مستطرفات السرائر (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
(تغییرمسیر از مستطرفات السرائر)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مستطرفات السرائر.jpg
نویسنده ابن ادریس حلی
موضوع احادیث احکام
زبان عربی
تعداد جلد ۱

مستطرفات السرائر

کتاب «مُستطرفات السرائر» تألیف محمد بن ادریس حلى (متوفى ۵۹۸ ق)، تتمه‌ای بر اثر دیگر مؤلف یعنی «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» است، که در آن روایاتی در موضوعات گوناگون به‌ویژه فقهی از کتب حدیثی علمای گذشته ذکر شده است.

مؤلف

«محمد بن ادریس حلى» (۵۹۸-۵۴۳ ق)، از فقها و مجتهدین بزرگ شیعه در قرن ۶ هجری است. او از شاگردان سید ابوالمکارم بن زهره، عمادالدین طبری و ابن شهرآشوب مازندرانى بوده و خود از اساتید محمد بن جعفر بن نما حلی و فخار بن معد موسوی می باشد.

ابن ادریس به استفاده فراوان از دلایل عقلی در استنباط احکام و شکستن سنت تقلید از آرای شیخ طوسی و احیای باب اجتهاد در فقه مشهور است.

کتاب «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» او از مهم‌ترین منابع فقهی شیعه است. برخی دیگر از آثار او عبارتند از: المنتخب من تفسیر القرآن، مستطرفات السرائر، رسالة فی معنی الناصب، خلاصة الاستدلال فی المواسعة و المضایقة، حاشیة الصحیفة السجادیة.

معرفی کتاب

در پایان كتاب «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» بابى تحت عنوان «باب الزيادات» آمده است كه بعدها به «مستطرفات السرائر» مشهور گشته است. مؤلف درباره آن مى‌نويسد: «هو آخر ابواب هذا الكتاب مما استنزعتُه و "استطرفتُه" من كتب المشيخة المصنفين و الرواة المحصلين و ستقفُ على اسمائهم ان شاءاللّه؛ اين آخرين باب از كتاب السرائر است كه در آن آنچه را از کتاب‌هاى مشيخه مصنفين و راويان محقق را جدا نموده مورد استفاده قرار داده‌ام و بزودى به نام آنان اطلاع خواهى يافت». سپس در ادامه به نام بیست نفر اشاره مى‌كند.

این کتاب مورد توجه خاص علما قرار گرفته و در بسیارى از منابع روایى روایات آن نقل شده است. «مستطرفات» توسط علامه مجلسى در «بحارالانوار» آمده و شیخ حر عاملى اکثر یا تمام آن را در «وسائل الشیعه» آورده است.

محتوای کتاب

در کتاب «مُستطرفات السرائر» احادیث متفرقه در موضوعات گوناگون به عنوان تتمه اى بر کتاب «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» آمده اند.

ابن ادریس حلی در این بخش از کتابش، یک دوره کامل از کتابشناسی و شخصیت‌شناسی مطالب خودش را آورده است. او در این باب از کتاب، به سلسله سند روایت‌ها، بررسی اعتبار کتاب‌های دست اول حدیثی، تاریخی و فقهی و... پرداخته و احادیث مهم از آنها را نقل نموده است.

کتاب «مستطرفات السرائر» به لحاظ دربرداشتن موضوعات گوناگون و متنوع، داراى ترتیب موضوعى نیست و ترتیب کتاب بر اساس منابعى است که ابن ادریس از آنها روایت نقل کرده است. تنها آخر کتاب ۲ باب با عنوان «باب محبت مسلمین» و «باب روزهایى که مسافرت در آنها مکروه است» آمده است.

ابن ادریس اسناد روایات را به طور کامل آورده و هیچ روایتى را مرسل رها نکرده است.

منابع کتاب

کتبى که ابن ادریس از آنها در «مستطرفات السرائر» نقل مى کند -و که جمع آنها به ۲۱ عنوان مى رسد-، عمدتا جزء اصول اولیه هستند از جمله:

منابع