انوار درخشان در تفسیر قرآن (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (مهدی موسوی صفحهٔ انوار درخشان (کتاب) را به انوار درخشان در تفسیر قرآن (کتاب) منتقل کرد)
 
(یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
'''«انوار درخشان در تفسير قرآن»''' تألیف سيد محمدحسين‌ حسينى همدانى (م، ۱۳۷۵ ش)، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] كامل [[قرآن]] به زبان فارسى در دوره معاصر است. این تفسیر با آمیزه‌ای از سبک [[فلسفه|فلسفی]]، [[عرفان|عرفانی]]، [[اخلاق|اخلاقی]] و نقلی نگاشته شده و در 18 جلد به چاپ رسیده است.
+
'''«انوار درخشان در تفسیر قرآن»''' تألیف آیت‌الله‌ [[سید محمد حسینی همدانی]] (م، ۱۳۷۵ ش)، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] کامل [[قرآن]] به زبان فارسى در دوره معاصر است. این تفسیر با آمیزه‌ای از سبک [[فلسفه|فلسفی]]، [[عرفان|عرفانی]]، [[اخلاق|اخلاقی]]، روایی و در مواردی به شیوه [[تفسیر قرآن به قرآن]] نگاشته شده است.  
 
  {{مشخصات کتاب
 
  {{مشخصات کتاب
  
 
|عنوان=
 
|عنوان=
  
|تصویر=[[پرونده:انوار درخشان.jpg|240px|وسط]]
+
|تصویر=[[پرونده:انوار درخشان.jpg|۲۴۰px|وسط]]
  
|نویسنده=محمد حسینی همدانی
+
|نویسنده=سید محمد حسینی همدانی
  
 
|موضوع=تفسیر قرآن
 
|موضوع=تفسیر قرآن
سطر ۱۲: سطر ۱۲:
 
|زبان=فارسی
 
|زبان=فارسی
  
|تعداد جلد=18
+
|تعداد جلد=۱۸
  
|عنوان افزوده1=تحقيق
+
|عنوان افزوده1=تحقیق
  
|افزوده1= محمدباقر بهبودي
+
|افزوده1= محمدباقر بهبودی
  
 
|عنوان افزوده2=
 
|عنوان افزوده2=
سطر ۲۲: سطر ۲۲:
 
|افزوده2=
 
|افزوده2=
  
|لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/86931/انوار-درخشان‌-در-تفسير-قرآن انوار درخشان]
+
|لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/۸۶۹۳۱/انوار-درخشان‌-در-تفسیر-قرآن انوار درخشان]
  
 
}}  
 
}}  
 
==مؤلف==
 
==مؤلف==
علامه مفسر آيت الله سيد محمد حسينى همدانى نجفى فرزند آيت الله سيد على همدانى، در سال 1322 ق. در خانواده علم و تقوى در شهر نجف اشرف متولد شد. پدر ايشان از شاگردان مرحوم ملا حسينقلى همدانى و حاج سيد احمد كربلايى بود.
+
آیت الله [[سید محمد حسینی همدانی|سید محمد حسینى همدانى نجفى]]، فقیه و مفسر [[شیعه]] معاصر، در سال ۱۳۲۲ ق. در خانواده علم و تقوى در شهر [[نجف]] اشرف متولد شد. پدرش آیت الله سید على همدانى از شاگردان مرحوم [[ملا حسینقلی همدانی|ملا حسینقلى همدانى]] و [[سید احمد کربلایی|سید احمد کربلایى]] بود.
  
علامه همدانى از اساتید بزرگی چون میرزای نائينى، شيخ محمدحسين اصفهانى و سید على قاضى بهره برد و از ایشان اجازه اجتهاد گرفت.
+
علامه مفسر همدانى از اساتید بزرگی چون [[میرزا محمدحسین نائینی|میرزای نائینى]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی|شیخ محمدحسین اصفهانى]] و [[سید علی آقا قاضی|سید على آقا قاضى]] بهره برد و از ایشان اجازه [[اجتهاد]] گرفت.
  
برخی آثار علمى ایشان عبارتند از: 1. تفسير انوار درخشان، 2. شرح [[اصول كافى]] (در شش جلد) 3. تقريرات درس مرحوم نائينى كه به چاپ نرسيده است.
+
برخی آثار علمى ایشان عبارتند از: تفسیر انوار درخشان، شرح [[اصول کافی]] (در شش جلد)، معاد جسمانی و روحانی، مسیحا مژده مهدی موعود، تقریرات درس مرحوم نائینى، تقریرات درس فقه محقق اصفهانی که به چاپ نرسیده است.
  
