مسند الامام علی علیه السلام (کتاب)
مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
 | |
| نویسنده | سید حسن قبانچی |
| موضوع | احادیث امیرالمؤمنین(ع) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۱ |
| تحقیق | طاهر عبدالامیر سلامی |
|
| |
«مسند الامام علی علیه‌السلام» اثر آیت‌اللّه سید حسن قپانچی (م، ۱۴۱۱ ق)، کتابی است که احادیث حضرت علی علیه‌السلام را جمع‌آوری نموده است. این کتاب شامل سخنان آن حضرت که در نهج البلاغه و مستدرکات آن و نیز در غررالحکم و دررالکلم نقل شده و در دسترس همگان قرار دارند، نمی‌باشد.
محتویات
مؤلف
سید حسن قپانچی (۱۳۲۸-۱۴۱۱ ق)، از خطبا و علمای مجاهد شیعه در نجف اشرف و از شاگردان آیةالله سید محسن حکیم بود.
وی که در فن خطابه قوی بود، از همان جوانی برای وعظ و تبلیغ، رهسپار شهرهای مختلف عراق می شد و مدت سه سال هم به عنوان نماینده آیةالله سید ابوالحسن اصفهانی به خرمشهر رفت و به ترویج اسلام پرداخت.
برخی از تألیفات آیةالله قپانچی عبارتند از: مسند الامام علی علیه‌السلام، شرح رسالة الحقوق، فضایل ائمه علیهم السلام، الجواهر الروحیة و الحکم و الحکماء.
معرفی کتاب
در علم درایه گاهی «مسند» را صفت برای حدیث می آورند و مقصود، حدیثی است که متصل یا مرفوع باشد. و گاهی «مسند» وصف کتاب است و در این صورت غالباً به مجموعه ای از احادیث رسول خدا صلی الله علیه وآله که یک راوی آنها را از آن حضرت نقل کرده باشد، اطلاق می گردد. اما در اصطلاح قرن های متأخر، مسند به کتابی گفته می شود که مشتمل بر احادیث یکی از ائمه باشد و ضرورتی ندارد که حتماً و تنها آنها را از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل کرده باشد. این گونه کتاب ها به قصد گردآوری تمام احادیث یک امام نگارش یافته است.
کتاب «مسند الامام علی علیه السلام» نیز از این قبیل است، که به جمع آوری سخنان حضرت امیر امام علی علیه السلام اختصاص دارد؛ اعم از آن که آن حضرت آنها را از رسول اکرم نقل کرده باشد، یا آن که خود آنها را انشاء و بیان فرموده باشد.
کتاب مورد بحث که از جدیدترین و کامل ترین مسندهای این موضوع است، بیش از ۲۰ سال از عمر گرانقدر مؤلف (سید حسن قپانچی) را به خود اختصاص داده است (۱۳۷۸-۱۴۰۹ ق).
این کتاب دارای شش تقریظ از علامه آقا بزرگ تهرانی، آیت اللّه سید مرتضی آل یاسین، شهید سید محمدباقر صدر، سید عبدالاعلی سبزواری، شیخ باقر شریف قرشی، و تقریظ ۲۶ صفحه ای سید محمدصادق بحرالعلوم است.
گفتنی است این کتاب مفید و ارزشمند، در مراسم معرفی بهترین کتاب ها در موضوع ولایت که در سال امیرالمؤمنین علیه السلام از سوی دبیرخانه «کتاب سال ولایت» برگزار گردید، به عنوان کتاب برگزیده انتخاب و مورد تشویق قرار گرفت.
محتوای کتاب
علامه سید حسن قپانچی در این کتاب، مجموعه کلمات حضرت علی علیه السلام را از منابع شیعه و اهل سنت در ده جلد مشتمل بر ۱۱۴۵۱ حدیث گردآوری کرده است.
مؤلف در مقام گزارش کلمات منسوب به امام علی علیه السلام است، نه در مقام داوری؛ چنانکه در مقدمه کتاب می گوید: مقصود نگارنده، تمیز صحیح و سقیم و درست و نادرست نبوده و این کار را به عهده مراجعه کننده گذارده است.
در مواردی که احادیث کلمات صعب مستصعب یا مطلب دقیق و مشکلی را داشته باشند، مؤلف عبارتی را در توضیح و شرح حدیث از بحارالانوار یا آثار مرحوم سید عبدالله شبر نقل کرده و گاهی نیز خود به شرح و تفسیر حدیث می پردازد.
گرچه برخی کتاب های مسند از هیچ نظمی برخوردار نیستند ـ به غیر از آن که تنها روایات یک راوی می باشند ـ، اما مؤلف این کتاب یک ترتیب و نظم منطقی برای مباحث و ابواب کتاب قرار داده است، که هرچند شبیه به نظم «الکافی» و «بحارالانوار» است، تفاوت های زیادی نیز با آنها دارد.
فهرست کلی و اجمالی مجلدات کتاب عبارتند از:
- جلد ۱: بحث عقل، علم، توحید، ایمان و کفر، فضائل قرآن.
- جلد ۲: تفسیر آیات، ادعیه و حرزها.
- جلد ۳: طهارت، صلاة، صوم، حج.
- جلد ۴: خمس، زکات، ارث، جهاد عدو، جهاد نفس، امر به معروف.
- جلد ۵: نکاح، طلاق، صید و ذباحه، اطعمه و اشربه.
- جلد ۶: تجارت، بیع، ضمانات، اجاره.
- جلد ۷: قصص انبیاء، سیره اهل بیت علیهم السلام.
- جلد ۸: احوال حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم السلام و اصحاب ایشان، و امام مهدی علیه السلام و ملاحم.
- جلد ۹: امامت، معاد، احادیث عددی.
- جلد ۱۰: سفر، حیوان، مکارم اخلاق، ملحقات.
از مقایسه مجلدات مختلف این کتاب روشن می شود که احادیث نقل شده از امام علی علیه السلام در احکام یا آن چه که در فقه به سیاسات شناخته می شوند ـ مثل حدود و قصاص و... ـ بسیار زیاد است، به طوری که در این کتاب بیش از هزار حدیث در این موضوع وجود دارد؛ در حالی که برخی از ابواب فقهی کمتر از شمار انگشتان دست درباره آنها حدیث نقل شده است.
منابع
- "گذری بر مسند امام علی علیه‌السلام"، احمد عابدی، مجله آینه پژوهش، بهمن ۱۳۷۹، شماره ۶۶.
