعدها آية‌الكرسى در ميان شيعيان، عنوانى براى هر سه آيه تلقى شود. آن دو آيه با آية‌الكرسى پيوندى عميق و تأثيرى شگرف در تربيت [[روح]] انسان دارد.
 
 
گويا همين حديث سبب شد تا بعدها آية‌الكرسى در ميان شيعيان، عنوانى براى هر سه آيه تلقى شود. آن دو آيه با آية‌الكرسى پيوندى عميق و تأثيرى شگرف در تربيت روح انسان دارد و بيان مى‌دارد كه هيچ اجبارى از جانب خداوند در پذيرش دين نيست؛ زيرا راه رشد و هدايت، از گمراهى بازشناخته شده است: «{{متن قرآن|لاَ إِكراهَ فِى‌الدّينِ قَد تَبيّنَ الرُّشدُ مِن الغَىِّ}}».
 
 
 
«{{متن قرآن|فَمَن يَكفُر بِالطَّغوتِ و يُؤمِن بِاللّهِ فَقدِ استَمسَكَ بِالعُروةِ‌الوُثقى لاَانفِصامَ لَها واللّهُ سَميعٌ عَليمٌ}}؛ و هر كس به عبادت غيرخدا كافر شود و به خداوند ايمان آورد به دستگيره محكمى چنگ زده كه هرگز قطع نمى‌شود و خدا شنوا و دانا است».
 
 
 
«{{متن قرآن|اللّهُ وَلىُّ الَّذينَ ءَامَنوا يُخرِجهُم مِن الظُّلُمتِ إِلَى‌النُّورِ}}؛ خداوند، سرور مؤمنان است و آنان را از تاريكى‌ها و گمراهى‌ها خارج ساخته به سوى روشنايى هدايت مى‌كند».
 
 
 
«{{متن قرآن|والّذينَ كَفَروا أَولِياؤُهُم الطَّغوتُ يُخرِجونَهُم مِن النُّورِ إِلَى الظُّلمتِ أُوللِكَ أَصحبُ النَّارِ هُم فِيها خلِدونَ}}؛ اما سرپرست كافران [[شيطان]] است و آن‌ها را از روشنايى خارج ساخته، به سوى تاريكى‌ها مى‌برد و اينان در آتش جاودانه‌اند».
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۳۹: سطر ۳۷:
  
 
==منابع==
 
==منابع==
سيد محمود دشتى، دائرة‌المعارف قرآن کریم، جلد صفحه 426-429.
+
*[[دائرة المعارف قرآن کریم]]، سيد محمود دشتى، ج ص 426-429.
 +
*[[تفسیر نور]]، محسن قرائتی، ج 1، ص 399.
 +
{{قرآن}}
  
{{قرآن}}
+
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= متوسط
 +
|رده= دارد
 +
}}
  
 
[[رده: آیه‌های با عناوین خاص]]
 
[[رده: آیه‌های با عناوین خاص]]
 
[[رده:آیات سوره بقره]]
 
[[رده:آیات سوره بقره]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۱


Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

آيه 255 سوره بقره به «آية‌الكرسى» مشهور است. پیشوایان دین، این آیه را از پرفضیلت ترین آیات قرآن دانسته و آثار و برکات بسیاری برای قرائت آن بیان داشته‌اند.

معرفی آیه

مشاهده آیه در سوره

«اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ»

خدای یکتا که جز او هیچ معبودی نیست، زنده و قائم به ذات [و مدّبر و برپا دارنده و نگه دارنده همه مخلوقات] است، هیچ گاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمی گیرد، آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است در سیطره مالکیّت و فرمانروایی اوست. کیست آنکه جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه را پیش روی مردم است [که نزد ایشان حاضر و مشهود است] و آنچه را پشت سر آنان است [که نسبت به آنان دور و پنهان است] می داند. و آنان به چیزی از دانش او احاطه ندارند مگر به آنچه او بخواهد. تخت [قدرت و سلطنت] او آسمان ها و زمین را فرا گرفته و نگهداری آنان بر او گران و مشقت آور نیست؛ و او بلند مرتبه و بزرگ است.

مشاهده آیه در سوره


به مناسبت وجود كلمه‌ى «كرسى» در این آيه، رسول اكرم صلى الله عليه وآله آن را «آيةالكرسى» ناميد.

وجود رواياتى منقول از پیامبر صلى الله عليه وآله، ائمه عليهم‌السلام و صحابه درباره اين آيه، نشان مى‌دهد كه شهرت آن به «آية‌الكرسى» به صدر اسلام و عصر پيامبر برمى‌گردد.[۱]

فضیلت آیةالکرسی و قرائت آن

جامعيت «آية‌الكرسى» در ترسيم رابطه خداوند با آفريدگانش به ويژه انسان، موجب امتياز اين آيه بر ديگر آيات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ويژه به شرح آن بپردازند، يا در اين باره تأليفات مستقلّى ارائه كنند.[۲]

در اين آيه، شانزده مرتبه نام خداوند و صفات او مطرح شده است؛ به همين سبب آيةالكرسى را شعار و پيام توحيد دانسته‌اند. هر چند در قرآن بارها شعار توحيد با بيانات گوناگون مطرح شده است، مانند: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»، ولى در هيچ كدام آنها مثل آيةالكرسى در كنار شعار توحيد، صفات خداوند مطرح نشده است.

درباره فضيلت اين آيه و فوايد و آثار و نيز قرائت دائم آن، روايات فراوانى از پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام نقل شده است؛[۳] كه البته به صدور همه آن‌ها از معصومان اطمينان نداريم، اما فراوانى آن‌ها و نقل در كتاب‌هاى معتبر حديثى شيعه و اهل سنت و نيز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامين بلند آيه به ما اطمينان مى‌بخشد كه دست‌كم، بخشى از اين روايات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همين امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعيف است و به صدور آن اطمينان نداريم با مسامحه عمل كنيم؛ به ويژه با توجه به روايتى صحيح كه اين آيه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند مى‌داند كه هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعايى را مستجاب مى‌كند.[۴]

از پيامبر صلى الله عليه وآله درباره فضيلت و منزلت اين آيه نقل شده كه آية‌الكرسى سيد آيه‌ها و بهترين آيه قرآن است[۵] و همه خيرهاى دنيا و آخرت را در بر دارد[۶] و از گنجينه رحمت در زير عرش الهى نازل و به پيامبر اعطا شده است.[۷] 

از امام على‌ عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: پس از شنيدن اين سخن از پيامبر، هيچ شبى را بدون قرائت آن به سر نياوردم و هر شب سه بار در دو رکعت بعد از نماز عشاء و در وتر و هنگام خواب آن را مى‌خواندم.[۸]

درباره آثار و بركات اين آيه از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل شده است كه هر كس صد بار آية‌الكرسى را بخواند، به منزله كسى است كه خداوند را در تمام عمر خود، عبادت كرده[۹] و قرائت آن با قرائت ربع قرآن برابر است.[۱۰] از امام صادق عليه‌السلام نيز نقل شده كه آية‌الكرسى به منزله‌ى قلّه رفيع قرآن است و بزرگترين مقام را در ميان آيات دارد.[۱۱]

از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل شده كه قرائت آن، شخص و فرزندان و خانه او را از برخى حشرات موذى حفظ مى‌كند و قرائت آن پس از نماز واجب، قارى را تا نماز ديگر در ذمّه خداوند قرار مى‌دهد و قرائت آن هنگام خواب، شخص را تحت حفاظت دو فرشته درمى‌آورد و چيزى جز مرگ مانع ورود او به بهشت نيست و خداوند خود، او را قبض روح خواهد كرد و چونان كسى باشد كه در ركاب پيامبران به شهادت رسيده است و در هر خانه‌اى خوانده شود، شيطان و جنيان از آن دور مى‌شوند. اين آيه بر پنجاه كلمه مشتمل است و هر كلمه پنجاه بركت دارد... كسى كه آن را با سه آيه نخست سوره مؤمن در صبح بخواند تا شب و اگر در شب بخواند تا صبح در امان باشد و هر كس آن را با دو آيه آخر سوره بقره در گرفتارى‌ها بخواند، خداوند به فريادش رسد.[۱۲]

از ابوالحسن عليه‌السلام نقل شده كه هر كس آن را هنگام خوابيدن بخواند ـ إن شاء اللّه ـ از درد فلج در امان باشد و هر كس بعد از نماز واجب بخواند، حيوان نيش‌دار به او آسيب نرساند.[۱۳]

حديثى از امام ‌صادق عليه‌السلام نيز قرائت اين آيه را براى رفع ترس مؤثر مى‌داند. در حديث ديگرى از آن حضرت آمده است كه هر كس يك بار آية‌الكرسى را بخواند، خداوند هزار امر ناخوشايند را از او در دنيا برمى‌گرداند كه كمترين آن، فقر است و هزار امر ناخوشايند را در آخرت از او برمى‌گرداند كه كمترين آن، عذاب قبر است؛ ولى من از اين آيه، براى صعود به درجات بالاتر كمك ‌مى‌گيرم.[۱۴]

در روايتى كه امام سجاد عليه السلام از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل كرده (و نيز روايتى به نقل از ابن مسعود)[۱۵] به قرائت دو آيه بعد از آية‌الكرسى نيز سفارش شده است. بر پايه اين روايت، پيامبر فرمود: هر كس چهار آيه از اول سوره بقره و آية‌الكرسى با دو آيه بعد از آن و سه آيه آخر بقره را بخواند، در جان و مالش بدى نبيند و شيطانى به او نزديك نشود و قرآن را فراموش نكند.[۱۶]

گويا همين حديث سبب شد تا بعدها آية‌الكرسى در ميان شيعيان، عنوانى براى هر سه آيه تلقى شود. آن دو آيه با آية‌الكرسى پيوندى عميق و تأثيرى شگرف در تربيت روح انسان دارد.

پانویس

  1. الميزان، ج 2، ص 337.
  2. كتابنامه قرآن كريم، ج‌ 1، ص‌ 79-80‌.
  3. الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 8ـ14؛ منهج‌الصادقين، ج 2، ص‌ 94‌ـ‌98؛ ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 312ـ314.
  4. ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 315.
  5. ابن‌كثير، ج 1، ص‌ 314؛ قرطبى، ج‌ 3، ص‌ 175.
  6. الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 6‌؛ آية‌الكرسى، ص‌ 33.
  7. الدرّالمنثور، ج‌ 2، ص‌ 8‌؛ آية‌الكرسى، ص‌ 36.
  8. الدرّالمنثور، ج ‌2، ص‌ 8‌؛ الامالى، شیخ طوسى، ص‌ 509‌.
  9. بحارالانوار، ج ‌89‌، ص ‌263؛ نورالثقلين، ج‌ 1، ص‌ 258.
  10. ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 313.
  11. بحارالانوار، ج‌ 89‌، ص‌ 267؛ عياشى، ج‌ 1، ص‌ 136.
  12. آية‌الكرسى، ص‌ 41‌ـ‌62‌؛ ابن كثير، ج‌ 1، ص‌ 315.
  13. الكافى، ج 2، ص‌ 621‌.
  14. عيّاشى، ج‌ 1، ص‌ 136.
  15. مجمع‌البيان، ج‌ 2، ص‌ 626‌.
  16. الكافى، ج‌ 2، ص‌ 621‌.

منابع

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن