فوائد الاصول (نائینی) (کتاب)
| |
| نویسنده | میرزا محمدحسین نائینی |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۴ |
| تدوین | محمدعلى کاظمى خراسانى |
|
| |
کتاب «فوائد الأصول»، مجموعه درسهاى میرزا محمدحسین غروى نائینى (۱۲۷۶-۱۳۵۵ ق)، در زمینه علم اصول است. این درسها، توسط شیخ محمدعلى کاظمى خراسانى، از شاگردان ممتاز علامه نایینى، به زبان عربى، تقریر و تحریر شده است.
محتویات
مؤلف
میرزا محمدحسین نائینی (۱۳۵۵-۱۲۷۶ ق) فقیه اصولی و از مراجع شیعه و از شاگردان میرزای شیرازی، سید محمد طباطبایی فشارکی و آخوند خراسانی بود.
حوزه درسی میرزای نائینی از پربارترین حوزههای درسی نجف اشرف بوده و و علمای بزرگی چون سید محمدحجت کوهکمری، علامه طباطبائی و آیت الله خوئى از شاگردان او هستند.
از جمله آثار مهم ایشان، فوائد الأصول، تنبیه الأمة و تنزیه الملة، حواشی العروة الوثقى و رسالة فی نفی الضرر میباشد.
معرفی کتاب
میرزا محمدحسین نائینی -که از شخصیتهاى برجسته و از علماى اصولى بزرگ قرن اخیر به شمار مىآید- نظریات و دیدگاههاى اصولى او، آثارى شگرف بر تکامل علم اصول داشته و توجه بسیارى از بزرگان این علم را به خود جلب نموده است. وى، در تنقیح مطالب علم اصول و شرح مقاصد علماى این علم از قدرتى فراوان برخوردار بود و با دیده ژرفنگر خود تحقیقات ارزشمندى را در این علم به عمل آورده است. وى، تلاش فراوانى در تهذیب این علم و تربیت فضلا و دانشمندان متخصص در این علم نموده است. از مجلس درس این اندیشمند نامآور، شخصیتهایى پا به عرصه وجود نهادهاند که آنچه را در مجلس درس مىشنیدهاند، فراگرفته و آنچه را فرامىگرفتند، به نگارش درمىآوردهاند. این نگاشتهها، به نام «تقریرات» مشهور شده است و از جمله تقریرات درس مرحوم نایینى این کتاب ارزشمند، یعنی «فواید الاصول» مىباشد.
شیخ محمدعلى کاظمى خراسانی (۱۳۰۹-۱۳۶۵ ق) که دروس استادش میرزاى نائینى را، تقریر و تحریر کرده است، در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگارش کتاب «فواید الاصول» اینگونه بیان مىنماید: «از زمانى که در مجلس درس مولا، برترین مجتهدان، یگانه دهر و فقیه زمان، شخصیتى که ریاست حوزههاى علمیه به دست اوست، استاد و پناهگاه ما، حضرت آیتالله میرزا محمدحسین غروى نایینى، شرکت کردم، دیدم که مجلس درس ایشان داراى فواید ارزشمندى است که عالم اندیشمند از آن بهرهمند مىشود؛ چه رسد به کسى که در این علم، مبتدى و آغازگر راه باشد و کسى که در این راه توانا باشد از آن بهره مىبرد؛ لذا دوست داشتم این برگهها را به آنچه از افادات و بیانات شریف ایشان استفاده بردهام، زینت بخشم و تا آنجا که فهم قاصر من به آن دست مىیابد، شرح و تقریر نمایم.»
میرزای نایینى، خود درباره این کتاب و مؤلف دانشمند آن مىفرماید: «از بهترین نعمتهایى که خداوند سبحان و متعال بر اهل علم ارزانى داشته، نعمتى است که بر نور چشم من، دانشمند برجسته و علامه اندیشمند و مبتکر دلسوز که به برترین درجات ثبات و استوارى نایل آمده، ارزانى داشته و آن، توفیق و تأیید الهى است. وى، با کوشش و تلاش فراوان به بالاترین مراتب استنباط و اجتهاد نایل آمده و برگزیده مجتهدان برجسته و بزرگ و رکن و پایه اسلام گردیده که پیوسته مورد تأیید و ثابتقدم باد... وى، در این کتاب و در این صفحات درخشان، آنچه را در مباحث خود بررسى کردهایم، آورده است و در تنقیح و تهذیب آن از هیچ کوششى فروگذار نکرده و آن را با بیانى روان و نظمى زیبا به خوبى شرح و توضیح داده است...».
کتاب، از همان زمان نگارش، مورد توجه علما و فضلاى حوزههاى علمیه و مورد استفاده اساتید و مجتهدین بزرگ قرار گرفت و هماکنون نیز در درسهاى خارج اصول حوزههاى علمیه، یکى از کتابهاى مورد استفاده طلاب و اساتید است.
محتوای کتاب
کتاب «فوائد الأصول»، از بیانى رسا و روان و متین در ارائه نظریات دقیق و ارزشمند اصولى میرزای نایینى برخوردار است. کتاب، با بیان پارهاى از مباحث الفاظ آغاز مىشود و با این مطلب که موافقت یکى از متعارضین با اصل، باعث ترجیح آن بر دیگرى نمىگردد، پایان مىیابد.
این کتاب، در چهار جلد تنظیم شده است و موضوعات کلى مورد بحث در آن، عبارتند از:
- تعریف علم اصول و مسائل مربوط به آن، ماهیت وضع، صحیح و اعم، مشتق، اوامر (در جلد اول)؛
- نواهى، مفاهیم عام و خاص، مطلق و مقید (در جلد دوم)؛
- قطع، ظنّ و شک (در جلد سوم)؛
- بقیه مباحث شک، استصحاب و تعادل و ترجیح (در جلد چهارم).
منابع
- نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
