نهایة الافکار (کتاب)


نویسنده	آقا ضیاءالدین عراقی
موضوع	اصول فقه شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	۴
تحریر	محمدتقی بروجردی

نهاية الافكار

کتاب «نهایة الأفکار»، تقریرات درس آقا ضیاءالدین عراقى (م، ۱۳۶۱ ق) در موضوع علم اصول است، که شاگردش شیخ محمدتقى بروجردى نجفى آن را تدوین کرده است.

مؤلف

آقا ضیاءالدین عراقی (م، ۱۳۶۱ ق) از فقها و مراجع بزرگ شیعه و از استادان مبرز حوزه نجف بود. وی از بهترین شاگردان آخوند خراسانى، علامه یزدى و آقا شریعت اصفهانى به شمار مى رفت و خود سال‌هاى متمادى در حوزه نجف از مدرسان بزرگ محسوب مى شد. برخى از شاگردان او عبارتند از: شیخ محمدتقى بروجردى نجفى، سید محمدتقی خوانساری، میرزا هاشم آملی، شیخ محمدرضا مظفر، سید محسن حکیم و... .

صاحب ریحانة الادب در مورد او مى نویسد: «آقاى آقا ضیاءالدین عراقى از مراجع طراز اول شیعه و از فحول علماى امامیه بود. حوزه درس فقه و اصول او در نجف اشرف محل استفاده علما و آیات عرب و عجم گردید. در تقریر مسائل اصول فقهى و بیان احکام، حسن تحریر و تقریر به عصر خویش بى مانند بود.

برخی از تألیفات آقا ضیاءالدین عبارتند از: استصحاب عدم ازلى، حاشیه بر عروة الوثقى، حاشیه بر کفایة الاصول، حاشیه بر مکاسب، حجیت قطع، مقالات الاصول، قاعده لاضرر، قاعدة الحرج، نهایة الافکار.

آیت الله شیخ محمدتقى بروجردى نجفى (۱۳۱۵-۱۳۹۱ ق) نیز، از فقها و علمای ربانی شیعه در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان آقا ضیاءالدین عراقی بود. کتاب «نهایة الافکار» به عنوان تقریر درس اصول استادش، و حاشیه بر «عروة الوثقی» که یک دوره فقه استدلالی است، از مهمترین آثار علمی او به شمار می‌‌روند.

معرفى کتاب

شیخ محمدتقی بروجردی، یک دوره کامل علم اصول در چهار جلد به نام «نهایة الافکار» تدوین نموده که در واقع، تقریر بحث اصول استادش آقا ضیاءالدین عراقی است.

موضوعات مورد بحث در این کتاب عبارتند از:

تعریف علم و موضوع آن، وضع، اطلاق لفظ و اراده شخص آن و یا نوع آن، هل الالفاظ موضوعة للمعانى المرادة، لا وضع آخر للمرکبات، لا وضع للمعانى المجازیة، حقیقت و مجاز، حقیقت شرعى، صحیح و اعم، امکان و وقوع اشتراک، استعمال لفظ در بیش از یک معنى، مشتقات، اوامر، مقدمات واجب، نواهى، مفاهیم، عموم و خصوص، مطلق و مقید، قطع، شکوک، استصحاب، تعادل و تراجیح.

در تمامی تقريرات مقرّر، از جمله در مباحث اجتهاد و تقليد، دقت علمى و تأمل و كنكاش در ابعاد هر موضوع، در كنار توجه ويژه به ادله و مبانى قرآنى و روايى هر مبحث، قرار گرفته است. ترتيب مباحث و بيان روشن و قلم روان، از ديگر خصوصيات این كتاب است.