علامه بزرگوار، سرانجام در سحرگاه يكشنبه 15 جمادى الاول 1417 (1375 ش) بدرود حيات گفت و پيكر پاكش در مشهد مقدس و در دار الزهد آستان قدس رضوى در جوار مرقد مرحوم شيخ بهايى به خاك سپرده شد.
+
مرحوم علامه حسینى همدانى، سرانجام در سحرگاه یکشنبه ۱۵ [[جمادی الاول|جمادى الاول]] ۱۴۱۷ (۱۳۷۵ ش) بدرود حیات گفت و پس از انتقال پیکر پاکش به [[مشهد]] مقدس، در جوار مرقد [[شیخ بهایی|شیخ بهایى]] به خاک سپرده شد.
  
 
==معرفی کتاب==
 
==معرفی کتاب==
  
تعداد مجلدات تفسير «انوار درخشان»، 18 جلد و از تاريخ 1380 تا 1404 ق، نگارش و نشر يافته است، بنابراين زمان نگارش آن حدود 24 سال مى‌باشد.
+
تعداد مجلدات تفسیر «انوار درخشان»، ۱۸ جلد و از تاریخ ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۴ ق، نگارش و نشر یافته است، بنابراین زمان نگارش آن حدود ۲۴ سال مى‌باشد.
  
مؤلف درباره انگيزه نگارش این تفسير، در آغاز كتاب چنين مى‌نويسد: «چنين گويد بنده ذليل سيد محمد حسينى نجفى عربزاده، مدت ها در فكر بودم كه صحايف چندى در [[تفسیر قرآن|تفسير]] و شرح آيات كريمه از قبسات واقفان بر اسرار آنها بنگارم و از كتاب عزيز تفأل و مسئلت خير نموده، كريمه: «و جَعلَها كلمةً باقيةً فى عَقِبه» ([[سوره زخرف]]، 28) استهلال شد و از حكيم حميد نيز با ابتهال مسئلت نموده كه آن را از تفألات مقضيه فرمايد».
+
مؤلف درباره انگیزه نگارش این تفسیر، در آغاز کتاب چنین مى‌نویسد: «چنین گوید بنده ذلیل سید محمد حسینى نجفى عربزاده، مدت ها در فکر بودم که صحایف چندى در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و شرح آیات کریمه از قبسات واقفان بر اسرار آنها بنگارم و از کتاب عزیز تفأل و مسئلت خیر نموده، کریمه: «و جَعلَها کلمةً باقیةً فى عَقِبه» ([[سوره زخرف]]، ۲۸) استهلال شد و از حکیم حمید نیز با ابتهال مسئلت نموده که آن را از تفألات مقضیه فرماید».
  
ويژگى مهم اين [[تفسیر قرآن|تفسير]] را بايد در بحث‌هاى معنوى و [[اخلاق|اخلاقى]] و انسان‌شناسى آن دانست. از ديگر بحث‏هاى تفسيرى انوار درخشان، مباحث اجتماعى است. مباحثى كه به زندگى انسان معاصر و فراز و نشيبها و دگرگونى ‏هاى روحى و معنوى و مادى انسان توجه مى ‏كند و آيات قرآن را متناسب با اهداف تربيتى و اصلاح حال انسان و تشريع قوانين مطرح مى‏ سازد و در تلاش براى ايجاد رابطه و همگونى بين هدف دين و هدف اجتماعى مى ‏باشد.
+
ویژگى مهم این [[تفسیر قرآن|تفسیر]] را باید در بحث‌هاى معنوى و [[اخلاق|اخلاقى]] و انسان‌شناسى آن دانست. از دیگر بحث‏هاى تفسیرى انوار درخشان، مباحث اجتماعى است که به زندگى انسان معاصر و فراز و نشیبها و دگرگونى ‏هاى روحى و معنوى و مادى او توجه مى ‏کند و آیات [[قرآن]] را متناسب با اهداف تربیتى و اصلاح حال انسان و تشریع قوانین مطرح مى‏ سازد و در تلاش براى ایجاد رابطه و همگونى بین هدف [[دین]] و هدف اجتماعى مى ‏باشد. از دیگر ویژگی های بارز این تفسیر، استفاده فراوان از احادیث [[اهل بیت]] (ع) می باشد که این ویژگی با تقید بسیار زیاد مفسر در تحلیل مطالب تفسیری و ارائه این [[تفسیر اجتهادی]] همراه شده است.
  
نگارش اين تفسير با نثر و ادبيات فارسى در قالب فرهنگ عمومى [[حوزه علميه|حوزه‌هاى علميه]] [[شيعه]] و تركيب جمله‌هاى فارسى همراه با اصطلاحات عربى متداول است. گرچه اين نثر در تمام مجلدات تفسير يكسان نيست، اما در مجلدات نخست آن آميختگى كلمات با اصطلاحات [[فلسفه|فلسفى]] و [[عرفان|عرفانى]] بيشتر، و در مجلدات بعدى نثر آن اندكى آسان‌تر و خوش‌خوان‌تر مى‌گردد. در مجموع، مخاطبان تفسير، افراد آگاه و آشنا با اصطلاحات [[علوم اسلامى]] و [[ادبيات عرب]] و اهل مطالعه در رشته تفسير هستند، نه توده مردم.
+
نگارش این تفسیر با نثر و ادبیات فارسى در قالب فرهنگ عمومى [[حوزه علمیه|حوزه‌هاى علمیه]] [[شیعه]] و ترکیب جمله‌هاى فارسى همراه با اصطلاحات عربى متداول است. گرچه این نثر در تمام مجلدات تفسیر یکسان نیست، اما در مجلدات نخست آن آمیختگى کلمات با اصطلاحات [[فلسفه|فلسفى]] و [[عرفان|عرفانى]] بیشتر، و در مجلدات بعدى نثر آن اندکى آسان‌تر و خوش‌خوان‌تر مى‌گردد. در مجموع، مخاطبان تفسیر، افراد آگاه و آشنا با اصطلاحات [[علوم اسلامى]] و [[ادبیات عرب]] و اهل مطالعه در رشته تفسیر هستند، نه توده مردم.
  
 
یکی از نکات شایان ذکر در تفسیر «انوار درخشان»، گرایش قابل توجه [[تفسیر اجتهادی|اجتهادی]] و نقد و تحلیل عقلی در ذکر احتمالات است. به همین دلیل، مفسر در مواردی که ظاهراً با دلیل عقلی تعارضی وجود داشته باشد، حقیقت عقلی را مقدم می دارد و به ظاهر [[آیه]] اکتفا نمی کند.
 
یکی از نکات شایان ذکر در تفسیر «انوار درخشان»، گرایش قابل توجه [[تفسیر اجتهادی|اجتهادی]] و نقد و تحلیل عقلی در ذکر احتمالات است. به همین دلیل، مفسر در مواردی که ظاهراً با دلیل عقلی تعارضی وجود داشته باشد، حقیقت عقلی را مقدم می دارد و به ظاهر [[آیه]] اکتفا نمی کند.
سطر ۴۸: سطر ۴۸:
 
==محتوای کتاب==
 
==محتوای کتاب==
  
مفسر گرانقدر، در آغاز تفسير مقدمه‌اى در باب اهميت [[قرآن]] و جايگاه آن در ميان مسلمانان دارد و همچنين به مسأله لزوم آموزش قرآن به فرزندان و قرائت آن و بحث كيفيت [[نزول قرآن]] اشاره دارد و آنگاه وارد تفسير مى‌گردد.
+
مفسر گرانقدر، در آغاز [[تفسیر]] مقدمه‌اى در باب اهمیت [[قرآن]] و جایگاه آن در میان مسلمانان دارد و همچنین به مسأله لزوم آموزش قرآن به فرزندان و قرائت آن و بحث کیفیت [[نزول قرآن]] اشاره دارد.
  
مطالب تفسيرى كتاب بر دو قسم است؛ آنچه از ادبيات، لغت، روايات، وجوه و احتمالات تفسيرى و شرح و توضيح جملات گفته شده، بخش نقليات تفسير را تشكيل مى‌دهد و آنچه كه به تحليل و توصيف و نتيجه‌گيرى و برداشت هدايتى و [[اخلاق|اخلاقى]] از آيات برمى‌گردد، در مجموع ديدگاه مفسّر را تشكيل مى‌دهد و با تعبير «مفسر مى‌گويد» بيان شده است.
+
مطالب تفسیرى کتاب بر دو قسم است؛ آنچه از ادبیات، لغت، روایات، وجوه و احتمالات تفسیرى و شرح و توضیح جملات گفته شده، بخش نقلیات تفسیر را تشکیل مى‌دهد و آنچه که به تحلیل و توصیف و نتیجه‌گیرى و برداشت هدایتى و [[اخلاق|اخلاقى]] از آیات برمى‌گردد، در مجموع دیدگاه مفسّر را تشکیل مى‌دهد و با تعبیر «مفسر مى‌گوید» بیان شده است.
  
روش نگارش اين تفسير چنين است كه پس از ذكر نام سوره و احيانا تعداد آيات و مدنى و مكى بودن سوره، آيه يا چند آيه هم موضوع و وابسته به يكديگر را نگاشته، سپس زير عنوآن «خلاصه» ترجمانى از آيه را به ترتيب آيات بيان مى‏كند. و آنگاه با عنوآن: «شرح» آيات كريمه را تفسير مى‏كند. در اين بخش، رابطه آيه پيشين را با آيات پسين شرح داده و سپس آيه را به چند جمله مجزا از يكديگر در آورده و هر يك از آن قسمتها را از نظر قواعد ادبى صرف و نحو، بلاغت و لغت مورد بحث قرار مى‏دهد، آنگاه به تبيين و توضيح مفاد آيه مى‏پردازد. روش مولف در تمام مجلدات از اين جهت يكسان نيست، مثلا در جلد اول به تجزيه و تركيب و برخى اطلاعات علوم قرآنى مانند: نام سوره و آيه اشاره دارد، در صورتى كه اين اطلاعات در جلدهاى بعدى كم يا اصلا وجود ندارد.
+
روش نگارش این تفسیر چنین است که پس از ذکر نام [[سوره]] و احیانا تعداد [[آیه|آیات]] و [[سوره های مکی و مدنی|مدنى و مکى]] بودن آنها، آیه یا چند آیه هم موضوع و وابسته به یکدیگر را نگاشته، سپس زیر عنوان «خلاصه» ترجمانى از آیه را به ترتیب آیات بیان مى‏ کند و آنگاه با عنوان «شرح» آیات کریمه را تفسیر مى‏ کند.  
  
در پايان، شرح روايات تفسيرى را مى‏آورد كه شاهد و دليلى است بر آنچه كه تفسير كرده يا توضيح بيشترى است در مفهوم آيه/
+
در این بخش، رابطه آیه پیشین را با آیات پسین شرح داده و سپس آیه را به چند جمله مجزا از یکدیگر در آورده و هر یک از آن قسمتها را از نظر قواعد ادبى [[صرف]] و [[نحو]]، [[بلاغت]] و [[علم لغت|لغت]] مورد بحث قرار مى‏ دهد، آنگاه به تبیین و توضیح مفاد آیه مى ‏پردازد. روش مولف در تمام مجلدات از این جهت یکسان نیست، مثلا در جلد اول به تجزیه و ترکیب و برخى اطلاعات علوم قرآنى مانند: نام سوره و آیه اشاره دارد، در صورتى که این اطلاعات در جلدهاى بعدى کم یا اصلا وجود ندارد.
  
پس از توضيح مختصر درباره شيوه نگارش و تنظيم، به شناخت تفسير از نگاه تفسير پژوهى مى‏پردازيم و مباحث زير را دنبال مى‏كنيم.
+
در پایان، شرح روایات تفسیرى را مى‏ آورد که شاهد و دلیلى است بر آنچه که تفسیر کرده یا توضیح بیشترى است در مفهوم آیه.
  
1. نگاهى به ترجمه نگارى تفسير انوار درخشان.
+
==منابع تفسیر==
 +
عمده ‏ترین منابع کتاب، در بخش نقل روایات است که از بخش عظیمى از جوامع روایى [[شیعه]] و [[سنی|سنى]] نقل گردیده است، اهم این منابع به شرح زیر مى‏ باشند:
  
2. شيوه تفسير نگارى مؤلف در استخراج پيام قرآن.
+
* ۱. [[تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام (کتاب)|تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى]] علیه السلام: راوى این تفسیر محمد بن قاسم استرآبادى (م. قرن چهارم) است.
 +
* ۲. [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشى]]: اثر [[محمد بن مسعود عیاشی|محمد بن مسعود عیاشى]] (م. قرن سوم) این تفسیر نیز روایى و از [[اهل بیت]] نقل [[حدیث]] مى‏ کند.
 +
* ۳. [[تفسیر قمی (کتاب)|تفسیر قمى]]: این تفسیر منسوب به [[علی بن ابراهیم قمی|على بن ابراهیم قمى]] (م. بعد از ۳۰۷ ق) است و در حقیقت گردآورى از چند تفسیر است که یکى از آنها تفسیر قمى است.
 +
* ۴. [[الکافی (کتاب)|الکافى]]: اثر [[شیخ کلینی|محمد بن یعقوب کلینى]] (م. ۳۲۸ ق) از کتاب‏هاى چهارگانه حدیثى مقبول شیعه.
 +
* ۵. [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]: اثر [[شیخ صدوق|شیخ صدوق]] (م. ۳۲۹ ق) از کتاب‏هاى چهار گانه حدیثى شیعه.
 +
* ۶. [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]]: اثر [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] (م. ۴۶۰ ق)، از کتاب‏هاى چهارگانه حدیثى شیعه.
 +
* ۷. [[الاستبصار]]: اثر شیخ طوسى، از کتاب‏هاى چهارگانه حدیثى مقبول شیعه.
 +
* ۸. [[قرب الاسناد (کتاب)|قرب الاسناد]]: عبدالله بن جعفر حمیرى (م. حدود ۲۹۰ ق)، از راویان مورد اعتماد و کتاب حدیثى است.
 +
* ۹ تا ۱۳. [[معانى الأخبار (کتاب)|معانى الاخبار]]، [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]، [[التوحید (کتاب)|التوحید]]، [[علل الشرائع (کتاب)|علل الشرایع]] و [[الخصال (کتاب)|الخصال]]: از دیگر آثار [[شیخ صدوق|شیخ صدوق]].
 +
* ۱۴. [[مناقب ابن شهر آشوب (کتاب)|مناقب آل ابى طالب]]: اثر [[ابن شهر آشوب|محمد بن على ابن شهر آشوب]] (م. ۵۸۸ ق) کتابى است کلامى خبرى که در شرح احوالات پیامبر و اهل بیت و مناقب آنها و گفتار دانشمندان بزرگ در این باره است.
 +
* ۱۵. [[الدعوات (کتاب)|الدعوات]]: اثر [[قطب الدین راوندی|قطب الدین راوندى]] (م. ۵۷۳ ق)، درباره ادعیه مأثوره از اهل بیت است.
 +
* ۱۶. [[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج]]: اثر [[احمد بن علی طبرسی|احمد بن على طبرسى]] (م. ۵۸۸ ق) کتابى است حدیثى.
 +
* ۱۷. [[البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر برهان]]: اثر [[سید هاشم بحرانی|سید هاشم بحرانى]] (م. ۱۱۰۷ ق) تفسیرى است اثرى بر طبق مذاق شیعه.
 +
* ۱۸. [[بحارالأنوار (کتاب)|بحار الانوار]]: اثر [[علامه مجلسى]] (م. ۱۱۱۰ ق) مجموعه اخبار در موضوعات مختلف از کتاب‏هاى‏ گوناگون شیعه است.
  
3. بررسى چگونگى طرح مسايلى مانند: اسباب نزول، قصص قرآن، معادشناسى مباحث اجتماعى، تفسير فقهى، علوم قرآن و...
+
در قسمت منابع تفسیرى که مؤلف از آنها بهره برده است، تعداد اندکى یاد شده است:
  
== منابع تفسیر ==
+
* ۱. تفسیر [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]: اثر [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طبرسى]] (م. ۵۴۸ ق).
عمده ‏ترين منابع كتاب، در بخش نقل روايات است كه از بخش عظيمى از جوامع روايى شيعه و سنى نقل گرديده است، اهم اين منابع به شرح زير مى‏باشند.
+
* ۲. [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشاف]]: اثر [[زمخشری|جار الله محمود بن عمر زمخشرى]] (م. ۵۳۸ ق).
 +
* ۳. [[التفسیر الکبیر (کتاب)|مفاتیح الغیب]]: اثر [[فخر رازى|فخر الدین رازى]] (م. ۶۰۶ ق).
 +
* ۴. تفسیر [[الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|الدر المنثور]]: اثر [[جلال الدین سیوطی|جلال الدین سیوطى]] (م. ۹۱۰ ق).
  
1. تفسير منسوب به امام حسن عسگرى: راوى اين تفسير محمد بن قاسم جرجانى استر آبادى (م قرن چهارم) است.
+
مؤلف در ذکر روایات، تنها نام کتاب را یاد مى‏ کند، بدون آنکه جلد و صفحه را مشخص کند، همچنین در برخى از موارد تنها به ذکر [[امام|امام معصوم]] بسنده مى‏ کند، بدون آنکه نام کتاب و صفحه آن را تعیین کند.
 
