شرطة الخمیس

«شرطة الخمیس» فدائیان جان بر کف امام علی علیه السلام بودند که با حضرت عهد بستند تا پای مرگ در رکابش باشند.

معنای شرطة الخمیس

شرطة در لغت به معنى گروه، گروهان، شرط و پیمان آمده است. و در اصطلاح به اولین گروه از لشگر گفته مى‌شود که در جنگ حاضر شده و آماده مرگ باشند.

ابن اثیر مى‌گوید: در حدیث ابن مسعود آمده است که با شُرطة شرط مى‌شود که از جنگ بازنگردد، مگر اینکه پیروز باشد.

کلمه «خمیس» نیز به معنای «لشکر» است. چون در قدیم لشکرها را به پنج بخش تقسیم می کردند: (مقدمه، ساقه، میمنه، میسره و قلب). گاه به خود لشکر نیز «خمیس» گفته می شد.

شرطة الخمیس در زمان امیرالمؤمنین

«شرطة الخمیس» چند هزار نفر از افراد تحت فرمان حضرت علی علیه السلام بودند که با حضرت عهد بستند تا پای مرگ در رکابش باشند.

درباره تعداد «شرطة الخمیس» که در حقیقت فداییان حضرت بودند، آمارهای مختلفی ارائه شده است. برخی تعداد آنان را پنج هزار نفر و برخی از کتابهای تاریخی چهل هزار تن دانسته اند.

از اصبغ ابن نباته که فرمانده شرطةالخمیس حضرت على علیه السلام بود سؤال شد، چرا شما را شرطةالخمیس مى‌گفتند؟ او گفت: «انَّا ضَمَّنا لَهُ الذِّبْحَ وَ ضَمَّنَ لَنَا الْفَتْحَ»، چون براى امیرمؤمنان خون‌دادن و از جان گذشتن را به عهده گرفتیم و او براى ما فتح و پیروزى را بر عهده گرفت.

بنابراین، شرطةالخمیس گروهى از رزمندگان جان بر کف بودند که در هر محلى (اعم از شهر و خارج شهر) که به وجود آنان نیاز مى‌شد، با آمادگى کامل در همانجا حضور مى‌یافتند و اراده استوارشان بر این بود که از نبرد بازنگردند، مگر این که پیروز شده باشند.

در مقام و منزلت شرطة الخمیس همین بس که حضرت امیر علیه السلام ضمن تشویق این گروه فرمود: «قبل از شما در میان گروهى از بنى اسرائیل این قرارداد (قرارداد شرطة الخمیس) بسته شد و کسى از آنان به شهادت نرسید، مگر این که پیامبر قوم خود یا پیامبر آبادى خود و یا پیامبر نفس خویش بود و شما به منزله همانها هستید، جز این که شما جزو انبیاء نیستید».

منابع

• «شرطه الخمیس» چه کسانی بودند؟، پرسمان، پیش شماره۷، اسفند ۱۳۸۰، ص۱۷.
• جمعی از نویسندگان، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، صص ۷۸-۷۶.