دلائل الإمامة (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمد بن جریر بن رستم طبری |
| موضوع | زندگی و فضایل اهل بیت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «دلائل الإمامة» تألیف محمد بن جریر بن رستم طبری از علماى برجسته شیعه در قرن پنجم هجرى است. این کتاب، شامل مجموعه اخبار و روایاتى درباره فضایل و معجزات و زندگانى اهل بیت علیهم‌السلام است. مؤلف در کتاب خود، سخنان و کلمات گهربار ائمه معصومین علیهم‌السلام را نیز آورده است.
محتویات
مؤلف
ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم طبرى آملی معروف به «طبری صغیر»، فقیه و متکلم برجسته شیعه در قرن پنجم هجرى و معاصر با شیخ طوسى است. کتاب مشهور «دلائل الإمامة» ست.
محمد بن جریر طبرى، از محضر شخصیت هاى بزرگى از روات شیعه بهره برده است مانند: محمد بن هارون بن موسی تلعکبرى، قاضى ابراهیم بن احمد طبرى، محمد بن عبداللّه شیبانى و ابوعبدالله حسین بن غضائرى.
برخی از آثار منسوب به او عبارتند از: دلائل الإمامة، نوادر المعجزات فی مناقب الائمة الهداة، الإیضاح، الآداب الحمیدة، الرواة من أهل البیت علیهم‌السلام و غریب القرآن.
معرفی کتاب
«دلائل الإمامة»، کتابى است اعتقادى که در آن به اثبات حقانیت ائمه اطهار علیهم السلام پرداخته و با ذکر آیات و روایات در فضائل و مناقب و معجزات آنها، از خلافت و جانشینى آنان بعد از پیامبر اکرم دفاع نموده است.
«دلائل الإمامة» از منابع روایى معتبر و مورد توجه علما و فقهاى شیعه است، به طورى که در بسیارى از مجموعه هاى روایى از آن نقل شده و به آن استناد کرده اند. شیخ آقا بزرگ تهرانی درباره این کتاب مى فرماید: «... اولین کسى که از این کتاب نام برده، سید بن طاووس، متوفى ۶۶۴ هجرى، در کتاب «فرج المهموم» و «الیقین» بوده است. نسخه او کامل بوده، ولى نسخه موجود در زمان ما کامل نیست و بعضى از بخش هایى که ابن طاووس به آن اشاره کرده را ندارد.» سید هاشم بحرانی (م، ۱۱۰۷ ق) در کتاب «مدینة المعاجز» که زیاد از کتاب طبری صغیر نقل می‌کند، نام کتاب وی را «الامامة» ذکر کرده است.
این کتاب براى شناخت زندگینامه و سخنان و مقام ائمه معصوم علیهم السلام، کتابى ارزشمند و قابل توجه مى باشد. همچنین کتاب حاضر مجموعه بزرگى از معارف اسلامى و مسائل عقیدتى است که از سرچشمه جوشان علوم اهل بیت علیهم السلام سرازیر شده است. محمد بن جریر بن رستم طبری در راستای حفظ میراث گرانقدر امامان معصوم علیهم السلام، با نگارش این کتاب، خدمتى شایان و قابل توجه در شناخت بهتر اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نموده است.
طبری آملی، کتاب دیگری با عنوان «نوادر المعجزات» دارد که فرق آن با کتاب «دلائل الامامة» این است که در کتاب حاضر، اضافه بر دلائل و کرامات ائمه، تواریخ و احوال ائمه نیز مفصل بیان شده است.
درباره تاریخ تألیف این کتاب، خود مصنف تصریحی بر آن نداشته، ولی ممکن است گفته شود که کتاب بعد از سال ۴۱۱ ق. نوشته شده است؛ زیرا مؤلف در حدیث ۱۲۸ از دلائل امام الحجة می‌فرماید: «نقلتُ هذا الخبر من اصل بخط شیخنا ابی عبدالله الحسین الغضائری (رحمه الله)» و غضائری در سال ۴۱۱ ق. فوت نموده است؛ پس نوشتن کتاب بعد از این تاریخ به پایان رسیده است.
ظاهرا این کتاب دو جلد بوده که جلد اولش از بین رفته و به دست ما نرسیده، زیرا در مصادری که سید بن طاووس از این کتاب نقل می‌کند مطالبی را می‌آورد مبنی بر این که در جلد اول این کتاب درباره پیامبر صلی الله علیه وآله مسائلی مطرح بوده است و نسخه کامل دست سید بن طاووس بوده است.
محتوای کتاب
کتاب حاضر با فصل امیرالمؤمنین علیه السلام که از علت لقب ایشان به امیر مؤمنان و معجزات وی سخن گفته شروع گشته است و پس از آن به ذکر اسماء و خبر ولادت، وصیت و اخبار مختلف و جالبی از حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها پرداخته است، و بعد از آن از تک تک ائمه با نام و القاب و ولادت و تاریخ و معجزات آنان شروع و با امام زمان و اخباری که در زمینه غیبت علیه السلام است و همچنین کسانی که آن حضرت را دیده‌اند -چه در زمان غیبت و چه در قبل آن- به پایان رسانده است.
برخی عناوین و موضوعات این کتاب عبارتند از: نام هاى حضرت فاطمه سلام الله علیها، مصحف فاطمه سلام الله علیها، ولادت امام حسن علیه السلام، شهادت آن حضرت، اخبار شهادت امام حسین علیه السلام، نامه آن حضرت به بنى هاشم، معجزات امام زین العابدین علیه السلام، سفر امام باقر علیه السلام به شام، ماجراى آن حضرت با دانشمند مسیحى، ولادت امام جعفر صادق علیه السلام، القاب امام موسی کاظم علیه السلام، نماز استسقاى امام رضا علیه السلام، مدت زندگانى امام جواد علیه السلام، معرفى بزرگان شیعه که امام زمان عجل الله تعالی فرجه را در سامرا دیدند و بسیارى مطالب مهم دیگر.
در تمام احادیث این کتاب، سلسلۀ سند ذکر شده و فقط به ذکر راوى آن بسنده نشده است. مؤلف، این کتاب را به دو شیوه روایت می کند:
- روایت از مشایخ، که با اجازه یا خواندن یا شنیدن، از آنها روایت نقل مى کند.
- نقل از کتاب راویانى که آنها را درک نکرده و تنها کتابشان به دست او رسیده است.
مؤلف در بخش هایى از این کتاب مى گوید: «قال ابوجعفر...» که مراد وى از «ابو جعفر» یکى از این شخصیت ها است:
- ابوجعفر، محمد بن جریر طبرى، که غالبا از سفیان بن وکیع روایت نقل مى کند.
- ابوجعفر، محمد بن جریر، که از اصحاب امام حسن عسکرى علیه السلام است.
- ابوجعفر، محمد بن جریر بن یزید طبرى، مورخ مشهور سنی.
- ابوجعفر محمد بن جریر طبرى کبیر.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- نرم افزار کتابخانه احادیث تفسیری، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