 
2. تفسير عياشى: محمد بن مسعود سمر قندى عياشى (م. قرن سوم) اين تفسير نيز روايى و از اهل بيت نقل حديث مى‏كند.
 
 
 
3. تفسير قمى: على بن ابراهيم بن هاشم قمى. (م. بعد از سنه 307 ق) اين تفسير منسوب به على بن ابراهيم است و در حقيقت گرد آورى از چند تفسير است كه يكى از آنها تفسير قمى است.
 
 
 
4. كافى از محمد بن يعقوب كلينى (م 328 ق) از كتاب‏هاى چهارگانه حديثى مقبول شيعه.
 
 
 
5. من لا يحضره الفقيه، از محمد بن على بن بابويه (م 329 ق) معروف به شيخ صدوق، نيز از كتاب‏هاى چهار گانه حديثى شيعه.
 
 
 
6. تهذيب الاحكام فى شرح المقنعه، از محمد بن الحسن الطوسى (م 460 ق)، از كتاب‏هاى چهار گانه حديثى شيعه.
 
 
 
7. استبصار از مؤلف پيشين، از كتاب‏هاى چهار گانه حديثى مقبول شيعه.
 
 
 
8. قرب الاسناد: ابوالعباس عبدالله بن جعفر حميرى (م حدود 290 ق)، از راويان مورد اعتماد و كتاب حديثى است.
 
 
 
9- معانى الاخبار: از شيخ صدوق در شرح معانى كلمات حديثى است /
 
 
 
10 تا 13. عيون اخبار الرضا، توحيد، علل الشرايع و خصال از شيخ صدوق. اين چهار كتاب صدوق نيز اخبار اهل بيت پيامبر و مشتمل بر موضوعات مختلف است.
 
 
 
14. مناقب آل ابى طالب، از محمد بن على ابن شهر آشوب سارى (م 588 ق) كتابى است كلامى خبرى كه در شرح احوالات پيامبر و اهل بيت و مناقب آنها و گفتار دانشمندان بزرگ در اين باره است.
 
 
 
15. دعوات راوندى: قطب الدين حسين بن سعيد بن هبْ الله راوندى (م 573 ق). اسم اصلى آن «سلوْ الحزين» (الذريعْ، 9 / 210) است و درباره ادعيه مأثوره از اهل بيت است.
 
 
 
16. بحار الانوار: محمد باقر مجلسى (م 1110 ق). مجموعه احبار گرد آورى شده در موضوعات مختلف از كتاب‏هاى‏ گوناگون شيعه است.
 
 
 
17. تفسير برهان: سيد هاشم بحرانى (م 1107 ق). تفسيرى است اثرى بر طبق مذاق شيعه.
 
 
 
18. احتجاج، از ابو منصور احمد بن على بن ابى طالب طبرسى (م 588 ق) كتابى است حديثى كه درباره مؤلف و صحت انتساب آن به وى و محتواى كتاب چند و چون‏هاى بسيارى شده است.
 
 
 
در بخش منابع روايى غير شيعى، تفسير در المنثور جلال الدين سيوطى (م 910 ق) را مى‏بينيم.
 
 
 
در قسمت منابع تفسيرى كه مؤلف از آنها بهره برده است، تعداد اندكى ياد شده است:
 
 
 
1. تفسيير مجمع البيان: ابو على فضل بن حسن طبرسى (م 548 ق).
 
 
 
2. الكشاف: جار الله محمد بن عمر زمخشرى (م 538 ق).
 
 
 
3. مفاتيح الغيب: ابو عبدالله محمد بن حسين طبرستانى رازى معروف به فخر الدين رازى (م 606 ق).
 
 
 
مؤلف در ذكر روايات تنها نام كتاب را ياد مى‏كند بدون آنكه جلد و صفحه را مشخص كند، همچنين در برخى از موارد تنها به ذكر اما معصوم بسنده مى‏كند بدون آنكه نام كتاب و صفحه آن را تعيين كند.
 
  
 
==منابع==
 
==منابع==
 
+
*[[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
*[[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر]]، بخش کتابشناسی، معرفی انوار درخشان.
 
