غزوه

غزوه بمعنای جنگهایی که خود پیامبر صلی الله علیه وآله فرماندهی آن را برعهده داشت. پیامبر اکرم نه غزوه مهم

معنای لغوی غَزْوِه

‌ غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم (جمع آن غَزْوات) در لغت به معنای جنگیدن می‌باشد و از کلمه «الغزو» گرفته شده است. اسم فاعل آن «غازی‌» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی‌» آمده است، مانند قاضی، قضاة- سابق، سُبّق(به معنای رفتن به پیکار دشمن و غارت او) و از این نمونه است کلمه «غُزّی‌» در آیه زیر: «یا ایُّها الَّذینَ امَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذینَ کَفَرُوا وَ قالُوا لِاخْوانِهِمْ اذا ضَرَبُوا فیِ‌الْارْضِ اوْ کانُوا غُزّیً... لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا» ای گرویدگان به دین اسلام، شما مانند آنان که راه کفر و نفاق پیمودند، نباشید که گفتند: اگر برادران و خویشاوندان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند، به چنگ مرگ نمی‌افتادند و کشته نمی‌شدند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «دَعا مُوسی وَامَّنَ هاروُنُ (ع) وَامَنَّتِ الْمَلائِکَةُ (ع) فَقالَ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی قَدْ اجِیْبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقیما وَ مَنْ غَزا فی‌ سَبیلِ اللَّهِ اسْتُجیبُ لَهُ کَمَا اسْتُجیبُ لَکُما الی‌ یَوْمِ‌الْقِیامَةِ» حضرت موسی دعایی کرد و هارون آمین گفت و فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خدای تبارک و تعالی فرمود: هر آینه دعای شما مستجاب شد پس استقامت و پایداری ورزید و هر که در راه خدا جهاد کند، دعایش مستجاب شود، چنانچه دعای شما به اجابت رسید تا روز قیامت.

معنای اصطلاحی غزوه

در اصطلاح اغلب تاریخ نویسان غزوه به جنگهایی گفته می‌شود که به فرماندهی شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بوده است، لیکن بقیه جنگهای زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) که آن حضرت در آن حضور نداشته «سریّه» یا «بعث» نامیده شده است.

تعداد غزوه ها وسریه های پیامبر

در مورد تعداد غزوه‌های پیامبراسلام (صلی الله علیه وآله) بین سیره نویسان اختلاف است. آنها از نوزده تا بیست ونه گفته‌اند، لکن در تعداد غزوه‌های آن حضرت که جنگ و درگیری صورت گرفته‌است، همگی عدد «نه» را ثبت‌کرده‌اند«جنگ بدر، احد، المریسیع(بنی مصطلق)، خندق، بنی قریظه، خیبر، فتح مکه، طائف، حنین». و تعداد سرّیه‌ها را چهل و هفت نوشته‌اند. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «... اغْزُوهُمْ قَبْلَ‌انْ یَغْزُوکُمْ، فَوَاللَّهِ ماغُزِیَ قَوْمٌ قَطُّ فی‌عُقْرِ دارِهِمْ الاّ ذَلُّوا...» «۴»«پیش از آنکه به شما حمله کنند، بر آنان حمله برید. به خدا سوگند هیچ قوم وملّتی در داخل شهرها و خانه‌هاشان مورد تهاجم دشمن قرار نگرفتند، مگر اینکه ذلیل شدند.» در روایت دیگری از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) چنین آمده است:«غَزْوَةٌ فی‌ الْبَحْرِ مِثْلَ عَشَرَ غَزَواتٍ فِی‌الْبَرِّ» «یک جنگ دریایی برابر با ده جنگ زمینی است.» و نیز فرمود:«افْضَلُ الْغُزاةِ فی‌ سَبیلِ‌اللَّهِ خادِمُهُمْ» «بهترین جنگجویان در راه خدا کسانی هستند که به مجاهدان خدمت می‌کنند.» همچنین فرمود:«مَنِ اغْتابَ غازِیاً فَکَانَّما قَتَلَ مُؤْمِناً»«کسی که از یک رزمنده غیبت نماید، مانند آن است که مؤمنی را کشته باشد.» ( ۶)- المنجد

منابع

جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۹۴-۹۵.