قرب الإسناد (کتاب)

«قُرب الإسناد» تألیف عبدالله بن جعفر حمیری از اصحاب امام عسکری عليه‌السلام و از راویان بزرگ شيعه در قرن سوم هجرى است. در اين مجموعه، احاديثى كه با واسطه كمترى از معصومین نقل شده و سلسله سند كوتاه‌ترى دارند، نقل شده است. اين كتاب از «اصول اربعمائه‌‌‌» اوليه شيعه به شمار آمده و پيوسته مورد توجه و استفاده علما بوده است.


نویسنده	عبدالله بن جعفر حمیری
موضوع	احادیث شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

مؤلف

عبدالله بن جعفر حمیری از محدثان موثق شیعه در قرن سوم هجری و از اصحاب امام هادی و امام عسکری علیهماالسلام می باشد. عبدالله بن جعفر از مقام و منزلت والايى در ميان علما و فقهاى بزرگ شيعه برخوردار است و شخصيت‌هايى همچون شیخ صدوق و نجاشى، فقاهت و وثاقت و وجاهت او را در ميان مشايخ روايى شهر قم مطرح نموده‌اند.

حميرى با امام هادى و امام حسن عسكرى عليهماالسلام مكاتباتى داشت و على رغم فشار شديد حكومت عباسى در قطع ارتباط ميان شيعيان و آن دو امام بزرگوار، ارتباط خود را با امامان خود حفظ كرده و از آن دو امام همام پيوسته رهنمود مى‌گرفت. او در زمان غيبت صغرى نیز از طريق «محمد بن عثمان عمرى» رابطه و مكاتبه خود را با امام زمان عجل الله تعالی فرجه حفظ نمود و مسائل و مشكلات خود را از امام زمان از طريق نامه مى‌پرسيد.

حميرى از محضر شخصيت‌هاى بزرگى از علمای شيعه نيز بهره‌مند شده است مانند: ابوهاشم جعفری، ابراهیم بن مهزیار، ابراهیم بن هاشم، احمد بن اسحاق قمی، احمد بن محمد بن خالد برقی، احمد بن محمد بن عیسی اشعری، محمد بن ریان اشعری قمی. همچنین شخصيتهاى فراوانى از چهره‌هاى سرشناس شيعه از او بهره برده‌اند مانند: علی بن حسین بن بابویه قمی، محمد بن حسن بن ولید، محمد بن موسى بن متوكل، محمد بن همام بغدادى، محمد بن یحیی عطار قمی و ابو غالب زرارى.

حمیری داراى تأليفات فراوانى مى‌باشد، از جمله: قرب الإسناد، العظمة و التوحيد، الإمامة، الاستطاعة و المعرفة، الطب، الرسائل، فضل العرب، کتاب الدلائل، الغيبة و الحيرة.

معرفی کتاب

کتاب «قرب الإسناد»، شامل مجموعه رواياتى است كه به معصومین عليهم السلام نسبت داده شده و به دليل واسطه كم و راويان معدودى كه ميان امام‌ عليه‌السلام و مؤلف كتاب واسطه شده‌اند آن را «قرب الإسناد» ناميده‌اند. اين شيوه گزينش احاديث از آن جهت مورد توجّه است كه زياد شدن واسطه - حتّى اگر مورد اعتماد و موثّق باشند - احتمال اشتباه در نقل حديث را افزايش مى‌دهد.

درباره انگیزه و سبب نگارش این کتاب گفته شده: در زمان امام هادى و امام حسن عسكرى عليهماالسلام، ظلم و ستم حكومت عباسى به اوج خود رسيده بود و حكام ستمگر از ارتباط ميان شيعيان و اين دو امام بزرگوار بشدت جلوگيرى مى‌كردند. در چنين زمانى مؤلف اين كتاب -مانند بسيارى ديگر از روات بزرگ شيعه- به وسيله ارتباط با ديگر ياران نزديك ائمه عليهم السلام و ارتباط مخفى و مكاتبه‌اى و نامه‌نگارى با امامان، سخنان گهربار ایشان را در مجموعه‌هاى روايى جمع آورى مى‌كرد تا آن را به آيندگان و نسلهاى آينده برساند.

شیخ آقا بزرگ تهرانی در «الذریعة»، دربارۀ ارزش اين كتاب مى‌فرمايد: اين كتاب در نزد قدماى فقهاى شيعه بسيار ارزشمند و گران‌قدر به شمار مى‌آمد و لذا از شهرهاى دور براى شنيدن و يا ديدن آن بار سفر مى‌بستند و رنج سفر را بر خود هموار مى‌كردند و چشمانشان با ديدن اين كتاب روشن مى‌گشت و به همين جهت اين كتاب را به عنوان كتابى مستقل به رشته تحرير در مى‌آوردند... عبدالله بن جعفر حمیری در اين كتاب روايات هر امامى را مستقلا در يك بخش آورده، مانند: «قرب الإسناد إلى الصادق عليه السلام» و «قرب الإسناد إلى الرضا عليه السلام».

اين كتاب از «اصول اربعمائه‌‌‌» روایی اوليه شيعه به شمار مى‌آيد و از زمان نگارش تا حال در طول بيش از هزار سال، پيوسته مورد توجه علما و بزرگان شيعه واقع شده و رواياتش در مجموعه‌هاى بزرگ روايى نقل شده است، كه از جملۀ آنهاست: كتاب «الكافى» شيخ كلينى، كتاب «من لا یحضره الفقیه» و «خصال» شيخ صدوق، «تهذیب الاحکام» شيخ طوسى، «بحارالانوار» علامه مجلسى، «وسائل الشيعه» شيخ حر عاملى و «مستدرک الوسائل» محدث نورى.

بررسى متن «قرب‌ الاسناد» نشان مى‌دهد كه اين كتاب در حقيقت مجموعه‌اى از متون كهن اماميه است كه احتمالاً حميرى فقط بخشى از آن را نگاشته است و بخش اعظم كتاب، متون كهن‌تر به روايت حميرى و فرد ديگرى است.

محتوای كتاب

‌ «قرب الإسناد» شامل ۱۴۰۴ حديث مى‌باشد كه از امام جعفر صادق و امام موسى كاظم و امام رضا عليهم السلام روايت شده است. اين كتاب شامل احاديث فراوانى از ديگر ائمه معصومين عليهم السلام نيز بوده كه متأسفانه به دست ما نرسيده است. بيشتر احاديث اين كتاب را احاديث فقهى - در ابواب مختلف - تشكيل مى‌دهد.

كتاب حاضر از سه بخش تشكيل شده است و هر بخش از كتاب داراى يك سرى روايات متفرقه نيز مى‌باشد:

بخش اول رواياتى كه از امام جعفر صادق عليه السلام روايت شده است.
بخش دوم رواياتى كه از امام موسى كاظم عليه السلام روايت شده است. اين بخش كتاب يعنى «قرب الاسناد عن الامام الكاظم‌ عليه‌السلام» همان كتاب «مسائل» على بن جعفر (متوفى ۲۲۰ ق) است كه به روال آثار فقهى تنظيم و عنوان گذارى شده است.
بخش سوم رواياتى كه از امام رضا عليه السلام نقل گرديده است.

برخى از عناوين و مسائل مطرح شده در كتاب حاضر عبارتند از: رواياتى درباره دعا و شرايط آن، مسائل عقيدتى و ابواب فقهى مانند: صلوة، طهارة، زكات، صوم، حج، نكاح، طلاق، حدود، معاملات، صيد، وصيت، شهادت و... .