 
*"چهره درخشان و انوار درخشان"، محمدعلى ايازى، [https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Detail/8678/%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86 پرتال جامع علوم و معارف قرآن].
 
*"چهره درخشان و انوار درخشان"، محمدعلى ايازى، [https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Detail/8678/%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86 پرتال جامع علوم و معارف قرآن].
*"انوار درخشان در تفسیر قرآن"، علی اسعدی، سروش وحی، تیر 1385، شماره 24، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/0/5996/62509 سایت حوزه].
+
*"انوار درخشان در تفسیر قرآن"، علی اسعدی، سروش وحی، تیر ۱۳۸۵، شماره ۲۴، در دسترس در: [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/0/5996/62509 سایت حوزه].
  
[[رده:تفاسیر عرفانی]]
+
[[رده:تفاسیر]][[رده:تفاسیر اجتهادی]]
[[رده:تفاسیر]]
+
[[رده:تفسیرهای شیعه]]
 
{{تفسیر قرآن}}
 
{{تفسیر قرآن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۴۸

«انوار درخشان در تفسیر قرآن» تألیف آیت‌الله‌ سید محمد حسینی همدانی (م، ۱۳۷۵ ش)، تفسیر کامل قرآن به زبان فارسى در دوره معاصر است. این تفسیر با آمیزه‌ای از سبک فلسفی، عرفانی، اخلاقی، روایی و در مواردی به شیوه تفسیر قرآن به قرآن نگاشته شده است.

۲۴۰px
نویسنده سید محمد حسینی همدانی
موضوع تفسیر قرآن
زبان فارسی
تعداد جلد ۱۸
تحقیق محمدباقر بهبودی

انوار درخشان

مؤلف

آیت الله سید محمد حسینى همدانى نجفى، فقیه و مفسر شیعه معاصر، در سال ۱۳۲۲ ق. در خانواده علم و تقوى در شهر نجف اشرف متولد شد. پدرش آیت الله سید على همدانى از شاگردان مرحوم ملا حسینقلى همدانى و سید احمد کربلایى بود.

علامه مفسر همدانى از اساتید بزرگی چون میرزای نائینى، شیخ محمدحسین اصفهانى و سید على آقا قاضى بهره برد و از ایشان اجازه اجتهاد گرفت.

برخی آثار علمى ایشان عبارتند از: تفسیر انوار درخشان، شرح اصول کافی (در شش جلد)، معاد جسمانی و روحانی، مسیحا مژده مهدی موعود، تقریرات درس مرحوم نائینى، تقریرات درس فقه محقق اصفهانی که به چاپ نرسیده است.

مرحوم علامه حسینى همدانى، سرانجام در سحرگاه یکشنبه ۱۵ جمادى الاول ۱۴۱۷ (۱۳۷۵ ش) بدرود حیات گفت و پس از انتقال پیکر پاکش به مشهد مقدس، در جوار مرقد شیخ بهایى به خاک سپرده شد.

معرفی کتاب

تعداد مجلدات تفسیر «انوار درخشان»، ۱۸ جلد و از تاریخ ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۴ ق، نگارش و نشر یافته است، بنابراین زمان نگارش آن حدود ۲۴ سال مى‌باشد.

مؤلف درباره انگیزه نگارش این تفسیر، در آغاز کتاب چنین مى‌نویسد: «چنین گوید بنده ذلیل سید محمد حسینى نجفى عربزاده، مدت ها در فکر بودم که صحایف چندى در تفسیر و شرح آیات کریمه از قبسات واقفان بر اسرار آنها بنگارم و از کتاب عزیز تفأل و مسئلت خیر نموده، کریمه: «و جَعلَها کلمةً باقیةً فى عَقِبه» (سوره زخرف، ۲۸) استهلال شد و از حکیم حمید نیز با ابتهال مسئلت نموده که آن را از تفألات مقضیه فرماید».

ویژگى مهم این تفسیر را باید در بحث‌هاى معنوى و اخلاقى و انسان‌شناسى آن دانست. از دیگر بحث‏هاى تفسیرى انوار درخشان، مباحث اجتماعى است که به زندگى انسان معاصر و فراز و نشیبها و دگرگونى ‏هاى روحى و معنوى و مادى او توجه مى ‏کند و آیات قرآن را متناسب با اهداف تربیتى و اصلاح حال انسان و تشریع قوانین مطرح مى‏ سازد و در تلاش براى ایجاد رابطه و همگونى بین هدف دین و هدف اجتماعى مى ‏باشد. از دیگر ویژگی های بارز این تفسیر، استفاده فراوان از احادیث اهل بیت (ع) می باشد که این ویژگی با تقید بسیار زیاد مفسر در تحلیل مطالب تفسیری و ارائه این تفسیر اجتهادی همراه شده است.

