تفسیر اثنی عشری (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
(تغییرمسیر از تفسیر اثنی عشری)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
تفسير اثنا عشري.jpg
نویسنده سید حسین شاه عبدالعظیمی
موضوع تفاسیر شیعه
زبان فارسی
تعداد جلد ۱۴

تفسير اثنا عشری

«تفسیر اثنا عشرى» تألیف سید حسین حسینی شاه عبدالعظیمی (م، ۱۳۸۴ ق)، تفسیرى است در ۱۴ مجلد تا آخر سوره مرسلات، به زبان فارسى ساده و قابل فهم براى توده مخاطبانى که با زبان عربى آشنایى ندارند. این تفسیر با جهت‌گیرى هدایتى و ارشادى و با رویکردى لغوى و روایى، خلاصه تفسیرى است که مؤلف به شکل مفصل و حاوى ۲۲ جزء قرآن قبلا نگاشته و فرصت تکمیل آن را پیدا ننموده است.

مؤلف

سید حسین شاه عبدالعظیمى معروف به «اثنى عشرى» (۱۳۸۴-۱۳۱۸ ق)، مفسر و عالم مجاهد شیعه معاصر و از شاگردان عالمان بزرگی چون: شیخ عبدالکریم حائری، سید محمد حجت کوه کمری و سید محمدتقی خوانساری بود.

از جمله فعالیتهای اجتماعی ایشان تأسیس هئیت اثنی عشری و تلاش در انکار بهائیت می باشد. اربعین حسینی (چهل حدیث)، اصول دین و تفسیر اثنی عشری، از مهمترین آثار اوست.

محتوا و روش تفسیر

کتاب با پیش درآمدى در باب مقدمات تفسیر مانند تعریف تفسیر، تأویل و ترجمه و فرق میان آنها، و بحثهاى روائى از قبیل، تمسک به قرآن، حاملین علم آن، منع تفسیر به رأی، سبب نزول، کیفیت نزول و اقسام آن، اعجاز قرآن، اسامى آن، ثواب قرائت، آداب قرائت و نوادرى در مطالب اعتقادى نسبت به قرآن از قبیل، قراء سبعه، عدد آیات و...، شروع مى‌گردد و سپس به تفسیر مى‌پردازد.

روش چینش مطالب بدین گونه است که در آغاز سوره، اطلاعات کلى درباره آن را ارائه مى‌دهد که عبارتند از: مکى و مدنى بودن، نام سوره و ترجیح آن نسبت به نامهاى دیگر، تعداد آیات، کلمات حروف، ترتیب نزول، فضیلت و ثواب تلاوت آن.

تحقیقاتى درباره مفاهیم و معارف قرآنى دارد که گاه جنبه خطابى یا ادبى دارد و گاه با زبان علمى و فلسفى بیان مى‌شود. پس از قرآن، در فهم آیات، از اخبار و احادیث خصوصا اخبار اهل البیت (ع) بدون ذکر سند و راوى حدیث استفاده مى‌کند. نقد و ارزیابى اقوال و طرح دیدگاه‌هاى تفسیرى و کلامى کمتر به چشم مى‌خورد.

مفسر در سیر معمولى خود (ذکر آیه، ترجمه، تفسیر کلمات و آیات، نقل روایات و نقل اقوال تفسیرى) تفسیر آیه را به شکل تحلیلى در معناى آیه بیان مى‌دارد، بدون اینکه متعرض بحثهاى مفصل لغوى و قرائت گردد. در این باب به تدبر در قرآن و یافتن دعوت قرآنى و توجه به هدایت آن، اهتمام مى‌ورزد.

مباحث عقایدى را نیز بدون مطرح کردن اختلافات و ادله آن در حدّ بیان آیه، دنبال مى‌کند. در این مباحث، دیدگاه شیعه دوازده امامى را در باب امامت، عصمت، صفات خداوند، جبر و اختیار و رؤیت خداوند، بدون خارج از شدن از دایره تفسیر، و با استشهاد به روایات ائمه علیهم السلام، بیان مى‌دارد.

روش وى در مباحث فقهى نیز گذرا و در حدّ بیان احکام آیات است و به استدلال اقوال و دیدگاههاى مختلف نمى‌پردازد، بلکه به بیان تفسیرى آیه، سبب نزول و روایات منقول از ائمه علیهم السلام در حکم فقهى آن، اکتفا مى‌نماید.

نسبت به اسرائیلیات و مطالبى که چهره انبیاء الهى و قرآن را مشوش مى‌کند، بنا را بر عدم نقل گذاشته و به کسانیکه اینگونه مطالب را نقل و مطرح مى‌نمایند، شدیدا حمله مى‌کند و حق در آن مسئله را آشکار مى‌دارد.

به عنوان نمونه ذیل آیه ۱۰۲ سوره بقره «وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَکینِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ»، منقولات از ابن عباس، سدى و کلبى را مطرح کرده، نقد مى‌نماید و با روایات ائمه علیهم السلام، عصمت ملائکه را اثبات مى‌کند.

مرحوم حسین شاه عبدالعظیمی مطالب خود را در قالب تعابیرى چون، فوائد، تنبیه، تبصره، تحقیق، تنظیم و خاتمه بیان مى‌دارد.

منابع و مصادر تفسیر

مفسر محترم در تألیف اثر خود بر مصادر تفسیرى و روایى مختلفى اعتماد داشته که برخى از آنها عبارتند از: در تفاسیر: التبیان، مجمع البیان، البرهان، نور الثقلین، صافى، منهج الصادقین، روح الجنان، تفسیر عیاشى و تفسیر قمى و از منابع روائى: الکافى، نهج البلاغة، بحار الانوار، عیون اخبار الرضا، معانى الاخبار، الغدیر و برخى منابع روایى اهل سنت.

منابع

  • دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، به کوشش بهاء الدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۶۶۳ و ص ۹۳۹.
  • المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمد على ایازى، ص ۲۵۷.
  • طبقات مفسران شیعه، دکتر عقیقى بخشایشى، ج ۴ ص ۴۰۵.
  • آیینه دانشوران، سید علیرضا ریحان یزدى، ص ۵۱۶- ۵۱۷.
  • دائرة المعارف تشیع، ج ۴ ص ۵۷.
***
تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن: تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات: اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:

تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)

روشهای تفسیری قرآن:
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: