مقالات الاصول (کتاب)


نویسنده	ضیاءالدین العراقی
موضوع	اصول فقه شيعه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
تحقیق	محسن العراقی
تحقیق	منذر الحکیم
مقالات الاصول

این کتاب، که در بردارنده آخرین نظریات اصولی آقا ضیاءالدین عراقی است، از مهم ترین مصادر اصولی معاصر به شمار می آید. صاحب الذریعه گفته است که این مقالات به وسیله میرزا عبدالله بن محمدحسن هشترودی تبریزی شاگرد آقا ضیاءالدین، در سال ۱۳۳۸ تقریر شده است.

مؤلف

آقا ضیاءالدین عراقى (م، ۱۳۶۱ ق) از استادان و مراجع بزرگ حوزه نجف در اواسط قرن اخیر، دانشمندى محقق، مجتهدى متبحر و محدثى عالم به علم رجال و تفسیر بود. آقا ضیاءالدین از بهترین شاگردان آخوند خراسانى، علامه یزدى، مرحوم همدانى، آقا شریعت اصفهانى و سید فشارکى به شمار مى رفت و خود سال‌هاى متمادى در حوزه نجف از مدرسان بزرگ محسوب مى شد.

مرحوم آقا ضیاء معاصر با آیت الله نائینى، آیت الله اصفهانى (کمپانى) و آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى بود که این چهار نفر در عداد استادان فقها و مراجع طراز اول جهان تشیع بودند و اغلب مراجع بعدى شیعه، از کرسى درس آن‌ها به درجه اجتهاد رسیدند.

مرحوم مقدس تبریزى در ریحانة الادب مى نویسد: «آقاى آقا ضیاءالدین عراقى از مراجع طراز اول شیعه و از فحول علماى امامیه بود. حوزه درس فقه و اصول او در نجف اشرف محل استفاده علما و آیات عرب و عجم گردید. در تقریر مسائل اصول فقهى و بیان احکام، حسن تحریر و تقریر به عصر خویش بى مانند بود. آقا ضیاء در اصول، مقالاتى به رشته تحریر درآورد و بر شرحى هم بر تبصره علامه نوشت.

برخى از شاگردان او عبارتند از: شیخ محمدتقى بروجردى، شیخ محمدتقى خوانسارى، شیخ محمدتقى آملى، شیخ محمدرضا مظفر، شیخ محمدرضا طبسى و... .

تألیفات او عبارتند از: استصحاب عدم ازلى، احکام الرضاع، حاشیه بر عروة الوثقى، حاشیه بر کفایة الاصول، حاشیه بر مکاسب، حجیت قطع، مقالات الاصول، شرط مفاخر، قاعده لاضرر، قاعدة الحرج، نهایه الافکار.

محتوای کتاب

این کتاب از دو مجلد تشکیل شده است؛ جلد اول شامل ۴۰ مقاله (مباحث الفاظ) و جلد دوم شامل ۲۷ مقاله (مباحث عقلی) می‌باشد و به همین جهت این کتاب مقالات الاصول نامیده شده است. دوازده مقاله جلد اول به عنوان مقدمه مباحث بعدی و مطالب بعد از آن «مقاصد» کتاب می‌باشد. مقالات دوازده گانه یا «مقدمه» کتاب مباحثی نظیر موضوع علم اصول ، حقیقت وضع ، علامت‌های حقیقت و مجاز ، حقیقت شرعی ، صحیح و اعم و مشتق را در بردارد. پس از آن مباحث اوامر ، نواهی، مفاهیم ، عام و خاص و مطلق و مقید آورده شده است.

در جلد دوم نیز مباحثی مانند: حجیت قطع ، حجیت ظن ، اصل برائت ، اصل احتیاط ، اصل تخییر ، استصحاب ، قاعده لا ضرر ، تعادل و تراجیح و اجتهاد و تقلید مطرح شده است. از مقاله دوازدهم تا بیست و یکم جلد اول به مباحث اوامر و مسائل مربوط به آن مثل مقدمه واجب ، اجزاء و مساله ضد پرداخته شده است.

وضعیت نشر

کتاب موجود به دلیل بیان منابع و مآخذ مطالب و بیان شماره آیات و سوره‌ها و آدرس احادیث و روایات و تصحیح عبارت‌های کتاب که در حواشی ذکر شده است، بسیاری از نواقص چاپ اول را نداشته و کتاب مفید و کاملی می‌باشد.

کتاب در دو مجلد می‌باشد که جلد اول در سال ۱۳۵۸ ه. ق. در زمان حیات مؤلف در نجف اشرف و جلد دوم در سال ۱۳۶۹ قمری در تهران توسط انتشارات بوذرجمهری (مصطفوی) چاپ شده است.