نگارش این تفسیر با نثر و ادبیات فارسى در قالب فرهنگ عمومى حوزه‌هاى علمیه شیعه و ترکیب جمله‌هاى فارسى همراه با اصطلاحات عربى متداول است. گرچه این نثر در تمام مجلدات تفسیر یکسان نیست، اما در مجلدات نخست آن آمیختگى کلمات با اصطلاحات فلسفى و عرفانى بیشتر، و در مجلدات بعدى نثر آن اندکى آسان‌تر و خوش‌خوان‌تر مى‌گردد. در مجموع، مخاطبان تفسیر، افراد آگاه و آشنا با اصطلاحات علوم اسلامى و ادبیات عرب و اهل مطالعه در رشته تفسیر هستند، نه توده مردم.

یکی از نکات شایان ذکر در تفسیر «انوار درخشان»، گرایش قابل توجه اجتهادی و نقد و تحلیل عقلی در ذکر احتمالات است. به همین دلیل، مفسر در مواردی که ظاهراً با دلیل عقلی تعارضی وجود داشته باشد، حقیقت عقلی را مقدم می دارد و به ظاهر آیه اکتفا نمی کند.

محتوای کتاب

مفسر گرانقدر، در آغاز تفسیر مقدمه‌اى در باب اهمیت قرآن و جایگاه آن در میان مسلمانان دارد و همچنین به مسأله لزوم آموزش قرآن به فرزندان و قرائت آن و بحث کیفیت نزول قرآن اشاره دارد.

مطالب تفسیرى کتاب بر دو قسم است؛ آنچه از ادبیات، لغت، روایات، وجوه و احتمالات تفسیرى و شرح و توضیح جملات گفته شده، بخش نقلیات تفسیر را تشکیل مى‌دهد و آنچه که به تحلیل و توصیف و نتیجه‌گیرى و برداشت هدایتى و اخلاقى از آیات برمى‌گردد، در مجموع دیدگاه مفسّر را تشکیل مى‌دهد و با تعبیر «مفسر مى‌گوید» بیان شده است.

روش نگارش این تفسیر چنین است که پس از ذکر نام سوره و احیانا تعداد آیات و مدنى و مکى بودن آنها، آیه یا چند آیه هم موضوع و وابسته به یکدیگر را نگاشته، سپس زیر عنوان «خلاصه» ترجمانى از آیه را به ترتیب آیات بیان مى‏ کند و آنگاه با عنوان «شرح» آیات کریمه را تفسیر مى‏ کند.

در این بخش، رابطه آیه پیشین را با آیات پسین شرح داده و سپس آیه را به چند جمله مجزا از یکدیگر در آورده و هر یک از آن قسمتها را از نظر قواعد ادبى صرف و نحو، بلاغت و لغت مورد بحث قرار مى‏ دهد، آنگاه به تبیین و توضیح مفاد آیه مى ‏پردازد. روش مولف در تمام مجلدات از این جهت یکسان نیست، مثلا در جلد اول به تجزیه و ترکیب و برخى اطلاعات علوم قرآنى مانند: نام سوره و آیه اشاره دارد، در صورتى که این اطلاعات در جلدهاى بعدى کم یا اصلا وجود ندارد.

در پایان، شرح روایات تفسیرى را مى‏ آورد که شاهد و دلیلى است بر آنچه که تفسیر کرده یا توضیح بیشترى است در مفهوم آیه.

منابع تفسیر

عمده ‏ترین منابع کتاب، در بخش نقل روایات است که از بخش عظیمى از جوامع روایى شیعه و سنى نقل گردیده است، اهم این منابع به شرح زیر مى‏ باشند:

در قسمت منابع تفسیرى که مؤلف از آنها بهره برده است، تعداد اندکى یاد شده است:

مؤلف در ذکر روایات، تنها نام کتاب را یاد مى‏ کند، بدون آنکه جلد و صفحه را مشخص کند، همچنین در برخى از موارد تنها به ذکر امام معصوم بسنده مى‏ کند، بدون آنکه نام کتاب و صفحه آن را تعیین کند.

منابع

***
تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن: تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات: اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:

تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)

روشهای تفسیری قرآن:
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: